HERSENZIEKTEN, AUTONOMIE EN GEDRAG Werkbezoek OM Dordrecht 6-10-2009
Co-morbiditeit is de norm
(gegevens uit intern onderzoek Bouman GGZ) HEROÏNE
STIMULANCANNABIS MEDICIJN PARTYDRUG GOKKEN TIA
(VAAK POLYDRUGGE BRUIK)
ALCOHOL
PSYCHOSEN
X
X
X
X
X
X
X
BIPOLAIRE STOORNIS
X
X
X
X
X
X
X
STEMMINGSSTOORNIS
X
X
X
X
X
X
X
ANGSTSTOORNIS PTSS
X X X
X X X
X X X
X x X
x x x
X X X
x x X
AANPASSINGSSTOORNIS (LEVENSFASE)
X
X
X
X
X
X
X
PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
X
X
X
X
X
X
X
VERSTANDELIJKE HANDICAP
X
X
X
X
X
X
X
SOMATISATIE STOORNIS
X
X
X
-
X
-
X
ADHD
↓ Autonomie op basis van 1. 2. 3. 4. 5.
Misbruik van / verslaving aan middelen Psychische ziekten / stoornissen Lichamelijke ziekten Sociale problemen Criminaliteit (gerelateerd aan 1,2,4)
¾ Hersenziekten verdwijnen niet met resocialisatie ¾ Vereist zijn behandeling en bescherming
Lang stond vast dat…. • Verslaving = fout gedrag • Basis voor aanpak: * individuele motivatie * eigen wil • Verslavingszorg: * vnl. gedragstraining * schadebeperking bij niet gemotiveerden of ‘onbekwamen’
Maar waarom…..? • Kan de één onbeperkt drinken en is de ander na 10 glazen verslaafd? • Zijn er 3 tot 400.000 cocaïnegebruikers die niet verslaafd zijn? • Kicken mensen wel 30 keer af en blijven ze toch verslaafd? • Kunnen muizen gefokt worden die niet verslaafd raken?
Misbruik en verslaving: Het Verschil! • Misbruik: je gebruikt meer dan goed voor je is maar toch stop je er niet meer mee • Verslaving: je kunt niet meer zonder
Wat ligt aan verslaving ten grondslag? Verslaving wordt niet verklaard door de acute, eenmalige effecten van een middel Verslaving is het gevolg van (onomkeerbare) adaptatie van de hersenen als gevolg van herhaalde blootstelling aan een middel Deze adaptatie betreft moleculaire en cellulaire veranderingen waardoor de werking van neurale circuits verandert met gedragsafwijkingen als gevolg (Nestler 2001) Het risico op verslaving is genetisch bepaald
Gebruik, Misbruik & Verslaving en de Hersenen
Fase I:
Gebruik
Fase II: Afhankelijkheid (Misbruik)
Fase III: Verslaving
Allostase
Roes, Flash
Middelengebruik
Adaptatie Hersenen + activering stress-systemen Tolerantie,
Fasen in adaptatie negatief
gemoedstoestand
positief
Homeostase
Onttrekking
Craving,
Van de Wetering, 2009
Paradigmaverschuiving • Verslaving = hersenziekte > hersenschade • Risicofactoren / uitlokkende factoren: • Chronische stress / PTSS • Stoornissen in de impulscontrole (1e tekenen: ‘behavioral undercontrol’ bij jonge kinderen) • Andere psychische stoornissen
• Bredere behandelingen vanwege co-morbiditeit • Abstinentie voorop, maar ook gebruik op medische indicatie • Verlies van autonomie > langdurige zorg
> Psychiatrie leidend, resocialisatie volgend
Definitie verslaving Verslaving is een chronische (recidiverende) hersenziekte, waaraan een biologische kwetsbaarheid ten grondslag ligt, die onder invloed van biologische, psychologische en sociale factoren tot expressie komt en leidt tot een (vaak blijvend) verlies van autonomie. ¾ Onderscheid in (behandel)perspectieven ¾ Onderscheid in vrijheidsgraden ¾ Oog voor (on)mogelijkheden geneeskunde
Verslaving en autonomie
Volkow, 2003
Gradual accumulation of ΔFosB vs. Rapid, transient induction of acute Fos family proteins in the brain
Nestler, 2001
De last van het geheugen • In het geheugen van verslaafden staat gegrift: “geld = drank of drugs” • Geld roept craving op: > somatisch onthoudingsbeeld > verslavingsgedrag > zelfs na veel jaren abstinentie
Centrale kwesties
1. Craving: ‘ziekelijke zucht’ 2. Verwevenheid met andere stoornissen en minder/ zwakbegaafdheid 3. Beschadigde autonomie: herstel of steunsysteem? 4. Verwevenheid met delict- / overlastgevend gedrag
(Behandel)perspectieven 1. Voldoende herstel autonomie > zelfstandigheid 2. Onvoldoende herstel > ambulante begeleiding 3. Te grote beschadiging autonomie > bescherming / langdurige zorg (IBW) 4. Beschadigde autonomie + ontoereikende behandelmogelijkheden > afscherming / beveiliging ¾ Inzicht in beschadiging van autonomie is nodig om
‘draaideuren’ te stoppen / recidives te voorkomen
Beschadigde autonomie • • •
Helaas: de geneeskunde kent grenzen Daarom: herstel / modernisering asielfunctie IBW = > > > >
structuur in het leven sociaal verband (risico’s eenzaamheid!) compensatie persoonlijke tekortkomingen bescherming tegen bedreigingen van buiten
Behandelsetting / infrastructuur • • • • • •
Open GGZ Gesloten GGZ (toenemend!!) Detentie / FPK / FPA BZW + werk IBW + werk (toezicht 24 uur p/d) Beveiligd / gesloten IBW
