De Oorlogsgravenstichting in 2004
Foto’s omslag:
(voorzijde): H.M. de Koningin, Z.K.H. Prins Willem-Alexander en de ceremoniemeester van H.M. de Koningin, H.A. Monod de Froideville op het ereveld Kanchanaburi (Foto: ANP). (achterzijde): Een blik op het ereveld Kanchanaburi in Thailand. vanuit het gedenkpaviljoen.
De Oorlogsgravenstichting is in 1946 opgericht. Zij onderhoudt ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven zijn gelegen in meer dan 50 landen, verspreid over vijf continenten. Daarnaast verzorgt de Stichting ongeveer 8.000 in Nederland verspreid gelegen graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten. De werkzaamheden worden in Nederland uitgevoerd door 27 medewerkers en gecoördineerd door het hoofdkantoor in Den Haag. Bij de controle van de in Nederland gelegen oorlogsgraven ontvangt de Stichting assistentie van ruim 440 honoraire medewerkers, zogenaamde ‘consuls’. Het kantoor te Jakarta coördineert de werkzaamheden van bijna 130 medewerkers van de Stichting in Indonesië.
2
De Oorlogsgravenstichting in 2004 Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst.
Een terugblik in woord en beeld.
3
Samenstelling Redactiecommissie Foto's Lay-out en druk 4
: A.C. Bijsmans : Mevrouw drs. E.H.M. Bots-Estourgie en C.N.J. Neisingh : Robin Thomas Scheers en de Oorlogsgravenstichting : Drukkerij van Meurs - Ridderkerk B.V.
De Oorlogsgravenstichting in 2004
Hoofdkantoor Zeestraat 85 2518 AA Den Haag Telefoon 070-3131080 - Fax 070-3621546 Website: www.ogs.nl E-mail:
[email protected] Giro 40.10.00 - Bankrekening 24.62.44.097 Giro Reisfonds ’Verre Oosten’ 30.40.00
Kantoor Indonesië Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta Telefoon 00-6221-7207983 5
Algemeen Doel: Het aanleggen, inrichten, instandhouden en verzorgen van het Nederlandse oorlogsgraf, waar ter wereld dat zich ook moge bevinden, alsmede het onderhoud van de in Nederland verspreid liggende oorlogsgraven van militairen van de geallieerde strijdkrachten, voor zover zulks met het betrokken land is overeengekomen. Beschermvrouwe: H.M. de Koningin Samenstelling Raad van Bestuur per 31 december 2004: Erevoorzitter : Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden († 1 december 2004) President : N.W.G. Buis, vice-admiraal b.d. Vice-President : mr. R.S. Croll, voorzitter sector straf rechtbank Zutphen Algemeen secretaris : Ds. F.L. van der Bom, oud-hoofd vlootpredikant, (tot 18 november 2004), C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d. Leden die een ministerie vertegenwoordigen: Mr. C.W. Andreae, directeur consulaire zaken, Ministerie van Buitenlandse Zaken; mr. R.J. de Bruijn, beleidsmedewerker afdeling zeescheepvaart van het directoraat-generaal goederenvervoer, Ministerie van Verkeer en Waterstaat; mr. A.W.B.M. Hendriks, projectdirecteur integriteit, Ministerie van Financiën; mr. H.J.L. van der Linde, plaatsvervangend secretaris-generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; brigade-generaal drs. R.H. Sandee, directeur plannen en beleidsontwikkeling , Ministerie van Defensie. Overige leden: Drs. R.J.N. Abrahamsen, mevrouw I.J.A. Beekman-Siefkens; mevrouw drs. E.H.M. Bots-Estourgie, directeur HAVO Notre Dame des Anges, Ubbergen; J.J.P. Boosman, hoofdkrijgsmachtrabbijn; mr. G.J. de Graaf, burgemeester van Apeldoorn; C.G.J. Hilderink, generaal-majoor der Koninklijke Luchtmacht; G.L.J. Huyser, generaal der infanterie b.d.; J. Kamminga, Commissaris der Koningin in de provincie Gelderland; Prof. dr. E.J.J.M. Kimman, secretarisgeneraal R.K.-Bisschoppenconferentie; F. Kuttschrütter, vicaris-generaal van het 6
Militair Ordinariaat; mevrouw B.J. Mulder-Gemmeke, ridder M.W.O.; drs. R.P. Zevenbergen, voorzitter college van bestuur IJsselgroep, Deventer; mr. W.H. Zoomers, generaal-majoor der Koninklijke Landmacht b.d. Dagelijks Bestuur per 31 december 2004: Drs. R.J.N. Abrahamsen, mevrouw drs. E.H.M. Bots-Estourgie, directeur HAVO Notre Dame des Anges, Ubbergen, N.W.G. Buis, vice-admiraal b.d., mr. R.S. Croll, voorzitter sector straf rechtbank Zutphen, C.G.J. Hilderink, generaalmajoor der Koninklijke Luchtmacht, Prof. dr. E.J.J.M. Kimman, secretaris-generaal R.K.-Bisschoppenconferentie; C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d. Staf hoofdkantoor per 31 december 2004: Algemeen directeur Plv. algemeen directeur en hoofd algemene zaken Hoofd groenvoorziening en technische dienst Hoofd financiën en automatisering Hoofd binnenland en voorlichting Hoofd archief en necrologie
P.C. van der Graaf R.G.A. Hoefsmit D. Lagemaat M.H. van der Draai A.C. Bijsmans J.J. Teeuwisse
Opzichters erevelden Nederland: Ereveld Loenen (Apeldoorn) Militair ereveld Grebbeberg (Rhenen)
H.J.M. Mulder T. van Rijn
Directeur Indonesië per 31 december 2004:
P. Steenmeijer
Opzichters erevelden Indonesië: Menteng Pulo (Jakarta) Ancol (Jakarta) Pandu (Bandung) Leuwigajah (Bandung) Candi (Semarang) Kalibanteng (Semarang) Kembang Kuning (Surabaya)
Y.H. Tjiptadi J.W. Tetelepta Purwadi J.G.B. Leuwol Y. Sunari Effendi A.R.M. Soekarjono
7
Bestuur en medewerkers Bestuursmutaties in 2004 Afgetreden leden: Ds. F.L. van der Bom, oud-hoofdvlootpredikant Aangetreden leden:
Prof. dr. E.J.J.M. Kimman, secretaris-generaal R.K.-Bisschoppenconferentie
In Memoriam Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden Op 1 december 2004 overleed in Utrecht onze Erevoorzitter Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard Leopold Frederik Everhard Julius Coert Karel Godfried Pieter van Lippe-Biesterfeld. Het was mede dankzij de belangrijke steun van Prins Bernhard dat in Den Haag, op 13 september 1946 door dr. A. van Anrooy, de Oorlogsgravenstichting kon worden opgericht. Toen de Oorlogsgravenstichting in 1986 veertig jaar bestond schreef de Prins daarover: "Het stemt mij gelukkig en tevreden, dat toen het belang werd onderkend om te komen tot de oprichting van een stichting, die de zorgen voor de oorlogsgraven op zich zou nemen. De initiatieven, die daartoe werden ontwikkeld hebben dan ook altijd mijn volle steun en sympathie gehad. Niet alleen omdat het voor elke natie een dure plicht is de oorlogsgraven goed en met liefde te verzorgen, maar ook omdat de voor onze vrijheid gebrachte offers en het doorstane leed van de duizenden vervolgden nimmer vergeten mogen worden." De Prins die bij de oprichting Erevoorzitter was geworden en deze rol gedurende achtenvijftig jaar vervulde heeft altijd laten blijken veel belangstelling te hebben voor de werkzaamheden van de Stichting in binnen- en buitenland. Zo was hij aanwezig bij de plechtige inwijding van het Nederlands ereveld Mill Hill bij Londen (1965) en bezocht hij, vaak op Staatsbezoek en in gezelschap van H.M. Koningin Juliana, diverse Nederlandse erevelden in het buitenland, waaronder in 1970 het ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Over deze bezoeken schreef hij in 1971: "Ikzelf heb mij ook een oordeel kunnen vormen over het werk van de Stichting buiten onze grenzen en het is mij een behoefte om hier te gewagen van de diepe indruk die de door mij bezochte erevelden in Engeland, Thailand en Indonesië op mij en mijn omgeving hebben gemaakt. In hun strakke eenvoud en met hun perfecte verzorging zijn deze velden inderdaad een waardig eerbewijs aan onze gevallenen." 8
Prins Bernhard heeft tot op hoge leeftijd laten blijken van zijn interesse in en betrokkenheid bij de Oorlogsgravenstichting. Zo schreef hij in 1999 het voorwoord in ons boek over het ereveld Loenen bij Apeldoorn en opende hij op 28 november 2002 op Paleis Soestdijk de website van de Oorlogsgravenstichting. In Memoriam de heer H.I. Tros Op 15 april 2004 overleed de heer H.I. Tros, oudbestuurslid van de Oorlogsgravenstichting. De heer H.I. Tros sloot zijn loopbaan bij de Koninklijke Luchtmacht af als directeur personeel. Voor zijn buitengewone verdiensten gedurende zijn carrière bij de Koninklijke Luchtmacht is hij onderscheiden met zijn benoeming tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en tot Officier in de Orde van Oranje Nassau met de zwaarden. Na zijn functioneel leeftijdsontslag heeft de heer Tros zich met grote bewogenheid en opvallende energie ingezet voor de belangen van militairen en hun nabestaanden. Zijn bestuurlijke activiteiten van diverse verenigingen en stichtingen getuigen van zijn grote maatschappelijke betrokkenheid voor mensen en hun belangen. In 1986 trad de heer Tros toe tot het Bestuur van de Oorlogsgravenstichting. In 1997 werd hij benoemd tot vice-president van het Bestuur. Met zijn organisatorische en stimulerende capaciteiten heeft de heer Tros een belangrijke impuls gegeven aan de ontwikkeling van de Stichting. Door zijn expertise en ervaring in het functiegebied Personeel werd de rechtspositie van de medewerkers op moderne leest geschoeid en aangepast aan de voor het Rijkspersoneel geldende regelingen. Ook initieerde de heer Tros de automatisering van het slachtofferbestand van de Oorlogsgravenstichting en de ontwikkeling van een website, een combinatie waarmee de Stichting thans op moderne wijze haar informerende rol naar de samenleving in het algemeen en naar de nabestaanden van oorlogsslachtoffers in het bijzonder gestalte heeft gegeven. De heer Tros trad op 19 maart 2003 af als bestuurslid van de Oorlogsgravenstichting. Vanwege zijn grote en langdurige bijdrage aan het welzijn van militairen, oud-militairen en hun nabestaanden, werd hij op die dag bevorderd tot luitenant-generaal der Koninklijke Luchtmacht b.d. titulair. De professionele inbreng van de heer Tros heeft in hoge mate bijgedragen aan het huidige goede werkklimaat bij de Oorlogsgravenstichting. Ook na zijn afscheid bleef hij zeer betrokken bij het werk van de Stichting. Wij zijn hem veel dank verschuldigd en zullen zijn hartelijke, belangstellende en warme persoonlijkheid in dankbare herinnering houden. 9
Binnenland Verwijderen van een beuk op het Militair ereveld Grebbeberg Op het militair ereveld Grebbeberg wordt jaarlijks het bomenbestand gecontroleerd op schade en gebreken. In 2001 bleek dat een beuk (Fagus sylvatica) in de directe nabijheid van het monument van het 8e Regiment Infanterie in een slechte conditie verkeerde. De boom werd aangetast door een reuzenzwam en was ten dode opgeschreven. Besloten werd om een kapvergunning aan te vragen bij de gemeente Rhenen.
Met behulp van zwaar materieel kon de enorme beuk worden verwijderd.
Op 17 februari 2004 werd de beuk door de firma Brienisse geveld. Het hout werd zorgvuldig versnipperd en afgevoerd en de stobbe werd in zijn geheel uitgefreesd. Het gat op de plaats waar de boom stond werd opgevuld met 4 m3 zand en voorlopig bestraat met klinkers. Inmiddels is achter het monument een nieuwe beuk geplant. 10
Het projectteam; v.l.n.r. de heer A.C. Bijsmans, projectsecretaris, de heer H. Meeter, projectvoorzitter, de heer A.J.J. van der Wal, projecthistoricus en de heer IJ.J. Groot, projectontwerper.
Projectteam informatiecentrum Grebbeberg Nadat in mei 2002 het nieuwe informatiecentrum op het militair ereveld Grebbeberg in gebruik werd genomen bleek al gauw dat de beperkte opzet van de tentoonstelling onvoldoende voorzag in de grote behoefte aan informatie bij de talrijke bezoekers. In het licht van deze constatering heeft de Oorlogsgravenstichting het initiatief genomen de mogelijkheden te onderzoeken om het informatiecentrum verder te ontwikkelen. Hiertoe benaderde de Stichting het museologisch adviesbureau ‘Projectburo Meeter' om een ontwikkelingsplan op te stellen. Eind 2003 werd het rapport van het ‘Projectburo Meeter' aan het Ministerie van Defensie gepresenteerd en verzocht de Oorlogsgravenstichting het Ministerie om de kosten van het project te dragen. Nadat de minister zich daartoe begin 2004 bereid verklaarde kon in maart het projectteam van start gaan. Het projectteam heeft zich in 2004 gebogen over de ontwikkeling van een nieuwe tentoonstelling en het maken van een nieuwe brochure. Naar verwachting is de nieuwe inrichting op 4 mei 2005 klaar. 11
Onthulling gedenksteen Naaldwijk Op donderdag 29 april 2004 werd bij het oorlogsmonument in Naaldwijk een gedenksteen onthuld ter nagedachtenis aan Bas Alsemgeest. Kanonnier Alsemgeest is op 8 mei 2001 in Bugojno omgekomen bij een ongeval tijdens een VN-vredesmissie in Bosnië. Bij het monument aan de Verdilaan worden alle burgers en militairen herdacht, die sinds mei 1940, waar ook ter wereld zijn gevallen of door oorlogshandelingen en terreur zijn omgekomen. De personalia van de 37 Naaldwijkse oorlogsslachtoffers zijn vastgelegd in afzonderlijke stenen die bij het monument zijn geplaatst. Het is in Nederland voor het eerst dat bij een gemeentelijk oorlogsmonument een gedenksteen is aangebracht voor een gevallene tijdens een vredesmissie. Sinds 1988 worden militairen die omkomen bij deelname aan vredesmissies door de Oorlogsgravenstichting aangemerkt als oorlogsslachtoffer. De mogelijkheid bestaat hun stoffelijk overschot bij te zetten op het Nederlands ereveld Loenen op de Veluwe. Inmiddels hebben vier militairen, die omgekomen zijn tijdens een vredesmissie in Libanon en twee militairen die omgekomen zijn tijdens missies in het voormalige Joegoslavië, op Loenen hun laatste rustplaats gekregen. 4 Mei herdenkingen ereveld Loenen Op 4 mei 2004 vond onder grote belangstelling de traditionele Dodenherdenking van de Oorlogsgravenstichting plaats op het ereveld Loenen. De openingstoespraak werd verzorgd door de Minister van Defensie, de heer H.G.J. Kamp.
De genodigden worden door de ceremoniemeester en de opzichter naar hun plaatsen geleid. 12
Hij zei ondermeer: "In tegenstelling tot de situatie in de eerste helft van de vorige eeuw, is het nu vrijwel uitgesloten dat Nederland verwikkeld raakt in een direct gewapend conflict met een van onze buurlanden. Met deze landen en landen daarbuiten werken we samen, ook op militair gebied. De taken van onze militairen zijn veranderd. Desalniettemin blijft de bestaansreden van onze moderne krijgsmacht hetzelfde: zij moet de belangen van onze staat beschermen. Maar de veiligheidsvraagstukken zijn niet anders van aard. Naast de verdediging van ons eigen en het bondgenootschappelijk grondgebied, betekent dat inzet voor vrede en veiligheid ter bevordering van de internationale rechtsorde. Nederland is gebaat bij vrede in Europa en stabiliteit in de wereld. Om die reden zijn de afgelopen jaren vele Nederlandse militairen uitgezonden naar Toespraak door de Minister van Defensie. bijvoorbeeld Libanon, voormalig Joegoslavië, Kosovo en Eritrea. Op dit moment verblijven er duizenden Nederlandse militairen in Bosnië-Herzegovina, Afghanistan en Irak. Zij zijn uitgezonden om vrede en veiligheid te handhaven, een stabiele omgeving te creëren en de wederopbouw van deze landen mogelijk te maken. Dat het werk van deze Nederlandse mannen en vrouwen, ondanks goede training, een goede uitrusting en goed materieel, een hoge tol kan eisen, getuigen verschillende graven hier op het ereveld Loenen. Ook militairen die de afgelopen decennia zijn omgekomen tijdens vredesmissies, worden met een eregraf herdacht." 13
Vervolgens hield Drs. J.G. Majoor, Hoofd Vlootpredikanten een korte toespraak, waarin hij ondermeer zei: "Hoe kun je de doden beter eren, dan er voor te kiezen om de door hen bevochten vrijheid te beschermen? Wie vrij is, kan kiezen! En er vált iets te kiezen: tussen goed en kwaad, tussen doen en niets doen, tussen het leven en de dood. Verantwoordelijkheid is antwoorden als de vrijheid wordt bedreigd en verkwanseld. Is het onrecht niet op zijn beloop laten, maar reageren op wat zich aan je voor doet: de mens op je weg zien, het appèl van iemand die je aankijkt niet negeren. Je kunt er voor wegdraaien, je kunt er met een grote boog omheen lopen. Je kunt ook antwoorden, je inzetten, doen wat je hand vindt om te doen. (-) Vanuit de Joods-christelijke traditie worden twee oervragen aan de mens gesteld waar je je leven lang mee toe kunt. Vraag één: Mens, waar ben je? Verberg je niet. Kom tevoorschijn, leg verantwoording af van je keuzes. En de tweede vraag luidt: Mens, waar is je broer, je zuster, die mens zoals jij? Je kunt kiezen, je kunt delen. Daar ben je op gebouwd."
Toespraak door het Hoofd Vlootpredikanten.
Leerlingen van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn legden na afloop een bloemstuk bij de graven van het Joodse echtpaar Wijler.
Anneloes Bouman, Chantal Spaan, Karin van Ewijk, Linda Pannekoek en Melissa Sadowski, leerlingen van de Koninklijke Scholengemeenschap te Apeldoorn declameerden een aantal teksten waaronder het volgende gedicht van Melissa Sadowski: 14
"Eigenlijk ben ik al dood mijn lichaam van me vervreemd, ik voel alleen maar pijn en mijn geest gestorven van verdriet. Alle kleuren verwaterd door de eindeloze stroom tranen die ik niet meer huilen kan. Ik sta hier al weken zo tenminste dat denk ik alle gedachten aan jullie dwarrelen neer als stof op onze spullen zonder jullie is het leven als deze verlaten, donkere, stoffige kamer, waar we ooit veilig waren. Spinnenwebben van tijd weven langzaam door elke dag, elk uur, duurt een eeuwigheid. En ik sta hier… Het stof verzamelt zich op mij steeds zwaarder, steeds meer, tot ik bezwijk…." De muzikale omlijsting was in handen van de regionale Politiekapel Noord- en Oost Gelderland o.l.v. de heer J. Nellestein. Meer dan twintig organisaties legden een krans bij het algemeen monument naast de kapel. Namens de Oorlogsgravenstichting werd de laatste krans gelegd door de heren N.W.G. Buis en P.C. van der Graaf. Zoals gebruikelijk kwamen na afloop van de herdenkingsplechtigheid kameraden van in Libanon en Bosnië omgekomen Nederlandse militairen bij hun graven (in vak A) bijeen voor een kort eresaluut.
15
4 Mei herdenkingen militair ereveld Grebbeberg Zoals gebruikelijk was er veel belangstelling voor de jaarlijkse Dodenherdenking op het militair ereveld Grebbeberg te Rhenen. Nadat de deelnemers aan de stille tocht waren gearriveerd hield M.W. Agterberg, Hoofd Legeraalmoezeniers, een toespraak. "Het is goed" zo sprak hij, "dat wij vandaag met zo velen, jong en oud, samenkomen op diverse plekken in ons land. Om stil te worden, stil te staan, onze gedachten de vrije loop te laten. Een dodenherdenking is eigenlijk het land van de stilte betreden, waar werkelijke dingen gebeuren en wij onszelf ten diepste tegenkomen. Leven en dood ontmoeten elkaar hier. Vandaag herdenken wij hier op de Grebbeberg uit diep respect alle militairen uit de Tweede Wereldoorlog en ook degenen die hun leven tot en met vandaag verloren in en door de dienst. Voor deze mensen zijn wij hier bijeen. Hun namen mogen nooit vergeten worden, moeten door ons steeds in herinnering worden gebracht." Traditiegetrouw was de tweede spreker mevrouw A. Poolman die een aantal teksten declameerde waaronder ‘Vrede’ van Menachim Begin (1978):
"Vrede is de schoonheid van het leven is zonneschijn is de blijheid van een kind is de liefde van een moeder de vreugde van een vader de sterke familieband Vrede is de vooruitgang van de mens Vrede is dat alles En nog veel meer…."
De muzikale ondersteuning werd verzorgd door de Militaire Kapel onder leiding van luitenant H. Baron. Daarnaast werd de plechtigheid vocaal ondersteund door de Christelijke Gemengde Zangvereniging ‘Eben Haëzer’ onder leiding van de heer W. Doornebal. De herdenking werd besloten met twee minuten stilte en het leggen van kransen. De laatste krans werd gelegd door de heren mr. R.S. Croll en P.C. van der Graaf namens de Oorlogsgravenstichting. 16
Deelnemers aan de plechtigheid op het Russisch ereveld bij Amersfoort.
Herdenking Russisch ereveld bij Amersfoort Op 9 Mei, de 'Russische Overwinningsdag', worden jaarlijks de Sovjetrussische oorlogsslachtoffers herdacht, onder wie de 865 die begraven liggen op het ereveld bij Amersfoort. De herdenking in het afgelopen jaar trok ongeveer 200 belangstellenden. De burgemeester van Amersfoort, mevrouw A. van Vliet-Kuiper was aanwezig, evenals diplomatieke vertegenwoordigers van de Russische federatie, Wit-Rusland, de Oekraïne, Oezbekistan en Kazakstan. Daarnaast waren er een aantal Russische en Nederlandse veteranen present. Namens de Oorlogsgravenstichting was de heer D. Lagemaat aanwezig. Na de herdenking was er een receptie voor alle aanwezigen georganiseerd door de ambassade van de Russische federatie. De ambassadeur, de heer Kirill G. Gevorgian, hield een korte toespraak waarin hij verschillende instanties bedankte waaronder de Oorlogsgravenstichting voor haar bemoeienis met dit ereveld. 17
Traditiegetrouw werd op 2de Pinksterdag (31 mei 2004), op het militair ereveld Grebbeberg, de herdenking gehouden van het 8e Regiment Infanterie.
Zilveren legpenning voor de Oorlogsgravenstichting Op 8 juli 2004 ontving de Oorlogsgravenstichting de zilveren legpenning van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 uit handen van haar voorzitter, mevrouw A.C. Folmer-De Kleijn. De legpenning wordt gebruikelijk aan personen en niet aan organisaties uitgereikt. Dat ditmaal van deze regel werd afgeweken heeft, zo zei mevrouw Folmer in haar toespraak, alles te maken met het menselijk gezicht van de Oorlogsgravenstichting.
"Herdenken (zo vervolgde zij haar toespraak) is niet iets wat helemaal vanzelf gaat. Er moeten voorwaarden geschapen worden om het herdenkingsproces zin te geven en om het - ook bij een terugblik - memorabel te doen zijn. Uw bijdrage daaraan is groot. Hoewel mijn wortels in Indonesië liggen, ben ik nooit in de 18
gelegenheid geweest één van de door u aldaar beheerde erevelden zelf te aanschouwen. Mijn ervaringen zijn beperkt maar ondersteunen die van anderen. Velen hebben ons verteld van hun ervaringen in Indonesië, of het nu was bij een officiële plechtigheid, of bij een onaangekondigd bezoek. Nooit hebben wij een wanklank vernomen. De erevelden om door een ringetje te halen; beheerders en locale medewerkers die er duidelijk een eer in scheppen alles tiptop te verzorgen. Geen moeite teveel, hulp bij het zoeken van het voor jou allerbelangrijkste graf, een rondleiding, uitleg. En geen onderscheid tussen de aangekondigde groep en de plotselinge enkeling. Dat is het menselijke gezicht waarover ik al eerder sprak. Voor ons als stichting zijn er bijzondere momenten. Uw jaarlijkse betrokkenheid bij de kranslegging op het ereveld Menteng Pulo bij Jakarta door de Nederlandse Ambassadeur. In lustrumjaren de kranslegging op alle erevelden in de Pacific. De mogelijkheid voor nabestaanden een individuele groet te laten bezorgen. Begeleiding van pelgrimstochten. Uw aanwezigheid op onze jaarlijkse herdenking waardoor velen van uw goede diensten hebben vernomen en ze voor hun eigen gemoedsrust hebben kunnen aanwenden.
Voor- en achterzijde van de penning
Er is veel, heel veel waarvoor wij uw organisatie dankbaar mogen zijn. Vandaar ook deze legpenning, die deze dank aan u en alle medewerkers van de Oorlogsgravenstichting vertolkt. U doet dit werk al vele jaren en altijd op even voortreffelijke wijze. Vandaag geven wij u dit blijk van waardering in de wetenschap dat u uw goede werk zult voortzetten zolang er iets te herinneren valt. De Stichting Herdenking 15 augustus 1945 verwacht dat dat nog heel lang zal zijn. Daarom wensen wij u ook voor de toekomst veel succes met uw zegenrijke werk." 19
Vervolgens overhandigde mevrouw Folmer de zilveren legpenning aan de President van de Oorlogsgravenstichting, de heer N.W.G. Buis. De heer Buis bedankte de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 voor deze bijzondere eer die een extra stimulans is voor alle medewerkers van de Oorlogsgravenstichting bij de uitvoering van hun werkzaamheden.
Mevrouw A.C. Folmer-De Kleijn reikt de penning uit aan de heer N.W.G. Buis.
Consuldag Op woensdag 15 september 2004 vond in Bergen op Zoom de jaarlijkse contactdag voor consuls van de Oorlogsgravenstichting plaats. Bergen op Zoom vierde haar 60-jarige bevrijding (27 oktober 1944), net als veel andere plaatsen beneden de grote rivieren in Nederland. Tussen 9.00 en 10.00 uur verzamelden de genodigden zich in de stadsschouwburg De Maagd. Burgemeester P.A.C.M. van der Velden heette de aanwezigen van harte welkom en benadrukte de bijzondere positie van de consuls van de Oorlogsgravenstichting die allen vrijwillig belangrijk werk voor de Oorlogsgravenstichting verrichten. In de ochtend werd een bezoek gebracht aan het Canadian en British war cemetery bij Bergen op Zoom waar medewerkers van onze Britse zusterorganisatie, de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) een zogenaamde 'Field Day' hadden georganiseerd. Door middel van 20
een aantal technische demonstraties werden de gasten in groepjes geïnformeerd over de manier waarop de CWGC haar erevelden en oorlogsgraven onderhoudt. Na de uitgebreide en smakelijke lunch in partycentrum de Nieuwe Kloof ontving iedereen een tasje met promotiemateriaal van de gemeente Bergen op Zoom waaronder een informatiefolder over het middagdoel: het bezoekerscentrum De Kraaienberg. Dit bezoekerscentrum ligt in een natuurgebied van het Brabants landschap met uitzicht op het verdronken land van het Markiezaat van Bergen op Zoom. De dag werd besloten met een drankje in het prachtig gerestaureerde Markiezenhof, aangeboden door de gemeente Bergen op Zoom. Mede dankzij de bereidwillige medewerking van onze consul in Bergen op Zoom, de heer T.E.M. Rutters en mevrouw E.I. Albers, van kabinetszaken, kunnen wij terugkijken op een zeer geslaagde bijeenkomst. Toespraak door Burgemeester P.A.C.M. van der Velden.
De consul van Winsum, de heer R.A. van Iterson.
Uitleg bij het stellen van grafstenen.
Het handmatig ingraveren van de inscriptie vereist een zeer vaste hand!
21
22
23
Inspectie Waddeneilanden Op 5 en 6 oktober 2004 bezochten medewerkers van de Oorlogsgravenstichting (OGS) en de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog voor een inspectie van de geallieerde oorlogsgraven. Het was voor het eerst sinds 1988 dat een dergelijke gemeenschappelijke inspectie werd uitgevoerd.
Het inspectieteam met de helikopterbemanning op Marinevliegkamp De Kooy in Den Helder. V.l.n.r. de Britse defensieattaché, captain R. Davies, de heer D. Lagemaat (OGS), twee bemanningsleden met geknield voor hen de heer A.C. Bijsmans (OGS), de heer R.G.A. Hoefsmit (OGS), de heer P.C. van der Graaf (OGS) met geknield voor hem een bemanningslid, de heer J. Gee (CWGC), de heer R. Kellaway (CWGC) en de heer R. Carkett (CWGC).
Op 5 oktober werd een bezoek gebracht aan Texel waar het inspectieteam gastvrij werd ontvangen. Behalve de geallieerde graven werd - samen met enkele leden van het 4&5 mei comité Texel - ook een bezoek gebracht aan de 24
Georgische begraafplaats 'Loladse'. Voor de lunch werd zorggedragen door het Korps Mariniers op de J. van Dourleinkazerne. Op 6 oktober vertrok het inspectieteam vanaf Marinevliegkamp De Kooy met twee helikopters van de Koninklijke Luchtmacht om Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog te bezoeken. Op de meeste eilanden werden zij opgevangen door de lokale contactpersoon, de 'consul' en in sommige gevallen ook door lokale bestuurders zoals (loco) burgemeesters en wethouders. Op Ameland werd het team, evenals de bemanning van de helikopters, ontvangen door het voltallig college van Burgemeester en Wethouders en werd hen vervolgens een lunch aangeboden. Geconstateerd mag worden dat de geallieerde graven op de eilanden over het algemeen in een goede staat van onderhoud verkeren. Er wordt duidelijk veel aandacht besteed aan de groentechnische aspecten. Het was bijzonder verheugend om te mogen vernemen dat op veel eilanden de lokale schooljeugd sterk betrokken is bij de geallieerde oorlogsgraven en de herdenkingen die daar plaatsvinden. De geconstateerde noodzakelijke werkzaamheden zullen de komende jaren door de CWGC in overleg met de OGS en de desbetreffende gemeenten worden uitgevoerd. Stichting Het Gebaar honoreert subsidieaanvraag Begin 2001 werd een aanvang gemaakt met de organisatie van Het Gebaar van de Nederlandse regering aan de Indische gemeenschap. De regering maakte Het Gebaar vanwege vermoedelijke tekortkomingen in het naoorlogs rechts-herstel. Voor de collectieve doelen werd een bedrag van ruim 15 miljoen euro beschikbaar gesteld en voor individuele uitbetalingen ruim 158 miljoen euro. De Stichting Het Gebaar die belast is met de verdeling van de gelden, heeft op de twee aanvragen voor een projectsubsidie van de Oorlogsgravenstichting (OGS) positief besloten. De OGS had een projectsubsidie aangevraagd voor het aanbrengen van bronzen plaquettes op het Karel Doormanmonument op het ereveld Kembang Kuning te Surabaya met de namen van ruim 900 marinemensen die bij de slag in de Javazee op 27 februari 1942 zijn omgekomen. Daarnaast was een projectvoorstel ingediend voor het maken van een film over het werk van de Oorlogsgravenstichting, met name in Indonesië. Beide projecten zijn inmiddels gestart. De verwachting is dat de bronzen plaquettes in februari 2006 zullen worden aangebracht op het Karel Doormanmonument. De film, die door Pia Media B.V., wordt gemaakt, zal naar verwachting eind 2005 klaar zijn. 25
Grafinrichting voor in Irak gesneuvelde Nederlandse militairen Op 10 mei 2004 kwam de 36-jarige sergeant der eerste klasse van de luchtmobiele brigade uit Schaarsbergen M.D. (Dave) Steensma om het leven door een aanslag met handgranaten in As Samawah. Nadat zijn stoffelijke overschot was overgevlogen naar Nederland werd hij op 15 mei in zijn woonplaats Franeker (gemeente Franekeradeel), onder grote publieke belangstelling en met militaire eer, begraven op de gemeentelijke begraafplaats. Niet lang daarna, op 14 augustus, sneuvelde de 29-jarige wachtmeester der eerste klasse van de Koninklijke Marechaussee J.H.M. (Jeroen) Severs afkomstig uit Zoelmond (gemeente Buren) toen zijn konvooi
nabij Ar Rumaythah in een hinderlaag liep en onder vuur werd genomen. Hij werd op 21 augustus op de R.K.-begraafplaats te Buren, in besloten familiekring begraven. Een van de taken van de Oorlogsgravenstichting – die in 1946 werd opgericht – is het aanleggen, inrichten, in stand houden en verzorgen van graven van militairen van de Nederlandse krijgsmacht alsmede van in opdracht van de Regering uitgezonden Nederlandse burgers, die zijn omgekomen bij door Nederland gesteunde humanitaire en vredesmissies. 26
Gezicht op het nieuwe gedeelte vanaf de Kapel en het monument.
Het nieuwe gedeelte met de paden.
Om deze reden werd al in een vroeg stadium overleg gevoerd met Defensie en de betrokken families van het slachtoffer over de aankoop en inrichting van het graf. Op respectievelijk 13 oktober en 15 december 2004 werden de grafstenen geplaatst door medewerkers van de technische dienst van de Oorlogsgravenstichting. Op beide graven staat de bij de Oorlogsgravenstichting in gebruik zijnde uniforme steen waarop naast de personalia, militaire rang en het legeronderdeel, ook de Nederlandse Leeuw en de aanduiding 'Koninkrijk der 27
Nederlanden', vermeld staan. De graven zullen door de Oorlogsgravenstichting jaarlijks worden geïnspecteerd en periodiek onderhouden. Uitbreiding ereveld Loenen en plaatsing extra zitbanken In het laatste kwartaal van het afgelopen jaar is door ISS landscaping services uit Harderwijk een bosgedeelte van vak A op het ereveld Loenen ingericht als begraafplaats. De laatste uitbreiding in 1999, (de zogenaamde ‘klok’ in vak B), is door de jaarlijkse herbegravingen bijna vol zodat er opnieuw plaats moest worden gemaakt. Het nieuwe gedeelte dat is aangelegd in dezelfde kenmerkende structuur van het ereveld, bevindt zich naast het pad naar de kapel en biedt ruimte aan ongeveer 190 graven. Verspreid over het ereveld stonden vierentwintig zitbanken. Deze bieden de bezoekers de gelegenheid om even uit te rusten en de bijzondere en intieme sfeer van het ereveld op zich te laten inwerken. Door verschillende uitbreidingen bestond de behoefte aan zes extra zitbanken. Dankzij een subsidie van de Stichting Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds konden deze zes nieuwe banken worden gekocht.
28
In Memoriam mevrouw J.M. Wolfs, consul in Hilvarenbeek Op 3 december 2004 overleed tot ons leedwezen mevrouw J.M. (Anny) Wolfs, sinds 1975 consul voor de Oorlogsgravenstichting in Hilvarenbeek (Noord-Brabant). Anny Wolfs, geboren in 1925, maakte als tiener de oorlog mee en raakte al vroeg betrokken bij de zorg voor de oorlogsgraven van gevallenen rondom Hilvarenbeek. Toen haar vader, die daar destijds voor de Stichting consul was, in 1975 overleed was het voor haar vanzelfsprekend dat zij hem als consul zou opvolgen. Anny Wolfs heeft op de medewerkers van de Oorlogsgravenstichting die bij haar op bezoek kwamen om de oorlogsgraven te controleren een diepe indruk achterlaten. Zij interesseerde zich voor alles wat met de oorlogsperiode te maken had. Zij onderhield contacten met veteranen en nabestaanden en was betrokken bij de lokale herdenkingen. Ook voor veel collega-consuls was zij een vertrouwde verschijning op de jaarlijkse consuldag van de Oorlogsgravenstichting. Een van haar laatste wapenfeiten was de vernoeming van een aantal straten in een nieuwbouwwijk naar lokale oorlogsslachtoffers. Voor de vele door haar ontplooide activiteiten werd zij op 10 december 1999 benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau. Kort voor haar overlijden, op 7 september 2004, ontving zij als blijk van erkentelijkheid voor haar bijzondere en uitmuntende inzet bij het beheer en de verzorging van ‘haar’ oorlogsgraven een oorkonde van de Oorlogsgravenstichting. Wij zullen Anny Wolfs in herinnering houden als een gastvrije, vriendelijke en hartelijke vrouw die zich bijna dertig jaar vol enthousiasme voor de Oorlogsgravenstichting heeft ingezet.
De heer R.G.A. Hoefsmit overhandigt de oorkonde aan mevrouw J.M. Wolfs.
29
Necrologie Kamp Gurs In 1939 werd in het Franse plaatsje Gurs, aan de voet van de Pyreneeën op 60 kilometer afstand van de Spaanse grens, het eerste Franse interneringskamp gevestigd. Oorspronkelijk was het kamp bedoeld om vluchtelingen uit Spanje, die voor het Franco-regime vluchtten, op te vangen. Na de capitulatie van Frankrijk, in juni 1940, kreeg het kamp een andere bestemming. Het werd toen een concentratiekamp voor joden. Direct na het beëindigen van de strijd, werd in het kamp de totale joodse bevolking uit de Duitse deelstaat Baden ondergebracht. Ook joden uit andere landen, waaronder Nederland, die zich voor de oorlog in Frankrijk hadden gevestigd, werden in kamp Gurs geïnterneerd. In de periode 1940-1943 hebben bijna 20.000 personen in het kamp gevangen gezeten.
De kampbegraafplaats in Gurs. 30
De barakken waren eenvoudig van opzet en boden onvoldoende bescherming tegen weersinvloeden, er waren te weinig sanitaire voorzieningen en er was een constant gebrek aan water en voedsel. Door deze primitieve omstandigheden werden vele gevangenen ziek. In de winter van 1940/1941 zijn bijna 800 gevangenen gestorven aan ondervoeding en ziekten, zoals tyfus en dysenterie. Na deze periode zijn de omstandigheden in het kamp enigszins verbeterd. Toch zijn gedurende het bestaan van het kamp 1187 gevangenen overleden. Zij liggen begraven op de kampbegraafplaats in Gurs. Op deze begraafplaats liggen ook twee Nederlanders begraven. Het betreft hier de heren A. Bornstein en S. Flesseman. Hun personalia vindt u in ons Slachtofferregister. Ruim 300 Nederlanders zijn in de jaren 1942 en 1943 vanuit kamp Gurs overgebracht naar het doorgangskamp Drancy en vandaaruit naar het Oosten gedeporteerd. De meesten van hen zijn omgebracht in de vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor. Slechts enkelen hebben de oorlog overleefd en zijn na de oorlog teruggekeerd in Nederland. Bij de bevrijding van kamp Gurs, in de zomer van 1944, zijn 48 levende gevangenen aangetroffen. Nieuwe gedenksteen op het Nederlands ereveld in Bremen Op 9 december 2004 hebben medewerkers van de firma Timmerman natuursteen BV op het Nederlands ereveld in Bremen (Osterholzer Friedhof) een nieuwe gedenksteen geplaatst met de namen van Nederlandse oorlogsslachtoffers die niet op dit ereveld konden worden begraven. De oude rechthoekige gedenksteen – met de namen van 59 Nederlandse oorlogsslachtoffers - die in 1984 werd geplaatst vertoonde steeds meer technische gebreken. Bovendien bleek in de loop der tijd dat van twee slachtoffers - die daarvoor in aanmerking kwamen – de namen niet op de steen waren vermeld en dat vier slachtoffers een individueel oorlogsgraf hebben. Een ’In Memoriam’ grafsteen tegen de oostmuur van het ereveld – met de namen van nog eens zes Nederlanders is verwijderd omdat hun personalia werden opgenomen op de nieuwe gedenksteen. Op de nieuwe steen staan thans 63 namen.
31
Herdenkingen In 2004 hebben bestuursleden de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende plechtigheden en bijeenkomsten ter herdenking van oorlogsslachtoffers. 25 april
Den Haag
4 mei 4 mei
Amsterdam Den Helder
4 mei
Soesterberg
30 mei
Margraten
15 augustus 7 september
Den Haag Roermond
14 november
Den Haag
32
‘ANZAC-Day’ herdenking op de begraafplaats ‘Westduin’. Nationale herdenking op de Dam. Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en koopvaardij. Herdenking van de gesneuvelde militairen van de luchtstrijdkrachten. ‘Memorial Day Ceremony’ op het Amerikaanse ereveld. Herdenking van de capitulatie van Japan. Herdenking Stichting Nationaal Indiëmonument 1945-1962. ‘Remembrance Day’ herdenking op de begraafplaats ‘Westduin’.
Buitenland Staatsbezoek Koningin en Prins Willem-Alexander aan Thailand Tijdens het staatsbezoek aan Thailand (van 19 januari t/m 23 januari) hebben H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins Willem-Alexander op 21 januari Kanchanaburi war cemetery en Chungkai war cemetery bezocht. Zowel op het ereveld Kanchanaburi als op het ereveld Chungkai werd door H.M. de Koningin, beschermvrouwe van de Oorlogsgravenstichting, en de Kroonprins een krans gelegd ter nagedachtenis aan de slachtoffers. Op beide erevelden liggen Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven die zijn omgekomen bij de aanleg van de beruchte Birma spoorweg. Zij werden in oktober 1942 door de Japanners als krijgsgevangenen naar Thailand en Birma (thans Myanmar) getransporteerd om daar te werken aan de strategisch belangrijke spoorlijn. Tussen 1942 en de bevrijding in 1945 stierven per dag gemiddeld 75 dwangarbeiders. In totaal heeft de spoorweg het leven van 80.000 tot 100.000 mensen gekost, waaronder ruim 2800 Nederlanders. Een van hen was de KNIL sergeant J.M. Monod de Froideville, de vader van de huidige ceremoniemeester van H.M. de Koningin, H.A. Monod de Froideville. Hij werd op het ereveld Kanchanaburi herbegraven. Op Kanchanaburi zijn 1896 Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven en op het ereveld Chungkai vonden 313 Nederlanders hun laatste rustplaats. Daarnaast bevinden zich op Thanbyuzayat war cemetery in Myanmar nog 621 Nederlandse graven. Alle drie de erevelden worden beheerd door onze Britse zusterorganisatie, de 'Commonwealth War Graves Commission' (CWGC). Met betrekking tot het onderhoud van de Nederlandse graven op deze erevelden heeft de Oorlogsgravenstichting in de jaren vijftig met de CWGC een overeenkomst gesloten, die inhoudt dat de Stichting de graven van ruim 5.000 slachtoffers afkomstig uit Gemenebestlanden, die verspreid in Nederland begraven liggen, onderhouden en de CWGC ondermeer de Nederlandse graven op erevelden in Thailand en Myanmar. Herdenkingsplechtigheden Van een aantal Nederlandse ambassades en consulaten in het buitenland ontvingen wij berichten van op 4 mei gehouden herdenkingen en andere herdenkingsplechtigheden. 33
Duitsland Traditiegetrouw werd op 4 mei de nationale dodenherdenking op het ereveld Hamburg gehouden. De sobere plechtigheid vond plaats tezamen met militaire afgevaardigden van de Nederlandse kazerne in Seedorf, hun gezinsleden en belangstellenden uit de Nederlandse gemeenschap te Hamburg en nabestaanden. Het feit, dat van veel families uit Seedorf momenteel een echtgeno(o)t(e) in Irak op uitzending is, gaf de ceremonie een bijzonder karakter. Voor het blazen van de ‘last post’ en twee minuten stilte werd door de Nederlandse Vereniging en de consul-generaal, mr. T. Halff, een krans gelegd bij het monument, waarbij leden de Koninklijke Marechaussee assisteerden. Raadsman luitenantkolonel B. van der Linden sprak daarna de aanwezigen toe en herinnerde aan het zinloze geweld en de plicht van elke burger om tolerantie te verspreiden. Na een moment van bezinning volgde een rondgang langs de graven en werden er door de aanwezige kinderen bloemen bij de graven gelegd.
4 mei herdenking Hamburg.
Ook op het Nederlands ereveld op het ‘Stoffeler Friedhof’ bij Düsseldorf vond een dodenherdenking plaats georganiseerd door het consulaat-generaal ter plaatse. Benevens vertegenwoordigers van het consulaat-generaal, werd de plechtigheid bijgewoond door nabestaanden uit Nederland, belangstellenden uit de Nederlandse gemeenschap in Noordrijn-Westfalen, de bevelhebber van 34
de Nederlandse strijdkrachten in Duitsland, generaal-majoor M.P. Celie, een burgemeester van de stad Düsseldorf, pastoor F. Muysers en dominee P. Roggebrand. Er werden kransen gelegd door de consul-generaal, de Nederlandse kerken in Noordrijn-Westfalen en de stad Düsseldorf.
De herdenkingsplechtigheid op het Nederlands ereveld Düsseldorf.
In aanwezigheid van ongeveer zeventig personen vond een stijlvolle herdenking plaats op het Nederlands ereveld in Frankfurt am Main. Onder hen bevonden zich een aantal nabestaanden, een vertegenwoordiger van de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, een vertegenwoordiging van de Nederlandse Protestantse kerk in Frankfurt onder leiding van dominee Visser, de staf van het consulaat generaal alsmede een grote delegatie van Nederlandse militairen en burgers uit Neustadt a/d Weinstrasse onder leiding van kolonel Feskens. Door de deelname van militairen ontstond er een bijzonder plechtige sfeer. Zij verzorgden de erewacht en door een trompettist werd de ‘last post’ geblazen. Na de gebruikelijke twee minuten stilte en het zingen van het Wilhelmus werd, zowel door het consulaat-generaal als de militaire delegatie, een krans gelegd bij ‘de vallende man’. Bij het stenen drieluik met de namen van de slachtoffers die niet op het ereveld konden worden begraven stond een ere35
wacht van de Koninklijke Marechaussee en werd een bloemenhulde gebracht door het consulaat-generaal. Bijzonder was de aanwezigheid van de drieëntachtigjarige mevrouw Ring, weduwe van een voorganger van de Deutsche Reformierte Kirche in Frankfurt. Onder leiding van haar man werden door leden van deze gemeente tijdens en na de oorlog (tot 1950) de graven van omgekomen Nederlandse dwangarbeiders verzorgd.
Frankrijk De door de Nederlandse Ambassade in Parijs georganiseerde dodenherdenking op het ereveld Orry-la-Ville verliep plechtig en sfeervol. De Nederlandse ambassadeur, de heer C.M.J. Kröner, hield een korte toespraak en legde een krans bij ‘de vallende man’. Ook ditmaal leverden leerlingen van de Nederlandse afdeling van het Lycée International uit St.Germain-en-Laye en de Franse lagere school uit Orry-la-Ville een bijdrage aan de herdenking. Daarnaast was er een delegatie van het 320ste squadron van marinevliegkamp Valkenburg aanwezig en werd de ceremonie opgeluisterd door een ‘fly-past’ van een P3C Orion vliegtuig.
India Op dinsdag 4 mei vond een herdenkingsplechtigheid plaats op het ereveld van de Commonwealth War Graves Commission in New Delhi. Naast mevrouw K. van Heyningen van de Nederlandse Vereniging en de Ambassadeur, de heer E.F.Ch. Niehe, waren een twintigtal Nederlandse en Indiase genodigden aanwezig. Er werd een krans gelegd door de Ambassadeur en namens de Nederlandse Vereniging. Vervolgens blies de Politiekapel van New Delhi de ‘last post’, waarna twee minuten stilte in acht werden genomen. De ceremonie werd afgesloten met een rondgang langs de Nederlandse oorlogsgraven.
Hong Kong Ook in 2004 herdacht een deel van de Nederlandse gemeenschap in Hong Kong de op Sai Wan War Cemetery begraven Nederlandse oorlogsslachtoffers. Waarnemend consul-generaal, de heer C.J. Groeneveld, hield een korte toespraak. Vervolgens legde hij samen met mevrouw L. van Spronsen een krans en werden twee minuten stilte in acht genomen. Een trompetblazer van de Hong Kong Police Band blies aansluitend de ‘last post’. Vervolgens las de heer Groeneveld een aantal gedichten voor en werd de plechtigheid besloten met een stille rondgang langs de Nederlandse oorlogsgraven. 36
Kranslegging bij het Nederlands oorlogsgraf van J.M. Terlaak door consul-generaal drs. E.W.V.M. Hoeks op 24 november 2004 tijdens een bezoek aan Moermansk. 37
Indonesië Algemeen De jaarlijkse inspectie van de Nederlandse erevelden, door de president en de algemeen directeur, vond plaats van 8 t/m 17 februari. Voor de medewerkers van de Stichting in Indonesië betekende dit bezoek een eerste kennismaking met de nieuwe president, vice-admiraal b.d. N.W.G. Buis.
Werkbezoek van de president en de algemeen directeur aan het ereveld Menteng Pulo (houtbewerkingdemonstratie) en Candi.
Op 25 april, ANZAC-Day, vond de herdenking plaats van de Slag van Gallipoli die in de Eerste Wereldoorlog in Turkije plaatsvond en waarbij tienduizenden militairen uit de landen van het Gemenebest sneuvelden. De directeur Indonesië van de Stichting, de heer P. Steenmeijer, woonde de herdenkingsplechtigheid bij op het ereveld van de Commonwealth War Graves Commission (CWGC), naast het ereveld Menteng Pulo. Een groot aantal ambassadeurs en defensieattachés was bij de ceremonie aanwezig, die traditioneel bij het krieken van de dag plaatsvond en omlijst werd door doedelzakmuziek. 38
De staf van het kantoor Indonesië.
Nieuwbouw kantoor Indonesië OGS Op 9 februari werd symbolisch een begin gemaakt met de sloop van het oude kantoorpand van de Stichting in Jakarta. De president van de Oorlogsgravenstichting, de heer Buis, sloeg bij deze gelegenheid onder toeziend oog van de staf van kantoor Indonesië met een zware mokerhamer een muurtje omver. Een maand later vond de verhuizing plaats van de kantoorstaf en de inboedel naar de tijdelijke behuizing aan de Jalan Laksana en konden de sloopwerkzaamheden worden voortgezet. Inmiddels werd het nieuwe kantoor op 8 februari 2005 door de heer N.W.G. Buis officieel geopend.
Houten steigerwerk voor het storten van de betonvloeren.
Met een ferme mokerslag gaf de president, de heer N.W.G. Buis, het startsein.
De begane grond in wording. 39
Op het ereveld Menteng Pulo worden door Triyono ijzeren mallen vervaardigd waarmee de betonnen kruisen kunnen worden gemaakt.
Invoering van betonnen grafkruisen Na een geslaagde proefneming op het ereveld Candi is begin vorig jaar begonnen met het vervaardigen van stalen mallen, benodigd voor de productie van betonnen grafkruisen. In eerste instantie worden mallen gemaakt voor mannenkruisen, later gevolgd door die voor vrouwenkruisen. De mallen werden eerst beschikbaar gesteld aan de erevelden Leuwigajah en Kembang Kuning waar de meeste (jati houten) graftekens staan die vervangen moesten worden. Inmiddels zijn al ruim honderd betonnen kruisen vervaardigd en geplaatst. Het voordeel zijn de veel geringere kosten maar vooral de reductie van het gebruik van tropisch hardhout. Waarschijnlijk zal een en ander bovendien leiden tot minder onderhoud. Graffoto’s Slachtofferregistratiesysteem Het maken van digitale foto’s van alle graftekens, bestemd voor het Slachtofferregistratiesysteem dat via de website van de Oorlogsgravenstichting kan worden geraadpleegd, is in het tweede kwartaal van het afgelopen jaar begonnen. Er moeten – op zeven erevelden – ruim 24.000 graftekens worden gefotografeerd. Inmiddels zijn de graven op het ereveld Candi en Kalibanteng digitaal vastgelegd en op de website van de Oorlogsgravenstichting te zien. 40
Opzichtersbijeenkomst Voor het eerst werd op 15 april 2004 een bijeenkomst georganiseerd voor de opzichters van de zeven Nederlandse erevelden in Indonesië. Tevoren waren gespreksonderwerpen ingediend en waren door het kantoor Indonesië handouts gemaakt over onderwerpen als: rapportage, financiële zaken, personeel, necrologie, bloemlegging, ceremonies, technische zaken enz. De bijeenkomst vond plaats in de Simultaankerk op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Er vonden levendige discussies plaats en vele frisse voorstellen passeerden de revue. Na de bespreking met de kantoorstaf ontving opzichter Y. Sunari van het ereveld Candi (Semarang) uit handen van de directeur Indonesië een blijk van waardering in de vorm van een gratificatie wegens de uitmuntende wijze waarop hij gedurende het afgelopen jaar zijn taken had uitgevoerd. In de werkplaats werd een demonstratie gegeven over het vervaardigen van betonnen grafkruisen. In de ochtend kregen de opzichters de gelegenheid om het ereveld Ancol te bezoeken. Het was een bijeenkomst die door allen als zeer nuttig werd ervaren; het plan is dan ook om zulk een bespreking eenmaal per jaar op een wisselende locatie te organiseren.
De opzichters en het hoofd technische zaken, de heer R. da Costa krijgen uitleg op het ereveld Menteng Pulo.
Opzichter Y. Sunari (ereveld Candi) ontvangt een gratificatie.
41
Ambon war cemetery Na een periode van vier jaar betrekkelijke rust, braken in april 2004 op de Molukken weer onlusten uit tussen daar wonende Christenen en Moslims. Met het oog op de gevaarlijke situatie raadde de Nederlandse ambassade in Jakarta reizigers aan de Molukken niet te bezoeken. De Oorlogsgravenstichting krijgt nog regelmatig vragen van nabestaanden van oorlogsslachtoffers die begraven liggen op het ereveld Ambon. Zij vragen zich af hoe het onderhoud van de oorlogsgraven daar geregeld is. Het ereveld Ambon (Ambon war cemetery) is in beheer en onderhoud van onze Engelse zusterorganisatie, de Commonwealth War Graves Commission (CWGC). Deze instelling heeft lokaal personeel in dienst dat zorg draagt voor het dagelijks onderhoud van de graven op het ereveld. Wij ontvingen vorig jaar van de Directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting een aantal zeer recente foto's van het ereveld Ambon, waaruit bleek dat het ereveld er goed uitzag. Helaas is het nog niet mogelijk om foto's van individuele graven te verkrijgen. De Oorlogsgravenstichting is verheugd te constateren dat, dankzij de inspanningen van de CWGC, het ereveld in goede staat van onderhoud verkeert. 25-jarige dienstjubilea Bij gelegenheid van hun 25-jarig dienstjubileum heeft de directeur Indonesië zilveren eremedailles uitgereikt aan: - de heer Sunyoto (ereveld Kembang Kuning), - de heer Bakir (ereveld Kembang Kuning), - de heer Supardi (kantoor Indonesië). (zie onderstaande foto).
42
Overzicht van werkzaamheden op de erevelden: Menteng Pulo - Schilderen buitenmuren Simultaankerk, - Ingebruikname nieuwe waterput, - Vervanging sirap dak Simultaankerk en Columbarium.
De toren van de Simultaankerk in de steigers in verband met schilderswerkzaamheden.
Ancol - herstellen golfbrekers en dijkwal, - onderhoudswerkzaamheden hekwerk zeezijde, - reparatie fundering dieselpompen, - aanleg gedeelte buitenmuur ereveld, - asfalteren hoofdweg. Pandu - herbestratingwerkzaamheden, - reparatiewerkzaamheden algemeen monument, - bouwtechnische verbeteringen aan de hoofdpoort. 43
Kalibanteng - Verbeteren zijkanten wandelpaden van het Vlaggenmonument tot het Vrouwenmonument, - Reparatiewerkzaamheden ringgrachtwand.
Het verbeteren van de zijkanten van de wandelpaden op Kalibanteng; oude situatie, sloop en renovatiewerkzaamheden.
44
Candi - Verbetering voetpad naar pendopo.
Het verbeteren van het voetpad naar de pendopo op het ereveld Candi; voor, tijdens en na de werkzaamheden.
45
Kembang Kuning - Renovatiewerkzaamheden Boogmonument ‘Opdat zij met eere mogen rusten’ en het monument Voor Recht en Vrede. - renovatie wandelpad, - verplaatsing MLD-monument. Aantal bezoekers in 2004 per ereveld: Ereveld Menteng Pulo 872 Ereveld Ancol 927 Ereveld Pandu 1.262 Ereveld Leuwigajah 1.013 Ereveld Candi 413 Ereveld Kalibanteng 537 Ereveld Kembang Kuning 685 Totaal 5.709
(in 2003: 6.350)
Officiële plechtigheden en kransleggingen in Indonesië: Ereveld Menteng Pulo 20 februari Bezoek van een delegatie van de Bond Oud-Stoottroepers (BOSS). Kranslegging bij het Vlaggenmonument door de heer J.N. Lodders en de defensieattaché, kolonel Ch.J. Kool.
De delegatie van de BOSS.
46
26 maart 2 april
15 april 4 mei
22 mei 3 juli
7 juli
15 augustus
Namens het reüniecomité 3-12 R.I. werd een krans gelegd bij het monument voor de 7 December Divisie. Namens de reüniecommissie 1e Verkenningsregiment Huzaren van Boreel werd een krans gelegd bij het monument voor de 7 December Divisie. Kranslegging namens de Vereniging 12e Veldgenie bij het monument voor de 7 December Divisie. Nationale dodenherdenking. Kranslegging namens de Nijmegen Indië Veteranen bij het Vlaggenmonument op de erevelden Menteng Pulo, Leuwigajah, Pandu, Candi en Kembang Kuning. Namens de 1e Genie Park Comp.1 Div. 7 December werd een krans gelegd bij het monument voor de 7 December Divisie. Kranslegging namens de Stichting Dametin door de defensieattaché, kolonel Ch.J. Kool, bij het monument voor de 7 December Divisie. Namens het Garderegiment Grenadiers en Jagers werd door de defensieattaché, kolonel Ch.J. Kool, bij het Vlaggenmonument een krans gelegd. Jaarlijkse ceremonie ter gelegenheid van de herdenking van het eind van WO II in Zuidoost-Azië. De tijdelijk zaakgelastigde, de heer T. Kamper, hield een toespraak. Namens het Koninkrijk der Nederlanden werd bij het Vlaggenmonument een krans gelegd door de heer Kamper. Tevens werden kransen gelegd namens het Ministerie van Defensie door de defensieattaché, kolonel Ch.J. Kool, en namens de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 door de heer B. Venema.
Kranslegging door de tijdelijk zaakgelastigde, heer T.Kamper. 47
21 augustus
Namens het Comité Birma-Siam Spoorweg werd bij het BirmaSiamkruis in de Simultaankerk een krans gelegd door de oudvoorzitter van het Comité, de heer P. Steenmeijer. 15 september Kranslegging OGS-pelgrimsgroep. 18 september Kranslegging namens de Vereniging Ex-Glodokgeïnterneerden 1944-1945 bij de Glodok gedenksteen. 25 september Bezoek van de Stichting Herdenkingsreizen Indonesië (SHI) o.l.v. de heer L. van den Braken. Kranslegging door generaalmajoor L. Noordzij, namens 1 Divisie ‘7 December’, door generaal-majoor b.d. P.H.M. Messerschmidt, namens de SHI en door generaal-majoor b.d. Soediro namens de Indonesische veteranen.
Kranslegging en bezoek generaal-majoor b.d. P.H.M. Messerschmidt, generaalmajoor L. Noordzij en generaal-majoor T.N.I. b.d. Soediro.
29 september Namens de reüniecommissie Stichting Vrienden van 3-8 R.I. werd een krans gelegd bij het monument voor de 7 December Divisie. 8 oktober Kranslegging namens reünisten van 3-12 R.I. bij het monument voor de 7 December Divisie. 6 november Kranslegging namens de Veteranenvereniging Laarbeek bij het Vlaggenmonument. 48
7 december Kranslegging namens reünisten van 3-9 R.I. bij het monument voor de 7 December Divisie. Kranslegging namens 1 Divisie ‘7 December’ bij het monument voor de 7 December Divisie. Namens hen werden bovendien kransen gelegd op de erevelden Pandu (algemeen monument), Kembang Kuning (Karel Doormanmonument), Candi (monument voor Veiligheid en Recht) en Leuwigajah (Tombe voor de Onbekende Soldaat). Ereveld Ancol 4 mei Nationale dodenherdenking. 15 september Bezoek OGS-pelgrimsgroep. Ereveld Pandu 27 mei Namens de veteranen van 8 R.S. werd een krans gelegd bij het algemeen monument. 26 juli Namens het comité van toezicht KNIL-monumenten werd bij het KNIL-monument een krans gelegd. 25 augustus Namens het Reünieverband 6e Bataljon Regiment Stoottroepen Prins Bernhard werd een krans gelegd bij het algemeen monument. 26 augustus Kranslegging OGS-pelgrimsgroep. 7 september Bij het algemeen monument werd namens de Commissie Reünie 5-3 R.I. een krans gelegd. 29 september Kranslegging groep Stichting Herdenkingsreizen Indonesië. 6 oktober Kranslegging namens de Reüniecommissie O.V.W.-bataljon 1-3 R.I. bij het algemeen monument. Tevens werd namens hen een krans gelegd op Menteng Pulo bij het algemeen monument. 5 november Namens het O.V.W.-bataljon 1-5 R.I. werd een krans gelegd bij het algemeen monument. 25 november Namens het Koninklijk Tehuis voor Oud-militairen en museum ‘Bronbeek’ vond een kranslegging plaats bij het Bronbeekgedeelte. Ereveld Leuwigajah 17 maart Kranslegging namens Peter, Nanneke en Johan bij de Yunyo Maru gedenksteen. 5 mei Namens de vereniging ‘Vrienden van het 1e Bataljon O.V.W. 1944-1948, Garde Regiment Jagers’ werd een krans gelegd bij het Vlaggenmonument bij de Tombe van de ’Onbekende Sol49
daat’ Ook bij het Vlaggenmonument op het ereveld Menteng Pulo werd namens hen een krans gelegd. 26 augustus Kranslegging OGS-pelgrimsgroep. 7 september Namens de VOMI werd een krans gelegd bij het Algemeen Monument. Tevens werden kransen gelegd bij de monumenten op de erevelden Menteng Pulo, Ancol, Pandu, Kalibanteng, Candi en Kembang Kuning. 29 september Kranslegging groep Stichting Herdenkingsreizen Indonesië. Ereveld Kalibanteng 3 juni Kranslegging OGS-pelgrimsgroep. 23 augustus Kranslegging namens de Commissie Herdenking Jongenskampen 2004 bij het monument voor de Jongenskampen. 24 augustus Namens de Stichting Ex-gedetineerden en Nabestaanden Vrouwenkampen Midden-Java 1942-1945 werd een krans gelegd bij het Vrouwenmonument. Ereveld Candi 22 april Namens de reüniecommissie 5 R.S. werd een krans gelegd bij het monument voor Veiligheid en Recht. 3 juni Kranslegging OGS-pelgrimsgroep. 11 mei Namens het reünieverband 1 R.S. werd een krans gelegd bij het monument voor Veiligheid en Recht. 14 mei Namens II-6e R.I. werd een krans gelegd bij het monument voor Veiligheid en Recht. Tevens kranslegging namens de Stichting Veteranen 5-5- R.I. bij hetzelfde monument. 10 september Kranslegging namens 4-6 R.I. bij het monument voor Veiligheid en Recht. 7 oktober Kranslegging groep Stichting Herdenkingsreizen Indonesië. 7 november Namens het Comité reünie 3-7 R.I. werd een krans gelegd bij het monument voor Veiligheid en Recht. Ereveld Kembang Kuning 4 mei Nationale dodenherdenking. 4 juni Kranslegging namens de reüniecommissie ‘Ampat Lima’ bij het Karel Doormanmonument. 15 augustus Kranslegging namens de veiligheidsdienst Mariniersbrigade, ‘Contact Oud-Mariniers’ bij het Karel Doormanmonument. 25 augustus Namens de Stichting Indië Monument Friesland werd een krans 50
gelegd. Ook op de erevelden Menteng Pulo, Pandu, Leuwigajah en Candi werden namens deze stichting kransen gelegd. 7 oktober Namens de reünie commissie 4e Bataljon Garderegiment Prinses Irene werd een krans gelegd bij het Boogmonument ‘Opdat zij met eere mogen rusten’. 12 oktober Kranslegging groep Stichting Herdenkingsreizen Indonesië. 10 december Namens het dagelijks bestuur van de Vereniging ‘Contact OudMariniers' (COM) en de ‘Schietvereniging Contact Oud-Mariniers’, afdeling Noord-Holland, werden kransen gelegd bij respectievelijk het monument Voor Recht en Vrede en het Karel Doorman monument. 4 Mei herdenking Op 4 mei vond de Nationale Dodenherdenking plaats. Zoals gebruikelijk begon deze ’s ochtends vroeg met een korte ceremonie op het ereveld Ancol. Voor het eerst waren naast de Nederlandse ambassadeur Z.E. mr. R.J. Treffers, ook de Britse en Australische ambassadeurs, respectievelijk H.E. mr. Charles Humfrey en H.E. mr. David Ritchie, aanwezig alsmede de drie defensieattachés en hun assistenten. Op het ereveld Ancol liggen ruim 130 Britse en Australische militairen begraven. Na een welkomstwoord door de directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting sprak de Nederlandse ambassadeur de aanwezigen toe, waarna door de drie ambassadeurs kransen werden gelegd bij het Algemeen Monument. De ceremonie werd muzikaal omlijst door een hoornblazer van het Korps Mariniers. Kranslegging door de Ambassadeurs van het Verenigd Koninkrijk, Australië en Nederland op het ereveld Ancol.
51
Stille rondgang op het ereveld Menteng Pulo.
In de namiddag werd op het ereveld Menteng Pulo een herdenkingsbijeenkomst gehouden waarbij ongeveer honderd personen van de Nederlandse gemeenschap aanwezig waren, waaronder een groot aantal kinderen. Na een stille rondgang over het ereveld werden kransen gelegd bij het Vlaggenmonument. De eerste krans werd gelegd door Ambassadeur mr. R.J. Treffers, namens het Koninkrijk der Nederlanden, de tweede door de defensieattaché, kolonel Ch.J. Kool, namens het Ministerie van Defensie. De assistent defensieattaché, sergeant-majoor J.L.Th. Warmoeskerken, legde een krans namens de Stichting Veteranenplatform, gevolgd door de heer R. Putman Cramer namens de Nederlandse Zakenkring. Vervolgens legde het hoofd van de Nederlandse Internationale School (NIS), mevrouw A.J. Slagboom, samen met kinderen van de NIS een krans, en ten slotte werd er namens de Pensioen- en Uitkeringsraad een krans gelegd door mevrouw H. Dresden en de heer H.N. Peerdeman. Na de kranslegging volgden twee minuten stilte, waarna de rondgang werd voortgezet naar de Simultaankerk. Hier hingen aan de muren gedichten van leerlingen van de NIS. In haar toespraak vertelde het hoofd van de NIS over de activiteiten van haar leerlingen. De Ambassadeur ging in zijn toespraak in op het thema ‘Vrede is kiezen èn delen’. Na het zingen van het Wilhelmus werd de rondgang voortgezet via het Columbarium. Mevrouw A. Treffers legde hier een handboeket bij de Urn van de Onbekende Soldaat. Na een afsluitende ron52
de langs het Monument van de 7 December Divisie eindigde de plechtigheid bij het invallen van de duisternis. Mevrouw A. Treffers ontvangt uit handen van mevrouw Dwi Andjar Winarni een handboeket voor bij de Urn van de Onbekende Soldaat.
Bij de ceremonie ter gelegenheid van de Dodenherdenking op 4 mei op het ereveld Kembang Kuning in Surabaya werd het woord gevoerd door de Nederlandse consul, mevrouw S. Kho-Pangkey, die ook een krans legde namens het Koninkrijk der Nederlanden. Pater Van Mensvoort sprak een woord van bezinning. Hierna kregen de ongeveer vijfendertig gasten de gelegenheid om bloemen te strooien op diverse graven. De Nederlandse consul, mevrouw S. Kho-Pangkey, legde een krans bij het Karel Doormanmonument.
53
Pelgrimsreizen Jaarlijks organiseert de Oorlogsgravenstichting pelgrimsreizen naar het Verre Oosten, met het doel aan nabestaanden van Nederlandse oorlogsslachtoffers die daar op erevelden begraven liggen, de gelegenheid te bieden de graven van hun dierbaren te bezoeken. In 2004 werden vijf reizen georganiseerd. Drie De heer P. Dietze draagt zijn gedicht voor. naar Indonesië met als bestemming Semarang, Bandung en Jakarta en twee naar Thailand. Zowel in Indonesië als in Thailand werden op de bezochte erevelden tijdens een korte herdenkingsplechtigheid bij het centrale monument namens de pelgrimsgroepen kransen gelegd. Aan de reizen naar Indonesië en Thailand namen in totaal 100 personen deel. Onder hen was de heer P. Dietze die uit eigen werk het onderstaande gedicht voorlas op het Nederlands ereveld Leuwigajah. "Requiem In memoriam Robbie T. * 25-3-1931 ± 14-4-1945
Tjimahi, 1945 Hij was veertien jaar toen hij stierf van de honger in een jappenkamp – hoe hij riep om zijn moeder, zijn moeder, zo ver van hem Een fouragekar draagt zijn uitgeteerd lichaam naar de begraafplaats; daarop ligt hij, zo klein, in een tikar gewikkeld. De rouwstoet bestaat uit twee mannen, een jongen en een Japanner – alleen het wielgeratel verbreekt de stilte op straat.
Wij graven een kuil uiterlijk onbewogen en leggen hem neer in de vruchtbare aarde ergens in de Preanger
Cimahi 1995 Weer loop ik de weg van het kamp naar het kerkhof kort na dageraad; bij opstijgende nevels slaan herinneringen neer. Een kruis met zijn naam op het veld Leuwigajah is wat van hem bleef Terwijl ik bloemen neerleg Hoor ik hem roepen, als toen."
(Uit: "Het rood van de karpers", Amsterdam 1996, ISBN 90-6975-324-3) 54
De pelgrimsreizen worden mede mogelijk gemaakt door de Stichting Fondsenwerving Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers en aanverwante doeleinden (SFMO) die meedeelt in de opbrengsten uit de BankGiroLoterij. Deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.
Semarang
Jakarta
Bandung
Thailand (dec.)
Thailand (nov.)
55
Werkzaamheden technische dienst Herbegravingen militair ereveld Grebbeberg - totaal aantal slachtoffers op dit ereveld Herbegravingen ereveld Loenen - totaal aantal slachtoffers op dit ereveld
: 2 : 821 : 10 : 3636
De technische dienst aan het werk in Nunspeet.
Het resultaat.
56
Renovatiewerkzaamheden van een groot geallieerd plot in Raalte.
Een gerenoveerd Nederlands plot in Sliedrecht.
Omvangrijke werkzaamheden In diverse plaatsen zoals Molkwerum, Nieuwegein, Akkrum, Blijham, Oldenzaal en Hengelo (Ov.) werden kleine geallieerde plots gerenoveerd. Grote renovaties (meer dan vijf graven) van CWGC-plots vonden plaats in Amerongen (8 graven) en Raalte (27 graven). In Nunspeet werd een Nederlands plot van 6 graven en in Sliedrecht een plot van 12 graven gerenoveerd. 57
Inspectie van Nederlandse erevelden in Duitsland en Oostenrijk vond plaats op: 27 april Salzburg 28 april Frankfurt am Main 30 april Düsseldorf 18 oktober Osnabrück 19 oktober Bremen 20 oktober Hannover 21 oktober Lübeck 22 oktober Hannover Inspectie Nederlandse oorlogsgraven in het Verenigd Koninkrijk In juni 2004 heeft het laatste bezoek van een OGS-team aan het Verenigd Koninkrijk plaatsgevonden in een reeks van inspectiebezoeken die aangevangen is in 1998. In de voorafgaande 38 jaar had de Stichting aan de Nederlandse oorlogsgraven in het Verenigd Koninkrijk, afgezien van de aanleg van een ereveld bij Londen, nauwelijks aandacht besteed. In het Verenigd Koninkrijk liggen 499 Nederlandse oorlogsslachtoffers waarvan er 249 op ereveld Mill Hill bij Londen begraven liggen. De overige 250 slachtoffers zijn bijgezet op 95 begraafplaatsen, verspreid over Engeland, Schotland,
De heren D. Lagemaat en R.G.A. Hoefsmit op de Orkney’s tijdens hun laatste inspectiebezoek aan het Verenigd Koninkrijk. 58
Wales, Noord Ierland, het eiland Man, het kanaaleiland Sark en de Orkney Eilanden. In totaal zijn in de afgelopen jaren zes inspectietours in het Verenigd Koninkrijk gemaakt. Een daarvan had speciaal het ereveld Mill Hill tot doel. In de afgelopen zeven jaar zijn alle Nederlandse oorlogsgraven in het Verenigd Koninkrijk een keer geïnspecteerd. Het Nederlands ereveld Mill Hill Het ereveld Mill Hill is in prima staat van onderhoud. Het valt onder de supervisie van de Commonwealth War Graves Commission. Het dagelijks onderhoud wordt uitgevoerd door personeel van de gemeente Westminster. De groenvoorziening op het ereveld (grasmat en beplanting) is door de CWGC in 2000 geheel gerenoveerd. De sokkel van het gedenkmonument ’de vallende man’ is vervangen door een aanmerkelijk grotere uitvoering. Volgens de defensie attaché van de Nederlandse ambassade te Londen ligt het ereveld er altijd, wanneer zij ook komen, goed onderhouden bij. Verspreid liggende graven Van de 250 verspreid liggende slachtoffers hebben er 158 een stichtingssteen als grafmarkering; 6 slachtoffers liggen in een verzamelgraf met een CWGC monument. Deze graven liggen over het algemeen op erevelden van de CWGC erevelden of in serviceplots van de CWGC. De graven met een stichtingssteen worden door de CWGC onderhouden. Naar aanleiding van de nu uitgevoerde inspecties zijn of worden 36 stenen wegens verwering, beschadigingen en/of fouten in de tekst vervangen. Van de overige zesentachtig slachtoffers – allen personen die bij de Nederlandse koopvaardij dienden - hebben er dertig een graf met een particulier gedenkteken. Deze graven zijn tijdens de oorlog ingericht in opdracht van de rederij waarbij het slachtoffer in dienst was. Ook deze graven werden vroeger door de CWGC onder controle gehouden, doch zij zijn kort na de inwijding van het Nederlands ereveld Mill Hill in 1965, om onduidelijke redenen, op last van de OGS van de lijst van te controleren graven afgevoerd. Een aantal van deze grafinrichtingen is in verval geraakt. De graven zijn op ons verzoek door de CWGC nu weer in het controlebestand opgenomen. De vervallen grafinrichtingen worden door de CWGC voor zover dat mogelijk is hersteld of door stichtingsstenen vervangen. Er zijn vijfentwintig graven aangetroffen zonder grafmonument. Door de CWGC wordt onderzocht of plaatsing van een stichtingssteen alsnog te realiseren is. Daar waar het algemene graven betreft, dit zijn graven waarin meer overledenen bijgezet zijn, geven plaatselijke autoriteiten niet altijd toestem59
ming om een individuele grafmarkering te plaatsen. Exhumatie van een oorlogsslachtoffer uit algemene graven is niet mogelijk. Eenendertig graven zijn in het verleden door herinrichting of een andere bestemming van de begraafplaats verloren gegaan. Dit is gebeurd in Liverpool en op twee begraafplaatsen in Londen. Ondersteuning CWGC De logistieke ondersteuning voor de inspectietours in het Verenigd Koninkrijk lag geheel in handen van de CWGC. De Commissie bereidde de inspecties voor, verzorgde hotel- en zo nodig vliegreserveringen, stelde wegvervoer beschikbaar. Bij alle bezoeken werd het inspectieteam begeleid door een afdelingshoofd van de directie UK Area, alsmede een districtsinspecteur die onmiddellijk ter plaatse actie kon ondernemen. Wij zijn de CWGC bijzonder erkentelijk voor deze ondersteuning en hebben dat uiteraard ook aan de Algemeen Directeur van de CWGC en de Directeur UK Area kenbaar gemaakt. Het beheer en onderhoud van de Nederlandse oorlogsgraven gelegen in het Verenigd Koninkrijk is bij de CWGC in goede handen. Over vijf jaar zal opnieuw een inspectieprogramma voor dit gebied worden opgezet.
60
Uit de ingekomen post "Vele jaren na de oorlog hebben mijn grootouders (die inmiddels zijn overleden) gewacht op hun zoon, dat hij terug zou komen uit de oorlog. Helaas is dat nooit gebeurd. Mijn vader heeft jaren verdriet gehad omdat hij nergens een graf of iets dergelijks kon bezoeken van zijn broer. Afgelopen maandag was het zestig jaar geleden dat mijn oom wegging om nooit terug te komen. Bij toeval vond mijn broer gisteren de naam van onze oom terug op uw website. Mijn vader heeft dit ook nooit geweten en nu is hij blij dat hij weet dat ook de naam van zijn broer in het slachtofferregister is vermeld. Mijn vader heeft nu voor zijn gevoel toch een plek waar hij zijn broer kan gedenken. Ik wil u hier toch voor bedanken want zoals ik nu zie heeft ook mijn vader rust bij de gedachte dat er nu toch iets is voor zijn broer en dat hij nooit vergeten zal worden."
*****
"Uw brief van 23 juni ’04 met de twee foto’s heb ik in grote dank ontvangen! Zeer verheugd was ik dat u zo spoedig werk heeft willen maken van mijn verzoek. Ik ben u en de Engelse zusterorganisatie Commonwealth War Graves Commission dan ook zeer dankbaar voor ’t laten corrigeren van het overlijdensjaar op het grafteken van mijn dierbare eerste echtgenoot. Hierbij voeg ik nog mijn beste wensen voor de prachtige Oorlogsgravenstichting."
*****
"Mijn man overleed toen ik negenenveertig was. Korte tijd later ontmoette ik mijn huidige partner en samen vertrokken we een paar jaar later naar Israël. Nog voor die tijd zag ik in het Nieuw Israëlitisch Weekblad een oproep om je te melden bij de Oorlogsgravenstichting als je familie was van met namen genoemde mensen uit de Philipsgroep. Er zou in Polen een monument voor hen komen. De naam van mijn vader stond er ook bij en ik heb uiteraard mijn gegevens doorgestuurd. Een paar maanden geleden kreeg ik bericht van de Oorlogsgravenstichting dat het monument klaar was en ze stuurden daar ook foto’s bij. Onlangs was de officiële onthulling en daar zijn we heen gegaan. 61
Er was ook nog een andere familie daar en één van hen was een overlevende, die ons ook heeft meegenomen naar het nog bestaande kamp en ons vertelde waar alles toen was en me ook de ziekenbarak kon aanwijzen waar mijn vader gestorven is. Daar hoorde ik voor het eerst dat dit de plaats was waar de mensen van wie de namen op de steen staan daar begraven zijn. Natuurlijk had me een lichtje moeten opgaan toen het initiatief van de Oorlogsgravenstichting kwam, maar dat was dus niet gebeurd. Mijn hele leven had ik immers in de veronderstelling verkeerd dat mijn vader vergast en vervolgens verbrand was. Maar mijn vader heeft een graf en zijn naam staat erop. Hij is niet één van de miljoenen naamloze slachtoffers van het nazi-bewind. Ik ben nu eenenzestig en er is me iets fantastisch overkomen: Ik heb gehuild bij het graf van mijn vader en dat was goed!"
*****
"Nu we weer thuis zijn van onze pelgrimsreis naar Indonesië willen wij de OGS dank zeggen voor de boeiende excursie. Het programma van de reis zat goed in elkaar, de bezoeken aan de erevelden waren indrukwekkend, zowel wat de herdenkingsceremonie betrof als de entourage eromheen. Dat heeft ons veel goed gedaan. We troffen uitstekend onderhouden erevelden aan, een groot compliment voor de meest nabij betrokkenen, die vrijwel dagelijks met het onderhoud en het beheer van doen hebben. Wat door ons ook zeer op prijs werd gesteld, was de aanwezigheid van de heer Peter Steenmeijer en zijn echtgenote tijdens de officiële en meer informele contacten. Hulde en dank voor deze betrokkenheid! Los hiervan, maar niet minder belangrijk, was de goede sfeer in de groep pelgrimgangers. Als vanzelfsprekend ontstond een toenemende saamhorigheid en wederzijds begrip. Ongetwijfeld hebben de indrukken van het land en de bevolking van Indonesië bijgedragen aan het gevoel van welbevinden tijdens de afwisselende en boeiende excursies (-). Wij danken allen die aan het welslagen van de pelgrimage hebben bijgedragen. Deze reis heeft veel voor ons betekend."
62
Dienstverlening Bloemlegging en graffoto's Sinds jaar en dag verzorgt de Oorlogsgravenstichting bloemleggingen op de erevelden in Indonesië en Thailand. De kosten van een bloemlegging in Indonesië bedragen incl. foto 3 8,50. Men heeft de keuze uit: Type A: Bloemstukje van orchideeën type Douglas/Vanda, hoog model. Type B: Andere soorten bloemen niet zijnde orchideeën. Type C: Bloemstukje van Bangkok orchideeën, laag model. Tevens is het mogelijk om voor de erevelden in Indonesië kransen te bestellen. Type K30: Kransje (doorsnede 30 cm.) voor plaatsing bij de graven; kosten incl. foto 3 12,50. Eventueel met korte tekst op rood-wit-blauw lint (maximaal 40 letters, inclusief spaties). Soort bloemen wordt in overleg met de plaatselijke bloemist bepaald. Type K75: Een grote krans (oranje gladiolen of witte bloemen; doorsnede 75 cm.), inclusief rood-wit-blauw lint met korte tekst (maximaal 60 letters, inclusief spaties), bedoeld voor kranslegging bij de monumenten door comités en verenigingen; kosten 3 27,50 inclusief foto. Wilt u een extra bloem- of kransleggingsfoto bestellen, dan is de prijs hiervan 3 2,00. Wilt u alleen een graffoto bestellen (formaat 10 x 15 cm.), dan is dat ook mogelijk, de prijs hiervan is eveneens 3 2,00. Voor Thailand kunnen uitsluitend kleine bloemstukjes worden besteld. De soort bloemen is afhankelijk van wat die dag voorradig is bij de bloemist, keuze van de bloemen gaat in overleg met de opzichter ter plaatse. De kosten bedragen 3 8,50, inclusief foto. Bestellingen dienen uiterlijk 8 weken voor de gewenste uitvoeringsdatum bij de Stichting te zijn. De eenvoudigste wijze van bestellen is per giro (nr. 40.10.00), onder vermelding van: naam overledene, naam van het ereveld en de gewenste datum. De gegevens uitsluitend op de voorzijde van de giro vermelden. U kunt natuurlijk ook via onze website (onder ‘service’ en ‘bloemleggingen’) een bloemlegging opgeven. 63
Voor Hong Kong, Singapore, en Korea gelden aparte voorwaarden, waarover desgewenst nadere inlichtingen worden verstrekt. Helaas is het wegens het ontbreken van een diplomatieke vertegenwoordiging in dit land, onmogelijk om bloemleggingen uit te voeren op het ereveld Thanbyuzayat in Myanmar (voormalige Birma). Buitenland Op de erevelden in Thailand zijn 204 bloemstukjes geplaatst. Daarnaast werden 202 graffoto's gemaakt. In Indonesië voerde men in totaal 1583 bloemleggingen uit en waren er 71 kransleggingen. Op verzoek van nabestaanden maakten wij 1466 graffoto's. Voorts werden er nog bloemstukjes gelegd op de erevelden in: Australië :2 Korea :4 Hong Kong :1 Duitsland :9 Binnenland Op het ereveld Loenen werden op 4 mei 459 bloemstukjes gelegd; er werden 492 graffoto's gemaakt. In de loop van het jaar werden op dit ereveld nog 7 bloemstukjes gelegd. Op het militair ereveld Grebbeberg werden op 4 mei 121 bloemstukjes gelegd en 138 graffoto's gemaakt. Voor nadere informatie over bloemleggingen kan men contact opnemen met mevrouw J. Huijsing-Van der Velden (070–3131088 of per e-mail:
[email protected]). Kleurenfoto's van erevelden Regelmatig ontvangen wij telefonische verzoeken om overzichtsfoto's van Nederlandse erevelden op te sturen. In dergelijke gevallen wordt door ons een keuze gemaakt uit de diverse foto's die wij hebben. Sinds enige tijd bestaat de mogelijkheid om - via onze website (www.ogs.nl) - zelf een keuze te maken en de gewenste foto('s) te bestellen. Op de homepage in het navigatieframe vindt u onder ‘service’ het ‘fotoalbum erevelden‘. Op deze pagina wordt uitgelegd hoe u de diverse overzichtsfoto's on-line kunt bekijken en bestellen, welke formaten wij kunnen leveren en wat de daaraan verbonden kosten zijn. 64
In het navigatieframe bij deze pagina treft u diverse fotoalbums per ereveld aan. In de loop der tijd zullen we een aantal erevelden die nu nog ontbreken, hieraan toevoegen. Wij hopen met deze nieuwe service vooral diegenen van dienst te zijn die zelf niet meer in staat zijn een bezoek te brengen aan 'hun' erevelden. U kunt natuurlijk ook telefonisch blijven bestellen. De prijs voor een foto bedraagt: Formaat 10 x 15 cm. 3 2,00 Formaat 13 x 18 cm. 3 3,00 Formaat 20 x 30 cm. 3 8,00 N.B. Voor verzendingen naar het buitenland geldt een toeslag van 3 2,50. Fotokopieën Gedenkboeken Het is mogelijk om fotokopieën van pagina's uit de gedenkboeken te bestellen. De prijs per set (titelblad met de gewenste pagina) bedraagt 3 2,50, incl. verzendkosten. Men kan de set via onze website (onder ‘service’ en ‘gedenkboeken’) bestellen, of per giro door overmaking van dit bedrag op rekening 40.10.00, onder vermelding van naam van de overledene, en ’fotokopie gedenkboek.’ Om misverstanden te voorkomen merken wij op, dat in de gedenkboeken uitsluitend slachtoffers vermeld staan van wie geen aanwijsbare laatste rustplaats bekend is. Er bestaat ook een informatiefolder over de gedenkboeken. Reisfaciliteiten Duitsland (ook voor Salzburg) Nabestaanden die een bezoek wensen te brengen aan een oorlogsgraf of gedenkplaats in Duitsland, kunnen eenmaal per jaar gebruik maken van een met de Duitse regering getroffen treinbiljettenregeling. Deze regeling, op grond waarvan men het in Duitsland af te leggen traject per trein (1e klasse) gratis kan reizen, geldt ook voor bezoeken aan gedenkplaatsen bij voormalige concentratiekampen, zoals Dachau, Bergen-Belsen, Hamburg-Neuengamme, Mauthausen e.d. alsmede voor familieleden, die het ereveld Salzburg (Oostenrijk) willen bezoeken. De treinbiljetten worden verstrekt door de Oorlogsgravenstichting en zijn na de datum van afgifte 2 maanden geldig. Men kan vertrekken vanaf de volgende grensovergangen: Nieuweschans-Weener; Oldenzaal-Bentheim; Zevenaar-Emmerich; Venlo-Kaldenkirchen; Heerlen-Herzogenrath. Aanvraagformulieren vindt u op onze website (onder ‘service’ en ‘reizenregeling Duitsland’). U kunt ook een formulier bij de Stichting opvragen. Uw aanvraag dient uiterlijk twee weken vóór de reisdatum in ons bezit te zijn.
65
Communicatie en publiciteit Website Oorlogsgravenstichting (www.ogs.nl) Per maand telde de website in het verslagjaar bijna 12.000 bezoekers (een verdubbeling ten opzichte van 2003 met 6.500 bezoekers) die goed waren voor een jaartotaal van ruim 5.000.000 hits.
Audiovisuele producties De productie: "De Oorlogsgravenstichting. Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst." is te zien in het informatiecentrum op het ereveld Loenen (duur ca. 20 minuten). Informatiefolders De Oorlogsgravenstichting beschikt over zestien in kleur uitgevoerde informatiefolders. Verkrijgbaar zijn folders over de volgende onderwerpen: 66
-
De Oorlogsgravenstichting (algemene informatiefolder), Dienstverlening, Militair ereveld Grebbeberg, Ereveld Loenen, Nederlandse erevelden in Europa (m.u.v. Duitsland), Nederlandse erevelden in Duitsland, Nederlandse erevelden in Indonesië (hiervan is ook een Engelse versie beschikbaar), Ereveld Menteng Pulo, Ereveld Ancol, Ereveld Pandu, Ereveld Leuwigajah, Ereveld Candi, Ereveld Kalibanteng, Ereveld Kembang Kuning, Birma – spoorweg, Gedenkboeken.
U kunt de folders, evenals dit jaarbericht en dat van de afgelopen jaren, ook van onze website www.ogs.nl downloaden.
Wandelroutes ereveld Loenen Op het ereveld Loenen zijn twee wandelroutes uitgezet. In het informatiecentrum kan men gratis de plattegrond van het ereveld meenemen, met daarop aangegeven een groene (ca. 1100 m.) en rode wandelroute (ca. 1800 m.).
Voorlichtingsstand Begin 2005 is een nieuwe presentatiewand in gebruik genomen. Organiseert u een reünie of bijeenkomst en beschikt u over voldoende ruimte (ca. 4 meter bij 2 meter) dan komen wij graag (kosteloos) informatie geven. Nadere inlichtingen zijn verkrijgbaar bij de afdeling voorlichting.
Lezingen De mogelijkheid bestaat om voor scholen, verenigingen, gezelschappen e.d. een PowerPoint presentatie te houden (ca. 45 minuten) over het werk van de Oorlogsgravenstichting. Nadere informatie is verkrijgbaar bij de afdeling voorlichting (tel. 070-3131094). 67
Boek Loenen Het boek "Ereveld Loenen. Laatste rustplaats van Nederlandse oorlogsslachtoffers" (ISBN 90 12 08756 2) is bij de Stichting verkrijgbaar. De kosten bedragen 3 27,50 (inclusief verzendkosten in Nederland). U kunt dit bedrag overmaken op Postbanknummer 401000 t.n.v. Oorlogsgravenstichting, Den Haag, onder vermelding van ‘Boek Loenen’, uw naam en adres. Na ontvangst van de betaling sturen wij u het boek zo spoedig mogelijk toe.
68
Ter informatie Openingstijden erevelden Loenen en Grebbeberg Het ereveld Loenen en het militair ereveld Grebbeberg zijn dagelijks van 9.00 tot 17.00 uur voor het publiek toegankelijk. Op zaterdagen, zon- en feestdagen is geen personeel aanwezig. Op het uitgestrekte ereveld Loenen kunnen bezoekers zich op deze dagen oriënteren met behulp van een plattegrond en bijbehorend naamregister die ter inzage liggen in het informatiecentrum, rechts vóór de ingang. Tevens zijn gratis op beide erevelden kleine plattegronden beschikbaar. Dodenherdenking ereveld Loenen De jaarlijkse herdenking onder auspiciën van de Oorlogsgravenstichting wordt gehouden op 4 mei. Aanvang 14.00 uur. Voorafgaande aan deze plechtigheid vindt om 11.30 uur een oecumenische dienst plaats in de kapel. Allerzielen ereveld Loenen In de kapel op het ereveld Loenen wordt jaarlijks op 2 november ter gelegenheid van Allerzielen een H. Mis opgedragen. Aanvang 11.30 uur. Dodenherdenking militair ereveld Grebbeberg Deze 4 mei herdenking wordt georganiseerd door de Koninklijke Landmacht (Regionaal Militair Commando West in Utrecht). Aanvang 19.20 uur. Openingstijden erevelden in Indonesië Dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang. Men dient bij de poort van het ereveld te bellen. Op elk ereveld zijn registers aanwezig met de namen van de slachtoffers onder vermelding van de grafligging. Naast het register van het desbetreffende ereveld kunnen ook de registers van de overige erevelden op Java geraadpleegd worden, evenals die van andere erevelden in Zuidoost-Azië (Ambon, Hong Kong, Singapore, Thailand en Myanmar). Dodenherdenking in Indonesië Op het ereveld Menteng Pulo wordt jaarlijks op 4 mei de nationale dodenherdenking gehouden. Dodenherdenking op de Dam te Amsterdam Het Nationaal Comité 4 en 5 mei organiseert ieder jaar de nationale herdenking in Amsterdam. Deze herdenking begint met een besloten bijeenkomst van 69
19.00 tot 19.30 uur in de Nieuwe Kerk die speciaal bedoeld is voor direct betrokkenen en nabestaanden. Op 4 mei 2005 houdt de schrijver J. Bernlef (H.J. Marsman) in de Nieuwe Kerk een voordracht. Minister-president J.P. Balkenende houdt een toespraak op de Dam, aansluitend vindt de kranslegging plaats die om 20.00 uur begint. Na de officiële kranslegging door H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins Willem Alexander, volgen twee minuten stilte. De NOS verzorgt de rechtstreekse uitzending op TV2. Direct betrokkenen en nabestaanden kunnen schriftelijk een verzoek indienen om in het uitnodigingsbestand te worden opgenomen voor de bijeenkomst in de Nieuwe Kerk (maximaal twee personen). Dit verzoek moet vóór 20 januari ontvangen zijn op het kantoor van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Gezien de verschijningsdatum van dit jaarverslag betekent dit dat de uitnodigingen voor 4 mei 2005 al verstuurd zijn. U kunt zich wel aanmelden voor het jaar 2006 en verder. Graag met vermelding van geboortedatum en reden van belangstelling. Adres Nationaal Comité 4 en 5 mei: Rapenburgerstraat 109, 1011 VL Amsterdam.
Herbegravingen in Nederland Om te voorkomen dat oorlogsgraven verloren gaan, streeft de Oorlogsgravenstichting ernaar de in Nederland verspreid liggende particuliere oorlogsgraven bij ruiming, onvoldoende onderhoud of anderszins over te brengen naar het militair ereveld Grebbeberg te Rhenen of het ereveld Loenen. Een dergelijke overbrenging geschiedt in alle stilte, zonder ceremonieel en buiten aanwezigheid van familieleden of derden. Er zijn voor de nabestaanden geen kosten aan verbonden. Ook de grafinrichting komt voor rekening van de Stichting. Voorts zijn geen onderhoudskosten of rechten verschuldigd. De militairen, gesneuveld in de meidagen van 1940, worden overgebracht naar het militair ereveld Grebbeberg, de overige militairen en de burgerslachtoffers naar het ereveld Loenen. Wanneer men de overbrenging van een oorlogsgraf wenselijk acht, kan men zich wenden tot de Oorlogsgravenstichting (afdeling binnenland).
Beplanting oorlogsgraven De beplanting van oorlogsgraven die direct of indirect door de Stichting worden beheerd is aan voorwaarden gebonden. Dit geldt speciaal voor graven, gelegen op de erevelden en speciale afdelingen van begraafplaatsen, waar de uniformiteit bepalend is voor het algemeen aanzien. 70
Om deze reden wordt men verzocht geen vaste planten, kunstbloemen of andere versieringen aan te brengen, maar te volstaan met het leggen van losse bloemen. Adreswijzigingen Adreswijzigingen zijn bij voorkeur op te geven door middel van de bekende verhuiskaart of eventueel telefonisch. Omdat acceptgiro's per computer worden verwerkt, kunnen eventuele wijzigingen niet via deze formulieren worden doorgegeven.
71
Financiële steun In de vorm van giften, bijdragen van nabestaanden en legaten ontvingen wij een bedrag van 3 188.068,05. De specificatie van dit bedrag is: Collectebussen Loenen en Grebbeberg 7 Legaten Periodieke en andere bijdragen 13 Bijdragen voor het Leven Totaal opbrengst 2004
3 4.872,73 3 20.030,44 3 159.054,88 3 4.110,00 5 188.068,05
Verantwoording van contant ontvangen giften: Dhr. E.K. te M. D. 3 15,00; Mw. W. D.-S. te E. B. 3 10,00; Dhr. E.F. P. te A. USA 3 50,00; Mw. E.Y. P.-H. te A. USA 3 50,00; Mw. A.C. T.-V. te L. UK 3 30,00; Dhr. K.J. M. te F. D. 3 20,00; Dhr. F.J. C. te T. A. 3 27,26; Dhr. P.M. de B. te M. USA 3 35,50; Mw. B. R-S te D. Z. 3 50,00; Deelnemers pelgrimsreis III 3 40,00; Ontvangen van Mevrouw M.L. Verstijnen te Voorburg 3 145,00 inzake de opbrengst van het boekje "Mijn Oorlogskroniek". De Stichting is de goede gevers hiervoor bijzonder dankbaar!
Verschillende schenkingsvormen en hun fiscale aspecten Schenkingen zijn eenvoudiger te regelen dan de meeste mensen denken, bovendien kan een schenking de gever fiscaal voordeel opleveren. Het vrijgestelde bedrag (2005) is 3 4.303,00 per begunstigde instelling. Er zijn drie verschillende schenkingsvormen. A. Een schenking ineens. Binnen een bepaalde marge is deze schenking aftrekbaar van de belasting. Op het aangiftebiljet van de inkomstenbelasting kan onder het kopje 'giften' de schenking worden vermeld. Volgens de wet moet een gift met 'schriftelijke bewijzen gestaafd worden'. Voor alle giften heeft de fiscus voor de fiscale aftrekbaarheid een drempel gelegd bij de 1% en 10% van het drempelinkomen. Indien en voorzover men deze ondergrens van 1% (minstens 3 60,00) te boven gaat, zijn giften tot maxi72
maal 10% van het onzuiver inkomen aftrekbaar. De besparing is afhankelijk van de 'schijf' waarbinnen de top van het inkomen valt. B. Giften in de vorm van termijnen van lijfrente. De langere termijnschenking biedt een eenvoudige mogelijkheid om de onder A genoemde grenzen van 1% tot 10% te ontlopen. Deze vorm van schenking kent geen minimum of maximum grenzen ten aanzien van fiscale aftrekbaarheid. Voorwaarde is wel dat men zich verplicht gedurende ten minste vijf jaar (behoudens overlijden) elk jaar een bedrag te schenken. Men dient deze regeling notarieel vast te leggen. C. Legaten en erfstellingen. Men kan de Oorlogsgravenstichting ook begunstigen door middel van een erfstelling of legaat. Dit moet altijd schriftelijk worden vastgelegd in een testament. De notaris die het testament opmaakt moet in ieder geval de statutaire naam van de begunstigde weten (Oorlogsgravenstichting) evenals de vestigingsplaats (Den Haag). Bij legaten of erfstellingen is een bedrag van 3 8.602,00 vrijgesteld (2005) van Successierecht. Bij hogere bedragen betaalt de Stichting een heffing van 11% (ingevolge artikel 24, 4e lid van de Successiewet van 1956). Voor meer advies over legaten en erfstellingen kan men zich het beste wenden tot een notaris.
Betalingen vanuit het buitenland Regelmatig ontvangt de Stichting cheques, al dan niet in buitenlandse valuta, ten behoeve van de betaling van bloemleggingen of als begunstigerbijdrage. In voorkomende gevallen verzoeken wij u geen cheques te gebruiken omdat de incassokosten die ons hiervoor in rekening worden gebracht hoog zijn, maar om gebruik te maken van het goedkopere S.W.I.F.T. betalingssysteem. Bankinstellingen kunnen nadere informatie hierover verstrekken. De bankgegevens van de Oorlogsgravenstichting zijn: Fortis bank Rotterdam, rek. 24.62.44.097 IBAN-nummer: NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC-code: FTSBNL2R
Automatische incasso In verband met de kosten die verbonden zijn aan het gebruik van een acceptgirokaart geven wij u in overweging de jaarlijkse bijdrage aan de Stichting (of 73
een periodieke betaling voor een bloemlegging) voortaan middels een automatische incasso te voldoen. Voor nadere informatie kan men contact opnemen met mevrouw J. Slappendel-IJmkers (tel. 070-3131090). Begunstigers Met het verstrijken der jaren neemt het aantal begunstigers dat door overlijden de Stichting ontvalt, helaas toe. Gelukkig wordt het donateurschap dan in vele gevallen door de kinderen voortgezet. Ook anderszins stellen wij de werving van begunstigers op hoge prijs. De Stichting doet een beroep op alle lezers daarbij te helpen. U kunt zich via onze website als begunstiger aanmelden of door middel van een aanmeldingskaart die wij u gaarne toezenden (tel. 070-3131090).
74
Inhoud Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
Bestuur en medewerkers
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
Binnenland
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
Necrologie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
Herdenkingen Buitenland Indonesië
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
Pelgrimsreizen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
Werkzaamheden technische dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
Uit de ingekomen post
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
Communicatie en publiciteit
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
Ter informatie Financiële steun
75
