“Het ERFRECHT is in beweging” Waarom het zo belangrijk is om uw testament in overeenstemming te houden met de wijzigende omstandigheden Wij leven in een tijd van snel wisselende omstandigheden en regelingen. Er zit niet veel anders op dan ons daarnaar te richten. Dat geldt evenzeer voor wat de overheid bepaalt inzake erven, nalaten en schenken. Vaak denken wij met het opmaken van een testament alle zaken rond onze nalatenschap voor eens en altijd goed geregeld te hebben. Voor de korte termijn gaat dat meestal op. Maar op de langere termijn verandert er steevast heel wat in uw persoonlijke omstandigheden en voorkeuren. Datzelfde geldt voor de regelgeving van de overheid. Zo werd in 2003 het erfrecht herzien waarbij voornamelijk de positie van de langstlevende werd versterkt en in 2010 zijn voornamelijk fiscale gevolgen van erfregels gewijzigd. En die veranderingen blijven doorgaan.
Dat geeft de oude gedragslijn nieuwe kracht om zeker eens in de vijf jaar na te zien of uw testament nog steeds weergeeft wat u wilt dat er met uw nalatenschap dient te geschieden en of u de financiële consequenties van uw keuzes nog wel acceptabel acht. Dat is dan tevens het moment om toch maar weer eens contact met uw notaris op te nemen. Het doel van deze brochure is u een handreiking te bieden voor enkele van de belangrijkste onderwerpen die daarbij ter sprake kunnen komen. Die wij hierna punt-puntsgewijs de revue laten passeren. Enkele zaken dient u zelf te overwegen, ten einde de notaris goed te informeren wat hij voor u zal gaan vastleggen.
Beginnend met enkele op het oog zo vanzelfsprekende zaken, die helaas vaak over het hoofd gezien worden juist omdat ze zo vanzelfsprekend lijken.
Geen losse eindjes
Zorg ervoor dat er geen losse eindjes zijn waarover uw nabestaanden kunnen gaan twisten. Al lijken families nog zo vreedzaam met elkaar te leven, na een overlijden ontstaan er maar al te vaak conflicten over hetgeen ieder vindt dat hem(haar) uit de nalatenschap dient toe te komen. Dit pleegt nogal eens voort te komen uit de aangetrouwde kant die minder band heeft met de familie.
Bepalen van wat u bezit
Bij het bepalen van waarover u wilt beschikken verdient het aanbeveling om goed na te gaan waaruit uw bezit bestaat. Meestal is dat opgebouwd uit een aantal materiële zaken, zoals uw huis, een tweede huis, roerende goederen en een aantal financiële bezittingen, zoals bankrekening(en), effecten en ook overige rechten met financiële gevolgen. Praktisch is het daartegenover een overzicht te maken van schulden, zoals hypotheken, leningen en niet te vergeten fiscale verplichtingen. De som van dit alles maakt de waarde van uw nalatenschap uit. Omdat dit zo belangrijk is in verband met eventuele fiscale gevolgen is het verstandig hiervan een goed overzicht te maken voor de gang naar de notaris. Hij beschikt over schema’s die u kunt hanteren. Wat de afwikkeling van een nalatenschap ingewikkeld kan maken
zijn bezittingen in het buitenland. Zelfs een vakantiewoning in het buitenland geeft nogal eens heel wat complicaties. Het is daarom zaak daarover tijdig besluiten te nemen en dit niet op zijn beloop te laten. Een belangrijke reden waarover u over uw nalatenschap wilt beschikken is immers de wens om alles netjes geregeld te hebben, ware het alleen om conflicten in de familie te voorkomen en anderen niet op te zadelen met vervelende problemen. Maar voor alles: verifieer goed in hoeverre het u vrijstaat te beslissen. Bent u volledig gerechtigd?
Zelf de regie houden
Houd zelf de regie over wat u wilt dat er met uw nalatenschap dient te geschieden als u er niet meer bent. Maakt u geen wilsbeschikking op dan is bij de wet bepaald hoe de afwikkeling dient te geschieden. De fiscus is dan vaak de lachende derde. Als iemand intestaat overlijdt schrijft de wet voor dat familieleden de erfgenamen zijn. Met opmaken van een testament kunt u andere erfgenamen benoemen of andere erfdelen toewijzen. Alleenstaanden doen dat vaak om te voorkomen dat ongewenste familieleden zouden erven zeker als partners ongehuwd zonder samenlevingscontract samenwonen, om de langstlevende te beschermen. Als er stiefkinderen zijn of als een alleenstaande persoon geen kinderen heeft, (Als die er niet zijn en u heeft geen anderen aangewezen gaat uw nalatenschap naar de staat) heeft het zin om een en ander goed vast te leggen.
U kunt er ook voor kiezen om uw erfgenamen te beschermen door het opnemen van een uitsluitingsclausule. Die clausule bepaalt dat wat een kind van u heeft geërfd nooit in een gemeenschap van goederen kan vallen. Dit wordt ook wel het onterven van de aangetrouwde familie geheten. Wat een kind van u heeft geërfd blijft diens privé eigendom. Dan zijn er een aantal nieuwe kwesties waarover u even na dient te denken omdat zij zo’n grote impact kunnen hebben op uw vermogen en op de afhandeling van uw nalatenschap.
Wijziging van de successiewet
De successiewet van 1956 ingaande 1 januari 2010 is op een heel aantal punten gewijzigd met name op die van de tarieven, vrijstellingen en het partnerschap. Als u reeds een testament heeft opgemaakt met gebruikmaking van constructies die een besparing op de fiscale afdrachten inhouden is het raadzaam deze nog eens nader te laten nagaan om vast te stellen of ze nog wel aan uw oorspronkelijke bedoeling beantwoorden. Een paar voorbeelden mogen dat verduidelijken; Zo wordt manipuleren met rente op vorderingen uit onderbedeling sinds die datum bestreden. Een andere wijziging gaat er vooral over als ouders de blote eigendom van hun woning hebben overgedragen aan hun kinderen, waarbij zij het vruchtgebruik van deze woning hebben bedongen. In dit geval zijn de nieuwe fiscale regels van kracht geworden.
Verkopen van uw woning aan uw erven onder de voorwaarde dat het leveren van de woning en de betaling ervan zijn uitgesteld tot na uw overlijden wordt niet meer geaccepteerd. Daarom kan het ook raadzaam zijn uw testament nog eens tegen het licht te houden op het punt van toekomstige fiscale verplichtingen. De wet staat toe om met bijzondere bepalingen het zo te regelen dat heel groot deel van de erfenis al naar de kinderen overgaat als de eerste van een echtpaar of partnerschap overlijdt. Daarmee wordt voorkomen dat die kinderen tweemaal erfbelasting moeten betalen over die erfenis. In dit kader is zeker ook van belang ervoor te zorgen dat kinderen/erfgenamen de erfbelasting over hun erfdeel kunnen betalen, als de erfenis in totaal aan de langstlevende toevalt. Kinderen/erfgenamen hebben dan immers wel aanspraak op hun erfdeel, maar krijgen dat feitelijk pas in handen als de langstlevende ook overlijdt. De fiscale verplichtingen over de eerste verkrijging moeten zij dan wel voldoen. Dat maakt het van belang om ook direct te verzilveren bezittingen in een erfenis na te laten. Het moment van het moeten voldoen van de erfbelasting door kinderen kan ook naar een later tijdstip worden opgeschoven, namelijk totdat beide ouders zijn overleden. Een veel toegepaste methode is de kinderen te onterven zodat de hele
erfenis aan de langstlevende ouder/ partner toevalt. De geldvordering die de kinderen hebben is dan beperkt tot het vrij van belasting gestelde bedrag. Pas als hun andere ouder is overleden moet er met de fiscus worden afgerekend over het overgebleven vermogen dat zij erven. Soms wordt in beider testamenten steeds de langstlevende als enig erfgenaam aangewezen. Pas als ook de langstlevende is overleden erven hun kinderen. Het voordeel voor hen is dat zij dan pas met de fiscus hoeven af te rekenen, waarbij zij en over de erfenis van vader en over die van moeder de vrijstelling kunnen inroepen.
Benoemen van een executeur nieuwe verantwoordelijkheid
Het kiezen van een executeur, de persoon die u belast met het uitvoeren van uw laatste wilsbeschikking is een uiterst belangrijk aspect bij het opmaken van uw testament. Die persoon dient wel doordrongen te zijn van de plichten en aansprakelijkheden die hij op zich neemt, alvorens hij toestemt in de benoeming. De benoeming is daardoor vaak een netelige kwestie. Uitvoeren van een testament is iets dat veel werk met zich kan brengen. Inventariseren van de bezittingen, nagaan van wie gerechtigd is, verzorgen van de fiscale aangiften en uiteindelijk het toedelen van wat ieder toebedacht is. Dat betekent dat u daarvoor iemand nodig heeft die zakelijk geïnformeerd is maar bovenal betrouwbaar is. Zijn loon is wettelijk bepaald op één procent van de waarde
van het vermogen dat u nalaat op de dag van overlijden, als u in uw testament niets heeft geregeld. Bij het kiezen van een executeur is het dan ook zaak dat u zich afvraagt hoe betrouwbaar die persoon is. U kunt zich afvragen of en in hoeverre hij/zij achter de bepalingen (of wel doelen) van uw wil staat. Daarnaast is het niet onbelangrijk om te weten waar diens eigen belang ligt. Is hij/zij voldoende financieel onafhankelijk of ziet u een risico daarbij? Een executeur krijgt immers de hele boedel onder zich en mag voor zijn werk declareren. De keuze van een goede executeur kan een eventueel heel vervelend getouwtrek over de erfenis en de legaten ondervangen. Zeker als er ook vertrouwelijke aspecten aan uw bepalingen en voorkeuren zijn verbonden is het een rustig gevoel iemand te hebben die uw vertrouwen waardig is. Naast deze betrouwbaarheid is het zaak na te gaan of de persoon voldoende op de hoogte is van de formele eisen die aan de afwikkeling van een testament verbonden zijn en of hij bekwaam genoeg is om executeur van uw testament te zijn. Vandaar dat het de overweging waard is of u de executeur als standaard beheer executeur wilt aanwijzen met de standaard wettelijke bevoegdheden of dat u hem/haar als executeur afwikkelingsbewindvoerder met de maximale bevoegdheden wilt benoemen. Hij functioneert als de gevolmachtigde van alle erfgenamen. Om financiële
risico’s te ondervangen zou u kunnen bepalen dat de executeur bij de bank alleen gezamenlijk met een tweede persoon mag tekenen.
Jaarlijks maximum schenken en effect op bijdrage AWBZ na schenking
Vanwege al deze vereisten is het vaak raadzaam om een notaris of diens kantoor te vragen of hij bereid is als executeur voor u op te treden. Soms kan ook een familielid of vriend deze taak op zich nemen.
Als het door u na te laten vermogen voornamelijk bestaat uit uw woning of huis kan dat voor uw nabestaanden een probleem opleveren. De belasting over de nalatenschap moet in principe binnen een jaar na overlijden voldaan worden, ook als het onroerend goed niet verkocht is. Maar zo snel wordt tegenwoordig huizen en woningen niet verkocht. Als dan ook nog een flinke hypotheek op het onroerend goed rust moet daarover wel de rente en eventuele aflossingen voldaan worden. En dat kan voor uw nabestaanden een forse dreun in hun liquide mogelijkheden betekenen. Juist over deze kwestie is het zo belangrijk met uw notaris te overleggen wat te doen, bijvoorbeeld door eerder gefaseerd op papier te schenken.
Van één verantwoordelijkheid dient de executeur zich goed rekenschap te geven. Tegenover de fiscus is hij aansprakelijk voor de waarachtigheid van de aangifte voor de successiebelasting. Deze aansprakelijkheid geldt sinds kort met diens eigen vermogen voor het volle bedrag dat verschuldigd is en dat voor een onbeperkte duur; zelfs zijn kinderen en kindskinderen zouden daarvoor aansprakelijk gehouden kunnen worden. Dat speelt een grote rol als u redenen heeft om niet gedeclareerde eigendommen buiten het overzicht te houden van uw nagelaten vermogen dat de executeur dient op te maken. U dient dan wel te overwegen hoe u zich de verdeling daarvan te zijner tijd tot uitvoering wilt laten brengen en de executeur te vrijwaren van een nare nasleep van zijn bemoeienissen. Opvallend is in dit verband dat notarissen al geruime tijd geleden er hun verbazing over uitspraken dat er vrijwel nooit meer juwelen worden nagelaten. Familieleden/erfgenamen blijken dergelijke zaken al te regelen zonder dat de executeur eraan te pas komt.
Besparen op erfbelasting door bij leven te schenken
Gevolgen AWBZ wijziging
Het feit dat volgens de nieuwe AWBZ regelingen de eigen bijdrage kan oplopen tot vrijwel € 2.200,-- per maand, kan uw vermogen dat u wilde nalaten fors doen inkrimpen. Als u van een AWBZ instelling afhankelijk wordt gaat uw spaarpot voor een flink deel op aan zorg. En dat ondanks dat u voor die AWBZ tijdens uw werkzame leven premie betaald heeft. Wilt u dat voorkomen dan kunt u, net andersom dan in de laatste alinea van punt 2 vermeld is, in uw testament opnemen dat uw kinderen hun wettelijk erfdeel direct kunnen opeisen als de langstlevende
ouder in een verzorgingshuis is opgenomen. Daarmee wordt diens vermogen verkleind en dus ook de eigen bijdrage voor de AWBZ.
uw vermogen wordt gebracht. Mogelijkerwijs verlaagt u voor de langstlevende eveneens de eigen bijdrage voor de AWBZ.
Een andere methode om zowel op de erfbelasting als op de eigen bijdrage voor de AWBZ te verlagen is als u besluit om op papier te schenken. U schenkt in deze gedachtegang jaarlijks tot het belastingvrije bedrag aan uw kinderen of derden die u goed gezind bent. De vrijstellingen bedragen nu jaarlijks € 19.535,-- voor kinderen en kleinkinderen en € 2057,-- voor derden. (Nu eenmalig tot € 100.000,-- mits dat besteed wordt aan een eigen woning van de begunstigde.)
Bij deze oplossing snijdt het mes aan twee kanten. U vermindert de erfbelasting in de toekomst en u kunt belastingvrij aan uw kinderen geld doen toekomen. At komt omdat de rente die u jaarlijks aan degeen moet betalen die op papier een schenking heeft ontvangen, over die rente geen belasting hoeft te betalen. Wel is die rente in het huidige tijdsbeeld wel zeer hoog vastgesteld door de belastingdienst, namelijk 6%!
U laat zo’n schenking notarieel vastleggen in de vorm van een schuld die pas bij uw overlijden opeisbaar wordt. Daarmee verlaagt u de erfbelasting die t.z.t. over uw resterende vermogen wordt opgelegd omdat de schuld in mindering op
Wilt u toch baas over uw vermogen blijven, kunt u ook bepalen dat de schenking herroepelijk is. daarvoor kunt u zelf bepalen in welke gevallen dat zo moge zijn, bijvoorbeeld als uzelf in financiële problemen raakt. Het is dus raadzaam over alle belastingbesparende voorwaarden goed met uw notaris te overleggen.
President Kennedylaan 19 • 2517 JK ‘s-Gravenhage Telefoon (070) 365 65 50 • www.juconi.nl
