foto’s: www.johnlewismarshall.com
het houtblad 6
april 2008
Als 21ste-eeuwse variant met hout-glazen gevels is Het Kasteel niet plomp en ongenaakbaar, maar juist rank en transparant. Aan alle kanten schittert de kwaliteit erin door.
Het Science Park beslaat 70 ha in de Amsterdamse Water-
Griekse eilanden Op de westpunt van het park rich-
graafsmeer. Het ligt tussen de A10, spoorlijn Amsterdam-
ting stad (Indische Buurt) dienen als entree vijf woonge-
Weesp, Ringvaartdijk, Indische Buurt en Flevopark. Onder
bouwen. Omdat ze als vrije eilanden in de ruimte staan,
het thema Ontmoeten moet dit wetenschapspark, volgens
heet dit project Archipelago en zijn de wooneilanden
stedenbouwkundig masterplan van Kees Christiaanse
vernoemd naar Griekse eilanden en een rivier in voormalig
(KCAP Rotterdam) en Bart Brands (Karres en Brands
Klein-Azië: Milos, Andros, Samos, Kea en De Meander.
Landschapsarchitecten Hilversum), uitgroeien tot een tuin
Deze naamgeving, die de verkoop moest dienen, verbindt
van kennisuitwisseling, bedrijvigheid, wonen en ontspan-
het Science Park met de oud-Griekse natuurwetenschap.
nen. Zo’n 500.000 m2 wordt bebouwd met kantoren,
Volgens het masterplan heet Milos, naar de verschijnings-
laboratoria, onderwijsgebouwen, hotel, congresfacilitei-
vorm, echter Het Kasteel, Samos De Tweeling en Kea De
ten, sportvoorzieningen, woningen en kinderopvang. De
Driehoek.
meeste bedrijven en instellingen houden zich op met natuurwetenschappen, wiskunde en informatica, zoals de
Verbazing Dat een langgerekt U-vormig woongebouw
Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Infor-
met een majestueuze toren van 48 m tot in alle onderdelen
trap aan het open einde van
matica (UvA) en onderzoeksinstituten als NIKHEF,
perfect is uitgevoerd, wekt verbazing. Want tijdens de
de U naar de binnenplaats.
AMOLF, CWI en SARA Reken- en Netwerkdiensten.
bouwperiode treedt meestal de ene na de andere kwali-
Toegang via de brede houten
april 2008
rimpelingen i n h e t pa r k
7
het houtblad
het kasteel science park amsterdam
De onderslagbalken en de leuningen van de toegangsbrug (in zeven Braziliaanse houtsoorten) zijn van azobé,
april 2008
alles FSC-gecertificeerd.
8
het houtblad
De zonwerende glaspanelen staan in acht richtingen. Links de slotbrug.
Torenappartementen (+ penthouses) 0 0 6
0 0 6
Herenhuizen
8 0 1
2 5 0
0 0 3
0 3 0
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 6 0 0 3
5 0 4
0 9 0
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
0 0 6 0 0 3
5 0 4
0 9 0
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 9
0 0 6 0 0 3
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 3
5 0 4
5 0 4
0 9 0
0 0 6
6 5 1 0 0 0 3
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 5 1 0
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 5 1 0
5 0 4
0 0 6
0 0 3
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
0 9 0
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 5 1 0
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 5 1 0
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 5 1 0
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 5 1 0
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
1 0 5 0
2 0 1
0 0 9
5 0 4
5 0 4
1 0 5 0
2 0 1
5 0 4
5 0 4
wm cv
wm mv
cv
wm
mv
5 0 4
cv
0 3 0
0 0 9
5 0 4
mv
0 0 6
mv
cv 0 0 3
5 0 4
0 0 3
0 0 3
0 0 6
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
0 0 3
0 0 6
mv
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 6
0 5 1 0
0 0 3
0 0 6
0 0 3
0 0 6
5 0 4
0 0 6
0 0 6
0 0 3
0 0 6
2 0 1
4 5 3 0
0 0 3
cv
wm
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 6
0 0 3
0 0 9
5 0 4
5 0 4
0 0 3
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
2 0 1
5 0 4
cv
0 0 3
Kopappartementen
wm
0 0 3
5 0 4
0 0 6
mv
wm
gecertificeerde Braziliaanse houtsoorten toegepast.
wm
mv
0 0 6
In het dek zijn zeven FSC-
cv
wm mv cv
5 0 4
0 3 0
0 0 1 5
5 0 4
5 0 4
0 3 0
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 3 0 0 6
0 9 0
5 0 4
0 0 3 0 0 6
0 9 0
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 3
0 9 0
5 0 4
5 0 4
5 0 4
0 0 6
Benedenwoningen (+ bovenwoningen)
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 9
5 0 4
0 0 3 0 0 6
0 9 0
0 0 3 0 0 6
0 9 0
5 0 4
0 0 9
6 5 1 0
0 0 6
tekeningen: hvdn architecten amsterdam
Plattegrond begane grond.
Niet alleen zijn er nu kleine serres, maar ook loggia’s en
proberen we ieder keer los te komen van ons eigen werk.
zelfs dakterrassen, al of niet met vouw- en schuifdeuren.
Het gaat ons eerder om de alzijdige kwaliteit dan om het
Daarnaast is de natuurlijke ventilatie onderzocht. Het doen
beeld. Ten tweede hebben we vooral mensen van de
als bij het WTC Amsterdam langs de Zuidas, waar de ruim-
Academie van Bouwkunst in dienst die technisch goed zijn
te tussen glas- en houtgevel als schoorsteen werkt, is voor
onderlegd. Ten derde onderzoeken we eerst alle moge-
een woongebouw te spartaans. Daarom zijn nu zonweren-
lijkheden en passen dan de beste toe. We gaan heel diep
de glaspanelen toegepast die in acht richtingen staan. Via
in hoe je dingen maakt. Ten vierde zitten we al vroeg met
de naden onder en boven worden de ruimtes erachter via
partijen aan tafel om tot optimale beslissingen te komen.
natuurlijke trek geventileerd, zonder dat de lucht van de
Dit alles zorgt ervoor dat het geloof en vertrouwen groei-
ene naar de andere ‘spouw’ gaat. In de naden zit tevens
en en dat iedereen er het maximale uithaalt.’
absorberend materiaal om het geluid af te remmen. Het beeld van kantelende glaspanelen is ronduit schitte-
Vrucht Op locatie blijkt de vrucht hiervan: het gebouw
rend. Al naar de lichtval kleuren ze grijzig, groenig of
is uitermate zorgvuldig gecomponeerd. In de materialen-
blauwig op. Een patroon in de diamantprisma’s is niet te
mix van beton, glas, staal en hout zijn 108 woningen gerea-
ontdekken: de ordening is louter op gevoel gedaan. ‘Met
liseerd: vijftien herenhuizen, twintig beneden- en twintig
een computerprogrammaatje wordt het eenduidig en
bovenwoningen, 24 kop- en 26 torenappartementen en
voorspelbaar.’
drie penthouses. In bovendien allerlei types lopen ze over twee tot vier verdiepingen, wat zich aan de buitenkant niet
Geserreerde spanning Als je een glazen gevel maakt,
laat afzien. Eronder bevinden zich de parkeerkelder en de
hoeft daar niet nog een hard materiaal achter. De keuze
bergingen.
voor een verticale houten gevelbekleding was dan ook
Hoewel het er peperduur uitziet, bleven de kosten con-
snel gemaakt, met als resultaat dat er ook qua kleurstelling
form: wie met liefde bouwt, heeft weinig faalkosten. Het
een mooie, geserreerde spanning is bereikt tussen beton,
complex klopt helemaal omdat alle functies, vormen en
glas, (sprekend) hout, thermisch verzinkt staal en grijze
materialen met elkaar harmoniëren, waardoor het meer betekent dan zichzelf.
Hoge geluidsbelasting ‘Het is een lastige locatie,’
w i e m e t l i e f d e b o u w t, h e e f t w e i n i g fa a l ko st e n
vertelt architect Van der Neut, ‘zo pal langs het rangeerterrein van ProRail. De geluidsbelasting is er hoog. ProRail
ramen en deuren. De houten gevel loopt op sommige
maakte uiteindelijk geen bezwaar tegen de bouw, mits we
plaatsen onder de ‘zonnebril’ uit, waardoor binnenbekle-
zelf de problemen oplosten.’
ding subtiel buitenbekleding wordt.
Zo lag er de eis op 50 cm van de gevel een glazen geluids-
Voor de bouwefficiëntie is het complex getunneld, alleen
scherm aan te brengen, en dat aan drie zijden. Het mas-
de kop is uitgevoerd met breedplaten. De wanden zijn
terplan toonde een gebouw dat voorzichtig van twee naar
ingevuld met prefab houtskeletbouwelementen, inclusief
vijf lagen stijgt, voor slechts vijftig woningen. Opdracht-
aluminium ramen met weggewerkte draaiende delen en
gever Heddes Vastgoed vroeg de architect om meer
gevelbekleding. Op het werk hoefden alleen de planken
wooneenheden. ‘Volgens het bestemmingsplan mocht je
tussen de woningen er nog op. Het gevelhout is in overleg
tot 48 m hoog gaan. Omdat je voor een entreegebouw
met houthandel A. van den Berg/Precious Woods gekozen:
niet met iets ingezakts kunt komen, kwamen we tot de
roodbruin FSC-gecertificeerd Braziliaans louro gamela. Ook
toren van veertien verdiepingen. Die hebben we op het
het profiel, drie groeven per deel, is gezamenlijk ontwikkeld.
noorden geplaatst om de lagere woningen niet in z’n
De delen hebben als afmetingen 150 (werkende breedte) x
slagschaduw te zetten.’ Hij staat niet op de kop maar,
18 mm. ‘Het moest voelen als bekleding, niet als planken.
compositorisch verrassend, iets terug in het complex.
De groefjes geven een mooie schaduwwerking en vormen toch één vlak.’ Voor het kleurbehoud is het rondom twee-
Diamantprisma’s Geconfronteerd met de ‘juridische’
maal geolied met Remmers Aidol HK Lazuur 2250 (pine).
glasgevel, werd alles in het werk gesteld om, in lijn met de dienende bureaufilosofie, ook meteen de mooiste en de
Nieuwe verrassing Over de betonnen, met hout
beste te maken, vanuit de woning en niet voor het beeld.
geplaveide slotbrug of via de brede houten trap aan het
april 2008
Dit betekende: de bewoners echte buitenruimtes geven.
architecten Amsterdam) onthult het geheim: ‘Allereerst
9
het houtblad
teitsval op. Projectarchitect Arie van der Neut (hvdn
april 2008
In de trappenhuizen…
Zicht op het (paarse) trappenhuis met lift van de torenappartementen; rechts ervan de hoofdtoegang.
het houtblad
10
… en op de galerijen is hetzelfde louro gamela als op de gevels toegepast.
Geveldetail.
plaats. Hier wacht een nieuwe verrassing. Hoewel hier
zaagd om ze enige stroefheid te geven. Zo zijn ze tevens
dezelfde materialen zijn toegepast, neemt in dit hart, waar
beter schoon te maken. Op de brug en in een deel van het
ook alle woningen ontsloten worden, hout de overhand.
entreegebied is het hout vastgemaakt met ingelaten zes-
Op de gevels is hetzelfde gegroefde louro gamela mooi
kantbouten, acht per deel (1,20 m lang), omdat er een
ambachtelijk toegepast, evenals op de galerijen, balkons,
brandweerauto overheen moet kunnen rijden. Voor het
de plafonds ervan, dakterrassen, trappenhuizen en zelfs de
overige is het dek geschroefd, eveneens acht schroeven per
parkeerkelder. De algehele zorgvuldigheid blijkt hier
deel. Bij de trap zijn de treden geaccentueerd met bolkop-
bijvoorbeeld ook uit de betonnen buitenwanden van de
bouten. De binnenplaats toont verder een gevarieerde
begane grond, waarin de brievenbusgleuven en de huis-
aanblik met acht ronde, staalomhekte openingen met zicht
nummers zijn uitgespaard. Zo besef je ineens hoe goed-
op of vanuit de parkeerkelder en zes berkenbomen die uit
koop klepjes en bordjes eigenlijk zijn. Ook het dek, op een
het dek lijken te groeien. Een reeks schermen, raamwerken
constructie van stalen I-liggers en -balken, is voorzien van
van verzinkt staal gevuld met de klimop hedera, zorgen
houten delen, met tussennaden van 10 mm breed ter venti-
voor algemene groene afscheidingen, de benedenwonin-
latie van de onderliggende parkeergarage. De delen zijn
gen hebben kleinere azobé privéschermen met hedera op
140 x 38 mm; met de 10 mm van de naad komen ze op 150
de grenslijn met hun buren; een arura vermelho bankje op
mm, zoals de geveldelen.
1,40 m van de gevel maakt hun buitenruimtetje compleet. Over deze afstand zijn de dekdelen geliplast om het brand-
Zeven houtsoorten Dek en trap zijn uitgevoerd in
overslagprobleem vanuit de parkeergarage te bezweren.
zeven Braziliaanse houtsoorten van duurzaamheidsklasse 1 en 2: louro faia, massaranduba, sucupira vermelho, cuma-
Verglijdende schaalsprongen De hoofdentrees met
ru, louro itaúba, uchi torrado en muiracatiara. Reden
trappenhuis/lift zijn wat feller beklemtoond. Die van de
hiervan is niet alleen dat FSC-gecertificeerde houtsoorten
toren kent paarsgefoliede glazen wanden, die van de
nog niet voldoende beschikbaar zijn, maar ook dat uit het
woningen aan de treintaludzijde groene. In de parkeerkel-
gecertificeerde bos als verplichting meer soorten moeten
der bevinden zich nog een gele en een oranje. Omdat voor
worden gehaald waarvoor dan een toepassing moet
trappenhuizen brandklasse 1 geldt, is het daar toegepaste
worden gezocht. A. van den Berg speelde hier eveneens
louro gamela eerst brandvertragend behandeld met Mag-
een adviserende rol. De onderslagbalken van de toe-
ma Firestop IMW 435.
gangsbrug, en de leuningen, zijn van FSC-gecertificeerd
Het warme binnenplein komt tegemoet aan het park-
azobé. Dit hout (en het FSC-massaranduba als loopdek op
thema Ontmoeten. ‘Maar ook moet het een thuisgevoel
de galerijen) is geleverd en gemonteerd door Wijma
geven in de vrij nurkse, grootschalige omgeving. Voor
Kampen. ‘Dat is ook voor ons als architecten een les, dat je
ons was het heel belangrijk harmonisch verglijdende
je niet altijd op één houtsoort moet fixeren.’ In plaats van
schaalsprongen te maken: van stad naar brug, naar bin-
smoezelig toont het ronduit fantastisch. De van geel- naar
nenplaats, naar lift, naar halletje/galerij, naar woning.
rood- tot paarsbruin lopende kleurverschillen van het
En tijdens die gang geeft hout de bewoners toenemend
onbehandelde hout zijn na twee maanden redelijk geni-
geborgenheid.’ •
velleerd, maar schakeringen blijven op gelukkige wijze zichtbaar.
hans de groot
Locatie: Carolina MacGillavrylaan 2-216, Amsterdam Opdrachtgever: Hopman Interheem Groep Gouda (hopmaninterheem.nl); Heddes Vastgoed Hoorn (heddes.nl) Ontwerp-/projectteam: hvdn architecten Amsterdam (hvdn.nl); Arie van der Neut, Albert Herder, Vincent van der Klei; Pascal Bemelmans, Monika Pieroth; Jean-Marc Saurer (architectonisch engineer) Aannemer: Heddes Bouw Hoorn (heddes.nl) Constructeur: Van Rossum Raadgevende Ingenieurs Amsterdam (vanrossumbv.nl) Bouwfysica: Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs (chri.nl) FSCBraziliaanse houtsoorten: Houthandel A. van den Berg/Precious Woods Nieuwerbrug a/d Rijn (avandenberg.nl), PontMeyer Oudkarspel (pontmeyer.nl) FSC-azobé, -massaranduba + montage brug: Wijma Kampen (wijma. com) Hsb-elementen: TEHA Groep Haaksbergen (teha.nl) Bouwperiode: Oktober 2007 - april 2008 Bouwkosten: ± € 17 miljoen
april 2008
Gevarieerde aanblik Al deze loopvlakken zijn fijnbe-
11
het houtblad
open einde van de U bereik je de langwerpige binnen-
