Deze brochure is een uitgave van:

BBTK Congres 2006

Foto’s, met dank aan: Anne Herman (AH), Ginette Delplace (GD), Jacques Indekeu (JI), André Langenus (AL) en Carlos Polenus (CP).

Deze brochure is een uitgave van:

2

Inhoud—India Pag. Het land

4

De IT-sector

10

Vakbonden

19

ITPF-India – onze partner

21

Globalisering en internationaal syndicalisme

25

Uitleiding

31

(foto: JI)

3

India

Het land India is een land van gigantische contrasten. Hoe langer je probeert... hoe minder je zal begrijpen van dit complexe gebied, dat eigenlijk meer een werelddeel is dan een land. De totale oppervlakte van 3,3 miljoen km² is 6 maal groter dan die van Frankrijk, het grootste land van Europa. Zelfs de Europese Unie van vóór de uitbreiding was 150.000 km² kleiner dan India. Als je van het noorden, het Himalayagebergte, naar het zuiden reist, leg je zowat dezelfde afstand af als tussen Helsinki en Sicilië. Toch ben je voortdurend door veel volk omgeven – omstuwd zelfs. En dat is niet alleen zo in de miljoenensteden. Er zijn immers 1 miljard Indiërs, dus van privacy is weinig sprake. Het dolle verkeer, het drukke straatleven, de zichtbare miserie, de grote tegenstellingen, de armoedige behuizing, enz… “cultuurschok” is het woord dat elke westerse bezoeker in zijn dagboek noteert.

De kloof tussen rijk en arm is in India overal heel zichtbaar. De tentjes op de voorgrond worden bewoond door de arbeiders (dagloners in onderaanneming) die in Rajasthan een nieuw paleis voor de maharadja van Jodhpur hebben gebouwd in het kader van een tewerkstellingsprogramma voor kansarme werklozen. De maharadja van Jodhpur is dan ook een succesvol politicus... (foto: JI)

Ook binnen de grenzen van India leven heel wat contrasterende culturen samen. Zo wees een recent onderzoek uit dat er in India 3172 levende talen door minstens 10.000 mensen worden gesproken en overgeleverd. Zowat twintig hoofdtalen hebben een officieel statuut.

4

De meeste mensen spreken Hindi, een taal die zich ontwikkeld heeft uit het oude Sanskriet. Andere bekende talen zijn het Bengali (van Nobelprijswinnaar Rabindranath Tagore) en het Tamil (de oudste levende taal in India). Het Hindoestaans dat gesproken wordt in Noord- en Midden-India is zelf een mengeling van het Hindi en het Urdu (een taal van Perzische oorsprong). De vier hoofdtalen van het zuiden verschillen meer van elkaar dan het Italiaans en het Spaans. Engels, de taal van de vroegere kolonisator, wordt nog overal in India door de elite gesproken, maar is ook in de nieuwe economie een veel gebruikte verbindingstaal. Ook in de universiteiten en het IT-onderwijs is Engels de voertaal.

Geschiedenis en politiek India was van 1858 tot 1947 een Britse kolonie. De machtsstructuren waren geënt op feodale principes. De maharadja’s waren als de hoogste lokale vorsten ondergeschikt aan het Britse bestuur en heersten op hun beurt over lagere prinsen en landheren. Uit de Britse tijd is op zijn minst de bureaucratische infrastructuur

Feeëriek verlicht maharadjapaleis (Amba Vilas Palace) in Mysore. (foto: JI)

overgeërfd toen India zelfstandig werd.

De bekendste leider van de onafhankelijkheidsstrijd – die 40 jaar aangesleept heeft – was de nationalist “Mahatma” Gandhi (Mahatma is het Sanskriet voor “groot hart” of “verheven ziel”), vooral belangrijk vanwege zijn groot moreel gezag en zijn originele, geweldloze verzetsmethoden, gebaseerd op burgerlijke ongehoorzaamheid. Armoedebestrijding en andere socialistisch getinte beginselen waren zijn voornaamste drijfveren. Naast de partij van Gandhi, de Indian National Congress, speelde ook de minder pacifistische Moslim League een belangrijke rol bij het afwerpen van het Britse juk. De onafhankelijkheid is zeker niet geweldloos en zonder bloedvergieten verkregen. De unie van India, een republiek met parlementaire democratie, omvat momenteel 28 deelstaten, met autonome regeringen, 6 “territoria” en 1 hoofdstedelijk territorium (Delhi). Officieel is het onderscheid in kasten bij wet verboden en moeten de overblijfselen daarvan bestreden worden.

5

India

De centrale wetgevende macht ligt in handen van het parlement en de president, die een eerste minister en een raad van ministers benoemt. De Congrespartij, die de voortzetting is van de oude partij die mede door Mahatma Gandhi in 1885 was gesticht, is een seculiere partij waartoe zowel hindoes als moslims behoren. Dat seculiere principe is een belangrijk voordeel in een multiculturele samenleving. Bijzonder is wel de dominantie van de Nehru-dynastie binnen de Congrespartij. Jawaharlal Nehru was premier van 1947 tot 1964; zijn dochter Indira Gandhi leidde de regering van 1966 tot 1977 en van 1980 tot zij in 1984 werd vermoord door een lijfwacht (een sikh); haar zoon Rajiv Gandhi volgde haar op en regeerde tot 1989 (in 1991 is Rajiv door een aanslag van nationalistische Tamilstrijders om het leven gekomen). De Tamils vormen een bevolkingsgroep in het zuiden van India en het noordoosten van Sri Lanka. Bij de jongste parlementsverkiezingen (mei 2004) leed de zetelende coalitie van talrijke partijen en partijtjes rond de hindoe-nationalistische Indiase Volkspartij (BJP) onverwachts een nederlaag en kwam de Congrespartij (eigenlijk ook een alliantie rond deze partij: de UPA – United Progressive Alliance -) opnieuw aan de macht. Sonia Gandhi-Maino, de Italiaanse weduwe van Rajiv Gandi, die sinds 1998 de Congrespartij voorzit, werd na een enorme politieke discussie over haar buitenlandse afkomst toch geen premier. Ze gaf die post door aan Manmohan Singh (een 72-jarige Sikh). De man had veel aanzien gekregen sinds hij in 1991 als minister van Financiën (onder premier Narasimha Rao) het land de-bureaucratiseerde. In sommige regio's heeft de Congrespartij veel aan invloed ingeboet en is zij afhankelijk van partners als de Socialistische Partij (in Uttar Pradesh) en de Populistische Partij van Laloo Yadav (in Bihar).

Godsdienst De grootste godsdiensten zijn het hindoeïsme (80 à 85 %), de islam (ruim 10 %), het christendom (2 %), het sikhisme (2 %) en het boeddhisme (1%). De sikh-godsdienst is een relatief jonge godsdienst (ontstaan in de 15de eeuw) die elementen van de islam en het boeddhisme combineert, maar zich ook sterk afzet tegen de tradities van die godsdiensten.

De Aapgod Hanuman

6

Hindoeïsme Officieel is 80 tot 85 % van de bevolking hindoe, maar eigenlijk omvat die groep een oneindig aantal religies en praktijken. Er is niet één boek of god of profeet, maar elke gemeenschap heeft haar eigen favoriete godheid, gekozen uit een gigantisch pantheon van naar schatting drie miljoen goden. De allerbekendste zijn Shiva (de dansende god, veelal afgebeeld met 8 armen), Vishnu, Brahma (de schepper), Krishna en Ganesh (met het olifantenhoofd, zoon van Shiva). Maar eigenlijk is het hindoeïsme eerder een levensstijl, met “grote” en “kleine” tradities, dan een afgebakende godsdienst. Rust en elegantie aan de voet van een tempelberg. De vrouw die de trap afdaalt draagt een geurige bloemenvlecht. Een vrome hindoe kust de onderste trede voor hij de weg naar de tempel beklimt. (foto: AH)

Er is ook geen echte kerkelijke structuur. Er is geen “paus”. Hoewel elke hindoesekte zijn eigen regels, rituelen en taboes kent, overheerst de filosofie

van “leven en laten leven”. Door die grote onderlinge tolerantie is India zo’n multicultureel lappendeken kunnen blijven – ondanks de soms hevige spanningen en conflicten. Het kastensysteem heeft zich genesteld in het hindoeïsme. Het is een sociale stratificatie in vier hoofdkasten met honderden lagen en sublagen. Daaronder bevinden zich de onaanraakbaren (paria’s). Sommigen spreken van 3500 subkasten. Mits een “goede karma” (karma is de som van alle goede en slechte daden en gedachten in iemands leven) en na reïncarnatie (wedergeboorte) zou men naar een hogere kaste kunnen stijgen. Dit betekent praktisch dat zeer arm en zeer rijk zonder veel spanningen samen kunnen leven in één maatschappij. De huidige armen hebben in hun vorige leven weinig “goede karma” gerealiseerd terwijl de huidige rijken “vroeger” wel hun best hebben gedaan. Bijgevolg is iemands armoede vandaag in feite het spreekwoordelijke “loontje” dat om zijn “boontje” komt. Die extreme kastensegmentatie is voor niet-Indiërs doorgaans moeilijk waarneembaar. Indiërs zien en horen onmiddellijk de nuanceverschillen die als (voor westerlingen verborgen) codes verbonden zijn aan namen, kledingdetails, houding, uitgeoefend beroep, Eén van de 3 miljoen Hindoegoden. (foto: JI)

gesproken accent, enz.

7

India

Uiteraard is er – zoals overal ter wereld – een duidelijk verschil tussen steden en platteland in de wijze waarop de godsdienstbeleving zich ontwikkelt. In de stedelijke gebieden is het kastensysteem stilaan naar de achtergrond verdwenen. Het is in ieder geval niet meer (zo) herkenbaar. Het is trouwens in India heel simpel om van (familie)naam te veranderen en aldus zijn afkomst of kaste te "verbergen". Ook de overheid bekampt de kastendiscriminatie intensief. Positieve discriminatie is hierbij een van de beproefde instrumenten. Zo heeft de regering ten voordele van de lagere kasten massaal jobs gereserveerd, in overheidsdienst, in het leger enz. en bijvoorbeeld ook inschrijvingsquota voor ITopleidingen en universiteiten. Door die actieve kastendoorbreking voelen nu soms de hogere kasten zich serieus tekortgedaan. Hoe dan ook, de Ter gelegenheid van het Holifestival, een lentefeest in de Hindoetraditie, krijgt zowat alles in het straatbeeld een vrolijk kleurtje. Ook de heilige koe feest mee. (foto: AH)

hogere kasten hebben - zeker buiten de godsdienstige context - langzaamaan minder betekenis en herkenbaarheid gekregen.

Wat niet wegneemt – in verband met de wereld van de nieuwe technologie – dat de hogere kasten hun eigen methoden hebben om hun toegang tot het IT-onderwijs en de ITarbeidsmarkt te verankeren: brahmaanse ouders (leden van de hoogste kasten) kunnen meer in studies investeren, zetten hun relaties in, zorgen ervoor dat hun kinderen voorsprong hebben in de Engelse taal, in sociale vaardigheden enz. Een bijkomend effect is dat meisjes uit hogere kasten via de maatschappelijke IT-kanalen nu ook meer kansen krijgen om vrijer te leven.

Economisch leven Tijdens de eerste decennia van het onafhankelijke India was het economisch beleid gebaseerd op 5jarenplannen (planeconomie). Sinds de liberalisering van de Indiase economie – ongeveer samenvallend met de ontbinding van de Sovjetunie in 1991 – is het land een economische reus in wording. Een ontwikkeling die ook te zien is in andere Aziatische landen als China (waar de groei nog sterker is) en Vietnam.

8

Zo vredig en rustig als de wegen in het onmetelijke platteland erbij liggen, zo hectisch is het verkeer in de cybercity Bangalore. (foto: AH)

India is trouwens verder geliberaliseerd dan bijv. West-Europa: in België werkt ca. 1 op 15 werknemers in overheidsdienst – in India is dat minder dan 1 op 50. De economische groei is zichtbaar in verscheidene sectoren: informatica, toerisme, transport, militaire industrie (o.a. ruimtevaart en kernwapens). Zij is gericht op de verovering van levensruimte op de westerse markt (en de westerse arbeidsmarkt !). Nadelen: de snelle groei versterkt de economische verschillen binnen de Indische bevolking: de welvaart groeit niet evenredig met de economie, zeker niet voor het merendeel van de bevolking. Tegenover de grote investeringen in het (hoger) onderwijs, is nog 51 % van de bevolking analfabeet en heerst er een extreme armoedeongelijkheid. Nog steeds telt India 300 à 320 miljoen mensen die moeten rondkomen met slechts 2 dollar per dag of minder.

(foto: AH) Een modern winkelcentrum in Bangalore ...

Ook hieraan tracht de overheid tegenwoordig tegemoet te komen met sociale

… en een tandartspraktijk in dezelfde stad. Problemen met uw gebit? (foto: JI)

tewerkstellingsmaatregelen. In maart 2006 lanceerde de Indiase regering een

grootscheeps programma om honderdduizenden uit de lagere klassen minstens 100 dagen per jaar werk te geven. (Een van de prominente regeringsadviseurs voor deze operatie is de Belgische econoom Jean Drèze, professor aan de School of Economics in Delhi.)

9

India

De IT-sector Samen met de liberalisering van de Indiase markt in het begin van de jaren 1990 heeft de regering gekozen voor investeringen in toekomstgerichte sectoren als farmaceutica, toerisme en vooral: de ICT-sector (informatie- en communicatietechnologie). In die sectoren zijn ook grote inspanningen gedaan om internationale investeringen aan te trekken. In een 10-tal steden (“cybercities”) werden hoogtechnologische industriezones ingericht. Zo’n zone kreeg dan de naam “International Tech Park”. Op ruim tien jaar tijd is India zelf een grote exporteur geworden van logistieke diensten en professionele ICTworkers.

(foto: JI)

Bijna 1,6 miljoen mensen zijn rechtstreeks tewerkgesteld in de IT-ondernemingen en ITESdiensten (= IT enabled services, zoals call-centra en back-office-diensten); ca. 3,2 miljoen werknemers zijn indirect met die sector betrokken. Deze werknemers zijn echter niet georganiseerd, laat staan dat ze bij een vakbond zijn aangesloten. De meeste IT-werknemers moeten vaststellen dat hun baan weliswaar goed tot zeer goed betaald wordt naar Indiase normen, maar zeer onzeker blijft: ze kunnen van vandaag op morgen ontslagen worden en werken lange uren in slechte omstandigheden. Een van de nijpendste problemen is het hoge personeelsverloop. In de call-centra wordt per jaar tot 60 % van het personeel vervangen. Bovendien is de omgeving van call-centra, waar 24 uur op 24 wordt gewerkt, doorgaans nogal gevaarlijk, zeker ’s nachts en zeker voor de vele vrouwelijke werknemers.

Met blote handen en primitief materiaal wordt in een moeilijk bewerkbare bodem een geul uitgegraven om glasvezelkabels voor de IT-sector te leggen. De kabels verbinden Delhi en de stad Jodhpur (een afstand van honderden kilometers). De meeste van die arbeiders zijn vrouwen. Ze verdienen 80 rupees (ca. € 1,40) per dag. (foto: JI)

10

De IT-industrie is vooral in het zuiden van India geconcentreerd, rond de steden Mumbai (deelstaat: Maharashtra), Bangalore (Karnataka), Hyderabad (Andhra Pradesh) en Chennai (Tamil Nadu). Ook rond (New) Delhi is er een sterke ontwikkeling en recenter is er ook een groeikern in de omgeving van Thiruvananthapuram (Kerala).

Ligging van de genoemde steden en deelstaten

De ITES-diensten zijn sinds 1990 jaarlijks met 60 % gegroeid. In de call-centra en andere hulpbedrijven die multinationals in India uitbaten wordt er 24 uur op 24 gewerkt. Maar die groei zorgt niet automatisch voor vooruitgang. Er is scherpe concurrentie van landen waar de lonen nog lager zijn (o.a. de Filippijnen, Vietnam en binnenkort ook China, dat zich op de ontwikkeling van dit soort activiteiten al volop aan het voorbereiden is), zodat de werkgevers voortdurend aandringen op productieverhoging en loonkostbesparing. De werknemers worden aangespoord om anderen in te schakelen in een systeem van onderaanneming (hiring and firing). De professionals van de ICT- en ITES-sectoren zijn over het algemeen zeer jong, met een gemiddelde leeftijd van 26 jaar. Bijna 20 % van de werknemers zijn vrouwen. In 2005 studeerden in India 284.000 ingenieurs af en de National Association of Software and Service Companies schat dat het aantal schoolverlatende ingenieurs in 2007 ca. 100.000 hoger zal liggen.

11

India

Over het algemeen kan men toch stellen dat de IT-sector in India echt functioneert als een kanaal voor sociale promotie. Sommige IT-werknemers emigreren naar het buitenland of komen met een toeristenvisum zes maanden werken in het Westen. Daar werken ze (dikwijls illegaal) aan een of ander softwareproject. Ze leven zo goedkoop mogelijk, met velen op één flat bij elkaar en koken de sobere kost die ze gewoon zijn. Als het project af is, gaan ze terug met het geld dat ze gespaard hebben. Sommigen verdienen in België minder dan 1000 euro bruto per maand, anderen zowat 500 euro in het zwart, maar dat is nog altijd veel meer dan wat ze in India kunnen verdienen. Een Indiër die in België op officiële basis werkt, dus volgens de barema’s van de sector (PC 218), wordt dikwijls in de laagste categorie betaald (nauwelijks 1350 euro bruto per maand) terwijl de meeste Belgische informatici in de hoogste barema’s zitten (tot 2250 euro) of – zij het door persoonlijk onderhandelen of wegens het bestaan van hogere huisbarema’s – nog beter worden betaald. Maar de kennis en ervaring van de Indiërs zijn dikwijls gelijkwaardig of op zijn minst van voldoende nut voor het specifieke project. En hoe dan ook is een arbeidsverblijf in België, zelfs aan een uitbuitingsloontje, een begerenswaardig buitenkansje voor een Indiër.

Over het gebrek aan controle over de voorwaarden waarop Indiase informatici in België aan het werk zijn, zei Carlos Polenus, federaal secretaris van de BBTK, onder meer het volgende in De Tijd (7 febr. 2006): “Natuurlijk zijn er in grote bedrijven als Alcatel Bell, Proximus en Telenet geen Indiërs in dienst, want ze staan niet op de loonlijst. Ze werken met bedrijven in onderaanneming of met Indiase filialen, van waaruit informatici bij ons worden ingezet. (...) Laat ons eindelijk werk maken van het systeem waarbij iedereen die het land binnenkomt om een activiteit uit te oefenen, dat centraal moet registreren. Ook voor opleidingen, met vermelding van begin- en einddatum. Bedrijven met correcte intenties kunnen daar geen bezwaar tegen hebben. De vraag is alleen of ze die wel hebben. Het klopt dat sommige Indiërs hier komen voor hun expertise of voor een opleiding. Maar het begint steeds meer een verhaal van centen te worden. Het fenomeen breidt zich uit als een olievlek. En dat is mogelijk omdat ons systeem zo lek is als een zeef.”

12

ITPF-India bezorgde ons begin 2005 onderstaande tabel over het aantal personen dat op dat moment werkzaam was in de belangrijkste Indiase IT/ITES-steden:

Stad

Belangrijkste diensten

Belangrijkste bedrijven

Aantal

Delhi

en producten call-centra,

GE, American Express,

werknemers 73.000

(en regio)

transactieprocédés, chip

STMicroelectronics, Wipro

design, software

Spectramind, Convergys, Daksh,

Mumbai

financiële research, back

ExL TCS, MphasiS, i-flex, Morgan

Bangalore

office, software chip design, software,

Stanley, Citigroup Infosys, Wipro, Intel, IBM, SAP,

call-centra, IT-consulting,

SAS, Dell, Tisco, TI, Motorola,

belastingprocédés

HP, Oracle, Yaho, AOL, E&Y,

Hyderabad

software, back office,

Accenture HSBC, Satyam, Microsoft

36.500

Chennai

product design software,

Gognizant, Word bank, Standard

51.100

transactieprocédés,

Chartered, Polaris, EDS,

Kolkata

animatie consulting, software

Pentamedia PwC, IBM, ITC Infotech, TCS

7.300

Pune

call-centra, chip design,

MsourcE, C-DAC, Persistent

7.300

ingebouwde software

Systems, Zensar

62.500 109.500

Enkele begrippen rond het fenomeen “outsourcing” Outsourcing (of uitbesteding) betekent het tijdelijk of definitief overhevelen van delen van het productie- en dienstenproces of van ondersteunende activiteiten naar een externe of half-onafhankelijke entiteit. Wat ook de reden daarvoor is (bijv. kostenbesparing, vrijmaken van kapitaal, operationele efficiency, inschakelen van externe know how, omgevingsfactoren enz.).

(foto: JI)

13

India

Sinds het begin van de jaren negentig zien we steeds meer voorbeelden van outsourcing en “facilities management”. Het verschijnsel neemt verschillende vormen aan: •

uitbesteding van één, een paar of meerdere ondersteunende activiteiten;

•

enkel de kernactiviteit blijft behouden en al de rest wordt ondergebracht in een spinneweb van kleinere entiteiten die onderling verbonden blijven met de moedermaatschappij;

•

overname van een volledig departement van een bestaande onderneming, door een gespecialiseerd bedrijf, en dit in ruil voor een langetermijncontract.

De meeste outsourcingprocessen speelden zich af in de industriële sectoren, maar sinds kort breidt die rationaliseringsvorm zich ook uit in tertiaire branches (banken, gezondheidsdiensten, media, distributie, om maar enkele voorbeelden te noemen) en zelfs overheidsdiensten onderzoeken de mogelijke voordelen van administratieve uitbesteding. Wat wordt er precies uitbesteed? De aard van de activiteiten die voor outsourcing in aanmerking komen is heel verscheiden, gaande van marketing, catering, bewaking, boekhouding, loonadministratie (en juridische opvolging daarvan), tot process-ontwikkeling en informatica-ondersteuning. Een opmerkelijk voorbeeld van een schijnbaar ondeelbare zorgtaak die recentelijk in toenemende mate met outsourcing geconfronteerd wordt is de administratieve afhandeling van medische dossiers: beknopte aantekeningen van een arts of “intake”-bediende van een ziekenhuis – bijvoorbeeld, maar denk ook aan bloedtesten die een huisarts laat analyseren – worden extern omgezet in een analytisch rapport dat vervolgens met veel tijdwinst door de arts nog even wordt nagelezen en in het persoonlijk dossier wordt geklasseerd. Doorgaans kunnen we dit soort activiteiten onder één noemer brengen: “back office” of met andere woorden: activiteiten die niet rechtstreeks in contact komen met de externe klanten of doelgroepen (dus in tegenstelling tot “loket-diensten” of “front office” activiteiten). Naargelang de plaats waar de geoutsourcede activiteit wordt verricht, onderscheiden we ook diverse varianten. Soms blijft het binnen dezelfde muren van het moederbedrijf, maak vaker wordt er verhuisd (met of zonder personeel) naar een externe plek, een andere stad, een andere streek. Wat ons in deze India-context interesseert, is de specifieke vorm van intercontinentale outsourcing: “offshoring” is dan de courante term. De redenen voor offshoring kunnen ook verschillen: vaak wordt uitsluitend gedacht aan de “voordelen” van een lage-loonomgeving, maar ook andere motieven spelen mee. Voor India zijn enkele van de meest typische argumenten het sterk ontwikkelde IT-onderwijs, de

14

verspreiding van het Engels, de virtuele “nabijheid” ten gevolge van de huidige communicatietechnieken en last but not least het tijdsvoordeel. Grote en kleine pakketten routineus back-office-werk kunnen ’s avonds naar India gestuurd worden, waar dan pas de werkdag begint. Als het in India avond wordt, volstaan een paar computerclicks om het afgewerkte pakket weer naar de opdrachtgever te sturen die op zijn beurt weer aan zijn dagtaak kan beginnen. Dit is zowat het sprookje van de ijverige kaboutertjes die ’s nachts al het vervelende werk opknappen… Een heel specifieke vorm van offshore outsourcing die nogal opgang gemaakt heeft in India is de sector van de call-centra: meestal gaat het om uitbestede vormen van televerkoop en telemarketing. Dergelijke projecten staan enigszins buiten de eigenlijke ICT-sector waar informatici de dienst uitmaken: er worden geen informatica- of communicatieinstrumenten ontwikkeld, maar ze worden er gebruikt: men telefoneert er, men bedient er computer- en netwerkterminals. Ook hier is het interessant om de sector verder in te delen, ter vergelijking van de beoogde opportuniteiten: •

“third party” diensten (voluit: Third Party Service Providers of TPSP’s): zelfstandige callcentra die voor verschillende, al dan niet wisselende buitenlandse klantbedrijven werken;

•

“captive centers”: call-centra die van één grote opdrachtgever afhangen en daar een soort dochteronderneming van vormen – de band met de opdrachtgever is directer, maar een aantal rationaliteitsvoordelen (lage kosten, extern kapitaal, flexibele organisatie enz.) worden minder benut; bekende voorbeelden zijn de captive centers van IBM en Dell;

•

de puur lokale call-centra die uitsluitend voor Indiase bedrijven werken. Wat de call-centra min of meer gemeen hebben, zijn de werkomstandigheden van het personeel. Er wordt in flexibele ploegen 24 uur op 24 gewerkt. Dit heeft voor de werknemers verschillende algemeen voorkomende, specifieke nadelen tot gevolg: gezondheidsproblemen (stress, mentale depressies), isolering van jonge mensen uit hun familiaal milieu, stigmatisering van jonge vrouwen (een gemengde arbeidsomgeving, en dan nog vaak ’s nachts, is weinig compatibel met traditionele leefregels), aantasting van

Infosys gebouw te Bangalore. (foto: AH)

privacy (afluisteren is courant); veiligheid (nachtwerk en nachtelijk pendelen), groot personeelsverloop en noem maar op. De relatief goede betalingsvoorwaarden compenseren natuurlijk veel. En voor elke klager staan er 100 anderen klaar…

15

India

Call-centra De call-centra zijn vooral gelegen rond Mumbai, Delhi en Chennai. Het call-centrum HTMT is één van de grootste in Mysore, een stad in de deelstaat Karnataka, waarvan Bangalore de hoofdstad is. Er werken ca. 2000 mensen. In december 2005 liet Bill Gates weten dat Microsoft van plan is om 1,7 miljard dollar te investeren in India. Van 4000 werknemers zal Microsoft India (productontwikkeling in Hyderabad en onderzoekscentrum in Bangalore) groeien tot ca. 7000 werknemers Het hypermoderne HTMT-gebouw in Mysore krijgt weer een nieuwe vleugel bij. (foto: AL)

in twee tot drie jaar. Gates stak niet onder stoelen of banken dat de lage loonkost en het

grote aanbod van afgestudeerde informatici de belangrijkste redenen zijn. Microsoft heeft ook een akkoord gesloten met de Indiase overheid om die te voorzien van software, opleiding en technische ondersteuning. Zo helpt de Amerikaanse multinational het Indiase regeringsplan te realiseren om tegen eind 2007 honderdduizend Indiase dorpen te voorzien van breedbandtoegang tot het internet. Andere grote investeerders die gelijkaardige plannen hebben bekendgemaakt zijn Intel (investering van meer dan 1 miljard dollar), Oracle, IBM en JP Morgan. Oracle beschikt nu al over meer dan 7000 werknemers in India en IBM heeft er – na de aanwerving van maar liefst 14.000 werknemers in december 2005 – meer dan 38.000. De Amerikaanse zakenbank JP Morgan (want het gaat niet altijd over ICT-bedrijven) zal haar huidige personeelsbestand in India verdubbelen tot 9000 werknemers; bij hen Op reusachtige reclameborden wordt de jeugdige, dynamische bedrijfscultuur van HTMT gaat het voornamelijk over back-officejobs (zoals de in de verf gezet. (foto: AH) verwerking van bankgegevens, kredietdossiers,

beleggingen enz.) en financiële dienstverlening op maat. Als gevolg van die verhoogde belangstelling voorspelt een studie van “Mercer Human Resource Consulting” dat de gemiddelde ingenieurslonen in India met 11 % zullen stijgen in 2006 (tegenover een wereldwijde gemiddelde loonstijging van 2,4 %).

16

Indiase bedrijven willen tv-programma's inblikken voor een vijfde van de prijs (gelezen in De Morgen, 31 maart 2006) Twee grote Indiase bedrijven, de nieuwszender New Dehli Television (NDTV) en de outsourcingspecialist Genpact, gaan een joint venture opzetten om televisieprogramma’s van westerse mediabedrijven in India in elkaar te steken voor een vijfde van de huidige prijs. NDTV en Genpact hebben o.a. het redactiewerk, de postproductie en de archivering van programma’s op het oog. De directeur van NDTV wijst erop dat 70 % van al het werk in de beeldmedia digitaal is en 70 % dáárvan kunnen de Indiërs gemakkelijk goedkoper leveren. "We hopen opdrachten te krijgen van alle grote spelers: ITV, BBC en televisiemaatschappijen in de VS, Canada en Australië." In het project komen twee Indiase trends samen. De markt voor productiewerk is geëxplodeerd: India is nu met 44 miljoen abonnees de op twee na grootste markt voor kabel-tv in de wereld. Daarnaast blijft de hoeveelheid diensten groeien die westerse bedrijven overhevelen naar India. Analisten schatten dat binnen dit en vijf jaar tien procent van al het juridische werk in de VS en twaalf procent van de boekhouding in India worden verwerkt. Genpact heeft nu al 20.000 mensen in dienst. Tot nu heeft het vooral internationale autoconstructeurs, energiebedrijven, groothandelaars en ITondernemingen als outsourcingklanten. Maar de Indiase onderneming is vooral gespecialiseerd in het ontleden van werkprocessen om die goedkoper en sneller te maken.

Conferentiezaal in de hoofdzetel van Infosys te Bangalore. (foto: JI)

17

India

INFOSYS Infosys combineert het oude, paternalistische IBM-model (levenslange tewerkstelling mits een permanente bijscholing) met het recentere Microsoft model (een groene design-campus met Italiaanse “café latte” bar en een rockpodium). Het bedrijf slaagt erin om een elitaire, vlotte en relaxte omgeving te scheppen, wat creatief denken en stressloos programmeren stimuleert. Er zijn jaarlijks meer dan 1 miljoen Indiase sollicitanten bij Infosys, terwijl men er maximaal Hoofdzetel van Infosys in Bangalore. Infosys is één van de grootste IT-bedrijven in India. Hier worden 24 uur op 24 opdrachten uitgevoerd voor Proximus en Telenet. (foto: AL)

10.000 per jaar aanwerft.

Over de lonen van de IT-worker Werken bij Infosys brengt een loon op van 20.000 rupees (ca. € 355) per maand. Dit voor Indiase normen zeer hoge salaris kan ook verdiend worden in een paar andere bloeiende IT-bedrijven. Bijv. Excel-soft, waar e-learningpakketten worden gemaakt voor de wereldmarkt. De best gekwalificeerde software-analysten kunnen zelfs tot 25.000 rupees (ca. € 445) verdienen. De lonen in de call-centra halen ongeveer de helft: 10.000 rupees (ca. € 177) per maand. Nog altijd heel wat meer dan een normaal bediendeloon. In de gewonere back office BPO-bedrijfjes (business process outsourcing) variëren de lonen van 4000 (ca. € 70) tot 10.000 rupees. De concurrentiepositie is bepalend. Regionale of sectorale CAO’s zijn onbestaande. Volgens sommige spelers op de markt (onlangs gesignaleerd door o.a. Bill Gates) zijn de ITlonen in India nu al te hoog: het permanente overaanbod op de arbeidsmarkt – en vooral de toenemende concurrentie met China – zorgt hier en daar zelfs voor een neerwaartse druk.

18

Carlos Polenus, delegatieleider van BBTK, ontmoet enkele topmanagers van Infosys in Bangalore. (foto: AL)

Vakbonden In India zijn er al vakbonden opgericht in de Britse tijd. De eerste bekende actie dateert van 1884, toen 5.300 arbeiders een petitie ondertekenden voor het respecteren van de zondagsrust en voor een begrenzing van de werktijd tussen 6.30u ’s morgens en zonsondergang. In het begin van de jaren 1920 ontstonden de eerste vakbondjes. In 1926 kwam de Trade Union Act (Vakbondswet) tot stand die het recht op vereniging erkende. Nadat er ook nog een “Standing Orders Act” (1946; over reglementering van arbeidsvoorwaarden) en een “Wet op de industriële relaties” (1947; betreffende o.a. collectieve vertegenwoordiging, overleg en stakingsrecht) werden uitgevaardigd, zag men tussen 1947 en 1955 verscheidene vakbondskoepels ontstaan. Maar de aanwezigheid van die organisaties stelde nooit veel voor. Te klein, te lokaal (soms beperkt tot één bedrijf), of te zeer gebonden aan toevallige en tijdelijke politieke ambities van geïsoleerde figuren of partijtjes. De federatie van vakbonden telt weliswaar enkele miljoenen leden. Maar van de 340 miljoen arbeidskrachten is er nauwelijks 4 % bij een vakbond aangesloten. Bij een conflict tussen werkgevers en vakbonden – wat niet zelden voorkomt – treedt de politieke overheid vaak als bemiddelaar op, een rol die door de grote vakbonden wordt aangemoedigd.

De drie grootste vakbondsfederaties zijn: INTUC – Indian National Trade Union Congress (1947): leunt bij de Congrespartij aan; AITUC – All India Trade Union Congress (1926): een fusie van vele kleine communistische vakbonden; UTUC – United Trade Union Congress (1949): ontstaan vanuit sovjet-socialistische connecties. (foto: AL)

19

India

Zijn er wel vakbonden in de ICT-wereld? De gemiddelde IT-werker staat doorgaans nogal huiverig tegenover het idee om zich bij een vakbond aan te sluiten. Zeker in India. Maar de hinderpalen zijn daar nog groter. In de ontwikkelingszones, specifiek afgebakende zones waar volstrekte handelsvrijheid (gericht op uitvoer) wordt gegarandeerd en waar zwaar geïnvesteerd wordt in technologische ontwikkeling, zijn vakbonden verboden. Toch zijn er werknemers uit de ICT- en ITESsectoren gaan beseffen dat het nodig is om zich te organiseren. Eerst via kleine plaatselijke verenigingen, maar gaandeweg gingen ze bouwen aan een breder netwerk. Er is in de ICT-sector nog geen volwaardige vakbond die in staat is op efficiënte wijze de belangenverdediging van de werknemers en potentiële werknemers op zich te nemen. De redenen zijn tweeërlei: 1.

(foto: CP)

De werknemers zelf. Zij zijn te individualistisch ingesteld, o.a. uit vrees om hun job te verliezen. Door de hoge roulatie op de arbeidsmarkt gaat ook de inzetbaarheid van werklozen naar beneden: ze kunnen geen ervaring opbouwen of zijn door hun sociale afkomst benadeeld in de toch elitaire IT-wereld. Dat ondermijnt uiteraard het zelfvertrouwen en de assertiviteit van het potentiële doelpubliek.

2.

De organisaties en activisten die toch een syndicaal netwerk proberen uit de grond te stampen, hebben geen erkende bevoegdheid, maar ook niet altijd de nodige kennis, ervaring en financiële middelen om namens de werknemers te onderhandelen of ze op juridisch vlak te verdedigen.

Daar komt nog bij dat de traditionele vakbonden, voor zover die in de Indiase industrie bestaan, een kwalijk imago hebben (corruptie, in dienst van politieke agenda’s...).

20

ITPF-India – onze partner Sinds het jaar 2000 ondersteunt de grote internationale dienstenvakbond Union Network International (UNI) de oprichting van syndicale vrijwilligersorganisaties in de Indiase IT-sector. Voor het eerst in Hyderabad (Andhra Pradesh) en in Bangalore (Karnataka). Het ging om kleine groepjes van vrijwilligers met de bedoeling om persoonlijke contacten in universiteiten en ondernemingen op te nemen in een netwerk. De specificiteit van de ICT-sector speelde hierbij uiteraard een belangrijke rol: de werknemers zijn zeer beweeglijk en gebruiken de nieuwe technologieën om in contact te blijven en om de grote afstanden te overwinnen. Die verenigingen kregen de naam ITPF: Information Technology Professionals’ Forum. Het was ITPF Bangalore dat vrij snel het initiatief nam om UNI-APRO, de Aziatische tak van UNI te contacteren. Verdere ondersteuning kwam van de SIF, de Zweedse vakbond en van de Belgische bediendebond van het ABVV, de BBTK. Een belangrijke mijlpaal in die samenwerking was de workshop in Mumbai (juni 2003), waar een veelomvattend projectplan voor de periode 20032005 werd opgesteld en een formeel Werkvergadering van BBTK-SETCa met de ITPF-sectie coöperatiecontract werd ondertekend tussen ITPF in de leslokalen van het CIST (Centre for Information, India en ISVI/BBTK-SECTa. (ISVI is het Science and Technology) van de universiteit van Mysore. (foto: AL) Internationaal Syndicaal Vormingsinstituut van het

ABVV). Elementen van de ontwikkelingsplanning waren o.a.: •

de regionale uitbreiding door oprichting van nieuwe ITPF´s: sinds juli 2003 zijn er fora in Mumbai (Maharashtra) en Chennai (Tamil Nadu) en sinds 2005 in New-Delhi;

•

de ontwikkeling van verschillende diensten voor de IT-werknemers, gericht op hun concrete behoeftes (een uiteenlopend trainingsaanbod, rechtskundig advies, salarisvergelijking enz.);

•

de oprichting van een “National Service Center” (NSC).

21

India

ITPF-India vond ook aansluiting en praktische ondersteuning bij de bestaande Post- en Telecomvakbonden van het INTUC (de grootste Indiase vakbondsfederatie). Andere afdelingen (“chapters”) kwamen tot stand op plaatselijke of regionale schaal. Zo wordt het mogelijk dat ITPF in alle grote steden, industriegebieden, universiteiten en hogescholen ICT-opleidingen kan organiseren. Voor jonge werklozen wil ITPF een vormingsaanbod ontwikkelen, zodat zij gemakkelijk hun weg naar de ICT-sector kunnen vinden. In de snel evoluerende sector is het immers van belang om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen en de kwalificaties die op de arbeidsmarkt gevraagd worden. Andere belangrijke opdrachten zijn de dienstverlening inzake sociale en belastingproblemen, gezondheidsproblemen (o.a. stressbestrijding), het aanbieden van goedkope sociale verzekeringen en de publicatie van vacatures (via internet).

De begunstigden De directe begunstigden van de ITPF-acties zijn de professionele ICT-werkers. Het feit dat die sector nog erg jong is en in volle ontwikkeling biedt heel wat opportuniteiten. Hij doorbreekt bovendien de traditionele kastenverdeling en geeft aan jongeren van achtergestelde milieus de kans om te ontsnappen aan armoede en discriminatie. IT-werkers zijn niet meer alleen verbonden aan ondernemingen die tot geavanceerde technologiesectoren behoren, maar geleidelijk aan vinden ze ook werk in alle industriële en dienstensectoren, in zowat elke grote en kleine onderneming, elke school of administratie van India. De introductie van een moderne en egalitaire vakbondscultuur via de informatici en hun netwerken kan dus op lange termijn een zeer breed effect hebben.

(foto: AL)

22

De missie van ITPF-India: "Make the forum, the voice of IT Professionals, to Enrich and Empower their knowledge, to promote their Interests and to contribute to the overall growth of the ICT sector."

“Geef de IT-werknemers een stem, vergroot en verdiep hun kennis, kom op voor hun belangen, werk mee aan de globale groei van de ICT-sector”

UNITES Professionals Terwijl ITPF-India zich steeds meer toelegt op het organiseren van de IT-werknemers, lanceerde de Aziatische UNI-afdeling UNI-APRO vanuit Australië een aparte structuur die zich specifieker op het “lagere” ITES- (of BPO- en call-centra-)personeel richt. Dit netwerk kreeg de naam UNITES Professionals en werd in september 2005 in Mumbai opgericht. Ook deze organisatie heeft afdelingen in elk van de grote cybercities. Binnen de UNI, de wereldwijde vakorganisatie, bekijkt men India met veel aandacht. China en India worden immers belangrijke doellanden in het licht van de toekomstige UNI-aanwezigheid in Azië.

23

India

Website In de loop van 2005 werd de nieuwe, interactieve website www.itpfindia.org in gebruik genomen (nadat de vorige door hackers was vernield). Het interactieve element zit hem onder andere in de forums die er een prominente plaats innemen. Momenteel lopen er 6 forums, waarin bijvoorbeeld advocaten gecontacteerd kunnen worden of vragen gesteld kunnen worden aan een panel van financiële en fiscale adviseurs. Zeer interessant voor de sensibilisering en ontwikkeling van een individueel en collectief professioneel bewustzijn is de interactieve “PayCheck” die eind november 2005 geïntroduceerd werd op de ITPFwebsite, in samenwerking met het Indian Institute of Science. In het kader van een wereldwijd syndicaal project kan de Indiase IT-worker – en elke andere werknemer – hier terecht om zijn (of haar!) salaris te vergelijken met dat van mensen die precies of ongeveer dezelfde job hebben. De lancering van de salarischecker kreeg ook heel wat aandacht in de Indiase nieuwsmedia. Tussen haakjes: ook de Belgische werknemer kan in het kader van dit zelfde project zo’n salarisvergelijking maken. De Belgische versie is te vinden op de website www.MijnLoon.be die door het ABVV en het Leuvense instituut HIVA ondersteund wordt.

Wat na de startperiode 2003-2005? In 2006, een overgangsjaar in de relaties tussen BBTK (en UNI) enerzijds en ITPF-India anderzijds worden ideeën en pistes onderzocht om een nieuw samenwerkingsakkoord uit te werken voor de periode 2007-2011.

Aids-preventie Wat alvast in de pipeline zit, is een plan om in dat uitgestrekte ontwikkelingsland een nieuw AIDS-preventieproject op touw te zetten. In het kader van de overweging dat welzijn op het werk ook een syndicale aangelegenheid is, en een belangrijke, zou dit extra aandachtspunt toegespitst worden op preventie op de (IT-)arbeidsplaats. Het initiatief werd genomen door “WITCH”, de vrouwenwerking van ITPF-India.

24

De BBTK steunt al, in samenwerking met andere ABVV-instanties, een belangrijk project rond dit enorme wereldprobleem in Zuid-Afrika. Daar werd heel wat ervaring opgedaan in het samenwerken met lokale, syndicaal georiënteerde actoren inzake AIDS-preventie en het behartigen van patiëntenbelangen van wie door HIV/Aids getroffen is. Dat AIDS ook in India prioritaire aandacht verdient bewijzen de cijfers over het geschatte aantal HIV-infecties in dat land: dat aantal steeg van 3,5 miljoen in 1998 tot 5,1 miljoen in 2003. De epidemie heeft sommige regio’s meer getroffen dan andere: de geregistreerde infecties situeren zich hoofdzakelijk in de zuidelijke deelstaten Andhra Pradesh, Karnataka, Maharashtra en Tamil Nadu en in de noordoostelijke, aan Myanmar (Birma) grenzende staten Nagaland en Manipur.

Globalisering en internationaal syndicalisme Binnen de UNI, de wereldvakbond waar ook BBTK lid van is, wordt fel gediscussieerd over de beste strategie om de globalisering van de arbeidsmarkt en de wereldwijde deregulering daarvan te bestrijden. De BBTK heeft de resultaten van die discussie niet afgewacht en beschouwt haar steun aan ITPFIndia als een vorm van letterlijke syndicale ontwikkelingssamenwerking. Door het project zo ook aan te kaarten bij de federale overheid betaalt die trouwens flink mee: 3 euro voor elke euro die de vakbond spendeert. Bij de discussie over ICT-outsourcing die binnen de internationale vakbonden gevoerd wordt, zijn vooral twee tendensen te onderscheiden. In de USA pogen de vakbonden de outsourcing te beletten of te boycotten, een vorm van sociaal protectionisme, zoals destijds de opgang van de Japanse autoproductie werd bestreden. Tevergeefs. Andere vakbonden, bijvoorbeeld in Groot-Brittannië, geloven eerder in bedrijfsonderhandelingen, waarbij de Britse werknemers een onvermijdelijke outsourcing slechts accepteren als er – in eigen land, dus bijvoorbeeld in Groot-Brittannië – een CAO afgesloten kan worden die de naleving van een reeks hoogwaardige arbeidsvoorwaarden oplegt aan de buitenlandse vestiging. (De arbeidsvoorwaarden zijn doorgaans de basisnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties.) Die laatste strategie heeft het nadeel dat zulke afspraken ter plaatse moeilijk te controleren zijn. Bekend voorbeeld hiervan is MBT, de joint-venture van British Telecom met het Indiase IT-bedrijf Mahindra.

25

India

De BBTK kiest voor een derde, aanvullende weg, die logisch in het verlengde ligt van wat hierboven de Britse houding werd genoemd: het oprichten en ondersteunen van vakorganisaties in de derde-wereldlanden zelf, om daar o.a. te ijveren voor maximale loonen arbeidsvoorwaarden. Tegelijkertijd kunnen we ermee bereiken dat er ter plekke een bevoegde controle-instantie wordt opgebouwd. Stel bijvoorbeeld dat een Belgische bank IT-werk naar India uitbesteedt, dan zou een CAO of een ander protocol via syndicale onderhandelingen in België de bank kunnen verplichten om Indiase vakbonden als overlegpartner te accepteren (of daar een vakbond op te richten, moest die nog niet bestaan), wat via de UNI-structuur gecontroleerd of uitgevoerd kan worden. In de bankwereld zijn dat soort operaties van “offshore-outsourcing” al zeer courant, de BBTK-militanten in die sector beseffen de actualiteitswaarde hiervan maar al te goed. Maar dezelfde beweging breidt zich ook uit in de toekomstgerichte industriële sectoren en zelfs in sectoren die op het eerste gezicht minder IT-afhankelijk zijn, zoals de ziekenhuizen en zelfs de kleinhandelsketens. Onder leiding van premier Blair bestudeert Groot-Brittannië de mogelijkheid om al het backoffice-werk van de wettelijke pensioenen uit te besteden op de Indiase arbeidsmarkt. Want behalve de massale uitbesteding van routinematige activiteiten van bedienden uit de industriële en tertiaire privésectoren, waarvan we nu nog maar het begin meemaken, staan we ook aan de vooravond van de uitbesteding van overheidstaken. Naast de pensioendossiers van het Britse voorbeeld denken we hier o.a. ook aan de afhandeling van fiscale calculaties, verkeersboetes, lespakketten, arbeidsongevallendossiers, werkloosheidsadministratie enz.

In december 2004 en januari 2005 brachten 2 delegaties (“inleefgroepen”) van BBTK-SETCa een werkbezoek aan ITPF-India en enkele Indiase cybercities. (foto: AH)

26

Workshop internationale vakbondssolidariteit Begin december 2005 organiseerde het ABVV in Brussel een workshop over “Best practices” inzake internationale vakbondssolidariteit. Deelnemers uit o.a. Spanje (CC OO en UGT), Nederland (FNV), Denemarken (LO/ FTF) en Zweden (LO/TCO) wisselden ervaringen uit over een aantal vooraf bepaalde aandachtspunten:


De aard van de solidariteitsacties; hier bleek een grote verscheidenheid die zich uitte op diverse niveaus, zoals: • op het niveau van de begunstigden – meestal zijn de acties gericht op het ondersteunen van andere vakbonden maar in sommige gevallen komt de solidariteit ook ten goede van bijv. vrouwenorganisaties of andere democratiseringsbewegingen; • op het niveau van de gebruikte benaderingswijze – er is bijv. het onderscheid tussen directe en indirecte steun (indirect betekent dan bijvoorbeeld via overheidsinstanties of via andere decision-makers), tussen financiële steun en organisatorische bijstand, en tussen het introduceren van nieuwe acties of het versterken van bestaande initiatieven; • op het niveau van het aantal lopende en geplande acties per deelnemende vakbond – variërend van 20 tot 200.


De besluitvormingsprocedures die bij het voorbereiden van die acties gevolgd werden.


De praktische uitwerking. Wie doet wat?
De wijze waarop leden gemobiliseerd werden voor de internationale solidariteitsacties.


De financieringsstructuur van de projecten (in grote mate gebaseerd op overheidssubsidies); doorgaans krijgen de vakbonden van de overheid een grote mate van autonomie, zowel in de keuze van de landen waar acties gevoerd worden als in de keuze van het type actie (als ze maar passen in het ruime kader van “armoedebestrijding”) Deze workshop was leerzaam voor alle deelnemers. Het ABVV en zijn centrales kunnen heel wat ideeën en energie putten uit de besproken ervaringen. Bijzonder nuttig is ook de afspraak om elkaar te blijven ontmoeten en de concrete samenwerking te bestendigen.

27

India

BBTK op bezoek bij ITPF-India

In december 2004 en januari 2005 brachten 2 delegaties (“inleefgroepen”) van BBTK-SETCa een werkbezoek aan ITPF-India en enkele Indiase cybercities. (foto: AL)

Enkele bedenkingen uit een verslag van de “Inleefreis” die enkele BBTK-secretarissen begin december 2004 in India maakten: •

Het IT-gebeuren is een duidelijk “eiland”-gebeuren: de activiteiten vinden plaats in goed uitgeruste stedelijke enclaves. Daarbuiten heerst er zichtbare armoede en onderontwikkeling.

•

De enclaves zijn goed bewaakt door werknemers van privé-bewakingsfirma’s. Ook dit schept werk.

•

Is het vanzelfsprekend dat een land als India (of China) zijn comparatieve voordelen (o.a. mooi klimaat, lage lonen) benut om een deel van de wereldwelvaart naar zich toe te halen? Elke werknemer of werkloze heeft natuurlijk het recht om een job te versieren. Belangrijk is wel dat hij of zij zich kan verdedigen tegen uitbuiting. Het recht op vrije vakbondswerking is daarbij essentieel.

•

Het is moeilijk om de nieuwe ITPF te vergelijken met Belgische vakbonden die al 100 jaar of langer bestaan.

•

Speelt de ITPF een nuttige rol door zich ook in te schakelen in de promotie van de regionale sociaal-economische ontwikkeling? Streekontwikkeling betekent hoe dan ook jobkansen voor iedereen.

28

•

De infrastructuurproblemen in IT-steden als Bangalore en Mysore zijn duidelijk: druk verkeer en vele opstoppingen, tezamen met een slecht wegdek (in Bangalore) scheppen een onaangenaam gevoel. (In de kranten lezen we dat de deklaag slechts 2,5 cm asfalt bevat in plaats van de voorgeschreven 5 cm – zou er corruptie in het spel zijn?) We vernemen ook dat vele IT-bedrijven al wegtrekken uit het centrum van Bangalore.

•

De nationale regering kondigde tijdens ons verblijf aan dat ze vijf nieuwe luchthavens gaat bouwen. Uitsluitend in cybercities als Mumbai, Bangalore (daar is nu een dure privéluchthaven), Pune, Hyderabad en Delhi. Dit laat toe dat IT-managers uit heel de wereld vlotter hun geoutsourcede projecten kunnen opvolgen, bijv. om de 3 maanden.

•

De opkomende IT-stad Mysore werkt aan een expressweg tussen Bangalore en Mysore en bouwt aan een grote ringweg rond de stad om de problemen te voorkomen die Bangalore momenteel kent. De stedelijke planning slaagt er amper in de IT-groei voor te blijven.

•

Call-centra die in opdracht van USA-markten werken, hebben “accent killers” in dienst. In het bezochte bedrijf zijn er Amerikaanse leraren die Indiase trainers opleiden om het typische Indiaas-Engelse accent weg te werken. “Hello, I am John from Texas. Can I help you?”

•

Hebben we nu de IT-sector gezien? Neen, slechts twee van de tien cybercities.

•

De BBTK-inleefgroepen bezochten twee zeer verschillende “chapters”, de startende IT-stad Mysore en het “gevestigde” Bangalore (in dezelfde deelstaat Karnataka), speciaal uitgekozen om duidelijk te laten zien dat men zich overal aan de situatie moet aanpassen en een geëigende aanpak moet vinden. Eén model voor heel India is onhaalbaar als de verschillen zo groot zijn tussen de zeven betrokken deelstaten waar IT-centra gevestigd zijn.

District Tamil Nadu: na de tsunami van 26 december 2004 De ITPF-afdeling van Chennai (vroeger Madras geheten), werd in eigen streek, de Zuid-Oostkust van India – meer bepaald het district Tamil Nadu – geconfronteerd met de gevolgen van de verwoestende vloedgolven van 26 december 2004 die in vele landen van de regio honderdduizenden slachtoffers maakte. ITPF heeft zijn mensen opgetrommeld om in het zwaarst geteisterde kustgebied Nagapattinam de getroffen bevolking bij te staan. De voorzitter van de afdeling, die ook persoonlijk is gaan helpen, stelde vast dat er nog heel wat extra steun nodig zal zijn om de compleet ontwrichte gemeenschap van vissers weer op te bouwen en vooral opnieuw een toekomst te geven.

29

India

In overleg met de ITPF-afdeling heeft de BBTK als eigen bijdrage besloten tot heropbouw van de streek. De hulpoperatie houdt onder meer in dat een zevental vissersfamilies in staat gesteld zullen worden om hun boten en hun visserij-uitrusting te herstellen en opnieuw operationeel te maken. Christian Roland, voorzitter van de BBTK, en de heer Swaminathan, voorzitter van ITPF India, ondertekenden op 20 januari 2005 in Bangalore de schriftelijke bevestiging van de afgesproken hulpoperatie. (zie foto hiernaast) Christian Roland was toen samen met enkele collega’s enkele dagen in India, in het kader van een reeds maanden voordien gepland bezoek ter opvolging van het ITPF-project.

Enkele cijfers over de gevolgen van de tsunamiramp in Zuid-India: In het district Tamil Nadu 128.000 7944

getroffen families overleden personen

2800

gewonden

1500

kinderen hebben hun moeder of vader verloren

460 872.000

kinderen zijn wees geworden personen rechtsreeks of onrechtstreeks getroffen

160 km

vernielde autosnelwegen

500 km

vernielde nationale wegen 35 miljard rupees (ca. € 620 miljoen) materiële schade

417 71.000 4700 381 371.000

getroffen dorpen beschadigde woningen dode dieren opvangkampen personen zijn in kampen ondergebracht

15.000

vernielde catamarans

7000

vernielde motorboten

In het kustgebied Nagapattinam (deel van Tamil Nadu): 6036 127

overleden personen kinderen hebben beide ouders verloren

227

kinderen verloren hun moeder

145

kinderen verloren hun vader

30

(foto: GD)

Uitleiding Wat de BBTK in India doet, past in onze visie op syndicale globalisering en onze internationale strategie die al meermaals (in brochures en artikelen) uiteengezet is. Met het begrip globalisering wordt doorgaans de wereldwijde integratie van markten en economieën volgens het neo-liberale model aangeduid. Het proces van internationale integratie van de economische macht is uiteraard al eeuwen bezig – de huidige neoliberale dominantie is alleen maar de nieuwste fase. De vakbonden, die zelf ook al langer dan gisteren het belang van een internationale tegenmacht hebben ingezien, moeten bijgevolg ook voortdurend werken aan nieuwe strategieën om de werknemersbelangen in dat proces te verdedigen. Hoe benaderen de vakbonden de globalisering? • pragmatisch, gericht op het behalen van concrete resultaten en verworvenheden in plaats van op media-aandacht; • democratisch en representatief: de vakbondsvertegenwoordigers worden verkozen en vertegenwoordigen de opinies en belangen van miljoenen werknemers; • verantwoordelijk: in het belang van de tewerkstelling en de arbeidsvoorwaarden van hun leden. UNI, een van de sectorale wereldvakbonden waar zowel de BBTK bij aangesloten is als onze Indiase partner ITPF, heeft bewust gekozen voor een strategie om vanuit de vakbonden van het Noorden jonge vakverenigingen in het Zuiden te helpen om zich te organiseren. Zo kan een reusachtig netwerk tot stand komen om een eigen globaliserende dynamiek te ontwikkelen: doel is een sociaal rechtvaardige en democratische globalisering als essentiële hoeksteen van duurzame ontwikkeling. Het is duidelijk dat de BBTK-inspanningen om ITPF-India te helpen uitgroeien tot een efficiënte en invloedrijke vakbond perfect in dat strategische kader past – hoe moeilijk de omstandigheden in de Indiase IT-wereld ook zijn. Precies omdat de situatie daar zo moeilijk is (en toch veelbelovend) loont het de moeite.

31

Relevante internetlinks: www.itpfindia.org/in – de website van ITPF-India www.timesofindia.com – e-paper: Indiase cyberkrant www.en.wikipedia.org/wiki/India – encyclopedische informatie over India http://www.mapsofindia.com/general/index.html – geografische, demografische, historische en andere kaarten van India www.artindia.net – kunst in India www.union-network.org/uniapron.nsf/EnCountries?OpenPage – syndicaal nieuws in andere landen waar UNI-Apro actief is (Azië en Australië) www.union-network.org – de centrale website van UNI www.solidariglobe.be – “alles wat u wil weten over de samenwerking van het ABVV met vakbonden uit de derde wereld” www.bbtk.org/code/nl/page.cfm?id_page=812 – internationale informatie op de website van BBTK

V.U.: BBTK/ABVV—Hoogstraat 42 te 1000 Brussel.

32