Het groene speelplein van de Wilhelminaschool in Helmond
“Onderzoek naar 64 speelplekken liet zien, dat op plekken waar bomen en gras groeiden twee keer zoveel kinderen speelden als op onbegroeide plekken”, aldus Richard Louve in zijn wereldwijd bekende boek “Het laatste kind in het bos” Ons schoolterrein laat hetzelfde beeld zien. De natuur is een ontmoetingsplek. “De bossen waren mijn ritalin,” zo zegt Richard.
Rondleiding bostuin, kinderboerderij en groentetuin Bent u nieuwsgierig naar hoe wij natuur en duurzaamheid bij onze leerlingen onder de aandacht brengen en hen er zodoende respect voor willen bijbrengen? Bezoek dan op eigen gelegenheid allerlei plekken rondom het grasveld van onze bostuin, onze kinderboerderij en biologische groentetuin. Kent u de weg niet, vraag het dan aan kinderen of volwassenen, die u tegenkomt. Zij zullen u wel de weg kunnen wijzen. De tekst en foto’s in dit boekje geven u over die natuurlijke elementen een toelichting. Bent u niet op het terrein aanwezig, als u dit leest, dan zal het u hopelijk uitnodigen om het op een ander moment alsnog “door een groene bril” ter plekke te bekijken. Ik hoop, dat het u aanspreekt.
Met vriendelijke groet, Jan Coumans (leerkracht en coördinator Natuur- en Milieu-Educatie)
De bostuin We zijn in het gelukkige bezit van een groot schoolterrein. Voorheen was het grasveld nog veel groter. In 1997 deed de school mee aan de prijsvraag “Meer natuur op het schoolterrein” (i.k.v. tweehonderd jaar Brabant). Met ons plan wonnen we een aardig geldbedrag, waarmee we ons plan deels konden uitvoeren: Het bosplantsoen rondom het grasveld, de natuurvijver, de houtwallen en de sloten zijn toen aangelegd. We hebben al interessante dieren te gast gehad, zoals eekhoorns, scholeksters, de groene en bonte specht, de blauwe reiger, verschillende mezensoorten, een egeltje, kikkers, waterhoentjes en de salamander.
De bostuinvijver Bijgaande foto’s zijn in de vier verschillende jaargetijden vanuit dezelfde plek gemaakt. Eind maart wordt in deze vijver de lente spectaculair ingeluid. Tientallen bruine kikkers hebben de weg gevonden naar het water van hun geboorte. Binnen enkele dagen drijven grote klodders kikkerdril in de vijver, wat eenieder binnen enkele weken ziet veranderen in kikkervisjes. Met name kinderen van de groepen 2 en 5 mogen in deze periode met schepnetjes ontdekken wat er nog meer in rondzwemt. Slakken, bootsmannetjes, libellelarven, larven van de geel gerande waterkever, waterspinnetjes en ………………..met enig geluk…………………..een salamander zijn dan de vangst.
Spelen in het groen Met enige regelmaat worden hier onder de naaldbomen stevige takken snoeihout neergelegd, waarmee hutten mogen worden gebouwd. Met goede afspraken, en controle daarop, gaat dat goed. Onze “natuur” nodigt uit tot fysiek of creatief spel, of het zoeken naar rustmomenten. Populair zijn: verstoppertje spelen, slootje springen, vruchtjes verzamelen, met stokjes in het zand tekenen, stoeien, van het bergje rollen, tikkertje en voetballen. Tussen de bomen aan de zijkanten mag worden gespeeld.
De takkenwal De bostuin vraagt jaarlijks onderhoud om te voorkomen, dat bomen elkaar verdringen. Op deze plaats is een hekwerk vervangen door deze wal. Zodoende krijgt het snoeihout een tweede leven.
Boomstammen In 2013 hebben we van Staatsbosbeheer deze twee kolossale boomstammen laten bezorgen. Het zijn stammen van de Douglas spar. Ook de staande stammetjes horen daarbij. Qua object past het bij de natuurlijke uitstraling van het buitenterrein. Klauteren, balanceren, springen en zitten……………….dat wordt hier gedaan.
Ons klim-en klauterparcours Ook hebben we toen dit speeltoestel laten plaatsen. Het is gemaakt van onbehandeld duurzaam Europees hardhout (Acacia Robinia). We hebben hier onder andere voor gekozen, omdat het materiaal haar natuurlijke herkomst benadrukt. Bovendien biedt het voor de kinderen veel verschillende uitdagingen.
Het speelveld De school staat sinds 1958 op deze plek in een gebied, dat behoorlijk nat is. Dat komt door de harde leemlaag in de grond, die het water moeilijk doorlaat. Enkele jaren na de bouw werd hier een woonwijk achter geplaatst met een naam, die aan die natte grond herinnert: de Zwanenbeemd. Al snel kwam bij de school een grasveld, waar ook nog de Wilhelmina MAVO haar gymlessen gaf. Deze prachtige sport- en speelplek had één nadeel: in de maanden november tot en met februari stonden er heel vaak plassen op, waardoor het niet gebruikt kon worden. Inmiddels is het als een sportveld aangelegd met beter doorlaatbare grondlagen en een drainagesysteem. Twee keer per jaar wordt de bodem belucht en bemest. En kort voor de grote vakantie wordt het veld “doorgezaaid”, wat betekent, dat de kale plekken weer machinaal van graszaad worden voorzien. Na de vakantie moeten de kinderen dan een maand geduld hebben, alvorens ze hun energie weer op de mooie groene mat kwijt kunnen.
Speelbankjes en -tafels Natuur prikkelt de fantasie. Van een omgezaagde boom van ons speelterrein hebben klusouders de stam gebruikt voor het onderstel van bankjes en tafels. Ze staan nooit lang op dezelfde plek, want in de pauzes gaan kinderen ermee “aan de haal”. Zo worden gezellige hoekjes gecreëerd. In de nazomer is het populair om vruchtjes te verzamelen. Daar worden spelenderwijs kunstwerkjes van gemaakt. Op de tafels worden de spulletjes uitgestald en wordt winkeltje gespeeld.
De kinderboerderij Met hulp van ouders, collega’s en de toenmalige LTS is in 1987 ons kinderboerderijtje opgezet. In groep 4 tot en met 8 hebben alle kinderen per toerbeurt de taak om de dieren in de ochtendpauze te voeren. Op vrijdag worden in de middagpauze de hokken schoongemaakt. Wat de kinderen niet goed kunnen, dat doet de NME-coördinator nadien. Ook de kinderen van de groepen 1, 2 en 3 brengen regelmatig een bezoekje aan de hoeve. Op weg naar de gymzaal of de speelplaats komen alle kinderen enkele keren per week langs de dieren gelopen. Groep 8 biedt vrijwel dagelijks bij de conciërge eieren van onze Lakenvelder kippen te koop aan ten bate van de boerderij. Ouders nemen in weekends en vakanties de verzorging van de dieren grotendeels over. In het voorjaar klussen anderen voor de verblijven. We houden dwerggeiten, mini-varkens, witte en bonte kwakers, duiven, konijnen, Lakenvelder kippen, krielkippen en cavia’s. In het voorjaar zijn er altijd broedende eenden en waterhoentjes. Daarna moeten we altijd afwachten of de kuikens niet ten prooi vallen aan de kraaien. Bij de nestkastjes zijn met name de kinderen van groep 1 en 2 getuige van in- en uitvliegende kool- en pimpelmezen.
De biologische groentetuin Op deze plek zijn we in 1987 gestart met het verbouwen van groenten. Al het fruitafval van de kinderen wordt in de groene containers verzameld. Samen met bladafval, onkruid en dierenmest wordt het tot compost verwerkt. De composthoop voorziet de groentetuin van voldoende voeding voor de gewassen. Aan de hand van een teeltplan worden in de loop van het jaar zo’n twintig gewassen of bloemsoorten gezaaid en geoogst. Al in januari worden tuinbonen voorgetrokken in de platglasbak. Met name de groepen 6 worden bij de werkzaamheden betrokken. Ze zaaien, wieden, oogsten en verkopen regelmatig producten. Elke week zijn uit die groepen drie kinderen aan de beurt voor de “tuindienst”, waar ze tussen de middag drie keer een kwartiertje mee bezig zijn. De gewassen kunnen meestal goed concurreren met winkelkwaliteit. U kunt vaste klant worden door u bij mij aan te melden. Dan krijgt van mij bericht wanneer u zelf kunt komen oogsten. En dat verplicht u tot niets. De lokalen van de groepen 3 grenzen aan de moestuin. De groei kan door hen van dichtbij op de voet worden gevolgd. In november mogen zij samen de aardappels, winterpenen, pompoenen, uien en appels oogsten, wassen en bereiden. Met hulp van ouders maken de kinderen een maaltijd, die gezamenlijk wordt genuttigd. Appelbloesem en de teelt van phacelia helpen bijen om genoeg voedsel te vinden.
NME (Natuur- en Milieu-Educatie) Aan het begin van elk schooljaar wordt door de leerkrachten van elke groep in overleg met de coördinator een NME-plan voor de activiteiten van dat schooljaar gemaakt. Omdat het accent voor veel groepen op het voorjaar ligt, leest u hieronder een overzicht van deze periode.
NME-KALENDER VOOR ALLE GROEPEN IN HET VOORJAAR De geplande NME-activiteiten in het voorjaar van 2014 Algemeen middagpauzes: -bezoekjes aan de kinderboerderij o.lv. overblijfkracht Verzorgende activiteiten: ~ fruit in de biobak ~ dieren verzorgen ~ tuindienst ~ schoolterrein schoonmaken ~ klassendienst
Per groep GROEPEN 1
Onderzoekende activiteiten: ~ door het jaar heen: ~ eind maart:
-bezoekjes aan de kinderboerderij en een dier in de klas - kikkerdril uit de bostuinvijver scheppen en de ontwikkeling tot kikker(visje) in de eigen klas observeren (zie map bostuin)
Producerende activiteiten: ~voorjaar: ~maart:
-evt. een maaltijd van ander fruit of groente -zaaien van afrikaantjes (die later als gewasbescherming voor de aardappels dienst doen), met zaadjes die door de kinderen zelf uit de bloem gehaald worden. -evt. tuinkers zaaien (verwerkt in een werkje) -evt. eiersalade maken
~rond Pasen:
GROEPEN 2
Onderzoekende activiteiten: ~ voorjaar ~ week 13 ~ week 22 of 23
-project lente (zie map bostuin -kabouterpad in de bostuin (thema “lente”) -Wat leeft er in de bostuinvijver? (m.b.v. schepnetjes e.d.)
GROEPEN 3
Onderzoekende activiteiten: ~ in de groeiseizoenen: ~ voorjaar:
-observaties van de moestuin -kabouterpad in de Warande (waaronder vogelnesten, bloemen, knoppen, blaadjes, jonge eendjes, enz.);
Kunstzinnige activiteiten: ~ voorjaar: ~ lente
- wilde bloemen natekenen, plukken (zie kabouterpad), drogen en creatief verwerken -creatief schrijven n.a.v. de seizoenen
GROEPEN 4
Producerende activiteit: ~bij aangenaam weer:
-Laat je op je fijnste plekje op school fotograferen voor het derde werkboekje (kaft) (achter de computer, op de leesbank, bij de dieren, op het klimrek, in de gymzaal, in de bostuin enz.)
Onderzoekende activiteiten: ~mei / juni: ~ juni dienen ~april / mei: ~juni
-bijenvolk observeren (met demonstratie door imker in de bijenhal) - introductie van planten in de moestuin die als bijenvoedsel gaan - vlinderkweekkooi in de klas - bioscoopfilm over insecten bekijken
GROEPEN 5
Onderzoekende activiteiten: ~Voorjaar ~Op een vrijdag juni ~Hele jaar om de week
Boerderijbezoek bij juf Maartje (melkveebedrijf) Onderzoek water, waterdiertjes en moerasplanten Nieuws uit de natuur
GROEPEN 6
Onderzoekende activiteiten (zie map bostuin): - Les “van zaad tot plant” (map NME) (elk kind krijgt zaaigoed mee naar huis) - Circuit met Pasen (tuinkers zaaien in eierdopje) ? - Les “groenten” (map NME)
~ maart ~ april ~ mei/juni
Verzorgende activiteiten: ~ maart -juli
- Demonstratie bemesten, groente kweken en verkopen (door Jan)
GROEPEN 7
Onderzoekende en kunstzinnige activiteiten: ~ April: ~ 16 april:
- M.b.v. mussennestkastjes en –krantjes van het N.M.C. speciale aandacht voor het vergroten van de mussenpopulatie. (broedende) vogels in de Warande observeren en (zo mogelijk) m.b.v. zoekkaarten op naam brengen. Dit i.c.m. doe-opdrachten over bomen
GROEPEN 8
Onderzoekende activiteiten: ~ juni midzomernachtpakket* (opdrachten over nachtdieren) ~
[email protected] *
Kunstzinnige activiteiten: ~ april ~ tijdens het kamp
trash fashion (kleding ontwerpen met afvalmaterialen) creatief met takken
