Constant M eijers
vaststellen dat steeds m eer m ensen steeds vaker en steeds
Het beeldscherm verdringt het theater naar de marge
intensiever gebruik m aken van m ogelijkheden die zich via een beeldscherm aandienen. Kijk m aar eens wat de afgelopen jaren allem aal naar het digitale
verkeerscentrum
Het neem t de laatste anderhalf jaar een om vang aan die m e
fysieke
dragers
aan het denken zet: steeds vaker hoor ik dat voorstellingen
verspreid:
kende,
is
overgeheveld,
die
via
eigen
wat
kanalen
voordien werden
niet doorgaan, of zo weinig publiek trekken d at doorgaan in
-spelletjes – van bordspel in de speelgoedwinkel naar
feite
digitale spellen via het internet
niet
verantwoord
is.
Een
acteur
die
zowel
in
het
gesubsidieerde als in het vrije circuit werkt wond er kort
-m uziek – van platen uit de platenwinkel naar digitale
geleden geen doekjes om : ‘Er zit geen hond in de zaal’.
m uziek via het internet -film s
Ik begon m e af te vragen wat er aan de hand zou kunnen zijn.
Dat een voorstelling eens wat m inder uit de verf kom t
–
van
bioscoop
naar
digitaal
aanbod
via
het
internet -tv-series
–
van
periodiek
aangeboden
is van alle tijden, dat een voorstelling wat m inder publiek
om roepprogram m a’s naar perm anent beschikbaar aanbod
trekt, is ook geen onbekend fenom een. De stelselm atigheid
via het internet – Netfix of Uitzending gem ist
van
-boeken – van papieren boeken uit de boekwinkel naar
de
klachten
bracht
me
op
de
vraag
stellen
of
er
m isschien iets anders aan de hand zou kunnen zijn. Iets dat
elektronische boeken via het internet
niet
-kranten – van papieren krant in de brievenbus naar
tot
de
gebruikelijke
gang
van
zaken
kan
worden
gerekend. Iets dat duidt op een veranderende wereld, m et
digitale krant via het internet
onder
-boodschappen
andere
verstrekkende
gevolgen
voor
de
podium kunsten.
–
van
aanschaffen
in
winkels
naar
bestellen (en bezorgen) via het internet -vakanties – van boeken in een reiswinkel naar boeken
De waarnem ing dat digitale m edia langzaam m aar zeker
via het internet.
doordringen tot in de haarvaten van de sam enleving zette m e op het spoor van een antwoord. Om m e heen kan ik
Deze niet eens uitputtende opsom m ing m aakt duidelijk dat
Dat laatste leidt tot het bevorderen van evenem enten boven
de fysieke wereld in snel tem po transform eert in een digitale
term ijnprogram m ering.
wereld. De schaal waarop dit gebeurt wijst niet in de richting
beschikbaarheid
van m arginale veranderingen. Er is sprake van een wezenlijke
consum ent
zich
transform atie, een transform atie van de m anier waarop we
m om entane
wensen
onze wereld inrichten en waarop we gebruik m aken van de
beleving. Door zich tot verlengstuk te m aken van sm art tv’s
m ogelijkheden
zich
en laptops, stelt hij bovendien aanbieders in staat zijn
m eebrengen. W e hoeven m aar om ons heen te kijken om te
gedrag per seconde te volgen en in kaart te brengen, om
zien
daarm ee het aanbod nog dichter bij zijn veronderstelde
dat
die
dit
deze
ten
nieuwe
koste
inrichting
gaat
van
m et
beroepen
en
organisatiepatronen.
van
Te
m idden
een
een
woud
weg
en
aan
naar
de
verlangens.
van
de
perm anente
inform atie, vervulling Naar
een
klikt van
plaats
de zijn van
wensen te brengen – de top-tien van ieders clickgedrag.
M eer en m eer neem t het beeldscherm een centrale plaats in
Dankzij
de
toegankelijkheid
van
inform atie
kan
een
in het leven van m ensen. Een belangrijk gevolg daarvan is
consum ent ook de kans op teleurstelling verkleinen. Hij kan
dat uitgestelde behoeftebevrediging wordt ingeruild voor
zijn behoeften zelfs op een hoger of aantrekkelijker niveau
directe
voortdurende
form uleren en daar relatief snel en gem akkelijk een invulling
beschikbaarheid van allerhande inform atie, in de breedte en
voor vinden. Ik zie om m e heen dat jonge m ensen geen
de diepte, is planning op de langere term ijn niet m eer
abonnem ent
noodzakelijk. Plannen kun je m aken afhankelijk van h et
worden ze genoem d - en via hun com puter program m a’s
weer, je gem oedsgesteldheid, de afwisseling in de invulling
zoeken en sam enstellen. Grasduinen op het internet. Jong
die
publiek
je
behoeftebevrediging.
wilt
geven
aan
je
Door
de
vrijetijdsbesteding.
Dankzij
de
m eer
heeft
nem en
ook
kan
geen
real
op
de
vaste
locatie
digitale m edia kun je constant leven in het hier en nu. Als
W hatsapp
het op woensdagochtend regent kunnen ouders m et kinderen
georganiseerd
besluiten verm aak onder een dak te gaan zoeken en binnen
transform eert m arketing in m atch m aking.
en
tim e
kabel
tot
een
uitvoering
-
cable
m eer
nodig,
sam enkom st gebracht.
cutters
via
worden Daardoor
een uur evenem ent, plaats, locatie, tijdstip van aanvang, duur van het evenem ent, prijzen van de entree en de route
Over kwaliteit gesproken: de Volkskrant biedt de afgelopen
ernaartoe bij elkaar m uizen. En thuis de entreebewijzen
m aanden
kopen en printen.
televisiedram a op dvd, per seizoen in een doosje gestopt,
de
tien
beste
series
van
de
Volkskrant
aan:
waar m ensen avonden en weekenddagen voor inruim en. Dit
om de m eest schaarse factor: aandacht. Dit m oet een enorm e
dram a is steeds aantrekkelijker geworden. De kwaliteit van
im pact hebben op de cultuursector.’
het verhaal en van het spel ligt in Borgen, Hom eland of House
of
Cards
hoger
theatervoorstelling. advertentie:
‘Laat
De u
dan
in
Volkskrant
m eeslepen
door
de
gem iddelde
schrijft
in
spanning,
zijn dram a,
Het eerste slachtoffer is het repertoiretoneel op tournee; doordeweekse voorstellingen van reizende gezelschappen, gesubsidieerd
en
vergelijkbare aanbieding in NRC Handelsblad wordt aan dat
brengen. Zij vallen al tussen de wal en het schip.
rijtje natuurlijk ook seks toegevoegd.
ik aan het begin al aanhaalde: ‘Er zit geen hond in de zaal.’
ons
land,
de
intelligentsia
de
de
dom inantie
aandacht
te
Of, zoals
van
online
doelgroep die ook het theater zoekt. M aar waarom zou je
contact. Een contact dat het publiek zelf kan veroorzaken,
daar nog heen gaan? Op je eenm eterzoveel brede sm art-tv,
invullen en beleven, niet via bem iddelaars m aar via directe
is
com m unicatie. Een com m unicatie die zich op horizontaal
Uitzending
gem ist
aanspreken,
roept
onder
com m unicatie ook de behoefte op naar m eer en intensiever
Netflix,
die
W aal
breed
de
dankzij
kranten
De
ze
onvoldoende
m iddelen
Volgens
om
waarvoor
rom antiek, intriges, sam enzweringen en kom edie.’ In een
Let op: deze aanbiedingen staan in de kwaliteitskranten van
bestaan
ongesubsidieerd,
of
NLziet
aan
de
thuisbioscoop nu ook het huistheater toegevoegd.
niveau afspeelt, die geen behoefte heeft aan hiërarchische inform atielijnen gebaseerd op een inform atievoorsprong en
Cultuurdeskundige en -bestuurder Steven de W aal schreef in
M M Nieuws
fundam enteel
#3:
‘De
waarnem en. In weerwil van de onuitputtelijke m ogelijkheden
gewenst eigen m om ent. Tv wordt een perm anente Uitzending
die
gem ist.
–
opgeroepen en genoten, gaan m ensen in groten getale ook
ontm oeting in m usea, schouwburgen en voorstellingen is
buitenshuis op zoek naar verm aak. Niet naar doordeweekse
daarbij nog slechts een van de vele opties en m oet te m idden
voorstellingen,
van dit bom bardem ent aan signalen en beelden concurreren
festivals en evenem enten, die in alle vorm en van kunst en
fysieke
Toenem end
een
eenieder zijn eigen selectie van inform atie en beelden op elk aan
[… ]
door
Ook de behoefte naar m eer en intensiever contact kun je
deelnam e
geplaagd.
wordt
kiest
De
probleem
cultuursector
aanbodgericht program m eren.
kunstbeoefening
en
via
cultuur
het
een
beeldscherm
binnenshuis
repertoire-aanbod, enorm e
bloei
nee,
hebben
kunnen
ze
worden
gaan
doorgem aakt.
naar Van
Lowlands tot Into the great wide open, van M useum nacht tot
Nieuws is alleen nog nieuws als het eigen (voor)oordelen
Am sterdam Dance Event, van het vernieuwde Rijksm useum in
bevestigt.’ M utatis m utandis lijkt die blikvernauwing ook het
Am sterdam tot Rothko in Den Haag. Er is voor elk wat wils,
theater parten te spelen. Je verbinden m et kunst betekent
kleine en grote groepen kunnen in een handom draai worden
risico nem en, je overgeven aan am usem ent betekent het
gevorm d.
verm ijden daarvan.
Het
lijkt
er
door
bestaande
Op 28 augustus schreef Daam en in het tweede deel van zijn
structuren overbodig worden. In NRC Handelsblad van 21
essay: ‘De canonieke kunsten, het deel van de kunsten
augustus
waarop
schrijft
deze
M elle
ontwikkeling Daam en
dat
op
dat
kunstenaars
en
de
het
overheidsbeleid
zich
het
m eest
richt
–
kunsten niet zijn te plannen en te regelen in een structuur.
gesubsidieerde kunsten dus – verliezen terrein. Vergrijzing
Dat regelen staat haaks op de digitale revolutie. Voor het
treedt op en nieuw publiek haakt niet aan.’ Klopt: nieuw
aanhaken aan een oeuvre als een vorm van avontuur is geen
publiek haakt niet aan aan de canonieke kunsten, of aan de
tijd, geen aandacht, geen concentratie m eer. M islukkingen
publieke om roep of aan M cDonalds. Dat wil niet zeggen dat
zijn zonde van de tijd, die tijd had succesvoller kunnen
er onder nieuwe generaties geen belangstelling zou zijn voor
worden
naar
kunst en cultuur.(of voor een ander type fast food). Die is er
Zekerheid
m aar er wordt anders gezocht, gepland en beleefd. Als het
ingevuld.
voorstellingen
te
Door
gaan
die
naar wel
zijn
evenem enten, ‘gelukt’.
daarom trent kun je vooraf via je beeldscherm verkrijgen.
om
theater gaat liever niet in
de
schouwburg
m aar op
locatie, liefst een beetje exotisch. Ik heb jarenlang een Digitalisering van de wereld stelt de consum ent in staat
cartoon van Peter van Straten aan de m uur achter m ijn
risico’s te m ijden, inform atie langs gewenste lijnen binnen
bureau gehad waarop de vrouw van een ouder stel op een
te halen. Je neem t geen abonnem ent m eer op een krant - een
tram halte tegen de m an zegt: ‘Het is toch wel op een of
m ijnheer die je voorschrijft wat je allem aal m oet weten -
ander afgelegen fabrieksterrein, hè?’
m aar op De Correspondent, of op Blendle; je abonneert je op je favoriete onderwerpen, en volgt daarbinnen je favoriete
Daniel
Ropers,
algem een
directeur
van
Bol.com ,
zei
schrijver. In NRC Handelsblad van 25 oktober schrijft Tom-
recentelijk in een radio-interview op BNR dat een product
Jan M eeus: ‘Bij de groei van het m edia-aanbod neem t de
dat niet goed genoeg is, in deze tijd het onderspit delft. Ik
blikvernauwing van de nieuwsconsum ent slechts toe. [… ]
vrees dat zijn observatie ook geldt voor een groot deel van
de culturele prestaties die vanuit een aanbod gestuurde aanpak worden gem aakt. Daarom zit het aanbodgerichte theater, theater dat niet wordt afgestem d op de wensen van het publiek, als gevolg van de digitale revolutie in het verdom hoekje en zal het alle zeilen m oeten bijzetten om vorm en te vinden die aanhaken bij de geest van de nieuwe tijd. Anders gaat ze, op enkele plaatsen na, onherroepelijk ten onder.
