Het maakbare kind? Jij mag zijn zoals je bent
Om te worden wie je bent, Maar nog niet kunt zijn; En je mag het worden Op jouw manier In jouw tijd.
Veel politieke druk • Taal en rekenen zijn de
zuurstof van het onderwijs ( van Bijsterveld, 2 september 2011)
• Als gevolg van ICT- tijdperk – nadruk leggen op het kunnen maken van keuzes. Niemand werkt meer 40 jaar bij dezelfde baas.
Opbouw verhaal Eerst algemene informatie
Daarna pedagogische aspecten
Cito scores in groep 8 “De lat moet omhoog”
Marja Van Bijsterveld
Taalonderwijs voor peuters vanaf 2;6 jaar ( groep 0) Hugo de Jonge
Centrale vragen Hoe kunnen kinderen uitgroeien
tot mensen die zelfstandig keuzes kunnen maken?
Leidt taalonderwijs aan peuters tot betere Ciotoscores voor taal in groep 8?
Antwoorden vinden in de neurobiologische ontwikkeling • Bij de geboorte zijn de
hersenen nog niet af.
• 0-7 jaar: primair sensorische
gebieden
• 7-12 jaar: associatiegebieden
• Puberteit: prefrontale cortex.
Opbouw van de hardware: primair sensorische gebieden • Deels algemeen – mijlpalen in motorische en taalontwikkeling
• Deels specifiek – een of tweetalig waarden/normen
• Niet even snel
• Ontwikkeling gaat lang door
Ontwikkeling van de associatiegebieden • Installatie soft ware:
• lezen, schrijven, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis
etc.
• Didactische aansturing van groot belang
Kind
Interactie
Omgeving
Temperament, karakter en Kindvolgend tempo van ontwikkeling. Hier valt voor de ouders niet te kiezen
Hier valt voor het kind niet te kiezen
Taalontwikkeling Motorische ontwikkeling Denkontwikkeling
Taal - keuze Waarden/normen Geloof
Emotionele stabiliteit
Spontane ontwikkeling • Didactische aansturing versus
vrij spel
• Führen oder Wachsen lassen
• Biologie versus educatie
Wat is opvoeding Twee fouten mogelijk:
De ouderwetse fout om kinderen klein te houden
De nieuwerwetse fout om kinderen op te jagen
Opvoeding is Vanzelfsprekende omgang
en
Inleiden in betekenissen (cultuur)
Spraak- en taalontwikkeling deel van de totale ontwikkeling • Gehoor
• Motorische ontwikkeling • Denkontwikkeling • Sociaal-emotionele ontwikkeling
Neerslag op de hersenschors
Start taalontwikkeling • Communicatie door kijken,
lachen en vocaliseren
• Luisteren, liedjes zingen,
benoemen
Eerste levensjaar • Klankherkenning (1) • vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen
• Klankproduktie (4) • vanaf 6 maanden Voorwaarden: Gehoor Emotionele stabiliteit
taalspecifiek brabbelen
• de tongval
Bewegingsspel • Kruipen, lopen
• Omrollen 3- 7 maanden
• Lopen
10 -20 maanden
Het tweede levensjaar • Luisteren, kijken, bewegen en
voelen hebben de denkontwikkeling op gang gebracht
• Objectconstantie en symboolbewustzijn
Objectconstantie Zoeken naar iets dat niet in het
blikveld is.
Kiekeboespel
Symboolbewustzijn Verwijzende functie van taal
Taal:
Appel
Kijk!
Uitdrukking
Au!
Verwijzing
Bloem
Tweede levensjaar • Woordbegrip (2)
• persoonlijk woordenboek
• Woordproductie (5)
Voorwaarden Leervermogen
Taalinput
Taalontwikkeling • Tractor, amen
• Sherry, tapas
• Acuoor, fufa, hame
De doorgaande leerlijn: 1-2;6 jaar • Woordenschatontwikkeling
• Benoemen, aanwijzen, vertellen.
• Eenvoudige prentenboeken.
Woordenschatontwikkeling • Ingebed in een context
– Eh-eh-eh
wat is er?
– Ebbe
wat moet jij hebben?
– die
de zakdoek?
– A-oe
alsjeblieft, de zakdoek
– Aste
zo, nu gaan we lekker slapen
– Lape?, tuste?
Ja lekker slapen en wel terusten!
– Tuste!
Derde levensjaar
• Zinsbegrip (3)
• Zinsproductie (6)
Voorwaarden Leervermogen; taalinput Medisch gezond
Zinsproductie • Tweewoordzin
papa auto; mij boek; tevisie niet
•
ca. 2 – 2;6 jaar
• Drie- tot vijfwoordzin • • •
ik ben so dorst ik doe zo laten staan mama vin ik lastig ben?
Woordenschatontwikkeling •
Bij, zoem ( ja, de bijen zoemen)
•
Bij weg ( ja, de bij is naar de bloemetjes toe)
•
Bloemen? ( ja, de bijen gaat honing halen)
•
Honing, lekker brood ( is de honing lekker op brood?) ja en beschuit ( en ook op de beschuit?)
•
(wil jij een beschuit met honing? Dan gaan we daarna slapen)
•
Ja.
•
De volgende dag: (wil jij een beschuit?)
•
Ja, niet honing.
•
Niet slapen
•
Pindakaas!
Moedertaalontwikkeling Spontaan proces • Bloemenwaterzeef
• Monden • Draaiwater • Heb jij die gebrookt? • Jij hebt een foute mond • Doe je hoofd eens open.
Doorgaande leerlijn: 2;6 – 3;6 jaar • Start literaire beleving
• Eén boekje moet vaak voorgelezen worden
Verarming taalaanbod • Expressief en uitgebreid
taalgebruik alleen in fantasiespel en in interacties met groepsgenoten.
Verarming taalaanbod • Meer benoemd bezig zijn
• Meer responsief
• Minder literaire beleving
Fantasiespel • Opa is een leeuw!
• En die hebben we gevangen!
• Belangrijk bij overwinnen van angsten.
• Fantaseren /”liegen”
Spelen Sociale ontwikkeling (waarden
en normen)
Ontwikkeling van de motoriek
Ontwikkeling van probleemoplossend vermogen
Doorgaande leerlijn: 3;6 – 6 jaar • Rijmen, zingen
• Voorlezen, vertellen
• “Ik wil geen woordjes, ik wil een verhaal!”
Prentenboeken lezen als literatuur Goed voorlezen – er spanning in
brengen
Interactief voorlezen, maar dan
anders (achteraf)
Beleving, identificatie en verbeelding
Cognitieve ontwikkeling • Vragen
• Waarom is dit dichtbij en dat ver weg? • Als dit en dat dicht bij elkaar is, is het dan hetzelfde?
• Waarom zit er haar op je hoofd? – Dat is lekker warm, dan kan je goed denken.
• Kunnen mensen die kaal zijn niet denken?
Effecten Schatkist/Startblokken • 123 kinderen
Alleen allochtone kinderen gaan vooruit (44% met taalachterstand) Autochtone kinderen blijven op hun eigen ontwikkelingslijn (5% met taalachterstand)
Peuters en kleuters zijn nog geen leerlingen • Sensomotorisch denken
• 1e levensjaar
• Pre-reflexief denken –
• Peuters
meedoen en zeker weten
• Magisch denken en
• Kleuters
aarzelende reflexie
• Concreet operationeel denken
• Leerlingen groep 3
Leerlijn
Lezen Spellen Rekenen etc. Drijfvermogen Taal, denken, motoriek, sociaal-emotionele ontwikkeling als ondeelbaar geheel in spontane ontwikkeling bij voldoende uitdaging Tot 7 jaar andere ontwikkeling dan daarna
Goed geschoolde leiding • Spelen
• Aanmoedigen • Steunen
• Creativiteit!
Huidige VVE • Opbrengst gericht
• Lees- en rekenprestaties moeten omhoog
• Maar: vooronderstellingen die nadere aandacht vragen
Vooronderstellingen VVE
Taalachterstand allochtoon = taalachterstand autochtoon met lage SES
Een rijk taalaanbod lost het probleem op
Vooronderstellingen VVE Normhantering CITO-scores A
bovengemiddeld
B,C
gemiddeld
D
benedengemiddeld
Normhantering AC E
onvoldoende quotiëntscore<80
Eigen dynamiek in de taalontwikkeling Ontwikkelingsvariatie kan
wel twee jaar bedragen
verhaaltje navertellen:21-42 maanden (10) Lange zinnen: 26-54 maanden(12)
100% verstaanbaar: 30 – 60 maanden (13)
Relatieve stabiliteit •
Zink (1999): de meeste kinderen
functioneren tussen 2 en 6 jaar op hetzelfde niveau: gemiddeld, laaggemiddeld of bovengemiddeld
•
Keegstra & Goorhuis (2009): 70% stabiel. Allochtone kinderen uitgezonderd
Vooronderstellingen VVE
Verwerven van gesproken Nederlands
Directe relatie met lezen en schrijven en CITO scores in groep 8
At risk for dyslexia Oefenen van:
• fonologische vaardigheden • Benoemsnelheid • Letterkennis
Niet bijdragend aan de snelheid en accuraatheid van het leren lezen in groep 3
Leessnelheid en leesniveau Literaire beleving
Concentratievermogen
Methodiek
Gevolgen VVE Te veel kinderen worden risicokinderen
Speels leren in plaats van spelend leren Het gaat om opbrengsten, niet om het kind.
De rol en de plek van spelen in groep 1 en 2
Bevorderen van probleemoplossend denken
Opmaat tot de verbeelding
Kunstzinnig denken en doen
Hardware ontwikkeling • Basis voor stabiele
persoonlijkheid
• Doorwerkend naar gedrag in
puberteit
• Doorwerkend naar mogelijkheid tot democratisch burgerschap
Modern onderwijs • Zelf verantwoordelijke
zelfbepaling begint bij vrij spel.
• Onderscheid maken tussen leren praten en leren lezen
• Peuters en kleuters zijn nog geen leerlingen
Integratie kinderopvang, psz en basisschool • Wat moeten kinderen leren
• Op welk moment • Hoe • Waarom
Kinderopvang • Hechting
• Emotionele stabiliteit • Bewegingsmogelijkheden •
grove en fijne motoriek
• Start taalontwikkeling •
benoemen, zingen
• Ontwikkeling sensomotorische intelligentie
0 -2 jaar
Peuterspeelzalen • Taalontwikkeling
voorlezen, rijmen, zingen • Sociaal-emotionele ontwikkeling: ”meedoen en
zeker weten • Egocentrische denkfase • Spel- en bewegingsmogelijkheden
2-4 jaar
Kleuter 4-6 jaar • Taalontwikkeling
•
literaire beleving
• Fantasiespel met leeftijdgenootjes
• Bewegingsmogelijkheden. • Magisch en pre-operationeel denken
Schoolkind • Lezen
• Schrijven • Rekenen
• Operationeel denkniveau is bereikt.
6-12 jaar
