HET LAGERE SCHOOLKIND DEEL 2: SCREENING VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN

HET LAGERE SCHOOLKIND DEEL 2: SCREENING VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN Opleiding Jeugdgezondheiszorg Eline Van Hoecke

Medische Psychologie Kinderen en Jongeren UZ Gent 30 maart 2012

© 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

1

OVERZICHT 1. Algemene assessment van probleemgedrag 1.1. Categoriale benadering 1.2. Dimensionele benadering 2. Diagnostiek bij kinderen met ADHD 3. Psychodiagnostiek bij enuresis en blaasfunctiestoornissen 4. Psychodiagnostiek bij slaapproblemen


2

1. Algemene assessment van probleemgedrag


3

1.1. Categoriale benadering (DSM-IV) = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (APA, 1994) # diagnostische instrument = classificatiesysteem (5 assen) As I = klinische stoornissen (of syndromen) As II = persoonlijkheidsstoornissen As III = lichamelijke ziekten en aandoeningen As IV = psychosociale moeilijkheden en omgevingsfactoren As V = Global Assessment of Functioning (GAF)


4

1.1. Categoriale benadering (DSM-IV)   

Gebaseerd op afspraken tussen specialisten Observatie van waarneembare symptomen Bepaalde combinatie van klachten stoornis: Ja/Nee vb. gedragsstoornis:  3/15 symptomen

 

Belangrijke vraag: lijdt dit kind (en zijn gezin) onder de stoornis ? (cfr. As V) Co-morbiditeit: frequent bij kinderen


5

1.1. Categoriale benadering (DSM-IV)   

Diagnostisch interview Gestandardiseerd vragen Gebaseerd op DSM-classificaties  

Vb.1: Diagnostic Interview Schedule of Children (DISC) Vb.2: Amsterdams Diagnostisch Interview voor Kinderen en Adolescenten (ADIKA)


6

1.2. Dimensionele benadering    

Bepaald kenmerk meten (vb. IQ, gedragingen,..) Vergelijking met leeftijdsgenoten Meer of minder psychische problemen Cut-offs: percentielscores ( categorie)  

Vb.1: Child Behavior Checklist (CBCL) Vb.2: Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor kinderen (HiPIC)


7

1.2. Dimensionele benadering 

Child Behavior Checklist (CBCL; Achenbach, 1999) = Gedragsbeoordelingsvragenlijst (Verhulst, 1998)



Subschalen

1.

Teruggetrokken Lichamelijke klachten Angstig/depressief Denkproblemen Sociale problemen Aandachtsproblemen Delinquent gedrag Agressief gedrag

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.


INTERNALISEREND

EXTERNALISEREND

8

1.2. Dimensionele benadering   

Child Behavior Cheklist (CBCL) 120 items Leeftijdscategorieën: 



Multi-informant: 



1,5 – 5 jaar / 6 – 18 jaar / > 18 jaar Ouder (CBCL) / leerkracht (Teacher Report Form; TRF) / jongeren (vanaf 11j; Youth Self Report (YSR))

T-scores (M = 50; SD = 10):  

T-score  67 = sub-klinisch T-score  70 = klinisch


9


Voordelen CBCL:  Sluit beter aan bij ontwikkelingspsychopathologie  Vragenlijstmethode sluit beter aan bij snel wisselende en verder ontwikkelende vaardigheden bij kinderen  Geen harde criteria voor psychische stoornissen Wat is ‘normaal’ en ‘abnormaal’ ? vb. druk gedrag  Wie beoordeelt ?


10


Nadelen CBCL:  Enkel internaliserende / externaliserende problemen  Geen oog voor zeldzame stoornissen vb. autisme, encopresis, selectief mutisme,…



Voordeel DSM-IV 

Wereldwijde communicatie tussen hulpverleners


11

1.2. Dimensionele benadering    

Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999) Gebaseerd op de Big Five of het VijfFactorenModel (VFM; Costa & Mc Crae, 1992) 6-12 jaar: structuur vrije ouderlijke beschrijvingen 5 factoren: 

   



Extraversie Welwillendheid Consciëntieusheid Neuroticisme Vindingrijkheid

18 facetten

Stanine-scores (gem = 5; SD = 2)


12


Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999)



VFM = representatie vd normale variatie aan persoonlijkheidsverschillen  Dimensionele benadering = extreme variant vd normale persoonlijkheid  Onderzoek structuur maladadptieve trekken en hun relatie tot adaptieve trekken  Vakgroep Ontwikkelings- en Persoonlijkheidspsychologie (UGent; Mervielde, De Fruyt, De Clercq, Van Leeuwen,…)


13


Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999)

 

Substantiële correlaties tussen HiPIC-CBCL HiPIC CBCL  neuroticisme  extraversie  welwillendheid  consciëntieusheid

INTERNALISEREND

 welwillendheid  consciëntieusheid

EXTERNALISEREND


14

HiPIC

CBCL Verlegenheid Expressivtiteit Optimisme Energie

9 1 2 4

Intern.

W

Egocentrisme Irritabiliteit Gehoorzaamheid Dominantie Altruïsme

6 7 1 3 2

Extern.

C

Prestatiemotivatie Orderlijkheid Concentratie Doorzettingsvermogen

2 3 1 2

E


Teruggetrokken Lichamelijke klachten Angstig/depressief

80 50

Delinquent gedrag Agressief gedrag

60 75

Denkproblemen

55

75

15

HiPIC

CBCL

N

Angst Zelfvertrouwen

7 2

Sociale problemen

65

V

Creativiteit Nieuwsgierigheid Intellect

5 2 3

Aandachtsproblemen

60

Totale probleemscore

70

Noot: E = Extraversie; W = Welwillendheid; C = Consciëntieusheid; N = Neuroticisme; V = Vindingrijkheid

CBCL: T-score: gem. = 50; SD = 10;  67 = sub-klinisch;  70 = klinisch HiPIC: Stanine: gem. = 5; SD = 2


16

2. Diagnostiek bij ADHD


17

Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD) 

DSM-IV: 3 subtypes   

  

Onoplettendheidstype Hyperactief-impulsieve type Gecombineerde type

Co-morbiditeit is mogelijk Onoplettend type:  zelfwaardering,  sociale problemen en  problemen met schoowerk Hyperactieve-impulsieve type:  externaliserende gedragsproblemen en voorloper vh gecombineerde type


18

Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)       

Diagnosestelling is een complex gebeuren Geen objectief meetinstrument Gedragsdiagnose gebaseerd op subjectieve rapportage ouders / LK + gedragsobservatie Wat is ‘normaal’ en ‘abnormaal’ ? Hoge comorbiditeit met CD en ODD (42.2 % - 93.0 %) Comorbiditeit met internaliserende problemen (13 % 50.8 %) Comorbiditeit met specifieke leerstoornissen + GTS


19

Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)  

Aanwezigheid symptomen in min. 2 settings Invloed van omgevingsinvloeden multi-method (interview, gedragsvragenlijsten, neuropsychologische testing, gedragsobservatie,…)

multi-informant (ouders, leerkracht, hulpverlener,…)


20

Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD) 

  

Diagnostic Interview Schedule for Children (DISC-R; Ferdinand & van der Ende, 1998) ADHD, CD en ODD Ouders:  psychosociaal dysfunctioneren overraportering vh probleemgedrag Leerkracht: negatief halo-effect Kind: onbetrouwbare informatie


21




Gedragsvragenlijsten CBCL-aandachtsproblemen: cut-off score 60 ADHD-vragenlijst (AVL; Scholte & van der Ploeg, 1998) 



8 items; 4-18 jaar

Vragenlijst voor Gedragsproblemen voor Kinderen (VvGK; Oosterlaan, scheres, Antrop, et al., 2000)     



ADHD-onoplettendheidstype: 9 items ADHD-hyperactief/impulsief type: 9 items CD (Conduct Disorder): 16 items ODD (Oppositioneel Defiant Disorder): 8 items 6-12 jaar; versie ouders - leerkracht Vlaamse + Nederlandse normen


22


Testonderzoek: Intellingentie-onderzoek (WISC-R; VIQ / PIQ / TIQ)



Neuropsychologische testing (TEACH, complexe figuren van Rey, STROOP Kleur Woord Test,…)



Observationeel onderzoek: Direct Observation Form (DOF; Achenbach, 1986) 96 items

 


23

HET LAGERE SCHOOLKIND DEEL 2: SCREENING VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN

Recommend Documents