Erfrecht
Feiten over uw positie in erfrecht
Deze brochure is een uitgave van de advocaten Toon Kool en Maddie Wisman
1087 CE AMSTERDAM T 020 398 01 50 E
[email protected] WWW. ADVOCATENKAN
Inhoud
Zakelijk en betrokken
01
De (on)aantastbaarheid van het testament
02
Erfdeel of legitieme portie
03
De rol van de executeur
04
De executeur is hoofdelijk aansprakelijk voor erfbelasting
05
Erfgenaam buiten spel, of juist niet?
06
Wilsrechten ondervangen het ‘stiefoudergevaar’
07
Wettelijke verdeling
08
De gang naar de rechter
09
TOORERFRECHT.NL TOON KOOL EN MADDIE WISMAN ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN ERFREC
“Deskundige hulp en advies op het gebied van erfrecht” Zakelijk en betrokken Er zijn weinig rechtsgebieden waar de emoties zó hoog kunnen oplopen als bij het erfrecht. Naast persoonlijke spelen er ook zakelijke en juridische belangen mee. Het is belangrijk om het hoofd koel te houden en te voorkomen dat familiebanden voor altijd beschadigd raken. Hulp of advies van een gespecialiseerde advocaat kan in dit soort gevallen uitkomst bieden. Wij helpen u graag met al uw kwesties op het gebied van erfrecht. Samen met u zoeken we naar oplossingen, indien mogelijk buiten de rechter om. We bieden professionele dienstverlening met oog voor de menselijke maat. U kunt bij ons ook advies inwinnen als u vragen heeft over het erfrecht, zoals over een toekomstige nalatenschap. Wat te doen bijvoorbeeld als een ouder opnieuw gaat trouwen of samenwonen? En wat als een van de kinderen het familiebedrijf wil overnemen? Voor de beantwoording van dergelijke vragen werken wij samen met een netwerk van notarissen en accountants. Wij, Toon Kool en Maddie Wisman, zijn als advocaat gespecialiseerd in erfrecht. Door onze ervaring en expertise slagen we er vaak in om een ‘lastige’ nalatenschap zonder gerechtelijke procedures af te wikkelen. Wanneer toch een procedure nodig is zetten we onze procesrechtelijke bekwaamheid in voor een optimaal resultaat. Amsterdam, september 2012
Toon Kool Advocaat
Maddie Wisman Advocaat
Melisse Mers Juridisch medewerker
1
CHT IJBURGLAAN 650 1087 CE AMSTERDAM T 020 398 01 50 E
[email protected] W
“Als een testament met succes wordt vernietigd, is automatisch een eerder opgesteld testament van kracht. Dit kan nadelig zijn!”
De (on)aantastbaarheid van het testament Zelfs wanneer de overledene een testament heeft nagelaten, kan onenigheid ontstaan over de erfenis. Schenkingen die de erflater vóór zijn overlijden heeft gedaan, de verdeling of de waarde van vermogensbestanddelen in de nalatenschap kunnen onderwerp van discussie zijn. Soms rijst ook het vermoeden dat het testament niet de bedoeling weergeeft van de erflater. Dit kan aanleiding zijn voor de wens om het testament buiten werking te stellen. Er zijn twee opties: vernietigen of nietig laten verklaren. Een testament vernietigen… Het vernietigen van een testament is geregeld in artikel 4:43 van het Burgerlijk Wetboek (BW). De rechter kan het document alleen vernietigen wanneer het tot stand is gekomen onder bedreiging, door bedrog of als gevolg van dwaling. De verjaringstermijn is kort. Het is dus zaak om snel te handelen. … of nietig verklaren Het nietig verklaren van een testament gebeurt uitsluitend als de rechter er van overtuigd is dat het testament is gemaakt terwijl de erflater niet (meer) in staat was zijn wil te bepalen. Dit is vastgelegd in artikel 3:34 BW. Er worden strenge eisen gesteld aan het bewijsmateriaal. Wanneer belanghebbenden menen dat de erflater wilsonbekwaam was, verdient het aanbeveling om na te gaan of de betreffende notaris heeft gehandeld conform het Protocol wilsonbekwaamheid van januari 2012. Hoewel het niet eenvoudig is om een testament buiten werking te stellen, kan er juridisch gezien vaak meer dan op het eerste gezicht het geval lijkt. Een voorlopig getuigenverhoor kan bijvoorbeeld opheldering geven over de omstandigheden waaronder een testament tot stand is gekomen. Wij kunnen u adviseren over de te volgen stappen.
2
WW.ADVOCATENKANTOORERFRECHT.NL TOON KOOL EN MADDIE WISMAN ADVOCATEN GESPECIAL
“Kiezen tussen erfdeel en legitieme portie is niet altijd eenvoudig” “ Een legitimaris kan tegelijkertijd erfgenaam zijn maar dit hoeft niet.” Erfdeel of legitieme portie Bij testament kunnen wettelijke erfgenamen worden onterfd. In de praktijk gebeurt dit vooral door ouders die geen contact meer hebben met hun kinderen. Deze laatsten behouden wel het recht op hun ‘legitieme portie’. Dit is de helft van het erfdeel dat zij hadden gekregen wanneer ze niet onterfd zouden zijn. Legitieme portie en passend verzorgingsniveau Uitgangspunt voor het berekenen van de legitieme portie is de omvang van de nalatenschap, inclusief bepaalde giften die eerder gedaan zijn. Alleen kinderen hebben er recht op. Een onterfde echtgenoot kan aanspraak maken op een ‘passend verzorgingsniveau’. Bij testament kan niet van deze regelingen worden afgeweken. Snel én zorgvuldig handelen is een vereiste Voordat u besluit om al dan niet een beroep te doen op uw recht op de legitieme portie is een gedegen advies op basis van het nieuwe erfrecht een vereiste. Het is namelijk mogelijk dat u ook op andere wijze voordeel geniet uit een testament, bijvoorbeeld in de vorm van een legaat. Daarnaast komt het ook voor dat -afhankelijk van de omvang van de totale giften- de legitieme portie groter is dan het wettelijk erfdeel.
3
LISEERD IN ERFRECHT IJBURGLAAN 650 1087 CE AMSTERDAM T 020 398 01 50 E ERFRECHT@KB
“Onduidelijkheid over de rol van de executeur kan voor problemen zorgen” De rol van de executeur Een executeur is verantwoordelijk voor de afhandeling van de erfenis. In onze praktijk zien we regelmatig executeurs die de nalatenschap verdelen terwijl zij niet bij testament benoemd zijn tot afwikkelingsbewindvoerder. Dit leidt tot een niet-rechtsgeldige verdeling. Ook na jaren kan dit nog tot problemen en zelfs vorderingen leiden, waardoor erfgenamen moeten terugbetalen. Het verdient daarom aanbeveling een testament goed te laten bestuderen.
Rechtsgeldigheid van de verdeling De eigendom van goederen gaat slechts over als er een geldige verdeling is waar alle erfgenamen (in persoon of vertegenwoordigd) aan hebben meegewerkt, en pas nadat een correcte levering heeft plaatsgevonden. Dat laatste is vooral van belang bij onroerende zaken. Vaak wordt vergeten dat, zolang de executeur zijn taken nog niet officieel heeft beëindigd, de erfgenamen niet mogen verdelen. Deskundig advies kan uitkomst bieden De rol van executeur ligt vaak gevoelig. Regelmatig zien wij in onze praktijk dat de relatie tussen de executeur en de (overige) erfgenamen -die vaak familie van elkaar zijn- ernstig is vertroebeld. Wanneer het vertrouwen zodanig is beschadigd kan een erfgenaam, al dan niet samen met de andere erfgenamen, aan de kantonrechter vragen de executeur te ontslaan.
4
GADVOCATEN.NL WWW. ADVOCATENKANTOORERFRECHT.NL TOON KOOL EN MADDIE WISMAN ADV
“Executeur is ook aansprakelijk voor de erfbelasting over goederen die voor hem zijn verzwegen”
De executeur is hoofdelijk aansprakelijk voor erfbelasting Met ingang van 1 januari 2012 is een executeur verplicht om de aangifte voor de erfbelasting in te dienen. Op grond van artikel 47 van de Invorderingswet is de executeur daarbij hoofdelijk aansprakelijk voor alle erfbelasting die als gevolg van het overlijden is verschuldigd. Hij of zij doet er verstandig aan om voor het aanvaarden van de taak eerst de boedel te inventariseren en de kredietwaardigheid van de erfgenaam te beoordelen. Deze aansprakelijkheid geldt ook voor de erfbelasting die is verschuldigd over goederen die (on)bewust niet zijn opgenomen in de aangifte. Om aansprakelijkheid voor de erfbelasting uit te sluiten, moet de executeur bewijzen dat het niet aan hem te wijten is dat de aanslag te laag is vastgesteld. Wij adviseren dan ook het executeurschap niet te aanvaarden indien een boedel verdacht is en een erfgenaam geen verhaal biedt.
5
VOCATEN GESPECIALISEERD IN ERFRECHT IJBURGLAAN 650 1087 CE AMSTERDAM T 020 398 01
“Wangedrag van een erfgenaam kan voordelen bieden voor de overige erfgenamen”
Erfgenaam buiten spel of juist niet? Slechts weinig mensen zijn voorbereid als ze in aanraking komen met het erfrecht. Bovendien komen er vaak veel emoties bij kijken, wat snel kan leiden tot spanningen of conflicten. Kennis over de positie van de erfgenaam kan u helpen de juiste weg te bewandelen, zeker wanneer het vermoeden bestaat dat één van de erfgenamen de ander(en) benadeelt. Het risico van verzwijgen Wanneer u denkt dat een erfgenaam goederen van de erfenis verzwijgt of verbergt, kunt u actie ondernemen. Met een notariële boedelbeschrijving en een lijst van zaken die niet in de boedelbeschrijving zijn opgenomen, kunt u de rechter vragen om te bepalen dat de verzwijgende erfgenaam zijn aandeel in deze verbeurt. Onwaardigheid Indien een erfgenaam zich onbehoorlijk gedraagt, is het mogelijk deze uit te sluiten van ieder voordeel uit de nalatenschap. Een erfgenaam is onder andere onwaardig als hij is veroordeeld omdat hij heeft geprobeerd de erflater te vermoorden, maar ook als hij iets van de erflater heeft gestolen. Als het vermoeden bestaat dat iemand dwang heeft uitgeoefend op de erflater bij de totstandkoming van diens testament, wordt meestal een beroep op de nietigheid van dat testament gedaan. Een andere mogelijkheid is om, in het geval een erfgenaam die dwang heeft toegepast, deze erfgenaam onwaardig te laten verklaren. Benadeelde schuldeisers Als een erfgenaam met schulden een positieve nalatenschap weigert, kunnen daardoor zijn schuldeisers worden benadeeld. Zij hebben dan het recht om de rechter te vragen de nalatenschap te vereffenen, al dan niet door de benoeming van een vereffenaar.
6
50 KBGADVOCATEN.NL WWW. ADVOCATENKANTOORERFRECHT.NL TOON KOOL EN MADDIE WISMA
“Wanneer de langstlevende ouder hertrouwt, kunnen kinderen hun erfdeel van de overleden ouder ‘verzekeren’” Wilsrechten ondervangen het ‘stiefoudergevaar’ Wilsrechten beschermen de belangen van kinderen in situaties waarbij een van hun ouders trouwt, al dan niet na het overlijden van de andere ouder of na een echtscheiding. Zo kunnen kinderen beletten dat een stiefouder of diens erfgenamen de gehele nalatenschap er door heen jaagt. Concreet betekent dit dat de kinderen op een aantal momenten de vordering die zij hebben als gevolg van het overlijden van een ouder, kunnen zeker stellen. Dit kan bij: - het hertrouwen van de langstlevende ouder; - het overlijden van de hertrouwde ouder ; - het overlijden van de hertrouwde, langstlevende ouder; - het overlijden van de stiefouder. Zo kan worden voorkomen dat bijvoorbeeld een familiestuk op termijn wordt verkocht of bij de stieffamilie terecht komt. In de eerste twee gevallen houdt degene tegen wie het wilsrecht is ingeroepen tot zijn of haar dood wel het vruchtgebruik over deze goederen. Een voorbeeld van het uitoefenen van een wilsrecht Wanneer de langstlevende ouder hertrouwt, kunnen de kinderen banktegoeden laten bevriezen. Hiermee ondervangen ze dat het geld op is wanneer hun vordering uit de nalatenschap van de eerst overleden ouder opeisbaar wordt. Het spreekt voor zich dat zij slechts een bedrag ter hoogte van de vordering op deze manier kunnen bevriezen. In deze constructie is de rente over het banktegoed voor de langstlevende ouder, maar de hoofdsom mag niet worden opgesoupeerd. Wanneer de langstlevende ouder overlijdt wordt de vordering opeisbaar. Het testament en de wilsrechten In een testament kunnen wilsrechten worden uitgebreid of ongedaan gemaakt worden. Wilsrechten verjaren niet, dus ook wanneer een ouder al 10 jaar is hertrouwd kan de vordering uit een nalatenschap van een eerder overleden ouder zeker worden gesteld.
7
AN ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN ERFRECHT IJBURGLAAN 650 1087 CE AMSTERDAM T 020 3
Wettelijke verdeling De wet gaat uit van de wettelijke verdeling als er een echtgenoot en/of kind(eren) zijn. Dit betekent dat kinderen een opeisbare vordering krijgen op de echtgenoot voor de omvang van hun erfdeel. Deze vordering is aan rente onderhevig, hetgeen de laatste jaren niets oplevert omdat slechts de wettelijke rente hoger dan 6% mag worden berekend. De echtgenoot en ieder kind kunnen verlangen dat er een boedelbeschrijving wordt opgemaakt. Indien nodig, kunnen de kinderen hun vordering door de kantonrechter laten vaststellen. Een eenmaal vastgestelde vordering kan worden gewijzigd in geval van dwaling omtrent de waarde van goederen en schulden, het saldo van de nalatenschap onjuist is berekend of de vordering niet overeenkomt met het deel waarop het kind aanspraak kon maken.
“De vordering van de kinderen is rentedragend. Dat percentage is vaak laag, maar de rente kan behoorlijk oplopen” 8
98 01 50 E
[email protected] WWW. ADVOCATENKANTOORERFRECHT.NL TOON KOOL E
“Zorgvuldig verdeling vorderen voorkomt teleurstellingen”
De gang naar de rechter Wanneer er onenigheid is over de verdeling, is de gang naar de rechter onvermijdelijk. Voor een rechtsgeldige en onaantastbare verdeling is het noodzakelijk dat alle erfgenamen worden gedagvaard en dat goed wordt nagedacht over wat er precies wordt gevorderd. Een rechter kan een notaris benoemen die verdeelt of zelf de verdeling vaststellen. Ook kan de rechter bepalen hoe de verdeling moet plaatsvinden. In de dagvaarding moet zeer exact worden aangegeven hoe de verdeling er volgens de eisers moet uitzien. Veel zaken stranden op een onjuiste dagvaarding. Verdeling door de notaris Wanneer de rechter een notaris benoemt, zal de notaris proberen om in overleg met alle partijen tot een verdeling te komen. Als dat niet lukt moet de rechter er opnieuw aan te pas komen. Verdeling door de rechter Wanneer aan de rechter gevraagd wordt om te verdelen, is het in geval van onroerende zaken belangrijk de rechter te vragen een van tevoren opgestelde notariële akte onderdeel te laten uitmaken van het vonnis. Immers, als het vonnis niet exact genoeg is, bestaat het risico dat het Kadaster weigert de eigendomsoverdracht in te schrijven. U kunt er ook voor kiezen om een onzijdig persoon te laten benoemen om de verdeling te laten uitvoeren. Het verkrijgen van een voorschot Mocht het uiteindelijk tot een bodemprocedure komen, dan kunnen we via een kort geding alvast een voorschot op de erfenis vragen.
9
EN MADDIE WISMAN ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN ERFRECHT IJBURGLAAN 650 1087 CE AMST
Als u er samen niet uitkomt Het uiteindelijke doel van het afwikkelen van een nalatenschap is te komen tot een juiste verdeling van de nalatenschapsgoederen. Soms lukt het alle partijen om in goed overleg met elkaar tot een akkoord te komen. Vaak brengt de verdeling van een nalatenschap echter discussie en conflicten met zich mee. Dan is het goed om te weten dat u voor deskundig advies en juridische hulp bij ons terecht kunt. Wij zetten graag alle mogelijkheden voor u op een rij en adviseren u over de te nemen stappen.
Toon Kool Maddie Wisman Advocaten gespecialiseerd in erfrecht IJburglaan 650 1087 CE Amsterdam T 020 – 3980150 E
[email protected] www.advocatenkantoorerfrecht.nl
Redactie door Gerti Vos Portretfotografie door Mark Kohn
TOON KOOL EN MADDIE WISMAN ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN ERFRECHT IJBURGLAAN 650
