27‐09‐2012
Inhoud
Het maakbare brein? Selfmanagementtraining bij adolescenten met een zwakke sociale competentie
– Wat is sociale competentie, wat heb je ervoor nodig? – Wat zijn executieve functies, waarom zijn ze zo belangrijk? – Trainbaarheid executieve functies?
Gieke Buur GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog GGzE-Universiteit Leiden
Sociale competentie Involves the active and skillful coordination of multiple processes and resources available to the child to meet social demands and achieve social goals in a particular type of social interaction (Iarocci e.a., 2007)
Kortom: kennis en vaardigheden om sociaal leeftijdsadequaat te functioneren http://www.youtube.com/watch?v=yE6PNps5N9I
Waarom van belang? • Kernvaardigheid, want beschermend, leidt tot zelfstandigheid en daarmee zelfvertrouwen • Pasgeboren baby heeft voorkeur voor gezichten in plaats van andere objecten (Mondloch et al., 1994)
1
27‐09‐2012
Bouwstenen sociale competentie
Sociale competentie van adolescent • Juist de adolescentie is een cruciale fase omdat dan breingebieden die belangrijk zijn voor de bouwstenen van sociale competentie zich snel ontwikkelen • Tegelijkertijd is de adolescent steeds meer gericht op de omgeving en verwacht de omgeving dat ook
Eisen adolescentie Stadium (leeftijd)
Psychosociale crisis
Belangrijke relaties
Psychosociaal leergebied
Wat gaat er altijd mis tijdens adolescentie? Ego-Kracht
(…)
V Adolescentie (12-19)
Ego-identiteit vs Leeftijdsgenoten Jezelf zijn, jezelf Identiteitsverwarrin , rolmodellen delen g
VI jong volwassene (jaren 20)
Intimiteit vs Isolatie
• Een breinontwikkeling die leidt tot het steeds meer letten op sociaal contact en sterkere emotionele reacties op sociale prikkels uit de omgeving
Trouw, toewijding
Maar ook…
(…)
Partners, vrienden
Verliezen en jezelf Liefde in een ander vinden
• Het achterblijven van de cognitieve bouwstenen die deze sociale gerichtheid en emoties in toom moeten houden
)
2
27‐09‐2012
Wat gaat er altijd mis in de adolescentie? Hevig verliefd zijn… maar nog niet weten wat je wel of niet moet doen. Of het misschien wel weten, maar geen rem hebben om die eerste gedachte af te remmen… Het gevolg deze verliefde adolescent doet in zijn hartstocht voor hij denkt, met alle gevolgen van dien op het gebied van relatievorming, zelfbeeld en gezondheid.
Gevolgen bij ASS • De ontwikkelingsstoornis zorgt voor een aangeboren beperking op het gebied van sociale competentie en haar bouwstenen • De ontwikkelingsfase zorgt daar bovenop voor een versterkte kwetsbaarheid door discrepantie in ontwikkeling tussen de bouwstenen van sociale competentie en behoeften • Waardoor het van belang is om juist in deze periode de ontwikkeling van bouwstenen van sociale competentie te ondersteunen en te stimuleren
Waarom gaat het misser bij adolescenten met ASS? • Een levensfase die meer dan eerder vraagt om sociale competentie En… • Een breinontwikkeling die leidt tot het steeds meer letten op sociaal contact en sterkere emotionele reacties op sociale prikkels En… • Het achterblijven van de cognitieve bouwstenen die deze sociale gerichtheid en emoties in toom houden
En ‘dus’ een training Want er is geen aanbod van: • Trainingen die zich richten op beïnvloeding van de onderliggende cognitieve bouwstenen van sociale competentie en • Trainingen waarvan we al weten dat de sociale competentie verbetert
3
27‐09‐2012
Belangrijkste cognitieve bouwstenen
Kenmerken executieve functies
– Belangrijk voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag in nieuwe situaties – Maken doelgericht gedrag mogelijk door gedachten en handelingen efficiënt te stroomlijnen
• EF worden vanuit prefrontale cortex gestuurd • Ontwikkelen zich via nature en nurture • Bij geboorte bestaan EF alleen als vermogen • Iedereen heeft sterke en (een aantal) zwakke executieve functies
Kenmerken executieve functies
Maar er is hoop (?)
• Executieve functies:
• Ontwikkeling vanaf geboorte tot ongeveer 25 jaar • Puberteit tot 25 jaar: stormachtige ontwikkeling EF – MAAR
: Use it or loose it.
• Vanaf 40 jaar wordt alles minder – Met name krimp hippocampus (geheugen) en prefrontale cortex (executieve functies) • Last in, first out. • Inflexibiliteit, traagheid, teruggrijpen op vertrouwde strategieën.
• Wat vooral goed werkt: – Verschillende foci, plezier, aandacht voor sociaal emotionele ontwikkeling en uitdaging
• Functietrainingen: – Cogmed, BrainGameBrian
• ‘Neural based’ interventies – Neurofeedback
• Cognitieve interventies: – Trainen copingvaardigheden
4
27‐09‐2012
CRT als inspiratie • ‘Neurobehavioral therapy’
(Siegle, Ghinassi &
Thase, 2007)
• Niet gericht op (denk)inhoud maar op (denk)proces • Metafoor = laboratorium voor nieuwe en misschien effectievere denkstrategieën
CRT als inspiratie • Nondirectief en motiverend • Socratische methode 1. Cognitieve oefeningen: wat is mijn stijl? 2. Huiswerk: zie ik die stijl terug? 3. Gedragsexperimenten: kan ik ook iets met een andere stijl?
Opbouw training 1. Welkom + introductie thema 2. Terugkoppeling vorige bijeenkomst en huiswerk 3. Theoretisch college nieuw thema 4. Pauze 5. Bespreken huiswerk volgende bijeenkomst, inclusief oefening 6. Mindfulnessoefening
5
27‐09‐2012
Mentale flexibiliteit
Centrale coherentie
Aan de slag met Hein… • Waar gaat het bij jou wel/niet mis? – BRIEF – Anamnese
• Kennisoverdracht • Kiezen doelstelling en dus spellenpakket • Ontspanning
6
27‐09‐2012
Effecten Hein? • Verbazing!
Punten van aandacht • Met name: – MOTIVATIE
• Weer aan de slag • Klaar voor CGT gericht op disfunctionele automatische gedachten en planningstraining
Uiteindelijk doel • September 2012: – Groepstraining voor jongeren (14-25) met zwakke sociale competentie • Universiteit Leiden: – Prof. Dr. H. Swaab – Dr. S. van Rijn • GGzE: – Drs. G. Buur – Dr. A. Spek
• Elementen motivationeel interviewen (Rollnick & Miller, 1995)
– Tempo – Mentale flexibiliteit van beide kanten
Onderzoeksvragen • Is sociale competentie te beïnvloeden bij adolescenten met een zwak ontwikkelde sociale competentie? • Welke factoren zijn voorspellend voor de mate van beïnvloedbaarheid van sociale competentie?
7
27‐09‐2012
Biologie voor de jeugd Ik zeg alleen maar dit: Dat onder haar en schedelbeen Een buidel hersencellen zit En dat daarvan een cel alleen Wel duizend gedachten wekt. Leo Vroman
8
