1
Het gat dichten tussen ‘denken’ en ‘doen’
In dit boekje maak je kennis met het HAN Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap (CvVO). Aansprekende voorbeelden en mooie resultaten nemen je mee in de rijke praktijk van valoriseren en ondernemen bij de HAN. Het zijn stuk voor stuk pareltjes, die wat mij betreft goed laten zien hoe waardevol en verrijkend samenwerking is voor het onderwijs en onderzoek bij de HAN en het werkveld. ‘Kennis moet circuleren’. Zo luidde in 2009 al het kernthema van de eerste Nationale Valorisatieagenda. Dat geldt nog steeds. Kennis moet stromen, inspireren, enthousiasmeren, uitdagen en tot actie verleiden. Dat het belangrijkste thema uit de Valorisatieagenda de afgelopen zeven jaar niets aan actualiteit heeft ingeboet, blijkt wel uit het feit dat er jaarlijks veel nieuwe en interessante kennis bij komt, maar dat de toepassing ervan in de praktijk die daarop zou moeten volgen nog wat achterblijft. Dat is jammer, want door kennis om te zetten naar commerciële of maatschappelijk nuttige projecten, processen of diensten kunnen we de wereld om ons heen een stukje beter maken. Steeds vaker ligt de focus bij hogescholen niet exclusief meer op het opleiden van jonge professionals en op het leveren van kennisproductie, maar ook op het toepassen van die kennis. Gelukkig maar, want hierdoor wordt het gat tussen ‘denken’ en ‘doen’ steeds kleiner. In dit boekje lees je wat er gebeurt als kennis circuleert, wordt opgepakt en vertaald naar de samenleving. We stimuleren ondernemerschap bij studenten, zetten duurzame netwerken op tussen kennisinstellingen, werkveld en bedrijfsleven en vragen subsidies aan voor lectoren en onderzoekers. Het resultaat: méér wisselwerking tussen kennis, onderwijs en praktijk. Als dit nieuwe ideeën oplevert, kun je die kwijt op de ideeënpagina (laatste pagina) en als je hierbij onze expertise kunt gebruiken, dan horen wij het graag! Loes Kater Directeur HAN Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap
3
‘Het sociale domein heeft ondernemerschap nodig’
Het CvVO inventariseerde de mogelijkheden voor bevorde-
We willen dat ze tijdens hun oplei-
ring van ondernemen binnen de faculteit Gezondheid,
ding al bezig zijn met de vraag hoe
Gedrag en Maatschappij (GGM). Uit de lijst interventies
ze de meeste impact hebben op hun
die daaruit voortvloeide koos het management van GGM
omgeving.’
er acht. Paulien Taken is binnen haar opleiding Maatschap-
‘Veel meer wisselwerking tussen onderwijs & praktijk’
pelijk Werk en Dienstverlening (MWD) bezig met één van die interventies: ‘ondernemende competenties verwerken in het opleidingsprogramma’. Paulien: ‘Let op: dit gaat veel
‘Ook zorgen we voor veel meer wisselwerking tussen
verder dan het aanpassen van het curriculum!’
onderwijs en praktijk. Professionals uit de praktijk lever‘Zonder een ondernemende houding vind je straks
en casuïstiek aan en onze docenten geven steeds vaker
simpelweg geen baan meer. We zijn daarom bezig een
trainingen in de praktijk. Bovendien willen we aan de slag
leeromgeving te creëren die ervoor zorgt dat de pro-
met professionele leergemeenschappen waarin studen-
fessionals die wij afleveren alert zijn op signalen uit
ten, docenten en mensen uit de praktijk samenwerken
de maatschappij. Professionals die weten hoe ze die
aan de vraagstukken van morgen. Want in het sociale
signalen om kunnen zetten in acties.
domein van morgen is ondernemerschap hard nodig.’
‘ONDERNEMERSCHAP IN HOOFD EN HART’
praktijk staan. Ze zien kansen, pakken die kansen en creëren meerwaarde. Als CvVO is het onze missie om ieders persoonlijke ondernemerschap een prominente
‘Doelstelling van deze faculteit
plek te geven in de hoofden en harten van studenten en
is om professionals af te leveren
docenten. En met mensen als Paulien lukt dat ook!’
die een kei zijn in hun vak én op een ondernemende manier in de
Sylvia Bronkhorst, projectleider CvVO voor faculteit GGM
4
Ondernemend onderwijs
‘Onderzoeksresultaten moeten bruikbaar zijn in de praktijk’
‘NIEUWE BROODJES BAKKEN’ ‘Er verandert enorm veel in ons vakgebied. Het werk
‘Ook integreren we ondernemende competenties in het
moet slimmer en effectiever gedaan worden. Sociale
curriculum, volgens het ‘Movisie’-kader. Je ziet dat die
professionals moeten weten hoe ze het beleid van orga-
competenties nu zichtbaar worden in de leeruitkomsten.
nisaties en overheid kunnen beïnvloeden. Ze moeten
Dit kader is bovendien het uitgangspunt voor het nieu-
verstand hebben van financieringsstromen en concrete
we curriculum van MWD. Zo werken we aan een nieuw
handelingsalternatieven kunnen bedenken. Daarnaast
profiel voor de sociale professional. We gaan echt nieuwe
letten we bij afstudeerders veel meer op de bruikbaar-
broodjes bakken.’
heid van de onderzoeksresultaten in de praktijk.’ Paulien Taken, docent en projectleider Ondernemerschap
‘DOCENT HEEFT VAKER DE ROL VAN COACH’
Ons werk wordt er wel nog leuker van, want je hebt vaker de rol van coach. Maar we moeten ons natuurlijk ook zelf de ondernemende competenties eigen maken, om ze bij
‘Het CvVO helpt ons met bepalen
de studenten te kunnen stimuleren. Daarom kijken we
welke deskundigheidsbevordering
binnenkort samen met Sylvia van het CvVO hoe we de
wij
hebben.
lessen zodanig in kunnen vullen dat de studenten geprik-
Want het profiel van de docent
keld worden in hun ondernemerschap. Onder het motto
verandert
‘practice what you preach’!’
als
team mee.
nodig We
moeten
studenten afleveren die flexibel zijn, die een bijdrage leveren aan het beroep én die
Maaike Stokkink, docent Maatschappelijk Werk en
zichzelf steeds opnieuw uit kunnen vinden.
Dienstverlening
In 2016 gaan de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening en het CvVO samen aan de slag om het Bijzonder Kenmerk Ondernemen (van het NVAO) in de wacht te slepen!
5
HAN Automotive studenten leren ondernemen
CvVO introduceert leerlijnen ‘Ondernemen’ bij Automotive
Rolof: ‘Mathilde en Sylvia (Bronkhorst, red.) zijn echte kartrekkers. We krijgen het lesmateriaal kant en klaar
25 Eerstejaars studenten van HAN Automotive zitten wat
aangereikt, ontzettend fijn is dat. Het is heel compleet,
onwennig bij elkaar in een leslokaal. Vandaag krijgen ze
met allerlei filmpjes en werkvormen om het in te vullen
hun eerste les Ondernemen. In elke hoek van het lokaal
zoals ik zelf wil.’
hangt een vel papier met daarop een woord: ‘product’, ‘marketing’, ‘financiën’ en ‘organisatie’. De opdracht
Mathilde: ‘We vinden het inderdaad belangrijk dat je er je
luidt: ‘Ga in de hoek staan die bij jou past’. Binnen enkele
eigen sausje nog overheen gooit.’
seconden staan ze met zijn allen in de hoek ‘product’. Rolof: ‘En dan komen jullie ook nog kijken en feedback geven.’
‘Zo gaat het in elke klas,’ lacht Rolof Kuipers. Hij is docent bij HAN Automotive en geeft onder
Mathilde: (lachend) ‘Dat is vooral om te kijken of het wel
andere de lessen Ondernemerschap.
werkt, wat we aanleveren. Of dat je nog iets anders nodig hebt.’
‘Onze afstudeerders komen in een competitieve wereld terecht. Ze moeten lef hebben, met klanten omgaan,
Rolof: ‘Nou, ik kreeg ook heel waardevol commentaar.
een netwerk bouwen, ze krijgen straks te maken met alle
We hebben bovendien inhoudelijk nog wat aangepast.
aspecten van het bedrijfsleven. Dat betekent dat ze naast
Nu zitten we op een mooi level.’
de pure techniek van het product ook iets moeten weten van marketing, financiën en organisatie. Er zijn een aantal
Mathilde: ‘We zien hoe goed het werkt, dus we willen dit
lessen nodig voordat ze zich daar ten volle van bewust zijn.’
bij veel meer technische opleidingen invoeren.’
‘We willen dit bij veel meer technische studies invoeren’
Rolof: ‘Ik kan het in elk geval van harte aanbevelen!’
Rolof Kuipers, docent HAN Automotive, en Mathilde van Wijk, projectleider ondernemerschapsonderwijs bij het CvVO, in gesprek over de leerlijn Ondernemen.
6
Ondernemend onderwijs
WERKEN AAN EEN ONDERNEMERSPASPOORT Mathilde van Wijk over de inhoud van de Leerlijn Ondernemen ‘De leerlijn voor het eerste leerjaar is nu klaar. In zeven lessen werken de studenten toe naar hun ‘Ondernemerspaspoort’. In dit paspoort zie je aan het einde van het jaar welke weg ze af hebben gelegd om te komen tot hun eigen business-idee. Daarvoor voeren ze gedurende het jaar allerlei opdrachten uit die ze in het paspoort opnemen: een interview houden met een ondernemer, trends herkennen, een netwerkkaart maken, een idee bedenken en dat idee toetsen in hun omgeving. Ten slotte presenteren ze hun idee voor een ‘jury’ van docenten.’ ‘De eerste lichting studenten heeft nu het eerste leerjaar doorlopen. Hen nemen we mee in de ontwikkeling van de leerlijn voor het tweede leerjaar. Alle tweedejaars studenten werken in duo’s hun eigen idee uit tot een compleet businessplan en presenteren dit vervolgens. In het derde leerjaar kunnen ze de minor Ondernemen volgen en misschien zelfs daadwerkelijk voor zichzelf beginnen.’
7
‘In de praktijk is een zes niet genoeg’
Max Middelman studeert sport- en gezondheidsmana-
de praktijk een zes niet goed genoeg
gement. Hij maakte tijdens zijn studie kennis met het
is. Dat is een belangrijke les geweest.
ondernemerschap. Resultaat tot nu toe: twee innovatieve
Ik ben ook wel wat strikter geworden.
startups. Het studerende en het werkende leven zijn bij deze
Ik wil dingen zo efficiënt en snel
ex-topsporter al helemaal met elkaar verweven.
mogelijk doen, denk meer vooruit.’
Als ex-topsporter is Max gewend om door te zetten. Is
En nu?
dat het geheim achter de bedrijven die hij in het afge-
‘Nu volg ik de minor Ondernemerschap en Innovatie.
lopen jaar succesvol oprichtte? ‘Misschien wel. Maar je
Daarna wil ik afstuderen bij een marketing- of commu-
moet ook kansen* krijgen en daarin heeft het CvVO een
nicatiebureau. Communicatie is belangrijk heb ik in de
grote rol gespeeld.’
praktijk gemerkt en daarin heb ik nog wat te leren.’
Hoe kun je als sport- en gezondheidsstudent die
TWEE INNOVATIE START UPS
technische startups beginnen? ‘Ik ben de techniek eigenlijk per ongeluk ingerold en ik vind het hartstikke interessant. Welke studie je kiest,
Max richtte tijdens zijn studie twee bedrijven op. Het ene
daar denkt niet elke student heel lang over na.
is een doorstart van zijn student company1 , dat parasols ontwikkelt waarin zonnecellen verwerkt zijn. Het CvVO zag
Er zijn er maar weinig die zeker weten dat ze in die richt-
potentie en financierde een haalbaarheidsstudie2 voor de
ing ook willen werken later. Zelf weet ik het ook nog niet.
parasol.
Maar door te gaan ondernemen leer ik mezelf beter Max: ‘Die studie viel positief uit en inmiddels ligt het
kennen en ontdek ik wat ik echt leuk vind.’
tweede prototype klaar bij een fabrikant. Het design Wat heb je als ondernemer geleerd?
hebben we laten maken door studenten van de TU Delft.’
‘Dat er in de praktijk van alles fout gaat. Dat moet je dan
Vervolgens voelde Max zich uitgedaagd door de Solar
bijschaven. Tijdens je studie heb je er geen idee van dat in
Challenge 3 van Gelderland valoriseert 4 . Hij schreef zich
8
Ondernemend onderwijs Valorisatienetwerken
in en ontwikkelde met productontwerpers van de Design
De challenge die Max Middelman won richtte zich op de
Academy Eindhoven en ArtEZ een vliegwiel waarmee je
thuisopslag van energie. Belangrijk is nog dat studen-
thuis zonne-energie opslaat, zonder een batterij te ge-
ten van ArtEZ, HAN en de Radboud Universiteit moeten
bruiken. Omdat ze wonnen, krijgen ze van Gelderland
samenwerken aan zo’n probleem.
valoriseert geld om het product door te ontwikkelen. 4. GELDERLAND VALORISEERT is een samenwerkingsverband van 24 partnerorganisaties uit de regio.
* DE KANSEN OP EEN RIJ, DIE MAX MET BEIDE HANDEN AANGREEP:
HAN CvVO is penvoerder van Gelderland valoriseert. Geert-Jan Sweers is programmamanager.
1. STUDENT COMPANIES zijn echte bedrijven, opgericht door studenten als onderdeel van hun studie. Het CvVO coördineert de Student Companies binnen de HAN. Wereldwijd strijden Student Companies met elkaar en het CvVO faciliteert de HAN Student Companies om internationaal te presteren. 2. HAALBAARHEIDSSTUDIES
worden
aangeboden
door Gelderland valoriseert aan studenten met veelbelovende ideeën. Als deze haalbaarheidsstudie positief uitvalt, kan Gelderland valoriseert ook de doorontwikkeling meefinancieren. 3. SOLAR CHALLENGE is een wedstrijd die Gelderland valoriseert uitschrijft om een actueel energieprobleem 3D visualisatie van een parasol waarin zonnecellen zijn verwerkt
op te lossen.
9
‘OM ONDERNEMER TE WORDEN MOET JE VEEL MENSEN KENNEN’ ‘Het is leuk dat je studiegenoten kent, maar om ondernemer te worden moet je veel meer en andere mensen kennen. Max kan bijvoorbeeld nog wel wat advies gebruiken over rechtsvormen en over leveringsvoorwaarden. Daarvoor breng ik hem in contact met een advocatenkantoor waarmee wij samenwerken. Er is ook een kantoor dat verstand heeft van octrooien, om zijn idee te beschermen, mocht dat nodig zijn.’ Als Geert-Jan hoort dat Max een manier zoekt om zijn bedrijf te presenteren, verwijst hij hem door naar een specialist in 3D-visualisaties. Het netwerk lijkt eindeloos. Geert-Jan: ‘Ons regionale netwerk is ook enorm. We kunnen Max met van alles helpen.’ Geert-Jan Sweers, adviseur CvVO en programmamanager Gelderland valoriseert
10
11
PARASOLS MET DAARIN VERWERKTE ZONNECELLEN
Digitale inspiratiebron voor duurzaam Oost-Nederland
BOUWEN AAN ONLINE COMMUNITY ENERGIENEXT.NL
Mijn tip: lees zijn blogs, dan zie je hoe Karel zijn eigen bedrijf ‘Mycrowdfunding’ ontstijgt en nu pleit voor ‘regisseurs’ die helpen om de financiering rond
‘De
V
van
CvVO
staat
voor
te krijgen voor bedrijven die de start up-fase voorbij
Valorisatie. Maar ik leg ‘m vaak uit
zijn.’
als de V van Verbinding.’ Aan het woord is Einte Visser. Hij is communitymanager van EnergieNext. ‘Bij valoriseren, waarde creëren, draait het om het verbinden van kennis en Binnen Gelderland valoriseert draait het om drie thema’s, vanuit drie partners.
kennissen, het bouwen van een netwerk. Dat geldt in de praktijk, maar natuurlijk ook online. Vandaar dat we binnen het programma Gelderland valoriseert dit web-portal
Bij elk thema hoort een online community:
voor Duurzame Energie hebben opgezet.’
- Creatieve industrie (ArtEZ):
CIconnect.nl
‘Ons doel: dat EnergieNext de centrale plek wordt waar
- Chemie (Radboud Universiteit): ChemieNext.nl
Oost-Nederland informatie vindt en deelt over duurzame
- Duurzame energie (HAN):
energie: nieuwe kennis, resultaten, inspiratie, vacatures
EnergieNext.nl
en stageplekken. Via onze agenda kom je bovendien te weten wat wanneer gebeurt. En dan beperken we ons natuurlijk niet tot zaken waar we zelf bij betrokken zijn.’ ‘Financiering is een belangrijk thema in duurzaamheids-
‘Lees de blogs op Energienext.nl bijvoorbeeld die van Karel Rietdijk over financiering’
projecten. Dus ook op EnergieNext.nl is daar aandacht voor. Om de community te voeden, werken we met bloggers en onze ‘financiële blogger’ is Karel Rietdijk.
12
Valorisatienetwerken
‘Binnen sterke netwerken zijn alle problemen op te lossen’
‘HELP, WAAR HAAL IK GELD?’ ‘Gelderland valoriseert is een prachtig
Beloftevolle
‘De mogelijkheden zijn tegenwoordig woordig talrijk:
startups krijgen de kans om een
podium.
kredietunies (voor en door ondernemers), subsidies,
vliegende start te maken.‘ Aan
crowdfunding, microfinanciering, informal investors
het woord is Karel Rietdijk. Hij
(veelal vermogende ex-ondernemers), factoring, leasing,
waarschuwt in zijn blogs voor de
participatiemaatschappijen, het kan allemaal. Via het
fase ná die vliegende start: de financiële ‘valley of death’.
netwerk van Gelderland valoriseert merken we dat er behoefte is aan een zogenaamde financiële regisseur. Wie gaat die rol vervullen? Dat is een prima discussie om
Karel Rietdijk blogt op EnergieNext.nl over financiering van duurzaamheidsinitiatieven.
in het online portal aan te zwengelen.’
‘Het zaken doen vanuit je nieuwe onderneming is al lastig, maar het regelen van financiering is helemaal moeilijk. En vervelend voor sommigen. Vooral omdat traditionele bankleningen voor dit soort new business vaak onhaalbaar zijn. Dan komt zo’n bedrijf, na een vliegende start, alsnog in de problemen. Precies wanneer er geld nodig is voor doorontwikkelen en investeren. In mijn blog noem ik dat de financiële ‘valley of death’. Niet zelden hoor je dan: ‘Help, waar haal ik geld? Het maakt niet uit waar het vandaan komt!’ Maar dat maakt dus wél uit: wil een geldverstrekker zeggenschap? Welke voorwaarden stelt hij?’
13
Innovatiehubs: populair in de Achterhoek
‘Studenten van alle niveaus’
In de Achterhoek schieten ze als paddenstoelen uit de grond: innovatiehubs. Inmiddels zijn het er al tien. ‘Aanjager’ van al deze hubs is Kees de Jong van het CvVO. Hij
‘Het zijn dus niet alleen HAN-studenten. Ook de
verbindt bedrijven met elkaar en stimuleert het opzetten
Universiteit van Antwerpen en de Radboud Universiteit
van gezamenlijke hubs.
doen mee. En in Doetinchem werken we met het
Neem bijvoorbeeld de Innovatiehub
Graafschap College en het Arnhemse Rijn IJssel College
Doetinchem:
dit
samen. Het gaat dan om alle disciplines, afhankelijk
moment veertien studenten actief
van de behoefte van de bedrijven: bedrijfseconomen,
voor drie bedrijven*. Kees: ‘Het
HRM’ers, chemisch technologen, bedrijfskundigen,
gaat om studenten van alle niveaus,
werktuigbouwkundigen, noem maar op’.
daar
zijn
op
afhankelijk van wat de bedrijven nodig hebben. Van ontwikkeltrajecten door studenten van de universiteit tot uitvoerende opdrachten voor mbo’ers. Zo
WE HEBBEN NU CAPACITEIT OM INNOVATIE DUURZAAM DOOR TE VOEREN’
werk je continu aan innovatie op alle niveaus.’
Nicky Jansen is hoofd Personeels-
*De drie bedrijven van de Innovatiehub Doetinchem:
zaken bij Rensa, een van de drie bedrijven van Innovatiehub Doetinchem. Zij heeft permanent mini-
- Rensa (6 studenten): technische groothandel in verwarming en ventilatie - Wopereis (2 studenten): onder andere staalbouw, machinebouw, stallenbouw en kunststof kozijnen - Hosokawa Micron (6 studenten): fabrikant van industriële machines voor mixen, drogen en agglomeren van poeders
maal vier studenten ‘in huis’. Ze legt uit waarom de hub voor Rensa waardevol is: ‘Hanneke (hubmanager, red.) neemt de werving en selectie van de studenten uit handen en draagt een geschikte kandidaat aan bij de inhoudelijke begeleider. Ook voorafgaand aan de werving ondersteunt zij bij de opdrachtformulering.
14
Valorisatienetwerken
Daarnaast begeleidt ze studenten en zorgt ze ervoor
‘Dankzij de innovatiehub hebben we nu meer capaciteit om innovatie duurzaam door te voeren. Er zijn steeds studenten voor deelen vervolgprojecten. Vanuit de afdelingen wordt het ook gedragen. Collega’s maken tijd voor begeleiding en sturing, omdat ze weten dat het echt wat oplevert. En, de studenten zijn natuurlijk ook potentiële nieuwe werknemers. Ook de studenten die bij onze hubpartners zitten.’
dat zij zich optimaal ontwikkelen door ook van elkaar te leren.’
‘Er zijn steeds studenten voor vervolgprojecten’
EXTRA TRAINING EN BEGELEIDING ‘ON THE JOB’
bovendien voor dat ze de studenten van de andere twee bedrijven leren kennen, voor optimale kruisbestuiving. Bijvoorbeeld tijdens de presentatiedagen. Daar zijn alle
Hanneke Klein Herenbrink is hub-
studenten en geïnteresseerde medewerkers van de drie
manager. Zij begeleidt en coacht
bedrijven bij.’ Hanneke ‘sleutelt’ ook nog aan de pro-
de studenten die bij de drie Doetin-
fessionaliteit van haar studenten. Ze geeft bijvoorbeeld
chemse
werk
presentatietrainingen: ‘Vooral aan de technische studen-
stage-
ten. Zij komen op dat vlak vaak nog vaardigheden te kort.’
zijn.
Ze
bedrijven
aan
formuleert
het de
opdracht zodanig dat aan de wensen van het bedrijf én aan de eisen van de opleiding voldaan
‘Ontwikkeling tilhulp-
‘Onderzoek naar een
wordt. Maar de studenten staan uiteraard centraal:
middel voor
nieuw type droger
transporteurs (Rensa)’
(Hosokawa Micron)’
‘Per
bedrijf
houden
we
intervisiebijeenkomsten,
zodat ze zoveel mogelijk van elkaar leren. We zorgen er
15
Smart Business Center (SBC) beantwoordt duurzaamheidsvragen met aangesloten bedrijven
‘IN HET NETWERK LOSSEN WE HET OP’
Olivier: ‘Een concrete vraag is bijvoorbeeld: wat vindt een eind-
Op dit moment zijn er via het SBC drie studenten bezig met
gebruiker van een woning nu van belang? Wat is nou
onderzoek bij VBI, producent van duurzame prefab vloer-
de échte behoefte van die eindgebruiker? Dit willen we
elementen. Olivier Hamers, marketing & innovatiema-
onderzoeken en daar kunnen wij jullie hulp goed bij
nager bij VBI, is daar blij mee en wil nog wel meer. Rob
gebruiken.’
Westerdijk, directeur van het SBC, gaat met hem in gesprek: Rob: Olivier:
‘Helder. Dan heb je commerciële economen nodig
‘Veel bedrijven zijn bezig met duurzaamheid en andere
die klantonderzoek doen en bedrijfseconomen die
thema’s
kostprijsberekeningen uit kunnen voeren. En studen-
van de toekomst. Ook bij ons
ten Logistiek kunnen zich buigen over het proces. Ik zal
leven
contact opnemen met de praktijkcoördinatoren om een
vragen
belangrijke een
aantal
structurele
heel
toekomst-
die
groepje studenten samen te stellen.’
bepalend zijn. Bijvoorbeeld de vraag onze
welke
onderdelen
producten
en
ons
van
Olivier:
pro-
‘Uitstekend, snel een vervolgafspraak maken dus.’
ces we variabel moeten houden en waar we kunnen standaardiseren, met duurzaamheid als uitgangspunt.’
‘HELDERE DOELEN VOOR OGEN’ Rob: ‘Dit soort vragen kunnen wij met
‘VBI is heel bewust met de toekomst bezig: waar willen
lectoraten, stages en afstudeerop-
we met ons bedrijf naartoe? Hoe kunnen we snel bouwen
drachten
beantwoorden.
in binnenstedelijk gebied? Hoe worden onze gebouwen
Voor bijna elke vraag die jij stelt, zijn
zo flexibel, comfortabel en duurzaam mogelijk? We heb-
meerdere disciplines nodig, dus dat
ben heldere doelen voor ogen, zoals functievrij bouwen in
gaan we organiseren.’
het kader van levensloopbestendigheid en toekomstvast
helpen
16
Valorisatienetwerken
rendement. We hebben dan ook met veel plezier een
Over VBI VBI is de grootste producent van prefab vloerelementen, ook wel ‘kanaalplaten’, van Nederland. Het bedrijf heeft meerdere vestigingen, met een hoofdkantoor in Huissen. Het werkt gericht aan thema’s als levensloopbestendig wonen en flexibiliteit van gebouwen.
casco huis beschikbaar gesteld als praktijklaboratorium voor het lectoraat Architecture in Health, dat daar nu onderzoek doet naar levensloopbestendig wonen. Het kwam van een beurs en staat nu in de Kleefse Waard. We zien de resultaten graag tegemoet!’ Olivier Hamers, marketing- en innovatiemanager bij VBI
‘IK WIL WETEN WAAR EEN DIRECTEUR BUIKPIJN VAN HEEFT’
Doordat je elkaar beter leert kennen, weet je voor welke vraagstukken de ondernemer staat. Ik wil weten waar een directeur buikpijn van heeft. Pas dan kun je de vragen formuleren die ertoe doen en lectoraten en studenten
De drie pijlers van het SBC Het Smart Business Center (SBC) is doorontwikkeld vanuit het CvVO. Het SBC bouwt duurzame netwerken met name in:
koppelen aan deze bedrijven. Zo bouwen we aan onze kennis over de vraagstukken en de bedrijvigheid in deze regio. Als SBC weten we met de
- maakindustrie en bouw - handel en logistiek
subsidie-adviseurs van het CvVO bovendien welke subsidies beschikbaar zijn.
- financiële dienstverlening
Dat kan ondersteunend zijn bij het tot stand brengen van projecten. Door het leggen van al die verbindingen kun‘In ons netwerk zitten uiteenlopende bedrijven en
nen we met deze regio voorop gaan lopen.’
organisaties. De bedrijvigheid in onze provincie is namelijk heel divers. De ontwikkeling is wel steeds meer naar duurzame verbindingen.
Rob Westerdijk, directeur Smart Business Center
17
18
DUURZAME PREFAB VLOERELEMENTEN VBI is de grootste producent van prefab vloerelementen, ook wel ‘kanaalplaten’, 19
van Nederland.
Duurzame Stagehub
‘DUURZAAMHEID MOET JE ORGANISEREN’ Duurzame Stagehub werkt aan duurzaamheid met multidisciplinaire aanpak Maarten Barckhof is vanuit het HAN CvVO projectleider van de Duurzame Stagehub: ‘We verbinden onderwijsinstellingen met gemeentes en provincie en met
‘Het onderzoek van Manon van Vugt is daar een prachtig
het Gelderse bedrijfsleven. Hoe? Door stages te rege-
voorbeeld van. Zij studeert af bij de afdeling Project-
len rond het thema duurzaamheid voor studenten van
leiding en Directievoering van het cluster Openbare
universiteit, hbo en mbo. Zo willen we studenten van alle
Ruimte bij de Gemeente Arnhem. Dat is een technische
disciplines enthousiast maken voor duurzaamheid. Dat
club en Manon gaat als bedrijfskundestudent de proces-
is hard nodig voor de toekomst.’
sen zó organiseren dat er samenhang komt tussen alle duurzame technische initiatieven die er al zijn.
Aan de lopende band worden innovatieve technische oplossingen bedacht voor duurzaamheidsvraagstukken.
Op deze manier willen we bij Gelderse bedrijven en in-
Helaas blijven de meeste steken in die eerste fase. De
stellingen nog veel meer projecten van de grond krijgen
Duurzame Stagehub wil dat oplossen met een multidisci-
die langer duren en verschillende disciplines herbergen.
plinaire aanpak. Maarten: ‘Je moet techneuten en mana-
Het doel is nog zo’n 80 studenten in de komende twee
gers bij elkaar zetten. We hebben economen, facility
jaar.’
managers en communicatiespecialisten nodig om meer duurzame projecten van de grond te krijgen. Duurzaam-
De Duurzame Stagehub is een breed samenwerkingsverband van de HAN met diverse andere onderwijsinstellingen, bedrijvenplatforms, overheden en andere organisaties in de regio. Doel: zoveel mogelijk stageplekken creëren rond het thema duurzaamheid.
heid moet je organiseren.’
‘Je moet techneuten en managers bij elkaar zetten’
20
Valorisatienetwerken
‘HET ZIT NOG NIET IN ONZE GENEN’
Met dit als kader is Manon van Vugt geworven voor
Bedrijfskundestudent organiseert duurzaamheid bij
de functie. Haar onderzoek moet ervoor zorgen dat
Gemeente Arnhem
duurzame grond-, weg- en waterbouw geïntegreerd wordt in het hoofdproces van het cluster Openbare
‘Afstuderen bij een gemeente op het onderwerp
Ruimte. Manon geeft aan dat het belangrijk is dat de
duurzaamheid: een ideale combinatie,’ vindt Manon van
medewerkers nauw bij dit proces betrokken zijn. ‘Ik kan
Vugt, student Bedrijfskunde. Ze was op zoek naar een
een goed plan schrijven, maar het moet functioneel zijn
plek om af te studeren en is bijzonder blij dat ze via de
zodat de medewerkers het ook oppakken. Het moet sim-
duurzame stagehub deze opdracht binnensleepte. Ze
pel en duidelijk zijn, zodat het gemakkelijk geïntegreerd
loopt stage bij de afdeling Projectleiding en Directievoe-
kan worden in het dagelijks werk. Die verandering in de
ring van het cluster Openbare Ruimte. Johan Willemsen,
dagelijkse praktijk, daar ga ik voor.’
afdelingshoofd van de afdeling Projectleiding en Directievoering, is de opdrachtgever. Het cluster Openbare Ruimte van de Gemeente Arnhem is al jaren bezig met duurzaamheid. ‘Maar het is nog niet geborgd in onze processen,’ vertelt Johan Willemsen. ‘Hierdoor zijn medewerkers nog niet bewust bezig met duurzaamheid in het dagelijks werk. Het zit nog niet in onze genen. We realiseerden ons dat een afstudeerder uit een ander vakgebied ons hier het best bij kan helpen. Iemand die het vanuit een compleet ander perspectief bekijkt en op die manier innovatief te werk gaat.’
‘Het is belangrijk dat medewerkers nauw bij dit proces betrokken zijn’
21
Subsidie-advies
‘DE BELANGRIJKSTE VRAAG IS: WIE ZIT HIEROP TE WACHTEN?’
kom je uit op een belangrijk onderwerp zoals ICT in het
Doeltreffend subsidieadvies stimuleert praktische
beeld van een typisch RAAK-project.’
basisonderwijs. iXpeditie Maatwerk is een mooi voor-
wetenschap Eva Verhoeven, subsidie-adviseur CvVO Al
jaren
bureau
helpt
het
docenten,
subsidie-
onderzoekers
en lectoren bij het financieren
iXPEDITIE MAATWERK
van hun onderzoek. Inmiddels is
Een typisch RAAK-project
het bureau onderdeel van het CvVO. Hier
werken
mensen
die
Hoe kunnen we op school meer differentiëren? Welke rol
de
‘potjes’ kennen. Van die potjes is de RAAK-subsidie
kan ICT
een van de belangrijkste: een hbo-gerichte subsi-
team
hierbij spelen? En
die die de verbinding van onderwijs, onderzoek
scholen worstelen met die vragen.
en werkveld versterkt. Eva Verhoeven is subsidie-
Maar straks is er de spelsimulatie
adviseur bij het CvVO: ‘Bij RAAK mag het wiel niet
‘iXpeditie
voor de tweede keer worden uitgevonden.’
leraren en management in het
organiseren?
Veel
Maatwerk’,
hoe gaan we dat als
basis-
waarmee
primair onderwijs op zoek gaan naar de antwoorden.
‘Je moet aantonen dat je echt iets nieuws gaat doen. Heel belangrijk is verder dat je aantoont dat het werkveld behoefte heeft aan jouw onderzoek. De HAN vindt het
Anne-Marieke: ‘Door het spelen van de simulatie zie
belangrijk dat nieuwe inzichten niet binnen de HAN blijven,
je als team hoe ICT je kan helpen maatwerk te leveren
maar effect hebben op de regio.
aan leerlingen. Dit gebeurt op basis van je eigen onderwijsconcept. Ook wordt duidelijk welke implicaties dit
Bij een RAAK-subsidie moet er zelfs een nationaal
heeft voor de uitwerking daarvan in de klas en voor de
effect zijn. Zowel voor de HAN als voor RAAK is de
organisatie van het onderwijs op school. Wat betekent
belangrijkste vraag: wie zit hierop te wachten? Dan
jouw visie bijvoorbeeld voor het toetsbeleid en de inzet
22
Subsidiekansen
‘Actueel, landelijk en met een groot netwerk: RAAK dus’
van het leerlingvolgsysteem? Of voor de wijze waarop je de leerlingen groepeert? Dat wordt allemaal duidelijk.’ Eva: ‘Deze simulatie wordt ontwikkeld met RAAK-geld, omdat het project aan alle belangrijke eisen voldoet. Het belangrijkste is dat het om een actueel probleem gaat waar landelijk veel scholen tegenaan lopen. Bovendien gaat het om een groot netwerk van onderwijs, onderzoek en werkveld*. Er zijn verschillende partners bij het project betrokken, waaronder een flink aantal basisscholen uit de regio Arnhem en Nijmegen. Het onderzoek is nog in volle gang, maar we weten bijvoorbeeld nu al dat straks studenten van het Institute of Information and Computing Science van de Universiteit Utrecht de simulatie gaan vormgeven.’ Anne-Marieke van Loon, associate lector ‘Leren met ict‘
* Deze partijen werken samen in het project iXpeditie Maatwerk: - het iXperium - Centre of Expertise ‘Leren met ict’ - lerarenopleiding basisonderwijs (Pabo) - negen basisscholen in regio Arnhem - tien basisscholen in regio Nijmegen - diverse HAN-lectoraten - lectoraten van andere hogescholen - Radboud Universiteit - Universiteit Utrecht - Open Universiteit
23
Subsidie-advies
‘HET CVVO IS EEN KRITISCHE VRIEND’
Eva:
Constructief samenwerken aan subsidieaanvraag: Eva en
‘We zijn ook vaak aanjagers: ‘Jongens, over een half jaar
Anne-Marieke in gesprek
komt die subsidie eraan. Bereid je voor!’
Eva:
Anne-Marieke:
‘We helpen aanvragers om de vraagstelling zo concreet
‘Oh ja, je hebt trouwens ook geholpen met het maken
mogelijk te maken. In het geval van iXpeditie Maatwerk
van de begroting.’
was die hulp niet nodig.’ Eva: Anne-Marieke:
‘Daarin spelen we bijna altijd een rol. Soms is een
‘Maar jullie zijn wel op de stoel van de subsidieverstrek-
netwerk nodig om tot financiering te komen. Dan helpen
ker gaan zitten en hebben heel constructief feedback
we dat netwerk tot stand te brengen. Regionaal, nationaal
gegeven. Als een kritische vriend.’
of zelfs Europees.’
Eva: ‘Niet iedereen kan het schaap met de vijf poten zijn. Soms is hulp nodig bij het schrijven, soms bij het financiële deel, soms bij het netwerk. Dus we moeten even weten waar de behoefte zit.’ Anne-Marieke: ‘Jullie wisten zelfs bij te sturen op tone of voice. Dat vond ik ook heel prettig.’
24
Subsidiekansen
25
‘Het succesverhaal van een minuscuul wormpje’
Hoe het C. elegans-onderzoek HAN Biocentre op de kaart zet
Succesvolle subsidieaanvragen…
C. elegans is een wormpje. Het is één millimeter lang en
Marjolein: ‘De mogelijkheden zijn
krijgt 300 nakomelingen in drie dagen. We kennen elke
eindeloos, dus het is belangrijk dat
cel van het beestje en het mooiste is: het voorspelt het
ik een heldere strategie heb: wat wil
gedrag van menselijke cellen met een opvallend hoog
ik bereiken? Waar ga ik de komende
zekerheidsgehalte. Marjolein Wildwater reist als senior
tijd op focussen? Ivo (Schrijer, red.) helpt mij daarbij.
scientist van het HAN Biocentre de wereld rond om
Ivo Schrijer is subsidie-adviseur en liaison officer bij het
namens de HAN te praten over ‘haar’ wormpje. Het lijkt
CvVO. Hij vertelt hoe hij subsidies ‘opbouwt’ en aan-
een enorm succesvol alternatief voor tests met zoog-
vragen goedgekeurd krijgt: ‘Je moet aantonen wat de
dieren.
reikwijdte van een project is: naast het onderzoek zelf moeten ook onderwijs en arbeidsmarkt profiteren. Daar
Laatst was Marjolein uitgenodigd in Portugal op de Euro-
bouwen we de aanvraag omheen.’ Marjolein: ‘Ivo weet bij
tox Conference (over toxicologie). Ze zat een sessie voor
welke instanties we aan moeten kloppen en legt vervol-
over alternatieve tests. Een week later sprak ze op de
gens precies de goede accenten in de aanvraag. We
World Respiratory Meeting (over astma) in de RAI. Over-
hebben pas weer een grote aanvraag goedgekeurd
al wordt ze enthousiast ontvangen, want het wormpje
gekregen!’
blijkt in veel gevallen oplossingen te kunnen bieden op vragen uit het werkveld. Marjolein: ‘Je kunt op dit wormpje testen hoe schadelijk bacteriën zijn. Je kunt testen of iets giftig is en of een geneesmiddel werkt. Maar ook de chemische industrie is geïnteresseerd en de agroindustrie. En zo kan ik nog wel even doorgaan.’
… door een persoonlijk benadering Volgens Ivo is de hoge ‘succes rate’ van de subsidieaanvragen ook het gevolg van de persoonlijke benadering van het CvVO: ‘Het is ons beleid dat we heel dichtbij de klant zitten. In dit geval is dat Marjolein.
26
Subsidiekansen
Zij bedenkt alles en ik moet precies
en samen bedenken we dan hoe we deze contacten kun-
begrijpen waar ze heen wil. Dan kan
nen uitwerken in nieuwe onderzoeksprojecten.’
ik helpen om daar een netwerk en subsidiestrategie omheen te bouwen. Als iemand bij ons aanklopt
* Talentprogramma:
omdat hij geld nodig heeft, gaan we
multidisciplinaire aanpak van obesitas
samen zitten en is de eerste vraag: waar wil je naartoe?’
‘Studenten van HAN-faculteiten werken in een multidisciplinair team samen en doen onderzoek naar obesitasbestrijding: biologiestudenten brengen daarbij de moleculaire principes in kaart met de C. elegans, engineering-studenten ontwikkelen devices waarmee de biologen beter kunnen meten, studenten van de faculteit Gezondheid, Gedrag en Maatschappij onderzoeken de samenhang met leefstijl en gedrag.
… en eindeloos netwerken Marjolein haast zich toe te voegen dat het zeker niet alleen om geld gaat: ‘Ivo zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat dit project breed ‘embedded’ raakt binnen de HAN. Mede daardoor hebben we nu de mogelijkheid om een heel breed talentprogramma* te kunnen opzetten waarin studenten van veel verschillende faculteiten meewerken aan onderzoek naar obesitasbestrijding.’
De invloed van sport op obesitas is onderwerp voor studenten van Sport en Bewegen. Dan zijn er nog de bio-informaticastudenten die alle data weergeven. En studenten van de FEM (Faculteit Economie en Management) managen het hele Talentprogramma. Ieder draagt zo bij van-uit zijn eigen perspectief en discipline. Logisch, want ziekte is altijd multidisciplinair.’
‘Ivo zorgt ervoor dat dit project breed ‘embedded’ raakt binnen de HAN’ Marjolein: ‘Maar ook buiten de HAN weet hij precies wie op de hoogte moet zijn van wat we hier doen.’ Ivo is vaak in Brussel en Den Haag te vinden om landelijke of Europese subsidieregels in de gaten te houden. Marjolein: ‘Daarnaast zoek ik plekken waar kennis samenkomt,
Marjolein Wildwater, senior scientist HAN Biocentre
zoals bij farmaceutische screeningsbedrijven, artsen, universiteiten en bedrijven. Ik koppel dit terug aan Ivo
27
Andere initiatieven vanuit HAN CvVO
•
Minor Ondernemen
•
Minor Ondernemen en Innovatie
•
Minor Adviseren
•
Minor International Entrepreneurship
•
Training Ondernemend Onderwijs voor docenten
•
Trainingen IkStartSmart voor startende ondernemers
•
Student Company
•
Startersbegeleiding en Business Development
•
Projecten in de Euregio
•
EU Liaisonfunctie HAN
•
HANdig voor Secretaresses
Kijk voor meer informatie op www.han.nl/cvvo.
Websites www.han.nl/mwd (pag. 4)
www.innovatiehub.com (pag. 14)
www.han.nl/automotive (pag. 6)
www.vbi.nl (pag. 16)
www.gelderlandvaloriseert.nl (pag. 8)
blog.han.nl/smartbusinesscenter (pag. 16)
www.ciconnect.nl (pag. 12)
www.duurzamestagehub.nl (pag. 20)
www.chemienext.nl (pag. 12)
www.ixperium.nl (pag. 22)
www.energienext.nl (pag. 12)
www.han.nl/biocentre (pag. 26)
28
Uitgelicht: startersbegeleiding
‘HAN YOUNG IN BUSINESS’ Startersbegeleiding en Business Development Heb jij een briljant business-idee, maar je weet niet waar je moet beginnen? Of ben je al gestart en zoek je nog inspiratie, een investeerder of een oplossing voor één van je bedrijfsvraagstukken? Dan is HAN Young In Business (YIB) er voor jou. Omdat de HAN ondernemende mensen ziet als belangrijke sleutelfiguren voor de toekomst, hebben wij voor jou alles in het werk gesteld om je te helpen een succesvol ondernemer te worden.
SUCCESVOL ONDERNEMEN YIB is bedoeld voor ambitieuze ondernemers (in spé) die zijn verbonden aan de HAN. Het dienstenpakket bestaat onder meer uit een helpdesk, netwerk, training, coaching en zelfs hulp bij het verkrijgen van financiering. Startersbegeleiding vanuit YIB is erop gericht om je te helpen bij het opzetten en/of verder ontwikkelen van je eigen bedrijf. Omdat de theorie nog altijd uit de praktijk komt en niet andersom, zijn er ervaren ondernemers aangesteld om jou te helpen succesvol te worden en te blijven. Indien nodig kan YIB je zelfs helpen bij het combineren van je onderneming en je studie. Er is vaak meer mogelijk dan je denkt!
29
Mijn ideeën
Komt mijn project in aanmerking voor subsidie?
Hoe maak ik slim gebruik van netwerken?
Hoe word ik ondernemer?
30
E1.05
WC
WC
Centrale hal
P
Het Centrum voor Valorisatie en Het Centrum voor Valorisatie en On Ondernemerschap is onderdeel van de is onderdeel van de Hogeschool va Hogeschoolen vanNijmegen Arnhem en Nijmegen
Zij-ingang ➔ WC
CONTACT CONTACT
Hoofdingang Ruitenberglaan 26
F1.05 HAN Centrum voorCentrum Valorisatie en Valorisatie en O HAN voor Ondernemerschap T (026) 365 82 66
CvVO
E
[email protected] T (026) 365 Postbus 82 66 2217 6802 CE Arnhem E
[email protected] Postbus 2217 Bezoekadres 6802 CE Arnhem
P
Ruitenberglaan 26 Bezoekadres6826 CC Arnhem (ruimte Ruitenberglaan 26 A 0.25)
➔
6826 CC Arnhem (ruimte A 0.25)
han.nl/cvvo
32
