Help! Hoe leer ik mijn kind gezond leven? Informatie & tips voor ouders

Help! Hoe leer ik mijn kind gezond leven?

Informatie & tips voor ouders

Inhoud HELP! Hoe leer ik mijn kind gezond leven? Balans in je leven

6

Basisregels voor gezond gedrag

7

Gezond leven = zelfdiscipline

8

Overheid in actie

9

Stimuleer bewegen

10

Te gezond?

12

Verslavingen

13

Wat kan school doen?

14

Colofon Dit is een uitgave in de HELP!-brochurereeks van OUDERS & COO. Deze brochures helpen ouders om hun kind belangrijke vaardigheden aan te leren die nodig zijn voor thuis en op school. De brochures zijn ook in te zetten bij bijvoorbeeld ouderavonden of projectweken op school. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van OUDERS & COO. Tekst: Cécile de Bruin, Beeld: Bajo, Eindredactie: Saskia Hankins, Vormgeving: Louise Vlegels. OUDERS & COO, Postbus 125, 3970 AC Driebergen Tel.: 0343 513434, mail: [email protected]

WWW.OUDERS.NET 2 HELP!

HELP!

3

Voorwoord ‘Als het maar gezond is’, is de vurige wens van aankomende ouders. Al voor de nieuwe spruit er is, maken ouders zich zorgen over de gezondheid. Want een gezond kind is geen vanzelfsprekendheid. Handicaps, chronische ziekten, allergieën en andere beperkingen hebben een enorme invloed op een kind en dus op een heel gezin. Dan ervaren we hoe kwetsbaar het leven is. Juist vanuit het besef dat je niet alles in de hand hebt, is het goed om stil te staan bij wat u uw kind wél aan kan leren als het gaat om gezondheid. Wat wél te beïnvloeden is. Want voor het lange en gelukkige leven dat u uw kind zo graag gunt, is gezondheid een belangrijke voorwaarde. In deze brochure leest u wat uw kind helpt voor een gezond lijf en gemoed en hoe u uw kind stimuleert om goed voor zichzelf te zorgen.

4 HELP!

HELP!

5

Balans in je leven B

ij gezond leven denken we al snel aan twee dingen: gezond eten en goed bewegen. Dat wordt ons door allerlei voorlichtingscampagnes ook wel duidelijk gemaakt. Voeding en beweging zijn ook van grote waarde, maar gezond leven is meer dan dat. Het gaat dan om de manier van leven, om hoe je met je lijf en gevoel omgaat. Dus niet alleen om af en toe een balansdag zoals gewichtconsulenten aanraden, maar om de totale balans in je leven. Tijd maken voor elkaar in een druk gezinsleven, laten merken dat je elkaar waar-

6 HELP!

deert, ruimte geven voor vriendschappen, ontspannen na sport of een drukke dag, genieten van het moois in de natuur: ook dat zijn aspecten van de balans in het leven vinden. Gezond gedrag is: n Goede nachtrust. n Hygiëne, persoonlijke ver-

zorging. n Gezonde lucht. n Goede voeding. n Niet te veel genotsmidde-

len. n Voldoende beweging. n Kunnen ontspannen. n Tevreden zijn met jezelf. n Vrienden hebben.

Basisregels voor gezond gedrag A

ls ouder heb je de verantwoordelijkheid om je kind een gezonde levenshouding, en dus een goede balans aan te leren. Neem ‘voeding’. Een peuter leert u om niet onbeperkt te snoepen, een achtjarige geeft u uitleg over de broodnodige vitamines en van uw puber hoopt u dat hij niet elke dag zijn brood weggooit en een broodje kroket koopt. Of in elk geval dat hij vroeg of laat op de gezonde basis terugvalt die u hebt meegegeven. Kortom, het aanleren van gezond gedrag gebeurt in de opvoeding door de jaren heen op verschillende manieren. Dit helpt daarbij: n Geef ook hierin het goede voorbeeld (matig alcoholgebruik, ontspanning niet alleen voor de tv, als het even kan de fiets in plaats van de auto, niet te veel snacken). Ken daarbij uw valkuilen: wanneer gaat het mis? n Stel uw eigen gezinsregels op voor gezond gedrag (slaaptijden, begrenzen tvkijken en computeren, al-

leen in het weekend chips en cola, elke dag even naar buiten). Gezond leven is iets structureels dat als het ware ingebakken moet worden in de dagelijkse gewoonten. n Maak het makkelijk om thuis gezond te leven (vers fruit voorhanden, schone sportkleren in de kast, goede fietsen in de schuur, lekkere spulletjes voor de persoonlijke hygiëne, genoeg bergruimte voor een schone kamer, liefde en aandacht voor voldoende zelfvertrouwen en een goed gevoel). n Waardeer uw kind om zijn uniekheid. Geef het door wat u doet en zegt de boodschap mee: ‘Jij bent bijzonder en zoals jij is er maar één, zorg dus goed voor jezelf!’ n Houd uw kind in de gaten wanneer het slapen, eten, ontspannen, vriendschappen onderhouden, naar school gaan of sporten langere tijd moeizaam verloopt. n Praat er met uw kind over

als het niet lekker in z’n vel zit: weet het de oorzaak? Vraag ook eens aan de leerkracht hoe het op school gaat: vangt deze signalen op? Zoek met uw kind naar oplossingen. n Komt u er samen niet uit? Durf om hulp te vragen bij huisarts, consultatiebureau of opvoedinstanties.

HELP!

7

Gezond leven = zelfdiscipline “Ik heb nu echt geen tijd om te sporten/gezond te koken.” ”Ik ben doodmoe. Maar het werk moet af en ik moet kunnen slapen dus neem ik maar een extra borrel/slaaptablet.”

beseffen niet hoeveel vet en calorieën snacks bevatten. n Reclamemakers doen ons geloven dat de snack lekker én gezond is.

Het aanleren van gezond gedrag vraagt discipline van u als ouder. Want als u druk bent, kan ‘gezond leven’ op een laag pitje komen te staan. En dat heeft invloed op het hele gezin. Bijvoorbeeld als het gaat om snacken.

Behoeften

De valkuilen van snacken: n Het is overal voorhanden: in de winkel, de snackautomaat op school, thuis in de voorraadkast… n De kinderen zelf: ze willen liever lekker dan gezond. n Kinderen zien dingen van elkaar. n Het is moeilijk om nee te zeggen. n We vinden het zelf ook lekker. n Weinig tijd: kant en klaarproducten zijn snel en makkelijk te bereiden. n Pure onwetendheid: we

8 HELP!

Zelfdiscipline begint bij ons als ouders en wij moeten dit aanleren aan onze kinderen. Een gezonde levensstijl leert uw kind eerst door simpelweg uw gezinsregels op te volgen en later door deze zelf toe te passen. Of het nu gaat om de behoefte aan slapen, drinken, bewegen of eten: kinderen moeten leren hun behoeften te beheersen. Een bekende pedagogische uitspraak is dat opvoeden niets anders is dan het leren uitstellen van behoeften. Zo wordt een baby geleefd door zijn driften. Honger? Dan huilen! Moe? Dan slapen! Op latere leeftijd moeten kinderen inzien dat hun behoeften niet altijd meteen kunnen worden vervuld. Je moet wel eens op je beurt wachten. Of iets doen ondanks dat je moe bent of

Overheid in actie G geen zin hebt. Dat levert frustraties op, zeker bij tieners. Als ouders sta je voor de schone taak om je kind daarmee te leren omgaan. En vooral: om het te leren rekening te houden met de behoeften van anderen. Het is in elke situatie weer kiezen waar u als ouder de grens legt. Mag roken bij u thuis vanaf zestien jaar, of alleen buiten of helemaal nooit? Helpt verbieden of gaan ze het dan stiekem doen? Krijgt uw kind een beloning als het niet rookt? Het helpt om met anderen over deze opvoeddilemma’s te praten. Hoe pakken ouders in uw familie- of kennissenkring dit aan? Praten met ouders van leeftijdsgenoten kan ook op een ouderavond op school over gezond gedrag (zie kader ‘Doe gezond!’). Ook traktaties, overblijven, schoolregels en het kantinebeleid kunnen daarbij aan de orde komen.

elukkig hoef je als ouders het aanleren van gezond gedrag niet alleen te doen. Ook de overheid heeft zorgen over de gezondheid van de jeugd en is met name op het bestrijden van overgewicht actief. In 2005 startte de overheid het landelijke convenant overgewicht. Uitgangspunt is dat verschillende partners in Nederland samenwerken in het vinden van een balans tussen eten en bewegen. Inmiddels heeft het convenant twintig partners, waaronder de Consumentenbond, de vakbonden, de VO-raad (koepel organisatie van middelbare scholen) en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Doel is gezonde keuzes voor iedereen gemakkelijk, aantrekkelijk en vanzelfsprekend te maken. 

Cijfers en feiten

Overgewicht is wereldwijd een explosief groeiend probleem. Van de jeugdigen (4-15 jaar) heeft op dit moment 13,5% van de jongens en 16,7% van de meisjes overgewicht. Het percentage ernstig overgewicht ligt op 3%. Van de volwassenen

mannen kampt 57% met overgewicht en van de volwassen vrouwen 42%. Ernstig overgewicht (BMI>30) komt voor bij 12% van de volwassenen.

Maatschappelijk probleem

Overgewicht is in eerste instantie een individueel probleem met als oorzaak een verstoorde balans tussen de energie-inname en het energiegebruik. Oftewel: we eten meer calorieën dan we met bewegen verbruiken. Maar overgewicht is ook een maatschappelijk probleem. In de praktijk blijkt het niet

makkelijk om de energiebalans in evenwicht te krijgen door de manier waarop onze moderne maatschappij is ingericht en de invloeden en verleidingen waaraan we elke dag blootstaan. Meer hierover weten? Kijk op de website van het Kenniscentrum Overgewicht: overgewicht.org.

Doe gezond! Ouders krijgen het steeds drukker, gezinnen hebben minder tijd met elkaar. Voeding moet daarom makkelijk te bereiden zijn en gezelligheid bieden. Er wordt steeds meer gekozen voor gemaksvoeding en producten die kinderen lekker vinden. Reclamemakers springen hier slim op in. Ze weten precies waar onze kinderen gevoelig voor zijn en dat heeft invloed op het koopgedrag van ouders. De ouderavond ‘Doe gezond!’ van OUDERS & COO (i.s.m. Teleac en het Voedingscentrum) laat zien welke verkooptrucs op ons worden losgelaten. Een boeiende avond die u en uw kind helpt kritische consumenten te worden en gezonde en verantwoorde keuzes te maken. Ook op uw school? Vraag de school of ouderraad dit te organiseren. Meer info via www.ouders.net of bel 0343 513434.

HELP!

9

Stimuleer bewegen H

oeveel moeten kinderen bewegen? De norm voor jeugdigen is: dagelijks een uur matig intensief lichamelijk actief zijn. Daarbij moeten de activiteiten tweemaal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie). Bron: convenantovergewicht.nl

Matig intensieve lichamelijke activiteiten zijn bijvoorbeeld: n wandelen, fietsen, traplopen, zwemmen n spelsporten zoals basketbal, hockey, voetbal. Lichamelijke activiteiten ter verhoging van lichamelijke fitheid zijn bijvoorbeeld: n roeien, wielrennen, hardlopen, lange afstandsporten (uithoudingsvermogen) n turnen, vechtsporten, atletiek, fitness (spierkracht) n yoga, turnen, taekwondo (lenigheid) n alle teamsporten en spelen (coördinatie). De duur en intensiteit van lichamelijke activiteit zijn inwisselbaar. Dertig minuten wandelen kan vervangen

10 HELP!

worden door 15 minuten hardlopen en 1x per dag een uur fietsen door 4x 15 minuten fietsen. Gezond bewegen betekent overigens niet alleen gaan sporten, maar ook lichamelijke activiteit inpassen in het leven van alledag. Concreet betekent deze richtlijn voor ouders: n Voor baby’s: niet te lang in de wipstoel, een kind wil van nature bewegen. n Voor peuters en kleuters: veel buiten spelen, speelgoed dat uitnodigt om te bewegen (step, bal), lekker klimmen en klauteren. n Voor 4-12 jarigen: lopend of fietsend naar school, lid worden van een sportclub, veel buiten spelen (trampoline, voetballen, tikkertje). n Voor 12-18 jarigen: is het niet (meer) via een sportclub dan wel in de dagelijkse activiteiten blijven bewegen: fietsen, wandelen, hardlopen en zwemmen.

Geen zin

Van nature hebben kinderen de neiging om te willen ontdekken. Zelfs baby’s

proberen hun spieren uit en willen op een gegeven moment letterlijk de box uit. Toch is niet ieder kind als het wat ouder wordt even actief. Zo kan gymles voor sommige kinderen zo frustrerend zijn dat ze niet meer gemotiveerd zijn om te gaan sporten. Als je bijvoorbeeld motorisch niet zo handig bent, altijd als laatste wordt gekozen of geplaagd wordt over je gewicht, gaat de lol van bewegen er wel af. Het hoofddoel van het vak lichamelijk opvoeding in het basis- en voortgezet onderwijs zou moeten zijn dat leerlingen lol krijgen en houden in bewegen. Geen zelfgekozen teams, veel variatie in gymnastiekactiviteiten en een goede sfeer. Dat maakt dat leerlingen zelfvertrouwen opbouwen en ook hierin een balans vinden. Vraag eens na op de school van uw kind wat de insteek van de gymles daar is! Ook thuis simuleert u uw kind van jongs af aan te bewegen door de leuke kanten te laten zien en van veel bewegen een gewoonte te maken: samen een balletje trappen, stoeien, in het weekend op de fiets of te

Welke sport of activiteit?

voet de natuur in... en dan na het bewegen lekker samen ontspannen. Maar ook: standaard de trap in plaats van de lift, op de fiets naar winkel en school, dagjes uit en vakanties met ontspanning én lichamelijk actief zijn. Wat past bij uw kind? De ene sport of activiteit past beter bij een kind dan de andere. Maar voor elk kind is er iets te vinden dat aansluit bij zijn karakter en mogelijkheden. Zorg dat u er samen achter komt wat, want door beweging maakt het lichaam stoffen in de hersenen aan waardoor uw kind zich actiever en energieker gaat voelen. Eenmaal in het ritme wordt bewegen steeds gewoner en makkelijker.

Mijn kind is het liefst buiten

Mijn kind is het liefst binnen

Graag in een team Graag alleen

Graag in een team Graag alleen

Winnen Lol

Winnen Lol

Winnen Lol

Winnen Lol

A

C

E

G

B

D

A: Competitiespelen: voetbal, korfbal. Hockey, beachvolleybal, rugby, cricket, wedstrijdroeien of zeilen. B: Survivalen, scouting (bosspelen), samen naar de skate- of schaatsbaan, wintersport (en après-ski), stoepranden, majorettes, recreatief roeien en zeilen, een balletje trappen in de wijk, midgetgolven. C: Competitie atletiek, (marathon)lopen, triatlon, paardrijden, schaatswedstrijden, buitentennis, racefietsen. D: Ponyrijden, vliegeren, fietsen, wandelen, skeeleren, windsurfen, trampoline springen, touwtje springen, schaatsen. E: Competitie volleybal, handbal, ijshockey, waterpolo, wedstrijdzwemmen, tafeltennis. F: Recreatief volleybal, jazzbal-

F

H

let, salsadansen, met elkaar naar de disco, samen naar het zwembad of naar de sauna, aquajoggen, bowlen, biljart, tafelvoetbal, pingpongen. G: Judo, karate, competitie badminton, squash, tennis, tafeltennis, schoonspringen, turnen. H: Fitnessen, baantjes zwemmen, bewegen met de Wii, voor de spiegel dansen, ochtendgymnastiek, een boksbal op je kamer. Tip: Nog geen leuke bewegingsactiviteit voor uw kind gevonden? Bewegen doe je ook met stofzuigen (gelijk schonere lucht in huis), tuinieren (leg een groentetuintje aan), een krantenwijk lopen (levert gelijk geld op) en shoppen (geef je het meteen weer uit)…

HELP!

11

Té gezond? A

andacht voor gezondheid kan ook doorschieten. Vooral tieners lopen het risico om overdreven bezig te zijn met hun uiterlijk en gewicht. Meisjes van 9 jaar blijken soms al te diëten. Als je de reclames en modellenwereld moet geloven, moet je wel slank zijn om succesvol te zijn. En misschien is aan de lijn doen iets wat in

12 HELP!

het gezin regelmatig voorkomt en voor een kind dus normaal. Maar op zo’n manier diëten heeft niets met gezondheid te maken. Daarom is het belangrijk dat uw kind leert dat het bepaalde vetten en voedingstoffen echt nodig heeft. Een kind zonder deskundige hulp op dieet zetten is onverantwoord. Vraag als uw kind

Verslavingen hiermee worstelt advies bij de schoolarts of huisarts. Zij kunnen doorverwijzen naar een jeugdarts of diëtiste. Discussieer in het gezin ook over reclame en schoonheidsidealen: klopt wat er wordt beweerd, is het reëel? Leer uw kind dat niemand perfect is en gelukkig ook niet hoeft te zijn; echte schoonheid zit toch echt van binnen.

P

ubers die om welke reden dan ook moeite hebben met volwassen worden kunnen last krijgen van eet- of slaapstoornissen. Overmatig drank- of drugsgebruik kunnen manieren zijn om de werkelijkheid te ontvluchten. Of manieren om erbij te horen. Vrienden hebben juist in deze leeftijd grote invloed. Pubers hebben sowieso de behoefte om te experimenteren: Wie ben ik? Wat past bij mij? Durf ik dat ook? Een eerste sigaret, een jointje, een piercing. Elke ouder is bang dat zijn kind over de grens gaat of verslaafd raakt. Maar alleen stomweg verbieden werkt niet. Praat in het gezin open over roken, drinken, drugs en uiterlijk. Zorg in elk geval dat u goed op de hoogte bent van de risico’s. Via internet (bijvoorbeeld via trimbos.nl, gezondheid.nl en stivoro.nl), de bibliotheek of folders bij de huisarts of de GGD is over elk onderwerp informatie te vinden. Zo kunt u naar uw kind toe beter onderbouwen waarom u iets wel of niet toestaat en welke regels u hanteert. Informeer ook eens op school wat deze doet aan voorlich-

ting of doe bij de ouderraad een suggestie om een bepaald thema aan de orde te stellen. Tips voor thuis: n Toon bezorgdheid: laat zien wat het doet als uw kind veel rookt, altijd aan de lijn is of obsessief aan het sporten is. n Probeer afspraken te maken over gewenst gedrag: voor je 15de niet roken, een goed ontbijt is verplicht, uiterlijk half 1 thuis in het weekend, voor je 18de geen piercing… n Blijf zoveel mogelijk in gesprek met uw kind. Probeer het contact goed te houden. Houd zicht op met wie uw kind optrekt en waar het uithangt. n Ken de risico’s, onderbouw uw regels en houd als het gaat om de gezondheid van uw kind voet bij stuk, ook al kost dat soms moeite en veel energie. n Schroom niet om zo nodig professionele hulp te zoeken voor uw kind en uzelf via de huisarts of de GGD.

Weetjes n Duidelijke regels over alcohol werken: als kinderen van hun ouders niet mogen drinken vóór hun 16e, beginnen zij later met drinken (onderzoek: Trimbosinstituut). n 6% van de 10-jarigen heeft wel eens gerookt. Dit percentage neemt sterk toe naarmate kinderen ouder worden: 27% van de 13-jarigen heeft wel eens gerookt en onder 17-jarigen is dit maar liefst 63%. Kinderen die al op jonge leeftijd roken uitproberen worden op latere leeftijd vaker dagelijks rokers dan kinderen die dat niet doen. Ouders blijken hierop weldegelijk invloed te hebben. Lees meer op: uwkindenroken.nl. n Een kind van 4-8 jaar heeft 1500 kcal. nodig; een kind van 9-13 jaar 2300 kcal. Kinderen krijgen al snel te veel calorieën en te weinig goede voedingsstoffen binnen. Wat uw kind dagelijks nodig heeft komt u te weten via: voedingscentrum.nl.

HELP!

13

Wat kan school doen? Een van de kerndoelen van het basisonderwijs is dat scholen kinderen moeten bijbrengen hoe ze gezond moeten leven. In de schoolgids staat bijvoorbeeld beschreven welke regels er op uw school gelden voor traktaties en overblijf. Check deze zodat u weet wat er van u verwacht wordt. Het voortgezet onderwijs besteedt steeds meer aandacht aan gezondheid. Het Voedingscentrum stimuleert dit met een jaarlijks terugkerende wedstrijd: de stimuleringsprijs De Gezonde Schoolkantine. En inmid-

dels is op een kwart van de middelbare scholen het roken op het schoolplein verboden. Scholen die structureel aan de slag willen met het bevorderen van gezondheid op school kunnen materialen, advies en scholing krijgen via De Gezonde School Methode: gezondeschool.nl. Hier zit ook de telefonische Helpdesk Gezonde School (0348 437680) voor zowel basis- als voortgezet onderwijs. Bijvoorbeeld voor vragen over het opzetten van gezondheidsbeleid of lespakketten over gezondheid.

Vragen over het onderwijs aan uw kind, bijvoorbeeld over gezondsheidsbeleid op school? Bel gratis 0800 5010, (kies eerst 1, dan 3 voor OUDERS & COO) of kijk op www.ouders-5010.nl voor antwoorden op veelgestelde vragen van ouders.

Bel gratis!

14 HELP!

kies 1 dan 3

HELP!

15

OUDERS & COO is de landelijke vereniging voor ouders, ouder- en medezeggenschapsraden in het christelijk en oecumenisch onderwijs. OUDERS & COO: n adviseert en ondersteunt ouders van schoolgaande kinderen n zet zich in voor een optimale samenwerking tussen school en thuis n maakt zich sterk voor een goede kwaliteit en sfeer op school n biedt hulp bij de opvoeding n informeert en schoolt ouders n bemiddelt bij conflicten n bestrijdt pesten, faalangst en geweld in het onderwijs n voert actie voor lage schoolkosten n verzorgt kant-en-klare ouderavonden n ondersteunt en schoolt overblijfkrachten n organiseert cursussen, trainingen en congressen n geeft voorlichting via ouderbladen en brochures n behartigt ouderbelangen n voert overleg met de overheid.

U kunt lid worden van OUDERS & COO. Kijk voor alle voordelen van een individueel lidmaatschap voor ouders op www.ouders.net of bel 0343 513434 voor meer info. 16 HELP!