GRATIS PERIODIEK CONTACTBLAD VAN DE GEBEDSKRING SINT-JAN VAN HET BISDOM ’S-HERTOGENBOSCH
JAARGANG 23, NUMMER 1 - VOORJAAR 2014
Heiligverklaring paus Johannes Paulus II Het Sint-Janscentrum viert zijn bezieler
Colofon Het kringblad is een gratis uitgave van de gebedskring Sint-Jan voor roepingen in het bisdom van ’s-Hertogenbosch. Het Kringblad verschijnt met Kerstmis, met Pasen en in de zomer.
Secretariaat: Papenhulst 4, 5211 LC ’s-Hertogenbosch T.: 073-6123055 F.: 073-6145315 E.:
[email protected] W.: www.sint-janscentrum.nl www.sonnius.nl Het staat vrij om, met bronvermelding, artikelen over te nemen in andere media. U gelieve ons daarvan op de hoogte te brengen. Gelieve persoonsmutaties door te geven aan het secretariaat van de gebedskring. Retourzendingen worden uit het bestand verwijderd.
In deze editie Voorwoord ............................................ 3
Mgr. Drs. A.L.M. Hurkmans
Johannes Paulus II: Wees niet bang ........ 4
Mgr. Dr. S. Van Calster
Bronnen van veelzijdigheid ................... 10 Pater Prof. Dr. B. Honings ocd Leken: overtuigd levende christenen....... 14 Mgr. Drs. J. Schröder Man van God: Paus Johannes Paulus II en het priesterschap ............................ 23
Mgr. Drs. A.L.M. Hurkmans
Johannes Paulus II en de theologie van het lichaam in een notendop................... 28
Dr. P. en Drs. J. van Hoof
Paus Johannes Paulus II en de sociale leer van de Kerk.......................................... 35
Professor Dr. G. van Wissen
In memoriam, Misintenties en Biechtgelegenheden............................... 39
Nieuwe leden zijn altijd welkom! Schroom dus niet om mensen te vragen om te bidden voor roepingen!
Financiële ondersteuning: U kunt de priester- en diakenopleiding van het Bossche Bisdom ondersteunen door een gift aan: Nederland: IBAN: NL46 FVLB 0225 2030 22 BIC: FVLB NL22 België: IBAN: BE18 5210 0532 0165 BIC: FVLB BE22 t.n.v. R.K. Instelling Sonnius te ‘s-Hertogenbosch
Afbeeldingen:
Kaft: Paus Johannes Paulus II, mgr. Ter Schure en de toenmalige rector Hurkmans. De foto hangt in de refter van het seminarie. De overige foto’s in dit Kringblad zijn genomen door de pauselijke fotograaf Arturo Mari tijdens het bezoek van paus Johannes Paulus II aan Nederland (1985). Met dank aan Stichting De Boog.
Voorwoord Het is mij een vreugde dit Kringblad te mogen presenteren. Twee pausen uit het recente verleden worden op de Zondag van de Barmhartigheid Heilig verklaard. Johannes Paulus II beschouwen wij met Monseigneur Ter Schure als de stichter van het Sint-Janscentrum. Daarom richten wij de schijnwerpers in dit Kringblad geheel op Hem. Natuurlijk is het Tweede Vaticaans Concilie, waartoe paus Johannes XXIII het initiatief nam, funderend voor de Kerk sinds de tweede helft van de vorige eeuw. Het gezagvol verstaan van dit concilie en uitleggen van dit concilie is vooral het werk van de pausen Paulus VI, Johannes Paulus II, Benedictus XVI en van de huidige paus Franciscus. Zij stonden dicht bij dit concilie. Paus Johannes Paulus II nam als jonge bisschop die leefde in een communistisch milieu heel intensief deel aan het concilie. In samenspraak met velen, met theologen en bisschoppen, heeft hij een groot aantal postconciliaire documenten het licht doen zien waarin hij heel de Kerk bij de hand neemt om het concilie te verstaan.
door hem geïnitieerd, en waarin de leer van de Kerk uiteengezet wordt. Daarnaast is er natuurlijk aandacht voor de priesteropleiding. En, hoe zou het ook anders kunnen, staan wij stil bij de positie van de leken, van de vrouw en bij de waarde van het gezin.
In dit Kringblad zoemen we in op drie belangrijke onderdelen. Als eerste de Catechismus van de Katholieke Kerk,
Mgr. Drs. A.L.M. Hurkmans, bisschop van ‘s-Hertogenbosch
U krijgt, beste bidders voor het seminarie, met dit Kringblad een bron van inspiratie. Mag ik u aanraden het niet te vlug tot u te nemen. Lees en herlees kleine onderdelen. Laat door wat u leest God werkzaam zijn in uw hart. Op die wijze zal uw geloof gevoed worden. Laat uw hart raken. Laat het vlam vatten. Dan kunt u naar het voorbeeld van paus Franciscus medemensen raken. Dan kunt u met hen uw geloof nog rijker uiten in gebed, in de participatie aan het kerkelijk leven en in liefde tot de naasten. Mag ik u danken en u mijn steun toezeggen op de weg van het geloof.
(Biografie zie pag. 27)
3
Johannes Paulus II Wees niet bang Er is wellicht geen paus die zo bekend is als paus Johannes Paulus II, die op zondag 27 april 2014 heilig verklaard wordt, samen met paus Johannes XXIII. Er is wellicht ook geen paus die meer landen heeft bezocht: alleen Rusland en China ontbreken nog op de lijst. Maar toen hij verkozen was en op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek verscheen: had u gehoord over kardinaal Wojtyła? Wist u waar Krakau ligt? Met zijn duidelijke boodschap: “Heb geen angst”, begroette hij de menigte. Hij verontschuldigde zich en vroeg zijn taal te corrigeren.
België In België herinnerde men zich dat deze nieuwe paus als student priester op het Belgisch College in Rome had gewoond. Polen had toen geen eigen huis in Rome. Verschillende van mijn professoren op het seminarie waren zijn huisgenoten geweest. Zij studeerden echter bij de Jezuïeten aan de “Gregoriana” terwijl hij als jonge priester bij de Dominicanen studeerde aan het Angelicum. Bij een bezoek aan Rome met het seminarie zei de paus tot Pater De Vos uit Gent: “Ik heb nog van u les gefoto: Wim Koopman
kregen. U heeft mij de smaak voor de filosofie bijgebracht”. Huisgenoten vertelden over “Charles”, zo noem-
4
den ze Karol onder elkaar. Velen onder
Bidden
hen schamen zich een beetje, omdat ze zo weinig aandacht toen aan hem
Toen hij vertrok vanuit Warschau naar
hebben besteed. Zij waren jong, se-
het Conclaaf waarin hij tot paus geko-
minarist en studeerden bij de Jezuïe-
zen zou worden, logeerde hij bij zus-
ten. Hij was ouder, al priester gewijd
ters in de buurt van de luchthaven.
en studeerde bij de Dominicanen, zo
Toen de zusters ‘s anderendaags de
verontschuldigden ze zich. Een onder
kamer in orde wilden brengen, stel-
hen, de latere kardinaal Joos uit het
den ze vast dat het bed niet beslapen
bisdom Gent was zelf ook al priester
was. Hij had de hele nacht gewaakt en
en bekommerde zich wel om de arme
gebeden. Oud-studenten vertellen dat
Poolse priester. Die relatie is geble-
hij in de pauze tussen twee colleges
ven: ook toen Wojtyła kapelaan was in
een statie van de kruisweg mediteer-
Krakau en later kardinaal en paus in
de. Anderen voegen er aan toe dat hij
Rome. Als kardinaal Joos naar Rome
elke morgen van 9.00 u tot 11.00 u
reisde kon hij telkens met de paus
in de kapel van het bisdom verbleef.
concelebreren en werd hij uitgenodigd
Hij bad er en bereidde zijn preken en
bij het ontbijt.
toespraken voor.
“Deze paus vergeet zijn vrienden niet
Zo gebeurden er ook merkwaardige
.…. ook al is hij nu paus”, zegden land-
dingen.
genoten. Huisgenoten uit het Belgisch
Vlak na de val van het IJzeren Gordijn
College vertellen: “Ze gingen op een
vertelde men mij in Letland: “Toen
avond na de examens in juni een ijsje
deze paus gekozen werd wisten wij
eten en nodigden
dat er een barst
“Charles”
in
uit.
Maar hij verontschuldigde
zich
en zei: ik moet nog
werken
het
commu-
nistisch Rijk was.
Hij was reeds als student een biddend mens.
en
bidden. Toen ze
Dit is een eerste stap
naar
onze
bevrijding.”
Dat
wisten ze in het
terugkwamen na
Oosten en daar-
anderhalf uur zat hij nog in de kapel
om moest hij verdwijnen.
te bidden.
Iedereen herinnert zich zeker de dra-
Hij
was
iemand.”
toen
reeds
een
biddend
matische beelden. In volle audiëntie wordt Johannes Paulus II op het SintPietersplein neergeschoten. Het was 13 mei, de feestdag van de verschij-
5
ningen van Maria in Fatima. Toen de
uit in een klooster in diezelfde tuin. Zij
paus de moordenaar in de gevangenis
zouden ook de altijddurende aanbid-
bezocht, vroeg deze geen vergiffenis,
ding in de Sint-Pietersbasiliek begelei-
maar keek hij de paus strak aan en
den.
zei: ”Waarom bent u niet dood? ..... Waarom bent u niet dood?” De moordenaar wist dat hij zijn wapen goed
Wees niet bang
had gericht. Er kon niets mis gaan. En
6
toch!
Niemand zal de eerste woorden van
De paus geeft zelf een antwoord. Hij
deze paus vergeten, die hij van op
heeft de kogel ten geschenke gegeven
het balkon van de Sint-Pieter naar de
en die is verwerkt in de gouden kroon
wereld richtte: “Wees niet bang.” Het
van Maria in Fatima.
waren woorden die in hem waren ge-
Als dank liet de paus in de tuinen van
rijpt. Het was immers zijn ervaring in
het Vaticaan een Fatima-grot bouwen.
zijn strijd dat hij met de genade van
Hij nodigde contemplatieve religieuzen
God altijd de overwinning behaalt.
Wees niet bang, vrees niet: het was
mers de kern van het christendom:
meer dan een slogan. In feite ligt in
de verkondiging van de levende Heer,
die woorden een wens uitgedrukt voor
die de machten van het kwaad heeft
alle mensen: “Wees niet bang voor
overwonnen. Voor Johannes Paulus II
de werkelijkheid van het leven.” Het
is onze tijd een tijd van veralgemeen-
is de uitdrukking van zijn vertrouwen
de twijfel: twijfel aan de toekomst van
in God, van zijn geloof in zijn eigen
de maatschappij en aan de toekomst
dienstwerk in het Petrus-ambt.
van de mensheid zelf. Tegenover deze
De uitspraak “Wees niet bang”, was
twijfel stelt hij het ‘eenvoudige geloof’
ongetwijfeld gericht tot de wereld
als enig redmiddel.
waarin de ene mens bang is voor de
Voor de paus zijn de laatste woorden
andere, al even bang is voor het leven
van Christus tot zijn leerlingen type-
en misschien zelfs nog meer voor de
rend: “Ziet, Ik ben met u alle dagen
dood. De paus is zich bewust dat er
tot aan de voleinding der wereld.” En
een einde moet komen aan de moe-
verder: Wanneer Christus in het cena-
deloosheid, leegte en zinloosheid van
kel, alvorens zijn apostelen te verla-
het bestaan. Net
ten zegt: ‘Ik zal
zoals bij Verrijze-
u niet verweesd
nis, betekent het ‘wees niet bang’ een keerpunt in de nis.
geschiedeBracht
achterlaten:
Wees niet bang! Vertrouw op God.
het
‘vrees niet ... Ik
Ik
keer tot u terug.’ Hij belooft de H. Geest. Het
‘wees
niet
bang’ krijgt al-
ben het!’ van Jezus op Paasdag geen
dus zijn fundament in het geloof dat
totale ommekeer in de harten van de
de levende Heer aanwezig is in de
bange, weggelopen leerlingen teweeg?
Kerk en haar zijn blijvende bijstand
Met het ‘vrees niet’ drukt de bijbel
schenkt door de heilige Geest. Maar
telkens weer op een nieuwe wijze uit
dat alles is er slechts opdat de mens
dat er vanuit Jezus een ‘halt’ aan de
zou komen tot de waarheid over zich-
angst wordt toegeroepen. Het ‘vrees
zelf: de mens is door God geschapen
niet’ is dan telkens ook in de Paas-
om eeuwig bij Hem te zijn.
verhalen het begin van een zending, een opdracht. De paus ziet zijn eigen
De kerk heeft de vorm van de ‘Ark
pastorale opdracht tegen de achter-
van Noach’: wie in de ark was, werd
grond van deze fundamentele zending
beschermd. Zo ook nu. Buiten han-
van de apostelen. Dit alles raakt im-
gen acht grote klokken (geschonken
7
kerk verwerkt. De hele kerk is gebouwd rond een groot kruis. Zij hangt er in feite aan vast. Neemt men dit kruis weg, dan stort de kerk in elkaar. Ook dat is symbolisch bedoeld: neem het kruis weg uit ons geloof, en het verliest alle inhoud.
Priesteropleiding Maar het communisme wilde zijn stempel drukken op de hele bevolking. Daarvoor werden alle theologische faculteiten gesloten, ook die van Krakau, waar de paus zelf was gepromoveerd. Bedoeling was om een staatsfaculteit over te houden: door de staat be-
8
door de katholieken uit Nederland): zij
taald, met veel voordelen voor de pro-
symboliseren de Acht Zaligheden. Te
fessoren. Het leek een mooi voorstel
midden van de goddeloze stad moet
en dat van een communistische staat!
de Blijde Boodschap van het Evange-
Maar er was een keerzijde: de profes-
lie weerklinken: de Acht Zaligheden.
soren moesten ‘Pax-Priesters’ zijn, die
De aartsbisschop kreeg de steun van
welwillend stonden tegenover het re-
heel Polen. Er werden keien uit alle ri-
gime. Alle professoren voor de semi-
vieren aangevoerd en tegen de grote
naries en de priesteropleiding zouden
muur van de Ark geplaatst: symbool
dan daar gevormd worden.
van de eenheid die sterk maakt. De
De aartsbisschop van Krakau liet dit
astronauten brachten een stuk steen
niet zo maar gebeuren en stichtte zelf
van de maan mee en het werd ver-
een theologische faculteit in zijn ei-
werkt in het tabernakel. Paus Paulus
gen priesterseminarie met zijn eigen
VI schonk een steen uit het graf van
professoren, die ook een doctors- en
Petrus. Hij werd in het altaar van de
habilitationstitel hadden. Zo werden
vanaf dat ogenblik de professoren
lachend aan en zei: “Roepingen kunt
voor de seminaries, met de steun van
u niet maken. Wij moeten ze vragen.
Rome daar gevormd. De aartsbis-
Wij moeten ervoor bidden. Dat doen
schop beschouwde zijn faculteit als de
wij in Polen en vragen roepingen aan
voortzetting de
van
de Koningin van
eeuwenoude
faculteit die aan de
Universiteit
was aangesloten. Thans is zij uitgegroeid Johannes
tot
Polen,
Roepingen kunnen we niet maken. Wij moeten ze vragen. Wij moeten ervoor bidden.
Maria
van Czestochowa. Maria heeft ons eerste
toch
de
priester
de
– Jezus – ge-
Paulus
geven! Waarom
II universiteit. Het Sint-Janscentrum
zou zij vandaag ons geen priesters
heeft een samenwerkingsverband met
geven. Verder zijn er ook andere fac-
deze theologische faculteit en kan zo
toren. Wij hebben gelukkig nog goede
vanuit het seminarie de baccalaure-
katholieke families. Daaruit ontstaan
aatstitel geven aan de priesterkandi-
roepingen. Verder is er het politieke
daten.
klimaat. Als een jongen met een ideaal iets voor zijn volk wil doen, dan is
Het is bekend dat Polen veel priester-
dat niet langs burgerlijke wegen. Al-
roepingen had. Stapelbedden in de
leen de Kerk staat bij het volk. Zij is
seminaristenkamers waren er het be-
authentiek. Al het andere is vreemd
wijs van. Wij hadden de gelegenheid
en ingevoerd. De jongeren beseffen
aan de spirituaal van het seminarie
dat en daarom willen zij zich engage-
van de paus in Krakau te vragen hoe
ren in die Kerk.”
dat kwam. Wat was het geheim van de vele roepingen? Hij keek ons glim-
Mgr. Dr. S. Van Calster
Over de auteur Mgr. Dr. Van Calster is sinds 1988 docent homilitiek en pastoortheologie aan het Sint-Janscentrum. Hij is tevens pastoor te Mariadorp (bisdom Roermond) en lid van de redactie van het theologisch tijdschrift ‘Communio’. Op 26 juni 2010 is hij vanwege zijn inzet en verdiensten voor de Kerk benoemd tot erekapelaan van de Paus.
9
Bronnen van veelzijdigheid Apostolische Overlevering en Heilige Schrift
Bij gelegenheid van de publicatie van de Catechismus van de Katholieke Kerk (CKK, 1992), opgesteld ter uitvoering van het Tweede Vaticaans oecumenisch concilie, schrijft Johannes Paulus II, in zijn Apostolische Constitutie Fidei Depositum: ‘Het goedkeuren en publiceren van de CKK behoort tot de dienst die de opvolger van Petrus wil bewijzen aan de heilige katholieke Kerk en aan alle particuliere kerken die in vrede en gemeenschap met de apostolische zetel van Rome leven: de dienst namelijk om het geloof van alle leerlingen van onze Heer Jezus (vgl. Lc 22,32) in stand te houden en te versterken en tevens de handen van eenheid in hetzelfde apostolisch geloof te maken’.1
De dienaar van de
dienaren
Gods vraagt vervolgens ‘aan de herders van de
mus
Als de Kerk haar evangelisatieopdracht wil invullen, moet ze bij zichzelf beginnen.
in
publiceert dienst
van
de kerk als gemeenschap
van
kerk en aan de
herders en gelo-
gelovigen
vigen. Om even-
om
deze Katechismus in een geest van ge-
wel deze zending te kunnen vervul-
meenschap te ontvangen en hem met
len, moet de Kerk als gemeenschap:
volhardende ijver te gebruiken bij de
a. eerste en vooral zichzelf steeds
vervulling van hun zending het geloof
evangeliseren; b. de mensheid op
te verkondigen en op te roepen tot
wereldniveau evangeliseren. Eigenlijk
een evangelisch leven’.2 Paus Wojtyła
betekent dit: als de kerk haar evan-
stelt hier duidelijk dat hij de Katechis-
gelisatieopdracht wil invullen, moet ze
1 Catechismus van de Katholieke Kerk, Licap c.b.v.a. Brussel, p. 11 2 idem
10
en
goedkeurt
bij haarzelf beginnen. Mijn bijdrage wil
hen zijn enige Zoon als kinderen aan
daarom de heilige Johannes Paulus II
te nemen (vgl. Ef 1,4-5). Door zich-
vereren door in te gaan op zijn Apos-
zelf te openbaren wil God de mensen
tolische Constitutie Fidei Depositum
in staat stellen Hem een antwoord te
zoals de CKK die geloofsschat van de
geven, Hem te kennen en Hem in veel
goddelijke openbaring omschrijft. Uit
grotere mate te beminnen dan zij uit
deze omschrijving wordt duidelijk dat
zichzelf zouden kunnen.4 Van belang
deze geloofsschat bronnen zijn van
is dat een eigenschap van de godde-
zijn veelzijdigheid.
lijke openbaring de geleidelijkheid is, die verwezenlijkt wordt in daden en
De goddelijke openbaring
woorden die een innerlijke samenhang met elkaar hebben.5 Johannes Paulus II volgt in woord en daad meesterlijk
Het heeft God in zijn goedheid en wijs-
deze goddelijke pedagogie, omdat hij
heid behaagd zichzelf te openbaren en
het depositum van het geloof, de apos-
zijn ‘geheim raadsbesluit’ (Ef 1,9) te
tolische overlevering en de H. Schrif-
doen kennen, waardoor de mensen
ten als bronnen gebruikt. Het christe-
door Christus, het uit de maagd Maria
lijke geloof is dan ook voor hem zoals
mensgeworden Woord, in de Heilige
voor de H. Bernardus van Clairvaux,
Geest hebben Vader
toegang
géén godsdienst
tot
van
en
de
deel-
genoten worden gemaakt van de
Het Christendom is de godsdienst van het levende Woord van God.
het
boek.
Het Christendom is de godsdienst van
het
na-
van
God,
tuur.3 M.a.w. God
een
geschreven
goddelijke
die ‘woont in on-
Woord ‘niet
en stom woord,
genaakbaar licht’ (1 Tim 6,16) wil zijn
maar van het mensgeworden, levende
eigen goddelijk leven meedelen aan
Woord’6 – de CKK voegt er nog aan
de mensen, die door Hem uit vrije
toe: ‘Christus, het eeuwige Woord van
wil geschapen zijn (vgl. Gn 1,26), om
de levende God, moet door de Heilige
3 4 5 6
Vgl. CKK 51 Vgl. CKK 52 Vgl. Dei Verbum, 2 H. Bernardus van Clairvaux, Homilie over de Gezondene, 4,11
11
Samen met de pastoor van de parochie (midden) leidt pater Honings (links) Mgr. Hurkmans in 2012 rond in het klooster van de Karmelieten te Rome.
Geest onze geest toegankelijk maken
Bevestigende slotgedachten
‘voor het begrijpen van de Schriften’ (Lc 24,45) opdat zij geen dode letter
Heel de goddelijke openbaring: de
blijven’.7 Ik verwijs hier als overtui-
apostolische Overlevering en de H.
gend bewijs naar de drie encyclieken
Schrift, Oud en Nieuw Testament,
van Johannes Paulus II: Christus, de
spreken niet alleen over Christus maar
Verlosser van de mens (Redemptor
worden ook in Hem vervuld. De vaders
Hominis - 1979); De Vader, rijk aan
van Vaticanum II leren dat ze onder-
barmhartigheid (Dives in Misericordia,
ling nauw verbonden zijn en deel heb-
1980); De Heilige Geest, Heer en Le-
ben aan elkaar. Want zowel de Overle-
vendmaker (Dominum et Vivificantem,
vering als de Schrift komen voort uit
1986).
dezelfde goddelijke bron, vloeien als
7 CKK 108
12
het ware in elkaar over en zijn gericht
Heilige Geest aan de apostelen is toe-
op hetzelfde doel.8 Beide stellen in de
vertrouwd, en geeft het integraal door
Kerk, Christus tegenwoordig, die be-
aan hun opvolgers, zodat zij, verlicht
loofd heeft bij de zijnen te blijven alle
door de Geest van de waarheid, dit
dagen tot aan de
door hun predi-
voleinding
van
king trouw bewa-
de
dus
wereld,
tot aan het einde van de tijd (vgl. Mt 28,20); deze bronnen
maken
daarom die dagen
vruchtbaar.9
Hier is van belang
te
De heilige Schrift is het Woord van God, in zoverre dit onder ingeving van de Heilige Geest schriftelijk wordt vastgelegd. De heilige Overlevering bewaart het Woord van God en geeft het integraal door aan hun opvolgers zodat zij dit door hun prediking trouw bewaren, verklaren en verspreiden.
ren, verklaren en verspreiden.10 De vaders van Vaticanum II bevestigen
deze
bij-
drage door te leren dat de Kerk, waaraan de over-
stellen
dracht en de in-
dat, om deze ge-
terpretatie van de
meenschappelijke bron van het chris-
Openbaring is toevertrouwd ‘niet uit
telijk geloof door te geven wij twee
de heilige Schrift alleen haar zeker-
verschillende manieren moeten on-
heid put omtrent het geopenbaarde.
derscheiden. ‘De heilige Schrift is het
Derhalve moet men beide met een-
Woord van God, in zoverre dit onder
zelfde liefde, eerbied en respect aan-
ingeving van de Heilige Geest schrif-
vaarden en vereren’.11
telijk wordt vastgelegd’. ‘De heilige Overlevering bewaart het Woord van
Pater Professor Dr. B. Honings ocd
God, dat door Christus, de Heer, en de
8 Vgl. Dei Verbum 9 9 Vgl. CKK 80 10 CKK 81 11 Dei Verbum, 9
Over de auteur Pater Bonifatius Honings ocd is woonachtig in Rome. Hij is emeritus hoogleraar in de sociale moraaltheologie en raadgever van verschillende Vaticaanse congregaties. Reeds jarenlang is hij begeleider van retraites en bezinningsdagen.
13
Leken: overtuigd levende christenen Paus Johannes Paulus II in zijn samenwerking met en visie op leken: vrouwen en mannen van alle leeftijden – geen priesters, geen religieuzen – in het hart van de Kerk en ten dienste van de wereld. “Als bisschop steunde ik veel nieuwe
menlijke werkgroepen van seminaris-
activiteiten van leken, bijvoorbeeld
ten en studenten geneeskunde. Ik gaf
bijeenkomsten in het kader van de
steun aan nieuwe initiatieven waarin
pastorale zorg aan gezinnen, geza-
ik de adem van Gods Geest voelde”.1 Later in Rome, zo zegt hij in het zelfde boek, leerde hij een aantal nieuwe bewegingen kennen en waarderen.
Contacten werden ontmoetingen Karol Wojtyła heeft jong zijn ouders en enige broer verloren. Een tante heeft mede zijn opvoeding ingekleurd. Hij gaat naar de middelbare school en moet aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, om te vermijden dat hij geïnterneerd wordt maar ook om zelf in zijn onderhoud te voorzien, zwaar werk verrichten in een steengroeve, in de omgeving van Krakau. Later zal hij aan dat ruwe handwerk een gedicht wijden, waarin hij iets verwoordt van de waardigheid van het handwerk maar ook van de vernedering die de 1 Johannes Paulus II, Sta op, laten wij gaan, Lannoo, Tielt, 2005, p. 121
14
arbeiders vaak moesten ondergaan.
reel van de mensen wat op te krik-
Een foto laat zien hoe hij vele jaren la-
ken. Als jonge priester – en vanaf 38
ter, wanneer hij eenmaal kardinaal is,
als jeugdige bisschop – zie je hem
een groep oud medearbeiders in zijn
op het sportveld en in de kano, maar
paleis ontvangt. De jonge jaren van
vooral op de ski’s en daarbij steeds
Wojtyła spelen zich dus niet af in een
omgeven door jonge mensen met wie
klerikaal milieu, zoals vaak het geval
hij spreekt, discussieert en tochten
bij toekomstige priesters. In hetzelf-
maakt. Aan hen heeft hij als hoogle-
de fotoboek zie je aanplakfolders met
raar aan de universiteit onderricht ge-
gezichten van mannen en vrouwen
geven en, als het bekenden zijn, zal
die zullen deelnemen aan een toneel-
hij met veel genoegen hun huwelijk
opvoering door de theatergroep, waar
inzegenen. Vitaliteit, geleidelijk aan
ook
Karol
deel
op
van uit maakte. Een
activiteit
om tot zelfrespect te komen, zo
schrijft
hij,
en om het mo-
wandel-
en
bergtochten het
De Wereldjongerendagen: van een gewaagd experiment tot een succesformule.
leven
ontdek-
ken, uitgedaagd worden door een ideaal waar je in de toekomst aan
15
kunt meewerken, zodat talenten ont-
ongekend druk bezocht en bracht een
plooid worden: dat zijn allemaal ingre-
omkeer, een bekering teweeg in de
diënten die Wojtyła in zijn jonge jaren
Kerk van Frankrijk en daarbuiten.2 Ze
als weldadig ervaren heeft en die hij
werkte als een steekvlam die over de
later mee neemt wanneer hij als paus
wereld ging.
vanaf 1985 het initiatief neemt tot de Wereldjongerendagen
(WJD).
Aan-
vankelijk een gewaagd experiment
Verkondiging, overtuiging
maar later alom erkend als een gouden greep om jonge mensen het ge-
Als jonge bisschop heeft paus Johan-
loof en de Kerk te laten ontdekken als
nes Paulus II deelgenomen aan het
een echte levensvervulling. De per-
Tweede Vaticaans Concilie en mede
soonlijke intuïtie van de paus speelde
zijn stempel gedrukt op de constitu-
daarbij een kapitale rol. Dat bleek on-
tie Gaudium et Spes (1965), over het
der meer tijdens de WJD in 1997 in
leven van de christen in de wereld
Parijs. Veel Franse bisschoppen waren
van vandaag. In alle documenten van
sceptisch – niet overigens Jean-Marie
dit concilie springt de opdracht c.q.
kardinaal Lustiger, steeds beschouwd
de roeping tot heiligheid voor iedere
als een naaste geestverwant van paus
vrouw of man, op de plaats waar zij
Johannes Paulus II. Ook in de curie
of hij staat en onverschillig welke je
heerste grote aarzeling over het pro-
levensstaat is, dadelijk naar voren.3
gramma. Zou een 77-jarige prelaat
De leek is een gedoopte, iemand die
uit een Slavisch land bezieling kun-
daardoor als christen op bijzondere
nen brengen bij een geseculariseerde
wijze verbonden is met Jezus Chris-
generatie jonge mensen, indien die al
tus, hetgeen de basis schept voor een
zouden
komen?
De
nachtwake
op
Longchamps
in Parijs, geleid door de Johannes
Paulus
II,
specifieke waardigheid.
De gedoopte is als christen op bijzondere wijze verbonden met Jezus Christus.
de
ook programmatische van
encycliek
deze wij:
paus
met de uitvoe-
lezen
rige doopliturgie
mens is de eer-
“De
van jongeren uit alle windstreken die
ste weg die de Kerk moet gaan” (Re-
overtuigd kiezen voor Christus, werd
demptor Hominis 14, 1979). Daaraan
2 Henri Tincq, Le Cardinal Prophète, Grasset, Parijs, 2012, p. 311 3 Lumen Gentium - LG 40, 1964
16
In
eerste en zeker
ligt een mensbeeld ten grondslag dat Wojtyła vanuit
zijn
studietijd
meebracht, een vorm van christelijk personalisme, waarbij man en vrouw zijn in de wereld gezien wordt als een gave en een opdracht vanuit Gods liefde. Het klinkt reeds door in zijn theaterstuk De winkel van de juwelier (1960). Henri de Lubac schreef over
die
antropologie
in 1965: “Dit mensbeeld is het in-
leven van de Kerk (CL 23, 29, 30).
zicht van iemand die zorg heeft voor
Bijzondere aandacht schonk de paus
de mens, van een realist, die tege-
aan de eigenheid van de vrouw in het
lijkertijd een man is van hoop”.4 Die
document Mulieris dignitatem (1988),
overtuiging krijgt expliciet gestalte in
met nadruk op de zelfgave die in het
het pauselijke document Christifideles
bestaan van een vrouw als het ware
Laici (CL, 1988) over de roeping en de
is ingeschreven en die haar zelf en de
zending van de leek. Elke vorm van
gemeenschap in vele opzichten kan
klerikalisering van leken wordt daarin
verrijken. Bijzondere nadruk wordt
afgewezen. De leek leeft vanuit de sa-
gelegd op zorg voor en bescherming
cramenten van Doopsel, Vormsel en
van het menselijk leven als geschenk
Eucharistie en heeft vóór alles een se-
van God. Redemptoris custos (1989),
culiere taak in beroep, gezin en maat-
gewijd aan Sint Jozef, wijst op de ei-
schappij vanuit een doorleefde ‘men-
genheid van het vaderschap. Lang
selijke waardigheid’. Hij staat garant
voor de verwoestende verspreiding
voor hoge kwaliteit en een oprecht
van de genderideologie onderstreept
levensgetuigenis (LG 31, CL 15). Te-
Johannes Paulus II het belang van
vens is het van belang dat vrouwen en
een heldere identiteit van vrouw en
mannen vanuit hun eigenheid mede
man, zowel voor ieders persoonlijk
verantwoordelijkheid dragen voor het
geluk als voor de toekomst van de
4 Amour et responsabilité, Stock, Parijs, 1978, 2e uitgave, voorwoord
17
mensheid. In 1994 verscheen Brief
Beretta Molla, arts en moeder die in
aan de kinderen. De focus op identi-
het kraambed sterft om haar kind te
teit van vrouw, man en gezin is trou-
redden (heilig, 2004). De zaligverkla-
wens ook een van de kenmerken van
ring van Luigi en Maria Quattroci, als
veel nieuwe be-
echtpaar in 2001
wegingen, die de
en in aanwezig-
paus met Pinksteren
1998
in
Rome uitnodigde
Heiligheid is overal en is voor iedereen toegankelijk.
voor een mondi-
heid van enkelen van hun kinderen, was tot dan toe uniek. Marcel
ale samenkomst.
Gallo,
(1921-
Zijn naaste medewerker kardinaal Jo-
1945), verloofd en Piergiorgio Fras-
seph Ratzinger omschreef en erkende
cati (1901-1925) zijn jeugdige leken
bij die gelegenheid nadrukkelijk hun
die door de paus zalig verklaard wer-
belang voor de Kerk met het oog op
den, evenals de Poolse Karolina Kozka
het derde millennium.
(1898-1914), die haar zuiverheid wilde bewaren tegenover een Russische soldaat die zich aan haar vergreep en
Opvallende zalig- en heiligverklaringen
de nog zeer jeugdige Laura Vicuna (1891-1904) uit Chili. Voor de laatste twee vond de zaligverklaring plaats
Geen paus heeft zoveel zalig- en hei-
tijdens een pausbezoek aan hun va-
ligverklaringen
Johan-
derland, waardoor onderstreept werd:
nes Paulus II, omdat hij uitdrukkelijk
verricht
als
heiligheid is overal en is voor ieder-
zichtbaar wilde maken, in de lijn van
een toegankelijk. Want steeds klinkt
Vaticanum II, dat hoge kwaliteit van
door, bijna als een goddelijk refrein:
christelijk leven toegankelijk is voor
“De mens telt” (Johannes Paulus II,
alle leeftijden, levensstaten en landen.
Utrecht, 12 mei 1985).
Denk aan Frédéric Ozanam, huisvader, professor aan de Sorbonne en so-
Mgr. Drs. J. Schröder
ciaal activist (zalig, 1997). En Gianna
Over de auteur Mgr. Drs. Joris Schröder, was vele jaren schoolmoderator, vicaris-generaal en waarnemend plebaan van de Sint-Janskathedraal. Hij is docent en spirituaal op het seminarie; geeft bezinningsdagen en publiceert over spiritualiteit.
18
Ontdek paus Johannes Paulus II Een leven met Karol Kardinaal Stanisław Dziwisz Het gezaghebbende boek Een leven met Karol, geschreven door kardinaal Stanisław Dziwisz, persoonlijk secretaris van paus Johannes Paulus II, is een fascinerende biografie van de man die geldt als een voorbeeld voor de huidige paus Franciscus.
€ 21,95
Stripverhaal Dit tweedelige stripverhaal is gebaseerd op de pausbiografie van kardinaal Dziwisz en verschijnt nu in Nederlandse vertaling. Kijk- en leesplezier voor jong én oud!
€ 9 95
per dee
l
DVD’s Karol Voor het eerst verschijnen de beide delen van de biografische speelfilm Karol. De man die paus werd en De paus van de hoop met Nederlandse ondertitels. U blijft geboeid kijken naar meer dan zes uur filmplezier.
€ 19,50
Om te bestellen kunt u gebruikmaken van de bestellijst op bladzijde 21 en 22.
19
Held van God Lespakket voor de leeftijd vanaf 8 jaar Dit lespakket is bedoeld voor leerlingen van de basisschool, voor catechese thuis of in de parochie. Op informatieve en ludieke wijze wordt toelichting gegeven bij de persoon en de betekenis van paus Johannes Paulus II.
€ 4,50 Hobby’s Paulus II van Paus Johannes Hobby’s Belangrijke data Paulus II II us van Paus Johannes Paul Hobby’s van Paus Johannes data II jke ngri Bela Johannes Paulus Paus II us van Paul Hobby’s van Paus Johannes Paulus II Belangrijke data II Paus Johannes us van Paul nnes van Paus Joha Belangrijke data Paulus II nnes Joha van Paus
1. Voetballen 2. Toneel spelen 1. Voetballen mei 1920 3. Boeken lezen 1. Geboren op 18 2. Toneel spelen mber 1946 nove 1 4. Wandelen op Voetballen ter Pries 2. 3. Boeken lezen 1. op 18 mei 1920 1978 ber oren okto Geb 1. 16 op 2. Toneel spelen 1946 3. Paus 4. Wandelen ballen 2005op 1 november ster april 2 Prie op 2. n 3. Boeken lezen1. Voet spelen 4. Gestorve 1978 oren op 18 mei 1920 ber Geb 1. okto 16 2. Toneel op r 1946 3. Paus 4. Wandelen ter op 1 novembe Pries2005 2 april 3. Boeken lezen 4. Gestorven op 2. oren op 18 mei 1920 ber Geb1978 1. okto 16 op 1946 Paus r 3. 4. Wandelen op 1 novembe 2005 aprilter 2Pries 4. Gestorven op2. ber 1978 3. Paus op 16 okto 2 april 2005 op n orve Gest 4.
Mooi geïllustreerd kwartet Behoort bij het lespakket.
rting! ACTIE 15% koof et via de website m Bestel telefonisch ’ tie heiligverklaring vermelding van ‘ac 4) (actie geldig tot 31
mei 201
Alle producten zijn te verkrijgen in de reguliere boekhandel of rechtstreeks bij uitgeverij Betsaida. Om te bestellen kunt u gebruikmaken van de bestellijst op bladzijde 21 en 22.
Uitgeverij Betsaida is gevestigd in het Sint-Janscentrum te ’s-Hertogenbosch Papenhulst 4 NL - 5211 LC ’s-Hertogenbosch +(31) 73 - 612 30 55 www.betsaida.org
20
PRODUCTEN SONNIUS CD/DVD
€ 15,- per stuk
‘Dipsô’ Muziek voor Passie, Pasen en Pinksteren.
Gelovend Brabant trouw aan traditie Liedjes, gedichten en verhalen over geloofsgebonden tradities in het Brabantse.
De Barmhartige Vader
(KISI-Kids)
“Kijk hoe groot de liefde van de Vader is!”
Mater Dei
Nooit meer alleen
Gezangen ter ere van Maria.
Liederen gebaseerd op liturgische teksten.
Wij komme te same
Maria in Brabant
De Hemel op stelten
Verheerlijking van het Kerstmysterie met een Brabantse tongval.
Marialiedjes, gedichten en verhalen in Brabants dialect.
Aanbidden wij Hem
Maria in Brabant
Een verzameling liederen die uitnodigen en oproepen om Hem te aanbidden.
Marialiedjes, gedichten en verhalen in Brabants dialect.
Dankbaar voor Gods zegeningen, zelf een zegen zijn en Gods Naam zegenen – een afwisselende CD waarop de KISI-Kids enthousiast hun God loven!
In vuur en vlam
DVD Over de grenzen van het geloof
Paulus, door God geroepen boodschapper van Jezus
Een boeiende DVD over de stichter van het seminarie (Primus Anthonius van Gils) en over priester worden toen en nu.
Een muzikale puzzel uit de veelkleurige levensetappen van deze beroemde apostel.
Hemel en Aarde ontmoeten elkaar Een verzameling van traditionele en nieuwe advents- en kerstliederen.
Een CD met een boodschap van hoop en vreugde voor eenieder die het horen wil.
(1)
(2)
(KISI-Kids)
(Kerstmusical KISI-Kids) Grote opwinding in de hemel, want er staat iets heel bijzonders te gebeuren.
Blessings
(KISI-Kids)
(musical KISI-Kids)
BOEKEN De lange weg van D P Papenhulst naar P Papenhulst Dr. J.W.M. Peijnenburg D
Va Roomsche Van Z Zegeningen en P Paapsche S Stoutigheden
Bezieler en stichter Be Dr. J.W.M. Peijnenburg Dr Paus Johannes Paulus II, Pa m J. ter Schure sdb en mgr. d oprichting van het de S Sint-Janscentrum
Dr. J.W.M. Peijnenburg D
Vijf eeuwen priesterV o opleiding in het bisdom ’s ’s-Hertogenbosch
De geschiedenis van het D bisdom ’s-Hertogenbosch b 1559-2009 1
€ 20,-
€ 20,-
€ 4,95
DIVERSEN S
Gebed Gebed gen Gebed Gebed voor rroepin voor jong voor gezinne or nen voeren Gebed om prieste reou re rs zieken en stervenden de en en n deren en n en voor de prieste
Verjaardagskalender met foto’s van enkele markante plaatsen en gebeurtenissen in ons bisdom.
€ 7,50
Noveenkaars
met een afbeelding van de glas-in-lood-ramen van de Zoete Moeder van ’s-Hertogenbosch.
met een afbeelding van paus Johannes Paulus II.
€ 4,- p.st. (verzending via pakketpost ± € 6,-)
Gebedskaarten voor jongeren, gezinnen, zieken en stervenden, ouderen en voor roepingen.
€ 0,30 per stuk
Op voo God, Vader Joha, op rspraak Op voorspraak nnesvoors van van God, de bron van paus alle leven en n de zalige de zalige leer zalige praak van Pauslus de paus ons van paus Johannes altijd bidden Paulus Vader van de liefde, Op voorspraak II vrag zalige pau God, wij U, II, Johan auss dannes wij U voor en bidden II vragen kbaPaulu in Jezus, uw Zoon,wij hebt Gij uwvoor hartde goealle U, God, ar teuss II, wij U, God ap. Johannes Paulus Bewa de dat jonge gezinnen. zijn voo ar Gee tot het priestersch n.U mens in hen onsZegen geopend. f onsdenne en.. r et , onsensen roep vele mannen voor ijd alle vaders, van deHeer, devreug de seminariet schenk vele, kracht de enschenkt. het edelm uw dienaar hun oud kracht in zachtmoed Help hen in hunDankzij dag oedig om de erdo heid de Johannesdie eigen igheid. ghem de zalige paus Paulus s IIVerg hen op idged zijneef Wees Zegen alle en neem aan uldig kwalen moeders, n ons dienst. allen de jeugd teko is Christus’ menslievendheid ons ns die in Uw schenk in moeil hun liefde rtkomin onz . te drag e zon van hunopwijding en God, enaan ijkhed vastberade en.. geef volk van den en gen men. bijzondere nabij gekomen. gen troos nheid and van het wijze d.en zijn , zoal t Zegen erennheid. midden en te nabij Gee zij, alle Dat kinderen, sn wij hun Wij bidden U voor hen die ziekdie zijnverdr en zo leidin f ons g schu dig stellen. aan allen ook schenk in dag hun of de iet Jezus het ldllen zich vertrouwe de tegenwoor breekbaarheid van ons leven ervaren; varen; zeke afvrag n hebb in Uenen van eenvergeven de priesters en in zich, en rhei watdhun onbaatzuc Geef dat . dat Gij wij biddentotaal voordede stervenden Toon htige zaam geven met weg liefde U , e En laataan hen altij zal id zijn. heid vanopda d bij enEucharistie voor al onze dierbare overledenen. nen.uwdie hun troo door de zijn.touders. ons zijt gelukkig ontm zijons altijd U stzoeke en krac wereld n jt Geef hun en uw Omring licht en uw kracht, oetikrach tigehoo hen voor Kerk en moge ht. ngHeer, getui met pvogen Kerk n allen met word onze met l uitz gaven van de heilige Geest. uw verrijk en liefde en barmhartig in de God, vanuwUw ien naa eeu en barm heid gezinnen, efde dgeliliefde Mogen zijeen zich allen gesterkt weten, n, wig r de Dit schenk hartig meelevend vrage Zoo hun Doo e rust onderlinge n wij r Chri vormen op voorspraakthuis van paus Johannes Paulus lusliefde, II heid. U, door , en vred n Jezu zuss stus opdat zij eentrouw en vergevings Christ e. onze en.van degezindheid rk Ame ,us en van Maria, de moeder Kerk onze en seminarist HeeHeer. door Amen Christus, r. voor priesters n . onze jk mogen Heer. die hem bijzonder ter harte ging. Blijf bij wij allen gezamenli Uw Maak dat Schenk allen die wij UAmen aanbevelen mij, van UwRijk. (Titu de komst bijzijn bij mij, s Bran n aan meewerke dsma het eeuwige onze geluk,Heer. zo bidden wij maa U,, kt Jezus in zoet Door Christus door Christus, onze Heer.de gevangenmij alles goed. is te Amen. Amen. . Sche venin gen,
1942 942))
www .sint -janscen www.sint-ja trum nscentrum. www.sint-janscentrum .nl .nl .nl nl www.sint-janscentrum.nl www.sint-janscentrum
Alle prijzen zijn exclusief verzending. U vindt ons aanbod op www.sonnius.nl. Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen per telefoon 073-6132000 (tijdens kantooruren) of per e-mail:
[email protected]
AFZENDER
Kruis op bladzijde 22 uw bestelling met het gewenste aantal aan en stuur deze pagina in een gesloten envelop naar onderstaand antwoordnummer. Een postzegel is niet nodig.
Naam: ............................................................................................................................................ m/v Adres: ..................................................................................................................................................... Postcode: ................................. Plaats: ..............................................................................................
www.sonnius.nl
Tel.nr.: ....................................... E-mail: .............................................................................................
Antwoordnummer 10708 5200 WB ’s-Hertogenbosch
21
BESTELLIJST Boek Een leven met Karol...............................................................................€ 21,95 Met Johannes Paulus II, deel 1 (stripverhaal)............................................€ 9,95 Met Johannes Paulus II, deel 2 (stripverhaal)............................................€ 9,95 Getuige en leraar van het geloof.............................................................€ 14,95 Het licht van het geloof (encycliek)..........................................................€ 11,95 Oda van Sint-Oedenrode........................................................................€ 14,95 Wees herders met de geur van uw kudde.................................................€ 1,45 De lange weg van Papenhulst naar Papenhulst..........................................€ 20,00 Van Roomsche zegeningen en paapsche stoutigheden................................€ 20,00 Paus Johannes Paulus II, Bezieler en stichter ...........................................€ 4,95 Ebook Getuige en leraar van het geloof ePub......................................................€ 6,00 Het licht van het geloof als ePub.............................................................€ 5,00 Noveenkaars Glas-in-lood-ramen................................................................................€ 4,00 Paus Johannes Paulus II.........................................................................€ 4,00 Gebedskaart Jongeren..............................................................................................€ 0,30 Gezinnen..............................................................................................€ 0,30 Zieken en stervenden.............................................................................€ 0,30 Ouderen...............................................................................................€ 0,30 Roepingen............................................................................................€ 0,30 Kalender Verjaardagskalender..............................................................................€ 7,50 CD Dipsô...................................................................................................€ 15,00 Hemel en aarde ontmoeten elkaar...........................................................€ 15,00 Gelovend Brabant trouw aan traditie........................................................€ 15,00 Maria in Brabant (1)..............................................................................€ 15,00 Maria in Brabant (2)..............................................................................€ 15,00 In vuur en vlam....................................................................................€ 15,00 Wij komme te same...............................................................................€ 15,00 Aanbidden wij Hem................................................................................€ 15,00 Mater Dei.............................................................................................€ 15,00 Paulus (KISI-Kids).................................................................................€ 15,00 Blessings (KISI-Kids).............................................................................€ 15,00 De Barmhartige Vader (KISI-Kids)...........................................................€ 15,00 Nooit meer alleen (KISI-Kids).................................................................€ 15,00 De hemel op stelten (KISI-Kids)..............................................................€ 15,00 DVD Over de grenzen van het geloof...............................................................€ 15,00 Karol (dubbel DVD) De man die paus werd & De paus van de hoop.............€ 19,95 Combinatie Boek en Paulusmusical op CD.................................................................€ 24,95 Lespakket Johannes Paulus II, Held van God (lespakket en bijbehorend kwartetspel)....€ 4,50
22
Man van God Paus Johannes Paulus II en het priesterschap Het is ontroerend mee te maken dat iemand die je hebt meegemaakt, heilig verklaard wordt. Daarom zullen de plechtigheden rond Johannes Paulus II en Johannes XXIII veel mensen heel diep raken. Natuurlijk maakte Johannes XXIII in
stellen. Hij was geraakt door de lief-
mijn jonge jaren een diepe indruk op
de van Christus en die liet hem geen
mij. Toch bleef hij voor mij nog ver
rust. Een tweede herinnering die ik al-
weg. Twee rijke herinneringen aan Jo-
tijd met mij mee zal dragen is dat hij
hannes Paulus II wil ik graag met u delen. De eerste
gaat
terug
op een audiëntie met
het
semi-
mij op het hart
Paus Johannes Paulus II zocht altijd contact. Nooit zo maar. Altijd om te verkondigen en om Christus tegenwoordig te stellen.
narie die plaats vond
in
Castel
drukte te
prioriteit
geven
aan
Evangelisatie. Hij had zorg
een voor
diepe alle
mensen, voor de Kerk en voor de
Gandolfo in 1997. Met de groep se-
wereld. ‘De mensen, de Kerk en de
minaristen mochten wij tot het laatst
wereld hebben het Licht van het Evan-
blijven. Na de groepsfoto nam de Paus
gelie nodig. Dit mag de Kerk verkon-
afscheid van ons. Hij verdween steu-
digen en voorleven. Daar leef ik voor’.
nend op zijn wandelstok achter de coulissen. Wij zongen hem toe met de Mariahymne: Salve Regina. Op het
Het priesterschap
laatste moment keerde de paus zich nog een keer naar ons toe en zwaaide
Bij zijn bezoek aan Nederland heeft
ons op een ludieke wijze nog eens toe
paus Johannes Paulus II in een van
met zijn wandelstok. Een veel zeg-
zijn toespraken onderlijnd dat de vie-
gend beeld. Johannes Paulus II zocht
ring van de Eucharistie van groot be-
altijd contact. Nooit zo maar. Altijd om
lang is voor een parochie. Daarmee
te verkondigen. Christus tegenwoordig
gaf hij tegelijk aan hoe belangrijk de
23
priester is voor de Kerk. De priester
node, ontvangt de paus een geordend
kreeg gedurende heel zijn pontificaat
aantal aanbevelingen. Aan hem wordt
bijzondere aandacht. Ieder jaar met
gevraagd daar een richtinggevend do-
Witte Donderdag wendde hij zich tot
cument, een exhortatie, van te ma-
hen in een brief. Daarin bevestigde
ken voor heel de Kerk. Paus Johannes
hij de priesters in
hun
werk, hij sche
in
Paulus
dienst-
verdiepte theologibeschou-
wingen voor hen het verstaan van
veel
Paus Johannes Paulus II daagde jonge mensen uit om alles op te geven voor Jezus, voor het Evangelie en voor de Kerk.
hun identiteit en
II
heeft
synodes
meegemaakt en ook veel exhortaties
het
licht
doen zien. Over de leken, over de waardigheid van
wees hen, door aandacht te geven aan
de vrouw, en vele anderen. Als rector
spiritualiteit, de weg naar een door-
van het seminarie was ik bijzonder ge-
leeft priesterschap. Als persoon sprak
ïnteresseerd in de exhortatie met de
hij jonge mensen aan. Hij daagde hen
titel: Pastores Dabo Vobis, in verta-
uit alles op te geven voor Jezus, voor
ling: Ik zal u herders geven. Het ging
het Evangelie en voor de Kerk. Bij
over de vorming van priesters.
veel priesters van nu is hun roeping, die altijd haar oorsprong vindt in God, met deze paus verbonden.
De tweejaarlijkse vergaderingen van de paus met de bisschoppen
De indeling van het document Natuurlijk begint het document met een situatiebeschrijving van het leven van de Kerk met het oog op het pastoraat voor bijzondere roepingen.
24
In een vast ritme zijn er sinds het
Verder zijn er drie goed te onderschei-
Tweede Vaticaans Concilie vergade-
den onderdelen die belangrijk zijn bij
ringen van de paus met een aantal
de vorming tot het priesterschap. De
bisschoppen uit heel de wereld. Zij
menselijke
spreken dan over een afgebakend on-
vorming en de wetenschappelijke vor-
derwerp wat van groot belang is in het
ming. Tenslotte besteedt de exhortatie
leven van de Kerk. Aan het einde van
aandacht aan de ingroei in het pasto-
zo’n vergadering, ofwel van zo’n sy-
raat en aan de permanente vorming.
vorming,
de
geestelijke
Roeping Een roeping moet in een vroeg stadium de kans krijgen om te ontwaken. Het gezin is in de godsdienstige vorming van groot belang, maar zij is ook de bevoorrechte plaats waar een bijzondere roeping kan ontwaken. Voor het ontwikkelen van een roeping is het geestelijk en pastoraal klimaat in de parochie en in het bisdom van belang. Men dient open te staan voor bijzondere roepingen, ze helpen in hun ontwikkeling. Jongeren die daar voor openstaan dient men de weg te wijzen naar kloosters en naar bisdommen. Bisdommen, kerkprovincies dienen, in samenwerking met de religieuzen, instellingen in het leven te roepen die zich toeleggen op alles wat te maken heeft met
soon volledig en evenwichtig uitgroeit.
de bijzondere roepingen in de Kerk.
Het is belangrijk een gelukkig mens te zijn. De priester dient iemand van gemeenschap te zijn, in staat goede
Het seminarie
relaties te hebben met mannen en vrouwen, met kinderen en jongeren.
Wanneer de roeping tot het priester-
Hij dient ook thuis te zijn in de cul-
schap duidelijk is voor een bepaalde
tuur en hij zal haar uitingen weten te
persoon dan gaat de Kerk zo’n roeping
waarderen. De exhortatie beveelt aan
testen,
be-
tijdens de vorming hierbij als het no-
proeven en tenslotte met een wijding
onderkennen,
vormen,
dig is psychologen in te schakelen. Als
bevestigen. Een seminarie is daarvoor
tweede is de vorming van een diep
een bevoorrechte plaats. Als eerste
geestelijk leven van belang. De pries-
is belangrijk dat de mens als per-
ter dient een man van God te zijn. Het
25
26
gebed, de liturgie en de H. Schrift die-
leven van een kerkelijk beproefde
nen daarom een steeds grotere plaats
vroomheid. Het grootste deel van de
te krijgen in het leven van hen die op
seminarietijd is voor de wetenschap-
weg zijn naar het priesterschap. Aldus
pelijke vorming, in de wereld van van-
ontwikkelt zich een gezonde vroom-
daag van groot belang. Natuurlijk zijn
heid die zich meer en meer ook fun-
de twee grote deelgebieden filosofie
deert in een gezonde theologie. Er
en theologie met de te onderscheiden
dient een evenwicht te zijn in het per-
onderdelen. Er zijn echter een groot
soonlijk en gemeenschappelijk vorm
aantal hulpwetenschappen van groot
geven aan het geestelijk leven. Kle-
belang. Het gelovig zijn staat niet los
rikalisme past niet. Het is goed juist
van een sociologische, psychologische,
uit te blinken in dienstbaarheid aan
juridische,
de ander. Een te dweperige en te per-
en politieke werkelijkheid. Tenslotte
soonlijke vroomheid kan storen. Het is
is het belangrijk dat de latere priester
goed voorbeeldig te zijn in het voor-
kan toepassen wat hij heeft geleerd.
historische,
economische
Hiervoor zijn vakken als het pastorale
Tot slot
gesprek, preken houden, catechese geven en het vieren van de liturgie
In dit Kringblad leest u over paus Jo-
met haar gebaren en de bijbehorende
hannes Paulus II. In mijn bijdrage
zang van belang.
wilde ik door globaal iets te vertellen
Permanente vorming
over ‘Johannes Paulus II en de priester’ u bij de hand nemen bij het opnieuw zien van de onschatbare waarde
De tijd waarin je roeping gevormd
van deze heilige die in veel opzichten
en beproefd wordt langs de wegen
dicht bij Johannes XXIII staat. Graag
van menselijke ontwikkeling, geeste-
vraag ik op hun voorspraak uw gebed
lijke groei en het verwerven van ken-
en steun bij de vorming van priesters
nis is van onschatbare waarde. Het is
en diakens in het Sint-Janscentrum.
het fundament van het priesterleven. Toch blijft het nodig als priester actief
Mgr. Drs. A.L.M. Hurkmans,
te blijven groeien in je leven als - en
bisschop van ‘s-Hertogenbosch
in het zijn van - priester. Daarom beveelt de exhortatie aan om permanent bezig te zijn met je vorming. Het is van belang voor de uitoefening van je ambt, maar eveneens om te blijven in het gelukkig zijn als priester.
Over de auteur Mgr. Drs. A.L.M. Hurkmans werd op 29 augustus 1998 in de Sint-Jan bisschop gewijd. Hij is de zestiende bisschop van het bisdom van ’s-Hertogenbosch.
27
Johannes Paulus II en de theologie van het lichaam in een notendop In de periode van 1979 tot en met 1984 hield paus Johannes Paulus II tijdens de wekelijkse Algemene Audiënties catechese over wat is gaan heten: de Theologie van het Lichaam. Deze 133 catecheses over de mens, relaties, liefde en seksualiteit zijn een leidraad geworden in zijn lange pontificaat. In veel van zijn werken (encyclieken, brieven, exhortaties, e.d.) put hij uit de rijkdom die hij in het begin van zijn Pausschap met de wereld heeft gedeeld. Ook nu nog is de zogenaamde theologie van het lichaam voor velen een bron van rijkdom.
In 133 catecheses behandelt paus
Originele eenzaamheid
Johannes Paulus II de relatie van de mens met God en met elkaar, liefde
Paus Johannes II begint zijn cateche-
en seksualiteit in het licht van vier
ses door Jezus te volgen die in zijn
verschillende stadia: 1) De originele
gesprek met de Farizeeën (Mat 19,
mensheid, hoe God het eigenlijk be-
3-8) verwijst naar het begin: “Dat
doeld heeft; 2) De gevallen mens-
was niet zo vanaf het begin.” Hier-
heid, hoe het verworden is door toe-
mee keert hij terug naar Genesis en
doen van de zondeval; 3) De verloste
gaat op ontdekkingstocht hoe God de
mensheid, hoe Jezus ons verlost heeft
mens werkelijk bedoeld en geschapen
en Hij relaties, liefde en seksualiteit
heeft. Uit Genesis 1 en 2 mogen we
weer hersteld heeft naar Gods oor-
ontdekken dat iedereen geschapen
spronkelijke plan en 4) De verheer-
is naar Gods beeld en gelijkenis en
lijkte mensheid, hoe we bij de te-
dat we een speciale relatie tot God
rugkomst
zullen
hebben die anders is dan de andere
beleven. Deze 4 stadia zullen we als
schepselen. Wij zijn personen met
een leidraad gebruiken om een korte
verstand (zelf-bewustzijn) en een wil
samenvatting van Theologie van het
(zelf-bepalend) en we zijn geschapen
Lichaam te geven.
voor een relatie met God. Origineel is
van
Christus
het
tevens dat er iets ontbrak aan Adam,
28
zelfs aan de schepping: “Waar een
mijn gebeente en vlees van mijn
hulp die bij hem paste, vond de mens
vlees!”. Hij zag en herkende dat Eva
niet.” (Gen 2,20b). Hieruit blijkt dat
net als hijzelf anders was dan de die-
we gemaakt zijn met het vermogen
ren, namelijk dat ze ook gemaakt was
om relaties aan te gaan en om lief te
om lief te hebben. Zij was iemand aan
hebben, en we zullen alleen vervul-
wie hij zich helemaal kon geven, die
ling vinden in gemeenschap van liefde
zijn gave kon ontvangen en die zich-
met andere mensen.
zelf ook helemaal aan hem kon geven. Zo konden ze een eenheid vormen die
Originele eenheid en originele naaktheid
recht deed aan de eigenlijke reden van hun bestaan: man en vrouw een gave aan elkaar. Een bijzonder punt is dat paus Johannes II ons erop wijst
Toen Adam Eva voor het eerst zag
dat man en vrouw samen het beeld
riep hij uit “Eindelijk, dit is been van
van God zijn: “En God schiep de mens
29
als zijn beeld; als het beeld van God
Een andere belangrijke originele er-
schiep Hij hem; mannelijk en vrouwe-
varing is die van de naaktheid: “Ze
lijk schiep Hij hen” (Gen 1, 27). Dit
waren beiden naakt, de mens en zijn
betekent dat man en vrouw samen
vrouw, maar ze voelden geen schaam-
pas
goed
te voor elkaar”
beeld van kun-
(Gen 2,25). Zij
nen
een God
vor-
men, omdat de drie-ene God in
Man en vrouw vormen samen het beeld van God.
schaamden
zich
niet voor elkaar omdat ze elkaar
zichzelf een ge-
(en zichzelf) za-
meenschap
gen
als
aan
de
van
liefde is.
gave ander.
Schaamte treedt pas binnen op het Onze lichamen als man en vrouw,
moment dat iemand zich tot object
onze seksuele aanvulling, onze com-
gemaakt voelt. Als iemand de ander
plementariteit, laten ook zien dat ze
wil gebruiken voor zijn eigen genot,
gemaakt zijn voor deze gemeenschap
maakt hij hem daarmee tot een ob-
van liefde. Dit noemt paus Johannes
ject dat gebruikt wordt. Dat is het
II in zijn catecheses de zogenaamde
moment dat de schaamte intreedt. Dit
huwelijkse betekenis van het li-
is precies datgene dat Adam en Eva
chaam. Onze lichamen laten zien dat
ervoeren na de zondeval. Ze maak-
we geroepen zijn tot een zelfgevende
ten kleren omdat ze zich voor elkaar
liefde. Deze roeping is als het ware
schaamden. We zijn het tweede sta-
in onze lichamen geschreven. Man
dium binnen getreden: de gevallen
en vrouw vullen elkaar aan. Door een
mensheid.
gave (zelfgave) te worden voor de ander vormen we een gemeenschap van personen en vervullen we onze
Gevallen mensheid
roeping. Hiermee is ons lichaam ook
30
in staat om iets van God te laten zien.
De zonde veroorzaakt een breuk tus-
We kunnen namelijk het mysterie van
sen de mens en God. De mens kon
de drie-eenheid (een gemeenschap
niet langer vrije en ongehinderde
van liefde) zien tussen man en vrouw
vriendschap met God ervaren. God
en in hun lichamen. Vandaar ook de
werd gevreesd als afstandelijke wet-
titel van de catecheses: Theologie
tenmaker en harde rechter. De zonde
van het lichaam.
veroorzaakte ook een breuk in de
menselijke relaties. Adam en Eva be-
Verloste mensheid
gonnen elkaar de schuld te geven. De seksuele aanvulling was bedoeld om
Paus Johannes Paulus II begint dit
een gave aan elkaar te zijn, nu is het
deel van de catechese met de on-
verworden tot spanningen en conflic-
verwachte woorden van Christus in
ten. We zien dat mannen geneigd zijn
de Bergrede (Mat 5,27-28): “Jullie
te domineren over vrouwen en vrou-
hebben gehoord dat er gezegd is: U
wen geneigd zijn te manipuleren.
zult geen echtbreuk plegen. Maar Ik zeg jullie: ieder die begerig naar een
Een belangrijk aspect van zonde is
vrouw kijkt, heeft in zijn hart al echt-
dat het ook een breuk in de mens zelf
breuk met haar gepleegd.” Voor velen
veroorzaakt. Zijn verlangens zijn niet
zal dit hard klinken en als een gebod.
langer gericht op God en het goede,
Echter, als Jezus zoiets zegt, stelt Hij
maar op zichzelf en op wat hem van
ons ook in staat om dit te leven, Hij
God
afbrengt.
proclameert
Hiermee zijn zijn verlangens
tot
menselijke
be-
geerte den.
geworIn
plaats
dit
als het ware: jij
De Heilige Geest wil alle gebieden in ons leven binnendringen en ons bevrijden van het juk van de zonde.
kan zo leven! Hij stelt ons in staat te leven in het licht
zoals
God
van het lichaam
ons
geschapen
te zien als een
heeft, als de ori-
uitdrukking van de persoon en een
ginele mensheid om zo deel te heb-
uiting van het innerlijk leven wordt
ben aan Gods eigen liefde.
het een object om te gebruiken voor plezier en eigen bevrediging. Onze
Jezus waarschuwt hiermee niet tegen
ziel is een strijdtoneel geworden tus-
passie, eros of erotiek. Deze kracht
sen liefde en lust, tussen zelfgave
is in ons geschapen door God en Jezus
en het gebruiken van de ander. Ge-
wil ons de richting wijzen en helpen
lukkig kondigt God vrijwel direct de
om die kracht te richten op God en te
verlossing aan: “Vijandschap sticht
leven zoals we bedoeld zijn. Eros is
Ik tussen jou en de vrouw, tussen
een innerlijke kracht die ons laat ver-
jouw kroost en het hare. Het zal jouw
langen naar alles wat goed, waar en
kop bedreigen, en jij zijn hiel!” (Gen
mooi is. Het is als het ware een echo
3,15).
van God die de Goedheid, Waarheid en Schoonheid zelf is. Daar tegenover is lust, de ander zien als object voor
31
je eigen genot, het ware gevaar voor
Verheerlijkte mensheid
eros en erotiek. We hebben ethos
32
(ethische waarden, ethiek) nodig om
Volgens de bijbel verlangen niet alleen
eros te transformeren naar hoe God
de mensen, maar de hele schepping
dit bedoeld heeft. Door de ethos zijn
naar de verheerlijking op de laatste
we in staat om echt de baas te zijn
dag, naar de terugkomst van Chris-
over onze eigen diepe impulsen. De
tus (vgl. 2 Kor 4,17-18). In het ge-
echte sleutel om dit te kunnen doen
sprek met de Sadduceeën over de hy-
ligt bij de Heilige Geest. Die geeft
pothetische vraag over de kinderloze
ons toegang tot alles wat Jezus deed
vrouw die achtereenvolgens 7 man-
in Zijn dood en verrijzenis. De Heilige
nen heeft gehad, legt Jezus uit dat
Geest wil alle gebieden in ons leven
er in het hiernamaals niet gehuwd zal
binnendringen en ons bevrijden van
worden (Mc 12,18-27). Bij de opstan-
het juk van de zonde. Zo kunnen we
ding van de doden en de terugkomst
een nieuw leven in Christus gaan le-
van Christus hebben we nog steeds li-
ven.
chamen, deze zijn alleen verheerlijkt,
nog steeds mannelijk en vrouwelijk. We zullen ‘als engelen’ zijn, met andere woorden we hebben een eeuwig bestaan en dus geen noodzaak meer voor reproductie. Onze vervulling vinden we in de gemeenschap van personen en liefde met God zelf. Iedere persoon wordt een totale zelfgave in perfecte gemeenschap met God en met elkaar. Daar is geen lichamelijke seksuele aanvulling meer voor nodig en we zullen dan ten volle delen in de zelfgave van de Drie-eenheid. Voordat Jezus op aarde was, bestond er nog geen celibaat als roeping. Jezus geeft echter aan dat het Celibaat een gave is voor degene die dit vrij wil aanvaarden (Mat 19,12). Mensen die celibatair leven vanwege het Koninkrijk wijzen hun seksualiteit niet af, maar maken van hun seksualiteit
in het hiernamaals. Het huwelijk en
een complete, totale gave aan God.
het celibaat zijn nauw met elkaar ver-
Doordat ze deze
bonden: het hu-
roeping
welijk is als het
omar-
men worden ze een
vruchtbare
bron van geestelijk vaderschap en moederschap.
Het huwelijk is als het ware het eerste sacrament (schepping) en het celibaat het uiteindelijke sacrament (vervulling).
Ze laten ons zien
ware het eerste (schepping)
en
het celibaat het uiteindelijke sacrament (vervulling).
waar ieder van ons uiteindelijk toe geroepen zijn: ons helemaal (inclusief onze seksua-
Vruchtbaarheid
liteit) aan God te geven en zo onszelf tot een gave te maken voor God en
Dit is echter nog niet de gehele Theo-
de anderen. Zo zullen we allen leven
logie van het Lichaam. Het voorgaan-
33
de is echter nodig om te begrijpen hoe
Dit artikel geeft een samenvatting
diep liefde en vruchtbaarheid met
van de Theologie van het lichaam
elkaar verbonden zijn. Paus Johannes
van paus Johannes II. Om het kort te
Paulus II zet in het laatste deel van
houden zijn slechts de conclusies en
zijn catecheses uiteen hoe het hori-
hoofdlijnen weergegeven en is veel
zontale (menselijke liefde) het verti-
van de onderbouwing weg gelaten.
cale (Gods scheppende kracht) ont-
Om deze op een begrijpelijke manier
moet. Deze onafscheidelijke band is
te leren raden de auteurs onderstaan-
geen toeval, maar zit in het centrum
de boeken aan:
van Gods grote scheppingsplan. Door de band tussen liefde en vruchtbaar-
•• Men & Woman are from Eden, A
heid zijn we het beeld van de Drie-
study guide to John Paul II’s Theo-
ene God. De gemeenschap tussen de
logy of the Body, Mary Healy, Ser-
Vader en de Zoon is zo vruchtbaar dat
vant books Ohio, 2005 (engelstalig)
het leidt tot een derde Persoon: de
•• Menselijke liefde in het plan van
Heilige Geest. Zo is ook de gemeen-
God - een kennismaking met de
schap tussen man en vrouw vrucht-
Theologie van het Lichaam, Ste-
baar en kan ze leiden tot nieuw leven:
fan en Lisette van Aken-de Graaf,
een persoon geschapen in beeld en
Haarlem 2011
gelijkenis van God. Als we lichamelijk één worden met de ander vereist dat
Dr. P. en Drs. J. van Hoof
we een totale gave van onszelf aan de ander, inclusief de gave van vruchtbaarheid.
Over de auteurs Peter en Judith van Hoof zijn sinds 2001 getrouwd en hebben 4 kinderen. Ze hebben samen Theologie van huwelijk en gezin gestudeerd aan het Johannes Paulus II instituut in Melbourne, Australië. Peter werkt bij stichting Kerk in Nood en Judith is FertilityCare docente. Ze begeleidt echtparen in de natuurlijke gezinsplanning.
34
Paus Johannes Paulus II en de sociale leer van de kerk De betekenis van paus Johannes Paulus II voor de sociale leer van de Kerk kan maar moeilijk overschat worden. Ook in dit opzicht is hij een grote paus geweest. In zijn encyclieken en andere boodschappen, alsook in zijn toespraken tijdens zijn talloze reizen, heeft hij met gezag de sociale leer uiteengezet en verder uitgewerkt voor onze tijd.
Heroriëntatie van de Kerk De uiteenzettingen van paus Johannes
Speciale band tussen de Kerk en het Poolse volk
Paulus II over de sociale leer van de
Paus Johannes Paulus II was afkom-
Kerk zijn alleen te begrijpen tegen de
stig uit het zeer katholieke Polen. Er
achtergrond van zijn tijd en zijn eigen
zijn in Europa meer (zeer) katholieke
plaats daarin. Hetgeen overigens voor
landen, zoals Ierland, Portugal en Li-
alle pausen geldt. De eerste sociale
touwen, om maar een paar uiteen-
encycliek van de moderne tijd, Rerum
lopende landen te noemen. De situ-
Novarum (RN, ‘Van nieuwe dingen’)
atie in Polen was echter uniek door
van paus Leo XIII uit 1891, moet ge-
de speciale verbinding van het Poolse
plaatst worden tegen de achtergrond
volk met het katholicisme en de Kerk.
van de industriële revolutie, met de
Tijdens de zogenaamde Poolse delin-
daarmee gepaard gaande armoede
gen, eind achttiende eeuw en de be-
van de arbeiders. Deze encycliek was
zettingen door vreemde mogendhe-
de eerste stap in een heroriëntatiepro-
den (Nazi-Duitsland, de Sovjet-Unie),
ces van de Kerk betreffende haar rol
heeft de Poolse natie overleefd bin-
in de veranderende samenleving. Elke
nen de Kerk. Dit gaf een heel speci-
sociale encycliek daarna verscheen in
ale band tussen de Kerk en het Poolse
een bepaalde sociale context. Zo is
volk.
de achtergrond van de laatste sociale
Na de bezetting door de nazi’s, werd
encycliek Caritas in veritate (Liefde in
Polen door de “bevrijder”, de Sovjet-
waarheid) van paus Benedictus XVI uit
Unie, een communistisch regime op-
2009, de economische crisis en in het
gedrongen. Hierin groeide de jonge
bijzonder de bankencrisis.
Karol Wojtyła op, werd hij priester en
35
bisschop. Zo leerde hij de twee grote
van de encycliek Populorum Progres-
atheïstische en mensvijandige ideo-
sio (Vooruitgang der volkeren) van
logieën uit de 20ste eeuw uit eigen
paus Paulus VI uit 1967. In 1991 ver-
ervaring kennen. Zijn uiteenzettingen
scheen zijn grote en omvangrijke en-
over de sociale leer moeten, zoals ge-
cycliek Centesimus Annus (CA, Bij het
zegd, geplaatst worden tegen de ach-
100ste jaar). Dit ter gelegenheid van
tergrond van deze ervaringen.
de 100ste verjaardag van Rerum Novarum (RN). In deze drie encyclieken
Drie sociale encyclieken
plaatst hij de sociale leer van de Kerk tegenover nazisme en communisme, maar ook tegenover het ongebrei-
Paus Johannes Paulus II heeft drie so-
delde kapitalisme. Wij willen dit uit-
ciale encyclieken geschreven. In 1981
werken aan de hand van een aantal
publiceerde hij Laborem exercens (LE,
karakteristieke punten.
Over de arbeid) bij gelegenheid van
36
de 90ste verjaardag van Rerum No-
1. Meer dan een paus vóór hem, heeft
varum (RN). In 1991 verscheen Sol-
hij de centrale betekenis van de men-
licitudo rei socialis (SRS, De zorg om
selijke waardigheid en de daar uit
het sociale), bij de 20ste verjaardag
voortvloeiende mensenrechten bena-
drukt. Geschapen naar Gods beeld en
damentalisme, zoals het islamisme.
gelijkenis is iedere mens drager van
De sociale leer van de Kerk is geen
deze waardigheid. Met deze waardig-
ideologie, omdat deze ruimte laat
heid is de mens geboren. Deze kan
voor verdere ontwikkeling en verdie-
worden geschonden, maar niet aan
ping. Daarom kent deze continuïteit
hem worden ontnomen, zoals onder
én vernieuwing. Daarom mag deze
het nazisme en het communisme.
sociale leer niet van bovenaf worden
Het belangrijkste mensenrecht dat
opgelegd, maar dient in vrijheid te
uit deze waardigheid voortvloeit, is
worden aanvaard.
de vrijheid van godsdienst. Dit recht omvat niet alleen het recht om naar
3. De paus is een groot voorvechter
zijn godsdienst te leven, maar ook het
van de democratie in het licht van zijn
recht van godsdienst te wisselen of
ervaringen met het nazisme en het
geen godsdienst te hebben. Deze vrij-
communisme. Maar democratie kan
heid van godsdienst is op Vaticanum
volgens hem alleen goed functioneren
II
neergelegd
als het berust op
in de verklaring
een juist mens-
Dignitatis
Hu-
manae (Over de menselijke waardigheid),
waar-
Het belangrijkste mensenrecht dat uit onze waardigheid voortvloeit is vrijheid van godsdienst.
van paus Johan-
en maatschappijbeeld. Democratie moet rusten op
normen
en
waarden, anders
nes Paulus II als
ontspoort
deze.
conciliedeelnemer een van de belang-
Democratie is dus wezenlijk meer dan
rijkste initiatoren is geweest. Geen
“de helft plus één”.
Kerk, geen staat mag een mens een
Dit berusten op normen en waarden
overtuiging opdringen of een verbie-
geldt voor iedere mens en voor elk
den. God wil in vrijheid gediend wor-
menselijk samenleven. Het beeld van
den.
de autonome mens die zelf “maatstaf is van alle dingen” verwerpt hij, maar
2. Hierbij sluiten aan de uiteenzettin-
ook het ras (nazisme) of de klasse
gen over de ideologie in Centesimus
(marxisme) als politiek-moreel leiden-
Annus (CA). Nazisme en communis-
de categorieën, wijst hij ten zeerste
me zijn voorbeelden van ideologieën,
af. Het is dan ook te begrijpen dat de
omdat zij pretenderen de waarheid in
paus zeer afwijzend stond tegenover
pacht te hebben en daarom geen an-
bepaalde vormen van de bevrijdings-
dere opvattingen tolereren. Dit vindt
theologie, zoals deze in Zuid-Amerika
men ook bij allerlei vormen van fun-
verkondigd werden, waarin een socia-
37
le leer werd geformuleerd, gebaseerd
wijst hij beslist af. Een economie dient
op marxistische begrippen, zoals de
op verantwoorde wijze goederen en
klassenstrijd.
dienst te produceren ten dienst van de mensen, opdat deze, ook materieel
4. Ook al richtte de paus zich aller-
gezien, menswaardig kunnen leven.
eerst tegen de ideologieën van het nazisme en het communisme, ook
Ter afsluiting kan worden gesteld dat
van wat hij noemt het “primitieve”
paus Johannes Paulus II, met name
kapitalisme moet hij niet veel hebben.
in zijn encycliek Centesimus Annus,
Hij heeft de communistische planeco-
de Kerk definitief heeft verzoend met
nomie aan den lijve ervaren en daar-
de democratische rechtsstaat met zijn
om steunt hij van harte het concept
sociale markteconomie. Het is niet zo
van de markteconomie, maar dan een
dat de Kerk een bepaald maatschap-
die
is
ingebed
in
een
ethisch
frame. Met name in zijn encycliek over de arbeid, Laborem
pijvorm of economisch
Democratie moet rusten op normen en waarden.
een
katholiek
stempel opdrukt. Wel herkent hij
Exer-
in de democrati-
cens, spreekt hij
sche rechtsstaat
over menswaar-
met zijn sociale
dige arbeid, welke beantwoordt aan
markteconomie heel veel wat de Kerk
de menselijke waardigheid. De mens
dierbaar is. Wel dient de Kerk deze
is niet louter een productiefactor en
kritisch te begeleiden en hun daarbij
menselijke arbeid is geen koopwaar.
voor te houden dat zij zonder een ge-
Hij verwerpt het louter gerichtzijn
zonde mens- en maatschappijopvat-
van de economie op winst. Maar ook
ting zullen verkommeren.
het consumentisme, waarbij het leven primair bestaat uit consumeren,
Professor Dr. G. van Wissen
Over de auteur Professor Gerard van Wissen is emeritus hoogleraar Vergelijkend staatsrecht UvA. Hij is voorzitter van het Centrum voor de Sociale Leer van de Kerk en docent sociale leer aan diverse theologische opleidingen, w.o. het Sint-Janscentrum. Omwille van zijn grote verdienste voor de Kerk en voor de theologie ontving prof. Van Wissen in 2013 de hoge kerkelijke onderscheiding van ridder in de Orde van Sint-Silvester.
38
model
In memoriam Bidden wij voor de overledenen van de gebedskring Mw. N. Akkermans, Teteringen
Mw. J.C.M. Elderman-van Raaij, Vught
Dhr. W.A.J. van Kessel, Den Haag
ZEH Pastoor P. Kurstjens, Wamel
Mw. A.B.J. van den Langenberg-Fabrie, Barendrecht
Mw. E.A. Meijer, Amsterdam Zuidoost
Mw. G.M. Nass-van Rijn, Oss
Zr. Raphael, Maastricht
Dat zij mogen leven in eeuwigheid.
Misintenties Dagelijks wordt in de kapel van het seminarie de Eucharistie gevierd. Het is mogelijk voor uw intenties een H. Mis te laten opdragen. De Misstipendia à € 8,- per intentie, komen ten goede aan de priesteropleiding. Betaling: IBAN: NL12 FVLB 0225 20 3634 / BIC: FVLB NL22 t.n.v. Seminarie Bisdom ’s-Hertogenbosch, o.v.v. intentienaam en de gewenste datum. Misintenties kunt u sturen naar: Receptie Sint-Janscentrum, Papenhulst 4, 5211 LC ’s-Hertogenbosch
Biechtgelegenheden In het Kringblad van zomer 2013 hebben wij een overzicht opgenomen van de biechtgelegenheden in Nederland en België. Bovendien is dit overzicht ook op onze website www.sint-janscentrum.nl geplaatst. Heeft u aanvullingen of wijzigingen? Als u dit ons laat weten, kunnen wij het overzicht volledig én actueel houden. Bij voorbaat dank.
39
de die vergeeft, De verrezen Heer biedt zijn lief vankelijk maakt. verzoent en harten opnieuw ontde mensheid, Deze liefde is een gave aan t lijkt te worden die soms verward is en overstelpr egoïsme en angst. door de macht van het kwaad, doo t en vrede geeft. Het is de liefde die harten bekeer reld de Hoe belangrijk is het dat de we aanneemt! t en Goddelijke Barmhartigheid begrijp openbaart door Heer, die de liefde van de Vader oven in U en uw dood en verrijzenis, wij gel vertrouw op U, , ik zeggen U vol overtuiging: “Jezus hele wereld. Amen” de t heb medelijden met ons en me II schreef (Gebed dat paus Johannes Paulus april 2005) voor Barmhartigheidszondag 3
