Het Beeld van Burgers Een Onderzoek naar het Media-‐aanbod in Apeldoorn
drs. M. van Manen mr. drs. N. Damstra 8 oktober 2012
Inhoudsopgave Inhoudsopgave .................................................................................................................. 1 1. Inleiding ......................................................................................................................... 2 1.1 Ontwikkelingen in de media .................................................................................................................... 2 1.2 Media-‐aanbod Apeldoorn ......................................................................................................................... 2 1.3 Strijd om de omroeplicentie .................................................................................................................... 3 1.4 Doel van het onderzoek ............................................................................................................................. 4
2. Methode ........................................................................................................................ 5 2.1 Deelnemers ..................................................................................................................................................... 5 2.2 Materialen ....................................................................................................................................................... 5 2.3 Procedure ........................................................................................................................................................ 6
3. Resultaten ...................................................................................................................... 7 3.1 Media-‐aanbod ................................................................................................................................................ 7 3.2 Huidige lokale omroep ............................................................................................................................... 9
4. Discussie ...................................................................................................................... 11 4.1 Verschillende mediavormen ................................................................................................................ 11 4.2 Gebreken in het media-‐aanbod ........................................................................................................... 11 4.3 Huidige Lokale Omroep .......................................................................................................................... 11 4.4 Conclusie ....................................................................................................................................................... 12
Referentielijst .................................................................................................................. 13
1
1. Inleiding 1.1 Ontwikkelingen in de media Sinds 1975 is het media-‐aanbod in Nederland sterk gegroeid (Huysmans, de Haan & van den Broek, 2004). Consumenten maken hier gebruik van door steeds vaker via verschillende media informatie bij elkaar te zoeken (Broersma, 2003). Nederlanders zijn hierdoor de afgelopen decennia steeds minder kranten en tijdschriften gaan lezen, zeggen zowel Broersma, als Huysmans, de Haan en van den Broek. Met deze ontwikkeling moeten de traditionele media rekening houden. Daarbij kan een lokale omroep in theorie veel toevoegen. Uit onderzoek van Westerik (2001) en Hollander, Vergeer & Verschuren (1993) blijkt namelijk dat de interesse in nieuws uit een bepaalde plaats binnen de provincie groter wordt, naarmate de plaats dichter bij de eigen woonplaats ligt. 1.2 Media-‐aanbod Apeldoorn Het doel van de Stichting Media Apeldoorn is om in te spelen op de huidige media-‐ behoefte in de Gemeente Apeldoorn. Door het op een eigenzinnige manier maken van nieuws, infotainment en satire wil de stichting een tegenwicht te bieden aan de gevestigde politieke, bestuurlijke en journalistieke belangen in Apeldoorn. Nederland kent niet veel media die specifiek gericht zijn op de gemeente Apeldoorn. Naast het regionaal bekende dagblad De Stentor, kennen we in de gemeente één lokale omroepstichting, namelijk de Stichting RTV Apeldoorn. Deze stichting verzorgt de lokale radio-‐ en televisie uitzendingen binnen de gemeente Apeldoorn. Naast deze, grotendeels van publiek geld gefinancierde, omroep bestaan er nog enkele particuliere media initiatieven. De Internetportal Apeldoorn Direct is een forum gericht op Apeldoornse actualiteit. Op dit forum kan iedereen publiceren, ook forumbezoekers buiten de gemeente Apeldoorn. Het forum is inhoudelijk geheel gewijd aan actualiteiten binnen de gemeente Apeldoorn of opinie door de Apeldoornse burger. Het forum wordt beheerd en geëxploiteerd door de Stichting Apeldoorn Direct. Daarnaast zijn er nog enkele kleine initiatieven zoals de websites GelreNieuws en Apeldoorn Actueel, waarbij
2
laatstgenoemde haar nieuwsfeed beschikbaar stelt aan RTV Apeldoorn. 1.3 Strijd om de omroeplicentie De Stichting Apeldoorn Direct poogde in 2010 de lokale omroep omroeplicentie te verkrijgen. Hierin slaagde zij niet, waardoor de omroeplicentie uiteindelijk aan RTV Apeldoorn werd gegund (Commisariaat van de Media, 2010). Er is gepoogd een samenwerking aan te gaan tussen de Stichting Apeldoorn Direct en de Stichting RTV Apeldoorn. “Samenwerking met Apeldoorn Direct is besproken, alleen in de voorgesprekken die wij gevoerd hebben kwam een struikelblok wat betekende dat er een nieuwe stichting moest komen met bestuurders uit beide partijen. Wij wilden geen fusie.”, aldus Martin Burgers, bestuursvoorzitter van RTV Apeldoorn. Apeldoorn Direct blogger Mark Rodenburg reageerde: “Er zijn heel veel jongeren die kunnen en willen, maar geen kans krijgen bij de lokale omroep. Er wordt gesproken over innovatie, maar na vier jaar is dat niet boven water komen drijven. Ik zeg bij deze, de komende vier jaar gaat dat ook niet gebeuren.” Tijdens de discussie1 over de partij die deze licentie zou moeten krijgen, werd er veel gesproken over de kwaliteit van de lokale omroep, in dit geval RTV Apeldoorn. Veel partijen gaven tijdens de openbare behandeling tijdens de gemeenteraadsvergaderingen over de omroeplicentie aan dat de kwaliteit van RTV Apeldoorn onder de maat zou zijn. Daar tegenover geeft RTV Apeldoorn aan dat er constant aan verbetering van hun producties wordt gewerkt en dat het enige tijd vergt om de kwaliteit op een goed pijl te krijgen. RTV Apeldoorn geeft aan dat het budget niet toereikend is om dit op korte termijn optimaal in orde te krijgen. Ook het feit dat RTV Apeldoorn uitsluitend werkt met vrijwilligers zou een snelle groei in kwaliteit in de weg staan. Ook heeft RTV Apeldoorn een tegenslag te verwerken gekregen. Een grote aderlating voor RTV Apeldoorn was het stoppen van TV Apeldoorn nieuws. Deze dagelijkse nieuwsrubriek werd gemaakt door professionele camerajournalisten van Omroep Gelderland. De rubriek stopte eind 2010. Een grote wegval van een professionele nieuwsrubriek op de lokale omroep. Deze wegval kan niet worden opgevangen door de 1 Een webcast van de raadsvergadering 11-‐11-‐2010 is te vinden op
http://pulse.companywebcast.nl/playerv1_0/default.aspx?id=10000&bb=true&swf=true
3
lokale omroep. ,,Nieuws maken zoals het nu door jullie (red: Omroep Gelderland) gemaakt wordt dat trekken wij niet, met een vrijwilligersclub. Daar moet je echt een vaste redactie voor hebben en dan moet je fulltime mensen hebben. Met 90.000 euro gaat dat nooit lukken”, aldus de station manager van RTV Apeldoorn Theo Witlox in TV Apeldoorn nieuws op 10 december 2010. Vraag is wel of de kijker van de lokale omroep het nieuwsprogramma mist, of dat zij voor het nieuws andere media raadplegen. 1.4 Doel van het onderzoek Met dit onderzoek wil de stichting duidelijk krijgen of de Apeldoornse burger tevreden is met het huidige media-‐aanbod. Uit het onderzoek moet komen vast te staan óf, en zo ja, wát de Apeldoornse burger mist, in het huidige media-‐aanbod in Apeldoorn. Met de resultaten van het onderzoek gaat de Stichting Media Apeldoorn vervolgens ‘aan de slag’, met als doel verbetering van het huidige media-‐aanbod en het inspelen op de behoefte van de Apeldoornse burger op dit gebied. Indien nodig en mogelijk zal dit in samenwerking gebeuren met de huidig bestaande lokale media.
4
2. Methode 2.1 Deelnemers Vragenlijsten zijn afgenomen onder 82 deelnemers, waarvan 49 mannen en 28 vrouwen. Zeven deelnemers hebben hun geslacht niet ingevuld, maar hebben verder wel relevante informatie gegeven en zijn daarom meegenomen voor verdere analyses. De leeftijd varieert van 14 tot 78 jaar, met een gemiddelde leeftijd van 38 jaar (SD = 15.61). De deelnemers zijn geworven via internet en op straat. Online hebben 53 personen de vragenlijst ingevuld, offline waren dit 29 personen. 2.2 Materialen In het vooronderzoek is gebruik gemaakt van een vragenlijst (bijlage I). Deze vragenlijst is ontwikkeld voor dit onderzoek en meet verscheidene zaken met betrekking tot het media-‐aanbod. Hierbij is vooral aandacht besteed aan het meten van attitudes2 ten opzichte van de verschillende vormen van media in Apeldoorn. Het meten van attitudes is gebeurd met behulp van een 7-‐punt Likertschaal. Een Likertschaal geeft een reeks van mogelijke antwoorden met ankers op twee uitersten. Op een Likertschaal kan een persoon op interval niveau aangeven waar zijn mening zit tussen twee uitersten. De uitersten zijn bij de vragen in dit onderzoek zijn “Heel slecht” en “Heel goed”. In één vraag is een stelling gegeven waarbij de uitersten “Helemaal oneens” en “Helemaal eens” waren. Aan het volgende voorbeeld is te zien hoe een vraag met een Likertschaal geformuleerd is: Wat vindt u van het aanbod in beeldende media in Apeldoorn? (Denk hierbij aan televisiezenders of video-‐websites) Heel slecht
Slecht
Gematigd slecht
Neutraal
Gematigd
Goed
Heel goed
goed
Ook is er gevraagd wat de respondenten missen in het aanbod van televisie-‐ en radioprogramma’s uit de omgeving Apeldoorn. 2 Een attitude is een positieve of negatieve evaluatie van mensen, objecten, gebeurtenissen, activiteiten, ideeën en vrijwel alle andere dingen in iemands omgeving (Zimbardo, Weber & Johnson, 1999).
5
Daarnaast is er specifiek aandacht besteed aan de meest noemenswaardige partij wat betreft media binnen Apeldoorn. Dit is de partij die op dit moment de uitzendlicentie bezit, de lokale omroep RTV Apeldoorn. Over RTV Apeldoorn is gevraagd of respondenten er bekend mee zijn, hoe vaak ze naar de lokale omroep kijken/luisteren en hoe de respondenten de lokale omroep beoordelen vergeleken met andere Nederlandse televisiezenders/radiostations. De vragenlijst werd afgesloten met enkele vragen over demografische gegevens. In dit geval waren dat geslacht en leeftijd. Bij de online vragenlijst werd, om te controleren of de respondent uit Apeldoorn kwam, gevraagd om de postcode. 2.3 Procedure Er is voor gekozen om de vragenlijst zowel online, als offline af te nemen. De online vragenlijst werd geplaatst op www.thesistools.com en is verspreid via social media, het online portal van Apeldoorndirect.nl en de website Apeldoorn-‐actueel.nl. De mogelijkheid bestaat echter dat met online vragenlijst slechts een beperkte doelgroep wordt bereikt. Om een vertekend beeld te vermijden is daarom besloten de vragenlijst ook offline af te nemen. Hiervoor zijn personen benaderd op het busstation in Apeldoorn. Dit had als voordeel dat er op deze plaats bewoners uit verschillende wijken van Apeldoorn kwamen. Ook was de leeftijd van de ondervraagden zeer gevarieerd.
6
3. Resultaten Tijdens de analyse bleken er geen significante verschillen te zijn tussen de online respondenten en de offline respondenten. Dit betekent dus dat geen van de vragen positiever of negatiever werd beantwoord door online respondenten. Van een vertekend beeld bleek dus geen sprake. 3.1 Media-‐aanbod Het aanbod van de verschillende vormen van media binnen Apeldoorn is beoordeeld door de respondenten. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen geschreven media (kranten en internetsites), beeldende media (televisie en video-‐websites) en auditieve media (radio en internet-‐radio). De geschreven media werd het best beoordeeld. De gemiddelde score op de Likertschaal was 4.56 (SD = 1.69). Auditieve media kreeg een gemiddelde score van 3.82 (SD = 1.84) en de beeldende media 3.55 (SD = 2.08). Wanneer deze scores met elkaar vergeleken worden blijkt de geschreven media significant beter beoordeeld te worden dan de beeldende media (F(1,81) = 21.3, p < .001). De geschreven media wordt ook significant beter beoordeeld dan de auditieve media (F(1,81) = 13.9, p < .001). Tussen de beeldende media en auditieve media bleek geen significant verschil te zitten (F(1,81) = 3.23, p = .076).
7
5 4,5 4 3,5 3
Geschreven media
2,5
Auditieve media
2
Beeldende media
1,5 1 0,5 0 Attitude over het aanbod
Figuur 1 Gemiddelde attitude over het aanbod in media met onderscheid in geschreven media, auditieve media en beeldende media
Daarnaast is aan de respondenten gevraagd wat ze missen in het aanbod van radio-‐ en televisieprogramma’s in Apeldoorn. Het was hierbij mogelijk om meerdere antwoorden te geven. Van de respondenten gaf 27% aan niets te missen in het aanbod. Actualiteiten werden het meest gemist door de respondenten, 44% gaf aan dit te missen. Ook werd door een respondent daaraan toegevoegd: Korte actualiteiten en niet die van 1 uur lang over een saai onderwerp. Bijna een derde (32%) van de respondenten gaf aan nieuws te missen. Programma’s voor jongeren (22%) en entertainment programma’s (24%) werden door minder mensen gemist. Daarnaast waren er ook nog enkele andere zaken gemist door respondenten (17%). Hierbij werden programmavormen genoemd zoals sport, wetenschap, nieuws uit de dorpen, muziek, documentaires, cultuur, politiek en religie. Opvallend was dat hier ook gevraagd werd om “kwaliteit” en “professionaliteit”.
8
3.2 Huidige lokale omroep Op dit moment is Radio en TeleVisie (RTV) Apeldoorn de huidige lokale omroep. Daarmee zijn zij de meest noemenswaardige partij die media aanbiedt binnen Apeldoorn. Van de respondenten gaf 95% aan bekend te zijn met de lokale omroep. Er is gevraagd hoe vaak de respondenten kijken naar TV Apeldoorn en hoe vaak ze luisteren naar Radio Apeldoorn. De resultaten hiervan zijn te vinden in figuur 2 en figuur 3.
Televisie Nooit 16%
17%
Minder dan 1x per maand 1x per maand
12% 28% 9% 8%
10%
Vaker dan 1x per maand, maar minder dan 1x per week 1x per week Vaker dan 1x per week, maar niet iedere dag Iedere dag
Figuur 2 Frequentie van kijken naar TV Apeldoorn
9
Radio Nooit 14%
Minder dan 1x per maand 32%
12%
1x per maand Vaker dan 1x per maand, maar minder dan 1x per week
5%
1x per week
5% 9%
23%
Vaker dan 1x per week, maar niet iedere dag Iedere dag
Figuur 3 Frequentie van luisteren naar Radio Apeldoorn
Tot slot is gevraagd hoe de respondenten de kwaliteit van de programma’s van de huidige lokale omroep vergelijken met andere Nederlandse televisiezenders of radiostations. De gemiddelde beoordeling kwam hier op een 7-‐punt schaal uit op 3.26 (SD = 1.86).
10
4. Discussie 4.1 Verschillende mediavormen De resultaten van het onderzoek laten zien dat het aanbod van geschreven media beter beoordeeld wordt dan de beeldende en auditieve media. De score van de geschreven media zit echter slechts tussen “neutraal” en “gematigd goed” in. De beeldende en auditieve media scoren beiden lager dan de geschreven media, tussen “gematigd slecht” en “neutraal”. Deze resultaten suggereren echter dat er bij alle drie de mediavormen ruimte is voor verbetering wat betreft het aanbod. Bij beeldende en auditieve media lijkt de behoefte echter groter. 4.2 Gebreken in het media-‐aanbod In de inleiding werd het wegvallen van een nieuws rubriek geproduceerd door Omroep Gelderland voor de Lokale Omroep Apeldoorn al besproken. Slechts een derde van respondenten heeft aangegeven dat zij nieuws missen. Het lijkt er dus op dat andere nieuws dragende media dit verlies succesvol hebben kunnen opvangen. Toch blijft er ook hier ruimte voor verbetering. De resultaten van het onderzoek geven ook inzicht in de overige programmavormen waar vraag naar is, voornamelijk actualiteiten. Deze geven aanknopingspunten voor stichting Media Apeldoorn om te bepalen waar zij op in kan spelen. 4.3 Huidige Lokale Omroep Wanneer men kijkt naar de huidige lokale omroep is te zien dat de omroep relatief laag beoordeeld wordt als het gaat om kwaliteit. Wanneer de kwaliteit vergeleken wordt met andere Nederlandse omroepen blijkt dat de kwaliteit rond “gematigd slecht” zit. Hierbij dient er natuurlijk rekening mee gehouden te worden dat veel Nederlandse omroepen een groter budget hebben dan de Lokale Omroep. Aan de andere kant laten websites zoals YouTube zien dat het ook zeer goed mogelijk is om zonder budget kwaliteit neer te zetten. Het relatief lage oordeel over de kwaliteit uit zich ook in de frequentie van kijken/luisteren naar de lokale omroep. Meer dan de helft van de ondervraagden geeft
11
aan slechts 1x per maand of minder naar TV Apeldoorn te kijken. Toch geeft meer dan een derde van de respondenten aan 1x per week of vaker te kijken naar TV Apeldoorn. Wat betreft Radio Apeldoorn geeft bijna twee derde van de respondenten 1x per maand of minder te luisteren naar de zender en iets minder dan een derde 1x per week of vaker. Daarbij rijst de vraag of dit voldoende is. Hoeveel Apeldoornse burgers wil stichting RTV Apeldoorn bereiken? Deze resultaten suggereren in ieder geval dat er nog een groot gat open ligt om op te vullen. 4.4 Conclusie Het doel van dit onderzoek was duidelijk krijgen of de Apeldoornse burger tevreden is met het huidige media-‐aanbod. Zoals te lezen valt blijkt dat de Apeldoornse burgers nog genoeg missen in het media-‐aanbod. Stichting Media Apeldoorn gaat met deze resultaten aan de slag om in te spelen op de vraag van de burgers.
12
Referentielijst Broersma, M. (2003). Tegen de trend. Regionale journalistiek in een veranderende
samenleving. Apeldoorn, Nederland: Wegener.
Commisariaat van de Media (2010). Aanwijzing st. RTV Apeldoorn. Verkregen op 27
augustus 2012, via http://www.cvdm.nl/content.jsp?objectid=11778
Hollander, E., Vergeer, M. & Verschuren, P. (1993). Het publiek van lokale en regionale media. Massacommunicatie, 21, 22-‐45. Huysmans, F., Haan, J. de & Broek, A. van den (2004). Achter de schermen: Een kwart
eeuw lezen, luisteren, kijken en internetten. Den Haag, Nederland: Sociaal Cultureel
Planbureau
Westerik, H. (2001). De verklaring van het gebruik van lokale media. Verkregen op 27
augustus 2012, via Radboud Universiteit Nijmegen web site:
http://repository.ubn.ru.nl/handle/2066/18931
Zimbardo, P.G., Weber, A.L. & Johnson, R.L. (1999). Psychology (3rd Edition), Reading,
MA: Addison Wesley Publishing Co.
13
