HERSENSPINSELS. Tijdschrift Psychologie Nijmegen Juni Humor

HERSENSPINSELS Tijdschrift Psychologie Nijmegen Juni 2012

Humor

Jouw studievereniging wil het je zo voordelig en makkelijk mogelijk maken. Dus hebben ze een boekenleverancier die daarbij past.

Jouw studievereniging werkt nauw samen met studystore. En dat heeft zo z’n voordelen. Doordat we snugger te werk gaan, kunnen we jouw complete boekenpakket snel aanbieden tegen een scherpe prijs.

2

HERSENSPINSELS

6 26 28

Leren we beter door humor te gebruiken? Hersenspinsels zocht het uit.

Autisten en humor, volgens velen geen goede combinatie. Of toch wel? Lees het bij In ‘n Dozijn.

Ooit meegedaan aan een lachmeditatie workshop? Lees er alles over in het interview!

INHOUDSOPGAVE A PRIORI SPIN-PAGINA BREIN ELLIS OP DE SOFA GEDRAG REPORTAGE PERSOON

BREIN

p. 4 p. 5 p. 6 p. 9 p. 10 p. 13 p. 16 p. 20

PERSOON

COLUMN p. 23 HOTSPOT p. 24 IN ‘N DOZIJN p. 26 INTERVIEW p. 28 DR. FAIL p. 31 STRIP p. 33 HERSENSPINSELS p. 34 GEDICHT p. 35

GEDRAG

INTERVIEWS

COLUMNS

JUNI 2012

3

` A PRIORI

MYRTHE VAN EERDT

A PRIORI

“Een dag niet gelachen, is een dag niet

tentijd, “de beste tijd van je leven”, heb je

geleefd”. Een wijsheid die ik meegekregen

hier soms last van als je voor de zoveelste

heb vanuit mijn ouderlijk huis. En hoewel

keer je boeken induikt, die derde kop kof-

deze uitspraak me vaak niet heeft kun-

fie drinkt met vrienden of de zoveelste

nen bekoren, aangezien hij op de meest

kroeg opzoekt.

chagrijnige momenten van mijn kindertijd gezegd werd, krijgt de uitspraak naarmate

Aangezien in mijn ogen een dag pas ge-

de jaren verstrijken meer betekenis. Want

slaagd is als je een bed in kunt stappen met

wat is een dag zonder gelachen te heb-

het gevoel dat je vandaag genoten hebt

ben?

van je dag, helpt HersenSPINsels je in deze editie om inzicht te krijgen in wat humor

Als kind dartel je door de wereld en

nou precies is en welke psychologische

is het enige doel van dat moment, ple-

fenomenen hieraan ten grondslag liggen,

zier maken, je niet vervelen, rottigheid

proberen we een glimlach op je gezicht

uithalen en vooral onbezorgd kunnen

te toveren, maar gaan we, zoals het echte

lachen. Echter, naarmate men ouder

psychologen betaamd, ook de negatieve

wordt, komt een dagelijkse sleur al snel

kanten niet uit de weg. Veel plezier bij het

om de hoek kijken. Zelfs in de studen

lezen van onze vierde editie, Humor!

COLOFON

4

HERSENSPINSELS: Jaargang 4, nr. 4, juni 2012. Dit tijdschrift is onderdeel van Studievereniging Psychologie in Nijmegen (SPiN) en verschijnt vijf keer per jaar.

Fotografie: Kevin de Goede Voorpagina: Kevin de Goede Achterpagina: Jody Geerts Lay-out: Jody Geerts

Hoofdredactie: Myrthe van Eerdt Redactie: Kevin de Goede, Koen Hendriks, Jasmijn Smulders, Elke Sniekers, Renske Roorda, Annelieke Hissink, Ruth Plaggenborg, Jody Geerts Columnisten: Jules Ellis, Annelieke Hissink

Redactieadres: SPiN t.a.v. Hersenspinsels, Montessorilaan 3, A.00.05, 6525 HR, Nijmegen Telefoon: 024 - 3612588 E-mail: [email protected]

HERSENSPINSELS

Hallo allemaal, Helaas, helaas, het jaar is bijna voorbij! We plannen onze laatste tentamens,we leggen onze vakanties vast en deelnemers aan de vierdaagse beginnen met trainen.

S P I N PA G I N A

SPiN-PAGINA Dit collegejaar zal echter nog niet compleet zijn zondere enkele unieke activiteiten. Zo organiseert jullie lezing en excursiecommissie op donderdag 31 mei een bezoek aan een verslavingskliniek van Iriszorg. In de avond van diezelfde dag gaan we voor elkaar zorgen door lekker voor elkaar te koken in een heuse Diner Rouler! Een dag eerder, op woensdag 30 mei, staat er ook een gezellige avond op het programma. Dan zal namelijk het een-na-laatste SPiN-feest van het jaar plaatsvinden, met dit keer als thema ‘SPiN goes Dierentuin’! Kom dus naar Café van Buren, doe wild en maak er samen een beestenbende van! Er is de komende tijd echter ook nog ruimte om veel te leren, bijvoorbeeld door donderdag 7 juni mee te gaan met de excursie naar de Prismazorginstelling gehandicaptenzorg. Heb je interesse in de werkzaamheden van de gz-psycholoog binen deze zorg? Schrijf je dan hiervoor in! Tot slot wil ik jullie alvast wijzen op het allerlaatste SPiN-Feest van het jaar, dat plaats zal vinden op woensdag 27 juni. Hier zal nog een laatste keer goed uitgepakt worden, dus markeer deze datum alvast in je agenda! Alvast een hartstikke verdiende en fijne zomer gewenst! Hartelijke groet, Koen van Heijster, Voorzitter van SPiN

Wo 30 mei Do 31 mei Do 31 mei

ACTIVITEITEN

SPiN-feest: SPiN goes Dierentuin Excursie naar een verslavingskliniek van Iriszorg Diner Rouler

Do 7 juni Wo 27 juni

Excursie naar de Prismazorginstel- ling gehandicap- tenzorg Laatste SPiN- feest JUNI 2012

5

BREIN

Lachend brein Dat lachen gezond is wisten we al lang. Bij lachen komt endorfine vrij in de hersenen. Dit werkt als natuurlijke pijnstiller. Ook psychologisch heeft humor een relativerend effect; het kan mensen beschermen tegen extreme stresstoestanden. Een verrassender effect is wellicht de associatie tussen humor en geheugen. Kom erachter of jouw manier van leren wel effectief en efficiënt is, of dat je misschien toch een aantal sessies lachtherapie kunt gebruiken voordat je de vierde herkansing voor PMB of Data-Analyse gaat maken.

Uit onderzoek blijkt dat humoristische advertenties en reclames onze attitude jegens het product of de dienst positief bevorderen. Het heeft daarnaast invloed op ons geheugen en dit zul je ook bij jezelf merken. De meeste (“even Apel6

HERSENSPINSELS

doorn bellen”) reclames van Centraal Beheer Achmea onthouden we, maar het is een stuk moeilijker om de laatste reclame met betrekking tot vernieuwde WC-eend voor de geest te halen (tenzij je vaak GTST kijkt waar alle huisvrouwpro-

JASMIJN SMULDERS

is voornamelijk betrokken bij de affectieve component van humor (het gevoel dat iets grappig is). Begrip en taalkundige grappen worden verwerkt door taalgebieden in de temporale kwab. Het hormoon dat er voor zorgt dat je een goed gevoel krijgt is endorfine. Tijdens lachen komt het vrij in de hersenen. Dit heeft indirect effect op geheugenprestaties; wanneer je je goed voelt ben je beter in staat om te leren. Naast endorfine komt er ook dopamine vrij. Deze stof zorgt ervoor dat je beter in staat bent om cognitieve taken uit te voeren en dus om beter te leren en te onthouden. Tevens heeft dopamine, in tegenstelling tot endorfine, een direct effect op geheugen.

Er zijn meerdere onderzoeken geweest waarbij getracht is om humor te lokaliseren in het brein. De meeste auteurs zijn van mening dat vooral de mediale prefrontale cortex actief is als mensen naar gesproken grappen luisteren. Dit deel van de hersenen is, zoals jullie vast allemaal onthouden hebben, ook actief bij beloning. Het

Over herhaling (los van humor) en geheugen zijn verschillende resultaten gevonden, maar degene die het meest spreekt tot de verbeelding van menig student zal hier worden beschreven. Van jongs af aan is er bij ons ingepeperd wanneer je iets wilt leren, je het vaak moet herhalen. Het spreekwoordelijke “stampen” komt hier vanJUNI 2012

BREIN

ducten iedere dag voor acht minuten – zo lang duurt een reclameblok tegenwoordig – langsrazen. Herhaling schijnt namelijk ook effect op geheugen te hebben, maar niet iedere auteur is het daar over eens). Humor heeft echter geen direct effect op geheugen. Het werkt via andere mechanismen als herhaling, verrassing, opwinding et cetera. Met name “incongruity” (vrij vertaald naar ongerijmdheid) blijkt onze aandacht te trekken. Dingen die raar zijn of niet passen bij de context onthouden we beter (die ene vieze, enge man in de Universiteitsbibliotheek lijken we vaker te zien dan het doorsnee meisje dat zich misschien feitelijk vaker in jouw gezichtsveld bevindt).

7

BREIN 8

daan. Herhaling lijkt een effectieve methode te zijn, maar erg efficiënt is het niet. Door enkel lesstof te herhalen worden continu dezelfde delen van het brein aangesproken. Je raakt snel verveeld (herkenbaar) en je hebt het GEVOEL dat je alles al weet (herkenbaar2). De stof zit echter niet goed verankerd en de waarschijnlijkheid dat je op het tentamen vergeet wat je hebt geleerd is groot. Mocht je het gevoel krijgen dat bovenstaande op jou van toepassing is, dan is het misschien handig om je leerstrategieën eens op de schop te gooien. Grappige ezelsbruggetjes helpen doordat ze verschillende delen binnen je brein aanspreken. Er zijn nog vele andere

HERSENSPINSELS

geheugentechnieken zoals voorbeelden, associaties leggen of de verhaaltechniek toepassen waarbij je een verhaaltje maakt van bepaalde woorden die je moet onthouden. Hoe meer technieken je toepast, hoe groter de kans dat de te onthouden stof ook daadwerkelijk blijft hangen. Wees gerustgesteld: voor de herkansingen van al je vakken kun je een heleboel geheugentechnieken uitproberen. Maar misschien kom je juist tot inzicht dat jouw onvoldoendes te wijten zijn aan je gebrek aan humor…

JULES ELLIS

Bezwaar

Hieronder een fragment van een door mij geschreven bezwaarschrift. In cursief staat wat ik echt denk. Hierbij maak ik bezwaar tegen de kosten

niet wat een “belastingsamenwerking” is

van uw dwangbevel en exploot. Na het mis-

(Wat denk je zelf nou?!). Voor hetzelfde geld

lukken van de incasso heeft u mij brieven

is dat een adverterende accountant of zo.

gestuurd in enveloppen met de kleurtjes van de Postcodeloterij. Zulke brieven open

Omdat ik een machtiging voor automati-

ik niet. (Hoe verzin je het!) Waarom gebruikt

sche incasso had gegeven, had ik ook geen

u geen blauwe enveloppen? Dan weet ik dat

reden om post over dit onderwerp te ver-

het over belastingen gaat en zulke brieven

wachten, en al helemaal niet van de mij

open ik direct. (Leugenaar!) Later heeft u

onbekende firma “BSR”. Doordat ik niet kon

op de envelop het woord “Belangrijk!” ge-

lezen dat het woord “belasting” op de enve-

schreven. Dat suggereert nog meer dat het

lop stond, zijn uw enveloppen tot vandaag

om zoiets als de Postcodeloterij gaat, want

ongeopend naast de deurmat blijven liggen

die doet dat ook altijd. (Nee, dit suggereert

bij de junk-mail. (Nee, dat komt doordat

dat het belangrijk is.)

je een luie bastaard bent die geld genoeg heeft). De hond heeft er een knus nestje van

Op de enveloppen stond in grote letters “BSR”. Hoe moet ik weten wat dat is? Waar-

gebouwd toen ze schijnzwanger was (Schattig hoor).

om zou ik dat openen? (Omdat je ze al 10 jaar betaalt..). Ik zie nu dat er in kleine let-

Zoals wel meer alleenstaande mannen van

tertjes naast staat: “Belastingsamenwerking

mijn leeftijd, ruim ik pas op als de voordeur

Rivierenland”. Dit is voor mij niet te lezen als

niet meer open kan. (En daar moet de we-

de envelop op de grond ligt. (O, dus nou ben

reld rekening mee houden?) Als ik had ge-

je opeens wél oud?) En al helemaal niet na-

zien dat dit brieven van een belastingdienst

dat de hond hem te grazen heeft genomen.

waren, had ik ze er natuurlijk direct uitgevist

(Welja, geef de hond maar de schuld.) U had

(Tuurlijk!), want ik ben oud genoeg om te

dat er wel wat groter op mogen schrijven.

weten dat men post van belastingambte-

(En jij had kunnen bukken als je niet zo vet

naren beter niet kan negeren. (Inderdaad!

was.) Bovendien, ik ben een inwoner van

Dus…?)

Nijmegen, niet van Rivierenland. En ik weet

JUNI 2012

9

O P D E S O FA

Humor in reclames: effectief of niet?

De Walk-in-fridge, ‘het komt wel goed, schatje’, ‘Sjors, je bent een eikel’. Het zijn allemaal voorbeelden van reclame met humor. Humor wordt erg veel gebruikt in reclames: 35 tot 45% van de reclames gebruikt het. Blijkbaar hebben reclamebureaus er dus wel vertrouwen in dat het werkt. Echter zeggen veel wetenschappers dat humor niet effectief is in reclame. Dus hoe zit het nu? Om antwoord te krijgen op deze en andere vragen over humor, sprak ik Madelijn Strick, die promoveerde met haar onderzoek naar de onbewuste effecten van humor in reclames. Het antwoord van Madelijn Strick is dat humor in reclame wel degelijk het gedrag van mensen beïnvloedt. De reden dat eerdere onderzoeken deze resultaten niet hebben gevonden is volgens haar dat zij hebben gekeken naar de bewuste beïnvloeding van humor op mensen. Madelijn Strick onderzocht de onbewuste invloed van humor en hieruit bleek dat humor zeker invloed had op menselijk gedrag.

10

omhoog, je brein maakt positieve stoffen aan, enz.). Terwijl je dat ervaart, zie je een merk. Als je dit herhaaldelijk meemaakt, worden er associaties gevormd tussen die positieve ervaring en het merk. Als je dan later in de supermarkt loopt en je ziet het merk, kan dit de positieve reactie weer oproepen.

Hoe beïnvloedt humor in reclame ons dan? Volgens Madelijn Strick heeft humor invloed op ons door middel van conditionering. Dit treedt ook op bij humor in reclames. Humor zorgt voor een positieve reactie in het hele li-

Verder kan humor op meer manieren gebruikt worden: Ten eerste is humor een heel belangrijk communicatiemiddel, hoewel hier nog maar heel weinig onderzoek naar is gedaan, wordt het heel vaak gebruikt om bijvoorbeeld een groepsband te versterken. Je merkt dit al aan een simpele stapavond met vrienden, waar humor is wordt er

chaam (je gaat lachen, je hartslag gaat

gelachen en is er een gezellige sfeer.

HERSENSPINSELS

Ten tweede kan humor een middel zijn om met een stressvolle of moeilijke situatie om te gaan. Een extreem voorbeeld is WO II. Mensen die concentratiekampen hadden overleefd, vertelden later vaak dat ze het gered hadden door humor. Door humor te gebruiken (bijvoorbeeld door een wachter belachelijk te maken) konden ze beter relativeren en was het makkelijker om door de moeilijke periode heen te gaan.

Ten derde kan humor gebruikt worden om iemand niet te kwetsen. Als je iemand iets moet vertellen wat hij of zij liever niet wil horen, kan humor de oplossing zijn. Als iemand bijvoorbeeld vraagt of je haar schoenen mooi vindt, zou je er een grapje over kunnen maken, bijvoorbeeld: ‘Nou, ik zag je al van mijlenver aankomen.’ Humor haalt vaak de heftige emotie van een moeilijke boodschap weg.

O P D E S O FA

JODY GEERTS

‘Een man die het heeft over een vrouw met humor, bedoelt eigenlijk een vrouw die lacht om grappen die hij zelf maakt. Terwijl een vrouw die een man zoekt met humor hoopt op iemand die háár aan het lachen maakt.’

JUNI 2012

11

O P D E S O FA

Hoewel humor dus wel invloed heeft op de werking van reclames, zit er ook een nadeel aan het gebruik ervan. Humor werkt namelijk waarschijnlijk alleen bij onbewuste processen. Het nadeel van humor is dat het de aandacht afleidt van waar het echt om gaat. Zo kan het zijn dat je vaak wel de reclame nog kent, maar niet meer het merk. Er zijn waarschijnlijk maar weinig mensen die nog weten dat bovenstaande reclames van Heineken, Roosvicee en Cupa-soup zijn.

Momenteel is Madelijn Strick werkzaam in Utrecht. Nadat ze haar studie in Nijmegen had afgerond en ze een tijdje in Nijmegen werkzaam was, kwam er een positie vrij in Utrecht en werd ze daar universitair docent. Naast het doceren, werkt ze nu aan een ander onderzoek: hoe mensen het beste beslissingen kunnen nemen. Toch blijft humor haar interesseren; nu helpt ze studenten met hun onderzoek naar de invloed van humor in overheidscampagnes.

KARAKTERSCHETS Naam: Madelijn Strick Geboortedatum: 08-06-1979 Opleiding: Sociale psychologie Hoogtepunt privé: Ehm... heel veel. In 2010 éindelijk de vierdaagse van Nijmegen uitgelopen. De buiten-Europa reizen van de laatste jaren (Australie, Laos, Thailand, India, Papua, in 2012 hopelijk naar Tanzania) waren ook stuk voor stuk hoogtepunten. En het steeds beter leren proeven en genieten van wijn. Hoogtepunt carriere: Cum laude promotie in 2009. Mijn proefschrift is toen door de Associatie van Sociaal Psychologische onderzoekers (ASPO) verkozen tot beste sociaal-psychologisch proefschrift van 2009. Leuk om te weten (over humor): Een man die het heeft over een vrouw met humor, bedoelt eigenlijk een vrouw die lacht om grappen die hij zelf maakt. Terwijl een vrouw die een man zoekt met humor hoopt op iemand die háár aan het lachen maakt.

12

HERSENSPINSELS

Humor, zittend op de SPiNkamer komt er niets anders voorbij dan flauwe grappen, rare filmpjes en vrolijke melodietjes. Maar waar dient humor voor in de dagelijkse maatschappij, naast dat het afleidt van het schrijven van een goed stuk voor de HersenSPiNsels? Waarom hebben mensen de behoefte om te zijn bij die ene grappige persoon? En wat zijn de voordelen van humor hebben? HersenSPiNsels duikt wederom in de gedragsprincipes van de mens, en deze editie gekoppeld aan humor. Is humor wel of niet belangrijk? Er zijn vele studies geweest die keken naar de voorkeuren in karakters bij het kiezen van partners en uit vele onderzoeken is gebleken; Ja, humor is heel belangrijk! De meest voorkomende wens bij partnerkeuze is namelijk humor. Het blijkt zelfs zo te zijn dat er meer aantrekking en binding ontstaat tussen mensen in een humorvolle situatie. Kortom, mocht je de komende maand die speeddate hebben, doe een clownsneus op, haal je beste goocheltrucs te voorschijn of neem dat moppenboekje van thuis nog eens door. Humor blijkt je dus aantrekkelijk te maken bij het andere geslacht! Echter, is dit niet het enige voordeel van humor, aangezien humor het stress niveau in mensen kan verlagen. Het wordt dus ook gebruikt als copingmechanisme, waarbij (vooral positieve

GEDRAG

Is Humor Aanleerbaar?!

humor, dus niet cynische humor) effectief emotie kan reguleren. (Samson & Gross, 2012). Het lichaam komt door de humor in een herstelmodus wat er voor zorgt dat je beter tegen pijn en verdriet kunt. Het is zelfs zo, dat één grap een pijn verminderende invloed kan hebben van een half uur! Dus mocht je angst hebben voor de tandarts, lees even de Donald Duck van te voren in de wachtruimte, en wat die nare man ook doet, pijn zal die je in ieder geval niet kunnen doen. Niet alleen als copingmechanisme is humor effectief, ook in de zakenwereld is het een belangrijk fenomeen. Het maakt mensen vrolijker en dat maakt dat ze beter zijn in onderhandelingen en zaken doen. Bovendien wordt humor ook vaak gebruikt bij het aannemen van nieuwe medewerkers. Humor bleek vaak gebruikt te worden door

JUNI 2012

13

GEDRAG

managers bij het verminderen van onzekerheid door het duidelijk maken van de verwachtingen in een baan, de cul-

zeker over, en allerlei theorieen zijn gevormd. Zo zegt de één, op zijn freudiaans, dat humor een manier is om

tuur van de organisatie en de manier van werken in het bedrijf. Hierdoor kregen nieuwe medewerkers al snel een ‘band’ met de organisatie en voelden ze verbondenheid door het implementeren van de humor in de organisatie. Kortom, het wordt gebruikt door nieuwe medewerkers, maar ook door de oudere garde om de normen, waarden en verwachtingen zo te formuleren dat iedereen zich ermee verbonden voelt en er geen ontevredenheid ontstaat binnen de organisatie (Heiss & Carmack, 2012).

je ‘id’ te uiten op een sociaal geaccepteerde manier. Kortom, het zou een manier zijn om frustraties, diepste verlangens en oergevoelens te kunnen uiten zonder direct iemand neer te slaan die je niet mag of iemand te ‘bespringen’. Een andere theorie over humor is dat humor een middel is om je superieur te laten voelen. Als iedereen om jouw grappen lacht, ben je de koning te rijk, en wie wil dat nou niet? Een derde zegt dat het meer te maken heeft met de ontwikkeling van jezelf in het leven. Kortom, het is niet duidelijk wat humor nou precies is. Echter waar we het wel over eens zijn, is dat humor je referentiekader kan veranderen. Humor is een vaardigheid waardoor je op een andere manier tegen de realiteit kan

Het is goed dat we kunnen praten over wat humor kan doen voor iemand. Maar wat is humor nou precies? Hier zijn de onderzoekers wat minder

14

MYRTHE VAN EERDT

Nou is het zo, dat vaak gezegd wordt dat mannen grappiger zijn dan vrouwen. Een opmerking waar ik het als vrouw natuurlijk niet mee eens ben. De onderzoekers Mickes, Parris, Mankoff & Christenfeld (bijna allemaal mannen natuurlijk) hebben hier in 2012 onderzoek naar gedaan. Ze hadden twee mogelijkheden, of mannen zijn echt grappiger dan vrouwen, of vrouwen gaan ervan uit dat mannen grappiger zijn waardoor ze grappige dingen attribueren aan mannen, terwijl dit helemaal niet het geval was. Gelukkig voor de vrouw bleek dit laatste het betere alternatief te zijn. Hoewel mannen daadwerkelijk vonden dat mannen grappiger waren, bleek het voor vrouwen zo te zijn dat ze inderdaad grappige uitspraken aan mannen attribueerden aangezien ze mannen als ‘grappiger’ beschouwden.

Dat humor een goed iets is, is nu wel duidelijk, maar zou je ervoor kunnen zorgen dat je meer humor krijgt? Ja, dat kan! Humor lijkt niet genetisch bepaald te zijn, en wel trainbaar! Één manier van het verkrijgen van humor is van anderen overnemen en af te kijken hoe een ander grappige dingen vertelt. Onbewust leer je hierdoor beter te timen en mogelijkheden te zien in een situatie voor een grap. Goed excuus dus om je boeken nog één avond te laten liggen en een ‘How I Met You’re Mother’-marathon te houden. Echter, de grootste tip van humor begint bij zelfvertrouwen. Een grap met zelfvertrouwen brengen is één van de belangrijkste voorspellers hoe mensen er op reageren, en dus hoe je zult overkomen in de sociale wereld.

GEDRAG

aankijken. Humor kan bijvoorbeeld van een negatieve situatie een positieve situatie maken. Je bent vast wel eens ooit, in het volle zicht, in een snoekduik op de grond gestuiterd. Je zou met een rood hoofd kunnen opstaan, en iedereen zal je uitlachen. Echter, als je met een scheef gezicht omhoog komt, en ‘oepsie’ zegt, zal iedereen ‘met’ je lachen in plaats van ‘om’ je lachen. Kortom, humor kan net dat sociale redmiddel zijn, dat iedereen soms nodig heeft.

Het moge duidelijk zijn, dat humor veel toevoegt in de levens van mensen, zowel op relatiegebied als in organisaties en zelfs op copingsgebied. Nu we weten dat mannen niet perse grappiger zijn dan vrouwen, en dat je humor kan trainen, zou ik zeggen: Schud de beste grappen uit je mouw en vertel met zelfvertrouwen je beste verhalen. Het kan je leven alleen maar beter maken. En als het niet beter wordt, dan in ieder geval grappiger.

JUNI 2012

15

R E P O R TA G E 16

Komisch Gruwelen Om niet de grens van ‘ja, nu is het wel grappig genoeg geweest’ te overschrijden in deze editie van HersenSPiNsels, gingen wij als commissie naar Ravenstein om daar een moderne editie van het zogenaamde Grand Guignol (gruweltheater) te bekijken, gemaakt door Erik Karel de Vries en Rob Beumer. Wonderlijk genoeg leidde deze poging tot balans ook tot een hoop gegrinnik.

HERSENSPINSELS

RENSKE ROORDA wijzen en zo kwamen we toch nog op tijd

mezelf voorgenomen niet te veel te ver-

voor onze reservering. Een poging tot

klappen over het ‘hoe-en-wat’ van dit

vergaderen mislukte, maar het eten was

uitje, aangezien ik, eerlijk gezegd, ook

wel heel lekker.

niet wist wat we konden verwachten. De site van het theater liet ook te wen-

Om half negen werden we opgehaald

sen over en wist ons enkel te zeggen dat

door een bus à la griezelbus, die ons uit-

het een macabere fantasiewereld zou

eindelijk naar de locatie van het theater

betreffen waarin de duistere zijde van

zou brengen. We durfden er niet in, bang

het menselijk brein werd uitvergroot

voor wàt het ons en wáár het ons naar-

en bloot gelegd. We konden geen goed

toe zou brengen. Tevens was het mistig

einde verwachten, maar wel een hoop

en begon het inmiddels al te schemeren,

psychologisch drama, horror en special

dus criminelen die ons uit het niets zou-

effects. Het idee achter Grand Guignol is

den vastgrijpen werden niet uitgesloten.

namelijk: hoe meer mensen flauw vallen,

Op de locatie werden we opgewacht

hoe groter het succes. Als laatste advies

door een man en twee grote vrouwen

wist de site ons te zeggen dat we op het

in zwarte pakken, die ons op uiterst rus-

ergste voorbereid moesten zijn. En dus

tige – en daardoor verontrustende – toon

begon het gruwelen al in de trein. Er

vertelden dat we een kopje koffie of thee

werd van alles verzonnen: dat één van

konden gaan drinken voordat de voor-

ons ‘vermoord’ zou worden, dat we con-

stelling begon.

R E P O R TA G E

Het begon al bij de treinreis. Ik had

stant zouden schrikken of dat we zouden flauwvallen van angst. Hilariteit alom

Het was intussen donker geworden en

dus, vooral omdat we er geen stap verder

ondanks de poging tot gezelligheid mid-

mee kwamen.

dels een kampvuurtje, werden door ons systematisch alle mogelijke vluchtroutes

Eenmaal aangekomen in Ravenstein

verkend, die allemaal nergens toe leid-

moesten we nog de weg vinden naar de

den, was onze conclusie. We waren over-

Keurvorst waar we zouden gaan eten en

geleverd aan de drie kleerkasten, zonder

vervolgens zouden worden opgehaald.

een idee wat er zou gebeuren. De koffie

Hier werd weer een knap staaltje ‘smart

was op en de voorstelling ging begin-

phone, dumb user’ laten zien. Drie van

nen. We werden een zaaltje ingeleid met

ons liepen met navigatie keihard de ver-

rechts een stuk of dertig stoelen en bar-

keerde kant op. Gelukkig hadden we één

krukken die als tribune dienden en links

iemand die ons de juiste richting wist te

een woonkamerachtige inrichting. Er

JUNI 2012

17

R E P O R TA G E

stond een sofa, een bureautje, een kastje en een kamerscherm. Het gruwelen kon beginnen. De voorstelling begon braaf, maar vanwege de verwachting dat het continu schrikken zou zijn, hing er een onrustige ambiance in de zaal. De actrice deed in principe niets bijzonders, maar we waren continu bang dat ze een of ander bloedbad zou veroorzaken. Toen een tweede acteur het podium betrad bleek het stuk zowaar humor te bevatten en de gespannen sfeer werd iets meer ontspannen. Een harde knal en lichtflits, die samen het onweer illustreerden, resulteerden in de eerste opschudding en onrustigheid. De rest van de eerste helft werd

leuk zou zijn? Maar dat was uiteraard pre-

doorstaan in continue nervositeit over

cies niet de bedoeling. De tweede helft

wanneer het bloedbad zou beginnen en

begon alweer snel en het stuk bleek weer

uiteindelijk goed bevredigd door het uit-

van voren af aan te beginnen, nu met een

trekken van een tong, het doorsnijden

ander verloop. De spanning was minder

van een keel en het besproeien van een

dan tijdens de eerste helft, de verwach-

gezicht met zwavelzuur. Tevens bleek

ting echter hoger. Hoe zouden ze de eer-

achter het kamerscherm een lijk in een

ste helft kunnen toppen? Qua spanning

rolstoel te zitten, waar wij sterk van ver-

konden ze dat ook niet, de tweede helft

moedden dat het leefde. In tegenstelling

was minder spannend, maar meer filoso-

tot wat ik verwachtte, werd er vooral veel

fisch, wat het interessant en afwisselend

gegiecheld tijdens de gruweldaden, zou

maakte. Een buiging van de acteurs en

dit een vorm van coping zijn?

een handgebaar van het lijk (dus, toch!) en de voorstelling was ten einde. Uit-

18

Tijdens de pauze was het duidelijk tijd

eindelijk besloten we dat het een leuke

voor een debriefing. Ik kreeg allemaal

ervaring was geweest – ‘weer eens iets

verwijten naar mijn hoofd geslingerd:

anders’, maar de volgende keer gaan we

hoe had ik in vredesnaam gedacht dat dit

toch gewoon zwemmen…

HERSENSPINSELS

RUTH PLAGGENBORG

STRIP

JUNI 2012

19

PERSOON

Lachen doet je goed Humor gebruiken de meeste mensen vaak, en sommigen gebruiken het te vaak. Maar wat we niet beseffen is dat humor naast het leuker maken van een avondje bankhangen ook toepasbaar is op de wat serieuzere zaken.

Naast seks, dat we bespraken in ons vorige thema, is humor ook een van de dingen die mensen beschouwen als een van de grotere plezieren in het leven. Zij het nu met vrienden, of met je oom Jos, samen lachen is leuk en het kan je een stuk beter doen voelen. Het is dan ook geen verre stap om humor te gebruiken in therapie. Waar de eer-

20

HERSENSPINSELS

ste therapeuten zichzelf zeer serieus namen en bij wijze van spreken geen gezichtsspier vertrokken, begint humor steeds vaker een deel uit te maken van de therapeutische sessie. Martens (2004) beschreef al dat humor op meerdere wijze kan worden toegepast bij patiënten met antisociale

KOEN HENDRIKS ceren, ze waarderen het wel wanneer de therapeut dit gebruikt in zijn sessies (Simmons-Mackie & Schultz, 2010).

Echter, de voorgenoemde toepassin-

Humor werkt niet alleen in dit soort professionele situaties. Als je op dit moment een relatie hebt is het waarschijnlijk zo dat het gevoel voor humor van je partner een van de dingen is waar je voor bent gevallen. We mogen op zijn minst hopen dat je af en toe om elkaar kan lachen. En dat is precies waar Butzer en Kuiper (2008) van uit gingen toen zij onderzoek deden naar het gebruik van humor in zowel conflictsituaties als plezierige situaties tussen partners. Zij maakten hier nog wel een belangrijk onderscheid: een onderscheid tussen positieve, nega-

gen van humor zijn redelijk vanzelfsprekend. Maar hoe vanzelfsprekend is humor als men het inzet bij therapie voor afasie? Ook hier is onderzoek naar gedaan, waar ten eerste uit bleek dat mensen met afasie moeite hadden met het begrijpen van humor zelf, maar wanneer zij de humor wel begrepen was hun reactie normaal. Ook bleek dat wanneer er gelach te horen was bij de grap zelf, de mensen positiever reageerden. Alhoewel de patiënten met afasie zelf vaak niet in staat zijn om een mop of woordgrap te produ-

tieve en ontwijkende humor, waarin positieve humor complimenterende of verlichtende grappen zijn, negatieve humor juist betekent dat je je partner afzeikt en ontwijkende humor een poging is om jezelf uit het conflict te ‘lolbroeken’. Een goed punt, want tijdens een ruzie kun je bijvoorbeeld een grap over je uiterlijk niet echt gebruiken. En wat bleek: men gebruikt vaak humor in een relatie, maar niet alleen op de goede manier. Daarnaast vond men ook dat tevredenheid met de relatie positief correleert met het gebruik van

JUNI 2012

PERSOON

persoonlijkheidsstoornissen (ASPS). Zo helpt humor om een band te creëren tussen patiënt en therapeut. In het geval van mensen met ASPS is dit extra handig, gezien zij vaak op een vijandige en dominante wijze communiceren. Daarbij zijn mensen met ASPS vaak niet in staat om hun eigen gebreken in te zien en ze reageren vijandig wanneer dit op een analytische manier wordt gebracht. Ook in dit geval kan humor helpen om patiënten dit alsnog te laten bewerkstelligen, maar de wijze waarop de patiënt zelf humor gebruikt kan de therapeut op zijn beurt weer meer vertellen over hoe de patiënt omgaat met zijn emoties.

21

PERSOON

humor. Het meest opvallende was dat in conflictsituaties mensen niet meer positieve humor gaan gebruiken om de partner weer aan het lachen te krijgen, maar alleen de negatieve en ontwijkende humor tot een minimum beperken. Wat kunnen we leren van deze blik op klinische humor? Ten eerste is humor niet alleen bruikbaar om je vrienden aan het lachen te maken of jezelf neer te zetten als een clown. Het heeft

22

HERSENSPINSELS

daadwerkelijk een positieve invloed op relaties tussen patiënt en therapeut, zelfs als de stoornis van de patiënt op het eerste gezicht een enorme barrière lijkt. Maar ook in je eigen huissituatie is humor behulpzaam, zolang het maar positief wordt gebruikt en niet om een ruzie uit de weg te gaan. En al die positiviteit tovert zeker een lach op mijn gezicht!

ANNELIEKE HISSINK

(Maar eigenlijk gaat het nergens over)

Vandaag gaan we het niet hebben over het weer.

Het blijkbaar nodige herhalen van het woord leuk

Dat is toch altijd slecht, anders wordt er niet over ge-

wordt vaak gebruikt om aan te geven dat iemand niet

praat. Tenzij het weer uitzonderlijk goed en leuk is.

grappig-leuk is, dus niet noodzakelijk grappig, maar

Ook hebben we het niet over het openbaar vervoer.

wel prettig en plezier opleverend. Of in sommige ge-

Daar is ook altijd wel wat mee. Anders hadden we het

vallen, waarin we denken dat het eventueel een pret-

er niet over. Nee. Vandaag gaan we het over iets leuks

tig (leuk?) gevoel op kan leveren.

COLUMN

Leuk

hebben. Leuk. Het leuk zelf. Wat is nou leuk? Zijn wij leuk? Is dit leuk? Leuk leuk? Leuk toch!

Een andere verschijningsvorm van leuk is in combinatie met de woorden erg, heel, of ook vaak voor-

Om te beginnen beantwoorden we maar meteen de

komend: helemaal. Dat is om aan te geven dat sim-

eerste vraag. Wat is leuk? Leuk, volgens de van Dale

pelweg leuk niet meer voldoet om de leukheid (lees:

is het volgende: leuk bn, bw 1 grappig; prettig: een ~e

grappigheid, prettig stemmendheid, plezier opleve-

opmerking 2 prettig stemmend, plezier opleverend:

rendheid) van de persoon, het voorwerp, de situatie

een ~ feest. Grappig, even in het kort, houdt in dat

of de gebeurtenis te omschrijven. In dat geval wordt

men er wel van moet lachen (of gewoon “leuk”). Pret-

een van de eerder genoemde woorden ingevoegd.

tig, ook in het kort, betekent plezierig, of aangenaam.

Met erg wanneer iets gewoon leuker is dan leuk. Heel

Kortom, leuk is grappig, prettig, plezierig, en het kan

als het toch wel leuker is dan erg leuk. En als zelfs heel

er zelfs voor zorgen dat men gaat lachen. Altijd pret-

de lading niet meer dekt is helemaal van toepassing.

tig om te weten.

In het uiterste geval komt helemaal heel erg leuk-leuk voor. Of gewoon fantastisch of geweldig. Al is dat

Nu weten we wat leuk is. Maar we weten nog niet

weer een ander geval, waar we het vandaag niet over

wat er nou leuk is.. De meest leuke, voor de hand lig-

hebben. Net zoals het weer en het openbaar vervoer.

gende leuke dingen zijn dan toch grappen. Nu we het

Al zijn die laatste twee vaak niet leuk.

toch over humor hebben. Een klein uitstapje die kant op. Goede grappen komen vaak voort uit incongruen-

Wat is nou verder niet leuk? De niet leuke dingen.

tie. We hebben verwachtingen over hoe iets zal lopen

Dingen die stom zijn. Is stom de tegenhanger van

en als dit plotseling totaal anders gaat, is het grappig.

leuk? Of is niet leuk de beste tegenhanger van leuk?

Of gewoon leuk. Niet iedereen ziet echter overal de

Past onplezierig anders beter? Of niet grappig, uit-

lol van in. Bij een slechte grap, of bij de humorlozen

gaande van de definitie? Laten we er voor het gemak

onder ons wordt de discontinuïteit namelijk vaak be-

maar vanuit gaan dat alles dat niet leuk (erg leuk,

stempeld als stom. Of simpelweg niet leuk.

heel leuk, helemaal leuk, of leuk leuk) is, buiten de categorie van het leuk valt. Moet alles leuk zijn? Zou

Iets anders wat we ook leuk kunnen vinden zijn

leuk zijn als het zo was. Leest er hier iemand nog?

mensen. Mensen kunnen namelijk grappig-leuk zijn.

Zou ook leuk zijn. Conclusie, er zijn veel dingen leuk.

Maar mensen kunnen ook wel bestempeld worden

Maar veel gaat eigenlijk nergens over. Nu over naar

met een andere vorm van leuk. Namelijk, leuk leuk.

het weer. Dat gaat gelukkig ook nergens over.

JUNI 2012

23

HOTSPOT

ANNELIEKE HISSINK

24

HERSENSPINSELS

HOTSPOT

HOTSPOT: De Lindenberg Vroeger een bibliotheek, nu huis van de Kunsten. Dichtbij het valkhof, ietwat weggestopt achter een ander gebouw ligt de Lindenberg. Er worden meer dan 500 cursussen in beeldende kunst, dans, schrijven, muziek en theater gegeven. Daarnaast is er ook nog het theater, waar zowel professioneel- als amateurtoneel vertoond wordt. Voor beeldende kunst (vanuit zowel binnen als buiten de Lindenberg) is er het expo podium. Meer behoefte aan cultuur? Als je eens een gezellig avondje uit wilt, kun je zeker een leuke voorstelling van de Lindenberg proberen!

JUNI 2012

25

IN N DOZIJN

RUTH PLAGGENBORG

Humorloze autisten Sheldon Cooper is een mooi voorbeeld van een autist, ook al beweren de makers van de serie The Big Bang Theory dat het personage zich gewoon “Sheldony” gedraagd. Het is zo’n typische autist die niets begrijpt van sarcastische humor, zich moeilijk volgens de sociale regels kan gedragen en alles letterlijk neemt. Er wordt dus regelmatig verondersteld dat mensen met Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) geen humor hebben. En dat je humor in de buurt van autisten dus beter kunt vermijden, want ze snappen het toch niet. Maar dat is een groot misverstand. Bulderen, brullen, gieren, schateren, lachen en glimlachen kan anders geïnterpreteerd worden door mensen met ASS. Dit geldt ook voor het begrijpen van gezichtsexpressie, houding en intonatie. Bij humor gaat het vaak om heel kleine nuances en subtiele signalen, waardoor de humor net niet gevat kan worden of de goede grap net niet leuk verteld wordt. Het gaat bij humor om de juiste afstemming in ontvangen (begrijpen) en vertellen van een grap.

26

HERSENSPINSELS

Volgens de DSM IV nemen mensen met een autistische stoornis alles letterlijk. Woordspelingen en grapjes begrijpen ze dus niet of nauwelijks. Zeg je bijvoorbeeld: “Ah joh, je bent gek”, dan zal een kind met autisme zich dit erg aantrekken en misschien wel boos of verdrietig worden. Ander voorbeeld. Als een kind met autisme per ongeluk een beker laat vallen, en iemand anders (leerkracht of klasgenoot) zegt: “Nou, bedankt”, dan zal het antwoord waarschijnlijk luiden “Graag

gedaan”. Dat is niet brutaal bedoeld maar een automatische reactie op het woordje ‘bedankt’. Ook vragen worden vaak letterlijker opgevat dan de bedoeling was. Vraag je bijvoorbeeld: “Wil je straks voetballen?” Dan krijg je vast als antwoord: “Jazeker!”, waarop het kind vervolgens iets heel anders gaat doen. Hoe kan dat? Omdat het kind je vraag letterlijk nam. Je hebt alleen maar gevraagd of het kind iets wil. En ‘straks’ is ook maar een relatief begrip. Straks kan over één minuut zijn maar ook over een half uur. Beter is het dus om geen vraag te stellen maar om te zeggen: “Wij gaan over vijf minuten voetballen en we willen graag dat jij meedoet.” Tja, als buitenstaander zijn deze voorbeelden grappig. Voor iemand met autisme misschien niet. Tenminste niet op dat moment, maar met wat uitleg over het voorval zal ook hij of zij er om kunnen lachen. Anders gezegd: mensen met autisme hebben wel humor! Maar het duurt soms wat langer voor iemand met autisme reageert op wat je zegt of doet. Mensen met autisme hebben vaak moeite om de wereld om zich heen te begrij

pen. Ze nemen gefragmenteerd waar, de informatie komt als het ware in de vorm van puzzelstukjes hun hersenen binnen. Eerst moet diegene alle informatie op de juiste plek puzzelen. Soms lijkt het dan alsof hij of zij niet hoort wat er gezegd wordt en dan dus voor enige tijd niet reageert. De verleiding kan dan groot zijn om de persoon met autisme gewoon maar buiten te sluiten. Terwijl je hem of haar alleen maar wat puzzeltijd hoeft te gunnen. Al met al zijn autisten dus helemaal niet humorloos. Sterker nog, mensen met Autisme Spectrum Stoornissen zijn soms hilarisch met hun scherpe opmerkingen. Maar mocht je de volgende keer iemand met autisme bellen om te vertellen dat je wat later bent, zeg dan dat je net in de auto zit en onderweg bent, in plaats van: “ik ben net aangereden..” JUNI 2012

27

INTERVIEW

Lachmeditatie

“Je voelt je gedoucht van binnen” Lachen is gezond, dat weten we allemaal. We doen het graag, vaak en veel. Maar wat nou als je lachen op een andere, gestructureerde en bijzondere manier integreert in je leven: door middel van lachmeditatie. Hersenspinsels interviewde dhr. Dhyan Sutorius, oprichter van het ‘Centrum ter Bevordering van het Lachen’ te Duivendrecht. We kennen hem al van de lachmeditatie workshops die hij voor SP!N heeft verzorgd de afgelopen twee jaar. Geïnteresseerd doken we in de boeiende materie van de lachmeditatie. Wat is uw visie op de rol van humor in het dagelijks leven? “Humor is een prachtige waterlelie geworteld in het troebele water van verdriet” Citeert dhr. Sutorius schrijver Godfried Bomans. Juist in moeilijke situaties kan humor gezond zijn en lachen helend werken. Heel veel humor is echter negatief. “Naar sommige cabaretiers kan ik bijvoorbeeld niet kijken, ze zetten mensen voor paal en lachen óm mensen.” Het verschil tussen lachen óm en lachen mét is heel belangrijk. Lachen óm iemand is vaak heel negatief, maar lachen mét iemand is gelijkwaardig, warm en accepterend. Wanneer je lacht met vrienden en familie gebeurt er iets heel bijzonders, samen lachen verbindt mensen met elkaar. “Het versterkt het contact op hart

28

HERSENSPINSELS

en buik niveau en je voelt je daardoor dichter bij elkaar.”. Lachmeditatie, kunt u dat verder uitleggen? Lachmeditatie is een gestructureerde vorm van een meditatie oefening, die bestaat uit drie stadia van 5 minuten ieder. Je kunt het met anderen doen, of alleen met een spiegel. In stadium één rek je met al je energie je spieren uit, en in het laatste minuutje trek je – zonder te lachen (!) gekke bekken, steek je je tong uit en kijk je in de ogen van de ander (of van jezelf in de spiegel). Dit bevordert de ontspanning en zorgt ervoor dat de schaamte die kan worden ervaren bij het doen van deze oefeningen minder wordt.

ELKE SNIEKERS

INTERVIEW

In het tweede stadium ga je eerst glimlachen, dan zachtjes lachen en langzaam steeds harder lachen. Totdat je vanuit je buik buldert van het lachen. Sta jezelf toe te lachen zonder reden, maar je mag ook met reden lachen. Mensen zijn heel erg gewend om te lachen met een reden, maar dat is hier absoluut niet nodig. “De lachmeditatie is bevrijdend en heerlijk om te doen.” Belangrijk hierbij is om je te realiseren dat je iedere seconde de keuze hebt om je te laten afleiden door iets in of buiten jezelf, en dat je die keuze iedere keer kunt herstellen wanneer je merkt dat je afgeleid bent. Ook huilen mag en kan tijdens deze fase van de meditatie. Je kan huilen van het lachen, maar je mag ook huilen van verdriet. Lach dan mét je tranen en accepteer zo je verdriet. Wees hierbij iedere seconde bewust van het hier en nu. “Als ik me rot voel heeft dat altijd te maken met gisteren, morgen, overmorgen of volgend jaar. Dat is niet op dit moment. In het hier en nu kan er iets vervelends zijn, maar dat is meestal die ene seconde te dragen.” Wanneer je tijdens deze fase boosheid voelt, uit je dit gevoel niet maar lach of huil je met die energie van boosheid.

Het derde stadium is plotselinge en absolute stilte. Met al je aandacht ga je terug naar je lijf, je bent je bewust van je lichaam en het contact met moeder aarde. Wat je ook voelt, voel daar een “Ja” voor. Iedere keer dat je merkt dat er een gedachte in je hoofd schiet, zeg je tegen deze gedachte: “ tot ziens”. De gedachte mag terugkomen, maar nu even niet. Om de functie van dit stadium te illustreren maakt dhr. Sutorius een mooie vergelijking. “De stilte na een concert van Mozart is ook van Mozart.” Deze stilte is heel bijzonder en belangrijk, deze doet recht aan het voorafgaande. Je ziet vaak dat de dirigent na de laatste tonen zijn handen nog een tijdje

JUNI 2012

29

INTERVIEW

omhoog houdt, en dan langzaam omlaag laat zakken, zodat er nog even genoten kan worden van de stilte voordat de mensen gaan klappen. “Als mensen meteen gaan klappen is dat dood en doodzonde.” Wat is de essentie van lachmeditatie? De essentie van lachmeditatie is accepteren, loslaten en heel bewust in het moment zijn. Op het moment dat je accepteert dat het is zoals het is en dat er dingen zijn die je niet kunt beïnvloeden, dan gebeurt er echt iets anders. Dat verandert hoe je tegen dingen aankijkt. Wanneer je buldert van het lachen vanuit je buik, dan kunnen bijzondere inzichten daarna vanzelf komen. Verwacht dit echter niet, want dan komen ze niet. Het echte effect kom soms pas na een aantal weken. Belangrijk is ook om te realiseren dat er niets bereikt hoeft te worden, en respecteer hierbij je grenzen. Tijdens lachmeditatie stroomt de energie door je lijf en het prikkelt je levenskracht. Iemand zei een keer na een lachmeditatie: “ik voel me gedoucht van binnen” 14 februari jl. heeft u voor SPiN-leden een lachmeditatie workshop gehouden. De ervaringen van mensen die

30

HERSENSPINSELS

hieraan hebben deelgenomen zijn vaak dat ze het ongemakkelijk vonden om zich te laten gaan en zich schroomden om voluit te gaan lachen op uw commando. Wat vind u hiervan? Het is niet lachen op commando, je kiest ervoor om eraan deel te nemen. Om die schaamte te overkomen zijn de vooroefeningen gedaan. Als je echt het lachen toelaat gebeurt er iets heel anders. Als je het vaker doet gaat het steeds makkelijker, omdat het in het begin inderdaad een beetje gek is. Stel je oordeel hierover uit totdat je het minstens drie weken lang iedere dag hebt gedaan. Waarbij je je eigen lachmeditatie dagboek hebt bijgehouden met de één of twee woorden en/ of beelden die je gevoel van ervoor of erna beschrijven. Take home message “Doe het zo vaak je wilt en kunt, en iedere dag alsof het de eerste keer is!” Voor meer informatie zie: www. lachmeditatie.info

KEVIN DE GOEDE

D R . FA I L

ZURE APPEL Alweer de vierde editie van het jaar en gelijk de laatste editie voor de vakantie. Afgelopen jaar heb je massa’s spanning en seks om de oren gekregen tijdens het lezen van de hersenspinsels. Dit keer hebben we een wat lichter onderwerp. Sociale beïnvloeding is nog nooit zo leuk geweest! Dit keer in de Dr. Fail: een bespreking van de edelste vorm van het komische om zo mensen zover te krijgen dat ze instemmen met je verzoek. Volgens Berger zijn er 45 verschillende vormen van humor. Een leuk, maar verder volstrekt zinloos feitje, aangezien dat er veel te veel zijn om nu even snel te behandelen. Humor is grofweg in te delen in twee categorieën: De eerste categorie bestaat uit de ingestudeerde grappen, beter bekend als de dijenkletsers. De tweede categorie bestaat uit de spontane grappen, waarbij de grap zit verwerkt in de context. In dit stuk richt ik me vooral op het maken van spontane grappen en niet zozeer op het vertellen van grappen waar de meeste mensen jeuk van krijgen.

Humor werkt het beste als het gerelateerd is aan de boodschap en zomaar een mop vertellen die niks te maken heeft met je verzoek heeft wel effect, maar is minder succesvol dan een grap die aansluit bij de context. De reden dat willekeurig grappen maken minder goed werkt, is dat een grap die niks te maken heeft met het verzoek vooral afleidend werkt. Bij een grap die verbonden is met het verzoek hoeven mensen geen cognitief uitstapje te maken, maar kunnen ze zich blijven richten op de boodschap. Voor het succesvol gebruiken van elke beïnvloedingstechniek JUNI 2012

31

D R . FA I L 32

is het belangrijk dat je over een goede dosis zelfkennis beschikt, dat je door hebt hoe je doelgroep in elkaar zit en dat je weet wat de vorm is van de boodschap die je probeert over te brengen. Laten we beginnen met de vorm van je boodschap. Humor werkt via afleiding. Het begrijpen van een grap kost namelijk cognitief vermogen. Hierdoor is een komische routine minder geschikt voor het overbrengen van complexe boodschappen en werkt het vooral goed bij het stellen van een klein verzoek. Wanneer je dus een complexe boodschap probeert over te brengen dan kun je je clownsschoenen beter thuislaten. Weet je van tevoren echter

HERSENSPINSELS

al dat jouw boodschap weerstand op gaat roepen dan is het wel aan te raden om een paar mooie grappen te plaatsen. Humor vermindert namelijk kritisch denken en is goed te gebruiken om een zaal vol egeltjes langzaam van hun stekeltjes te ontdoen. Nadat je de vorm van je boodschap hebt doorgenomen is het belangrijk dat je eens kritisch kijkt naar de mensen die je wilt overtuigen. Als je door hebt dat je boodschap weerstand op gaat roepen heb je vaak ook al wel door wat voor publiek je voor je hebt zitten. Wanneer je humor gebruikt om ervoor te zorgen dat je boodschap beter wordt ont-

voorbeeld onderwijsdirecteur bent dan kun je gerust wat grappen maken tijdens college om zo de titel van meeste sympathieke docent binnen te slepen. Mits die grappen dus niet over appels gaan. Als laatste is het belangrijk dat je niet de draak steekt met je eigen boodschap. Als je zelf niet in je eigen verhaal gelooft, of overkomt alsof je jezelf niet serieus neemt, dan gaan andere mensen dat ook niet doen. Dit is ook gelijk de reden waarom we nog nooit een clown hebben gehad als president (sorry Geertje, maar met dat haar overtuig je niemand) en waarom het mij maar niet lukt om mensen ervan te overtuigen dat je een appel niet hoort te neuken.

D R . FA I L

vangen, dan is het van belang dat je een correcte inschatting maakt welke grappen je kunt gebruiken. Als je namelijk een pro-abortus presentatie komt geven aan een zaal vol christelijk conservatieven, dan gaat het averechts werken als je grappen maakt zoals: wat is het verschil tussen een appel en een dode baby?* Door grappen te gebruiken die als ongepast worden ervaren neemt je geloofwaardigheid sterk af. En geloofwaardigheid is waar het om draait. Hierbij komt je zelfkennis om de hoek kijken. Hoe geloofwaardig ben je? Humor heeft veel positieve effecten. Mensen die komisch overkomen worden sociaal aantrekkelijker gevonden, worden gezien als oprechter en worden in zijn geheel als positiever waargenomen. Het enige nadeel aan grappentappen is dat humor ervoor zorgt dat je als minder competent wordt gezien. Als je een geloofwaardigheidsprobleem hebt dan kun je beter sowieso geen humor gebruiken. Wordt je echter als zeer competent gezien, omdat je bij-

* Overduidelijk ongepaste grap: Een appel neuk je niet voordat je hem opeet.

JUNI 2012

33

HERSENSPINSELS

RENSKE ROORDA

Het is geel en de afwas staat erop. Banaanrecht.

Het is geel en het waait op je af. Een banaanwaaier.

Het is geel en het kan fluiten. Banarie.

Het is geel en het pest.

Wat doet een banaan wanneer er een schroefje los zit? Banaandraaien.

Ba-na-na-na-na-naa-na!

Het is geel en het hangt aan de muur.

Het is geel en het hangt achter een auto. Banaanhangwagen.

Banaanplakbiljet.

Het is geel en je steekt er kaarsen mee aan.

Het is geel en het komt van achteren.

Een achterbakse banaanval.

Een banaansteker.

Het is geel en de mensen die de hele tijd dit soort mopjes vertellen komen het tekort. Banaandacht.

34

HERSENSPINSELS

Het is geel en je kunt er je boot aan vastleggen. Een banaanlegsteiger.

JOEP AAN DEN BOOM

GEDICHT

geen titel. Nergens zijn wolkenkrabbers hoger dan hier. Dat is onpraktisch. Echter, in onze stad is iets aan de hand. Fictieve puntenslijpers buigen zich over de toppen van de gebouwen. Glasscherven, betonbrokken en verf spatten op ons neer, wanneer de stadsconstructie steeds spitser wordt. We twijfelen of we moeten rennen, of, onze paraplu’s moeten pakken. Immers, een hagelstorm gaat ook gewoon voorbij. Met onze hoofden in onze nekken zien we hoe het glazen plafond –dat in ons geval de hemel isdoorboord wordt, en onze wolken niet meer draagt. Schouders ophalen heeft geen zin, hoe onverschillig we ook zijn: we zitten er tot over onze oren in. We moeten toch ergens slapen.

JUNI 2012

35

Weet jij een leuke plek waar je Hersenspinsels mee naartoe wilt nemen, maak er dan een foto van en stuur hem op naar [email protected]