HEDENDAAGSE KUNST OVER DE RELATIE TUSSEN MENS EN AARDE

1

HEDENDAAGSE KUNST OVER DE RELATIE TUSSEN MENS EN AARDE RAVERSYDE, 11 JUNI – 2 OKTOBER 2016

BEZOEKERSGIDS

Inleiding Welkom op MANMADE. Raversyde is met zijn rijke geschiedenis en archeologische erfgoed een uitstekende uitvalsbasis om een nieuwe artistieke nederzetting bovenop de middeleeuwse grondvesten te stichten. MANMADE vertolkt op heel diverse manieren onze menselijke rol in het ‘Antropoceen’: het nieuwe geologische tijdperk van de mens waar we ons nu in bevinden. Hoewel de moderne mens nog piepjong is, in vergelijking met de lange geschiedenis van onze planeet, is ze er al in geslaagd een grote impact te hebben op de geologische ontwikkeling van de aarde. Onze menselijke sporen zijn veelvuldig terug te vinden in de aardlagen en ondertussen ook ver buiten onze planeet. Naast restanten van het dagelijkse leven zoals we het nu kennen, zullen ongetwijfeld ook kunstwerken als dragers van creativiteit en inventiviteit deel uitmaken van het toekomstige erfgoed. De kunstenaars op MANMADE kijken verder dan de louter tastbare erfenis die de mens achterlaat en werpen filosofische en antropologische vragen op over de interactie tussen de mens en deze planeet. Hoe zit onze hedendaagse dominante menselijke natuur in elkaar? Waar zal het eindigen met onze immense ecologische voetafdruk? Brengen onze intellectuele capaciteiten soelaas? Zullen we onverstoord verder evolueren richting “einde van de (mensen)wereld” of overleven we het Antropoceen? De kunstwerken brengen het bijzonder complexe karakter van deze wisselwerking in beeld.

FORMAAT: 24,5 X 20,3 CM • 288 BLZ. • HARDCOVER • ENGELSTALIGE EDITIE ISBN: 978 94 9208 163 6 • VERKOOPPRIJS: 32,5 EURO

3

5

CAMPING HOEVE ‘BOYDENS’

RAVERSYDE ANNO 1465 RAVERSYDE NATUURPARK

WALRAVE

VOC

PARKING

PLANNETJE VAN DE SITE MET CORRESPONDERENDE NUMMERS KUNSTWERKEN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

After the Rain, Simon Faithfull Barricade#01 Raversyde, Luc Deleu House of Bees, Cosco Safe Distance: Pirates, Rune Peitersen The Forgotten Space, Allan Sekula& Noël Burch Écriture productive, Poisson, Nicolas Floc’h Maquette Barricade#01 Raversyde, Luc Deleu Cosmic Connection, Maarten Vanden Eynde

9. Paleontologic Plastic IV, Maarten Vanden Eynde 10. Brick Era, Maarten Vanden Eynde 11. Cabinet, Wim Delvoye 12. IKEA Vase, Maarten Vanden Eynde 13. Cadillac Ranch, AntFarm 14. Mobile Medium University Revisited,Luc Deleu 15. Dolphin Embassy, AntFarm 16. Golden Sun Disk, Cosco

17. Catastrophes Domestiques Nº 2: Prise en Charge, HeHe 18. Zwaard in ijs, Leo Copers 19. Polar Diamond, Ackroyd & Harvey 20. Ice lens, Ackroyd & Harvey 21. Infrastructures of Natural History, Tuur Van Balen & RevitalCohen 22. Kingyo Kingdom, Tuur Van Balen & RevitalCohen

23. Temple of Akéso, Brandon Ballengée 24. Decorator Crab, Mark Dion 25. Récif artificiel-23m, Japon, Nicolas Floc’h 26. Artificieel Rif Noord, Nicolas Floc’h 27. Anthro-genetica, Frans Gentils 28. Genetic Ceramics, Frans Gentils M. Metatron, Cosco

OP WEG DOOR MANMADE We zorgden voor een zorgvuldige selectie van de locatie van de kunstwerken. Alle werken vormen op die manier een brug tussen ons tijdperk, het Antropoceen, en het verleden, het middeleeuwse vissersdorp Walraversijde. Vooraleer je aan je wandeling begint, confronteren we je met de onzekere toekomst van de mens. Waar gaat het met de mens naartoe, na het Antropoceen? Simon Faithfull toont ons met de postapocalyptische videoinstallatie After the rain (1) zijn visie op onze onzekere toekomst. Barricade #01 van Luc Deleu (2) beschermt het museumgebouw alvast tegen het opkomende gevaar. Onderweg passeren we House of Bees van Louis De Cordier (3) dat verwijst naar de nefaste gevolgen van het uitsterven van de bij als noodzakelijke schakel in onze biologische keten. De Cordier linkt dit alles aan de oorlogsgeschiedenis van Raversyde. In de gereconstrueerde vissershuizen maken de sociale werken van Rune Peitersen (4), Allan Sekula (5) en Nicolas Floc’h (6) de overeenkomsten zichtbaar tussen de middeleeuwse en de hedendaagse maatschappij. Met Cosmic Connection neemt Maarten Vanden Eynde (8) ons midden op een bestaande, klassieke archeologische site mee in de toekomst van de ruimtevaartarcheologie. De kunstwerken in het museum (9-16) geven onze hedendaagse maatschappij gestalte met eigenzinnige archeologische artefacten voor de toekomst. Ze gaan de confrontatie aan met de 15de-eeuwse vondsten. De werken van Luc Deleu en Ant Farm vertolken ideeën en utopieën over een onzekere toekomst.

1. After the Rain, Simon Faithfull, 2005 -2014 Simon Faithfull is een hedendaagse kunstenaar geboren in Oxfordhire (UK, 1966), en geeft les in de Slade School of Fine Art, UCL, London. After the Rain is een installatie met vier films die allemaal een wereld voorstellen na het verdwijnen van de mensheid … een gedicht voor het Post-Antropoceen … In drie van de werken is een eenzaat, misschien zelfs een schim of geest, te zien die zijn weg gaat in een vreemde, getransformeerde wereld. In de laatste film zien we een nieuwe soort die onze verlaten gebouwen heeft overgenomen.

Daarna kom je terecht in een ruimte (17-20) waar het werk van Leo Copers, Zwaard In IJs, centraal staat. Het gaat de dialoog aan met het werk van HeHe en Ackroyd & Harvey. De thematiek van HeHe is heel vaak de uitstoot van gassen door onze technologie en onstilbare honger naar energie. Heather Ackroyd en Dan Harvey maakten een aantal werken in situ, in het hoge Noorden, in het kader van een artistieke expeditie (Cape Farewell). In het Vogelopvangcentrum en de hoeve ‘Boydens’, vertolken Tuur Van Balen (21,22), Brandon Ballengée (23), Mark Dion (24), Nicolas Floc’h (25,26) en Frans Gentils (27,28) de bijzondere relaties en interacties die we als mens opbouwden met de oude en nieuwe natuur. We maken kennis met hun representaties en interpretaties daarvan. Even staan we stil bij de vraag wat natuur nu eigenlijk is door onze voorstelling ervan te confronteren met de werkelijkheid.

Een still uit EZY1899: Reenactment for a Future Scenario (HD video, 12min, 2012)

Wat meer uitleg over de vier films… “Going Nowhere 2” (HD video, 6min, 2011) Going Nowhere 2 toont een wandeling door een landschap op de bodem van de Adriatische zee. Een figuur in jeans en wit hemd loopt weg van de camera in door het water gebroken licht. Hij stapt met veel moeite door een landschap met vissen en rotsen tot hij in de wazige verte verdwijnt. Hoe de figuur in staat is om 10 meter beneden de zeespiegel te wandelen en waar hij heen gaat, is onduidelijk, maar het lijkt wel of hij een doel of weg voor ogen heeft.

7

“REEF” (HD Video, 9 min, 2014) Op 4 augustus 2014, voor de kust van Engeland, werd een kleine boot, de Brioney Victoria, in de open zee gesleept voor ze in brand werd gestoken en tot zinken werd gebracht. Vijf camera’s die aan boord waren gemonteerd, volgden live de laatste tocht van het bootje naar de bodem van de zee. De camera’s bleven ononderbroken, 6 dagen lang, live video doorsturen vanuit deze onderzeese wereld en documenteerden het begin van een transformatieproces. REEF toont de eerste momenten van een metamorfose. Een in onbruik geraakte schuit vormt stilaan de habitat voor allerlei onderwaterleven. “EZY1899” (Opvoering van een toekomstig scénario) (HD Video, 12min, 2012) EZY1899 toont een actie die gestrand is in tijd en ruimte. Een in zilver getooide figuur lijkt gevangen in een eindeloze droom, waarin hij continu in en uit een vreemd vliegtuig stapt. Het vliegtuig is massief en misvormd en de stalen structuur is zwartgeblakerd door het vuur. Het is duidelijk dat dit vliegtuig nooit van de grond komt. Zonder duidelijke redenen, komen de vlammen geregeld uit de motoren van het vliegtuig en verzwelgen ze het vliegtuig met een grote vuurbal. Nogal onbewust lijkt de man doorheen de verschroeiende hitte op de trappen te wandelen, zijn plaats in het vliegtuig in te nemen en te wachten. EZY1899 zou een film uit een de toekomst kunnen zijn - een toekomst die ontspoord raakte, of vergat waarom we ooit hebben gevlogen. De film toont ons een eindeloze voorvertoning, een extrapolatie van de absurditeiten van vandaag.

2. Barricade#01 Raversyde, Luc Deleu, 2016 (Installatie met Bouwafval - betonpuin, ramen, vloeren, deuren, meubelen, verschillende afmetingen) Luc Deleu is beeldend kunstenaar/architect geboren in 1944 in Duffel (BE). Hij woont en werkt in Antwerpen (BE) waar hij in 1970 T.O.P. office oprichtte, een onafhankelijk onderzoeksbureau voor ruimtelijke ordening en architectuur. Na 32 jaar besluit Luc Deleu dat zijn alom bekende constructies met containers plaats moeten ruimen voor een nieuwe thematiek. Luc Deleu: ‘Geconfronteerd met “La Liberté guidant le peuple” (“De Vrijheid leidt het volk”) van Eugène Delacroix (waarschijnlijk de eerste maal dat een barricade in de kunst verscheen) besef ik dat er vandaag weinig meer relevant is om op de kunstscène te brengen. Ik maak daarom barricades tot mijn nieuwe thema. De installatie in Raversyde is de eerste in een lange reeks.’ Dit bouwwerk vormt een geïmproviseerde versperring, gemaakt van het puin of het residu van de hedendaagse maatschappij die onze planeet zo grondig heeft verbouwd. Het werk schermt het museumgebouw af maar is ook een aanklacht tegen de crisissen van sociale en ecologische aard die de mens zelf heeft gecreëerd.

“We climbed round a final ridge and saw a whaling–boat entering the bay 2500 ft, below. A few moments later we saw the sheds and factory of Stromness whaling– station. We paused and shook hands. Ernest Shackleton” (SD Video, 12min, 2005) Dit is een visioen van het einde van de wereld, gevonden op een verlaten walvisstation . In 1916 bereikte ontdekkingsreiziger Sir Ernest Schackleton het Noorse walvisstation Stromness op South Georgia. In 1914 vertrok hij op een trans-Antarctische expeditie, maar nadat zijn schip zonk, dobberde hij samen met zijn bemanning maanden op ijsschotsen rond om uiteindelijk met een reddingssloep op South Georgia te landen. In 2005 was Stromness één van de spookdorpen langs de kust op het intussen onbewoonde eiland. De natuur neemt het dorp langzaam weer over.

Eugène Delacroix, La liberté Guidant le peuple, 1930 bron: WIkimedia

9

3. House of Bees, Cosco [Louis De Cordier], 2016

4. Safe Distance: Pirates, Rune Peitersen, 2015

(Installatie met Jutezakken, teelaarde en bijenteller)

(Stills op dibond, 60 x 44,4 cm)

Het oeuvre van Cosco [Louis De Cordier] (BE, 1978) kunnen we op veel manieren interpreteren. Hij maakt sculpturen, installaties en ontwikkelt projecten die vertrekken vanuit een ruim, kosmisch wereldbeeld. In zijn werk combineert hij architectuur, natuur, kunst, techniek en wetenschap. Bijen bestaan al meer dan 100 miljoen jaar. Vanaf de vroegste geschiedschrijving wordt er met ontzag over bijen gesproken en geschreven. Bijen zijn een belangrijke bron van inspiratie en wijsheid voor kunstenaars, wetenschappers, sjamanen en mystici. Bijen zijn onmisbaar voor het voortbestaan van de plantenwereld, dieren en de mens. De mening van Einstein spreekt boekdelen: ‘If the bee disappeared off the surface of the globe, then man would have only four years of life left. No more bees, no more pollination, no more plants, no more animals, no more man.’ (‘Als de bij zou verdwijnen van het aardoppervlak, dan zou de mens nog maar vier jaar meer te leven hebben. Geen bijen meer, geen bestuiving meer, geen planten meer, geen dieren meer, geen mensen meer’) Imkers begonnen pas een kleine 100 jaar geleden in te grijpen in de natuurlijke cyclus van bijen. Door gecommercialiseerde exploitatie proberen ze de bijen tot grotere prestaties te dwingen. Het inzetten van deze ‘bijenslaven’ is ook een manier om de landbouw te optimaliseren. Het gebruik van pesticiden en genetisch gemanipuleerde gewassen resulteerde in een algemene verzwakking, en zelfs het wereldwijde uitsterven, van de bijen. Het uitsterven van de bij is een noodsignaal voor onze hedendaagse maatschappij. Cosco zag hierin een inspiratiebron, en realiseerde de levende sculptuur House of Bees, waarin hij 60.000 honingbijen in een versterkte monumentale bijenkorf plaatst, een bastion voor de bijengemeenschap. De sculptuur is gemaakt uit jute zandzakken die de huidige positie van de bij symbolisch verbindt met het historisch bouwmateriaal van conflict en klimaatopwarming.

Rune Peitersen is een beeldend kunstenaar geboren in Denemarken in 1971. Hij woont en werkt in Amsterdam (NL) en Brussel (BE). In het middeleeuwse Walraversijde deden de vissers als bijverdienste onder andere aan piraterij. Piraterij is echter niet altijd wat het lijkt. In Somalië werd er tijdens de oorlog illegaal door buitenlandse vissers in de wateren van de Somalische vissers gevist. Door dit inkomensverlies zien de Somalische vissers zich genoodzaakt via piraterij van de internationale handelsvloot aan een inkomen te raken. De still ‘Pirates’ van Rune Peitersen is het derde deel van de serie Safe Distance. De beelden zijn gebaseerd op online video’s gefilmd aan boord van de schepen terwijl ‘Piraten’ (zoals de media ze noemt) hen aanvallen in de wateren rond de Hoorn van Afrika. Zelf voeren ze ook aanvallen uit op de ‘piraten’... Rune Peitersen: ‘Ik werd gegrepen door deze online video’s door de opvallende visuele overeenkomsten met klassieke maritieme schilderkunst uit de Gouden Eeuw. De films zijn opgenomen vanuit het perspectief van de overwinnaar en heroïseren de gewelddadige vernietiging van de kleine boten waarmee de lokale bevolking weerstand probeert te bieden tegen de uitbuiting van hun land en wateren. Door de media worden zij ‘piraten’ genoemd. Deze dubieuze manier van omschrijven banaliseert het schrijnende verschil tussen de op Hollywoodfilms gebaseerde interpretatie van ‘piraten’ en de harde werkelijkheid die deze mensen drijft tot wanhopige handelingen. De serie ‘Safe Distance’ is een poging om zowel de gevonden beelden te duiden, als om de positie van de toeschouwer te bevragen: wat is mijn rol in de gebeurtenissen die ik zo gretig bekijk vanaf een veilige afstand.’

11

5. The Forgotten Space, 2010, Allan Sekula & Noël Burch

6. Écriture productive, Poisson, Nicolas Floc’h, 1995

(HD Video en foto’s op dibond, 15 x 26 cm)

(Installatie met foto’s, zeekaart en brieven, verschillende afmetingen)

‘The Forgotten Space’ is een visueel essay van fotograaf, criticus en filmmaker Allan Sekula (USA, 1951 – 2013) en filmtheoreticus Noël Burch (USA, 1932). The Forgotten Space volgt de trafiek van containers op. Aan boord van zeeschepen, binnenvaartschepen, treinen en vrachtwagens. Er wordt geluisterd naar arbeiders, ingenieurs, plannenmakers, politici, en naar wie gemarginaliseerd wordt door het wereldwijde transportsysteem. We bezoeken ontheemde boeren en dorpelingen in Nederland en België, onderbetaalde vrachtwagenchauffeurs in Los Angeles, zeelieden die aan boord werken van megaschepen die pendelen tussen Azië en Europa, en fabrieksarbeiders in China van wie lage lonen de zwakke schakel vormen in de puzzel. In Bilbao ontdekken we dat het geloof in de maritieme economie, en de zee zelf, enigszins achterhaald is. Er werd een heel scala aan materialen gebruikt: beschrijvende documentaire, interviews, archieffoto’s en films, fragmenten van oude films. Het resultaat is een essayistisch, visuele documentaire over één van de belangrijkste processen die ons vandaag beïnvloeden. The Forgotten Space is gebaseerd op Sekula’s Fish Story. Hij probeert de hedendaagse maritieme wereld te beschrijven en te begrijpen in relatie tot de ingewikkelde symbolische erfenis van de zee. Je kunt deze film volledig bekijken op 11/06/2016 in Raversyde. © Doceye films http://www.doceyefilm.nl/

Nicolas Floc’h (FR, 1970) is een kunstenaar van wie de sculpturen, installaties, performances, foto’s en films gebaseerd zijn op processen van desintegratie en regeneratie, deconstructie en reconstructie. De kunstenaar gaat daarbij sociale, symbolische economische en politieke verbindingen aan in zijn werk. Nicolas Floc’h leeft in Parijs en geeft les op de Kunstschool EESAB in Rennes en op B.O.A.T., letterlijk een boot waarop kunst gecreëerd wordt op zee. In 1995 werkte Nicolas Floc’h rond écritures productives, of woorden die produceren wat ze betekenen. Hij kweekte salade, tomaten, aardbeien en zonnebloemen letterlijk in de vorm van de woorden ‘salade’, ‘aardbei’, ‘tomaat’ of ‘zonnebloem’. De oogst verkocht hij op de markt als product-kunst. Het woord ‘Poisson’ werd door een vissersboot ‘geschreven’ tijdens de nacht van 21 op 22 oktober 1995. Het kunstwerk omvat het parcours van de boot op zee in de vorm van het woord ‘Poisson’. Alle vis die zich op het traject bevond, visten ze op met een sleepnet. Terwijl de boot voer, volgde de radar zijn route en werd het woord ‘Poisson’ erop geschreven. Nicolas Floc’h: ‘We verlieten de haven van La Turbaille om 18u. Eens we in open zee terecht kwamen, rond 20u, werd het net in het water gelaten op de basis van de letter P. De kapitein van de boot en ikzelf waren niet zeker dat we het woord goed zouden kunnen afvaren omdat de koers van het woord ‘Poisson’ verschillende korte bochten vereiste, wat moeilijk uit te voeren was met vismateriaal dat verschillende tonnen weegt. De sterke stroming en het risico dat de panelen zouden omslaan, metalen platen van 300kg om het net uit te spreiden, verhinderden ons om kort en snel te draaien. Om het woord goed af te varen, hadden we een grote oppervlakte met goede bodem nodig, zachte bodem zonder rotsen zodat we het net niet zouden scheuren, want het was duidelijk dat het woord verschillende kilometers zou beslaan. Het gevaarlijkste moment dook op na twee en een half uur vissen. Dit was het puntje op de ‘i’. De koers naar de basis van de ‘s’ was ook een delicate zaak. Voor het afdalen van de ‘o’ om de ‘n’ te kunnen schrijven moesten we rond rotsig gebied varen. Het afvaren van het ganse woord kostte 7 uur en een vaarroute van 40 kilometer. Het woord werd uitgespreid over 7 kilometer in lengte en iets minder dan 1 kilometer breedte. Het woord bracht 500kg vis op (wijting, kleine heek, heek, makreel, inktvis, koolvis, zonnevis, zeebarbeel, zeepaling, enz.). Ongeveer 150 tot 200 kg is verkocht op zondag 22 oktober 1995 op de markt van Talensac in Nantes waar ik een viswinkel ter beschikking kreeg voor de gelegenheid. De rest van de vis werd verkocht op een veiling.‘ De consument moest daarna een brief schrijven naar de kunstenaar of laten weten wat ze met de vis gedaan hadden.

13

7. Maquette BARRICADE#1 (Raversyde), 27 april 2016, Luc Deleu / T.O.P. office (Diverse materialen, 30 x 74,1 x 55,1 cm)

15

8. Cosmic Connection, Maarten Vanden Eynde, 2016 (Metalen draagstructuur en printplaten, 200 x 800 x 800 cm) Support Verbeke Foundation Kunstenaar Maarten Vanden Eynde (BE, 1977) werkt in Brussel (BE) en SaintMihiel (FR). Zijn werk situeert zich vaak op de grens tussen het heden en het verleden. Soms blikt hij vooruit op de toekomst van gisteren, soms kijkt hij terug naar het verleden van morgen. Maarten Vanden Eynde: ‘Ondertussen zijn er meer dan 21 000 fragmenten ruimteafval groter dan 10 cm gekend en geregistreerd door het ‘U.S. Space Surveillance Network’. Dat is buiten de 3000 werkende satellieten gerekend die rond onze aarde cirkelen en die gelanceerd werden sinds de Spoetnik 1 (1957). Gedurende de laatste 50 jaar viel er gemiddeld één geregistreerd fragment per dag uit de ruimte op onze aarde. De meeste brokstukken zullen echter eeuwig rond de Aarde blijven cirkelen. Als we in staat zouden zijn om deze 27 ton aan objecten te bekijken door de ogen van de toekomstige antropologen of archeologen, zouden we het in plaats van afval uit de hemel eerder als een deel van ons menselijk erfgoed en geschiedenis beschouwen.’

9. Paleontologic Plastic IV, Maarten Vanden Eynde, 2014 (Plastic, glas en hout, 186 x 130 x 60 cm) Maarten Vanden Eynde: ‘Paleontologic Plastic IV is gemaakt van plastiek afval opgevist in de verschillende wereldoceanen. Sinds 1950 is de productie van plastiek uitgegroeid tot een belangrijke industrie die onze levens sterk beïnvloedt, van geïmproviseerde verpakking tot nieuw textiel, nieuwe wonderlijke producten en moderne technologie in televisies, auto’s en computers. Kortweg, de uitvinding van het plastiek werd de lijm voor globalisatie. Alleen gaat dit plastiek zeer lang mee en degradeert het zeer langzaam of helemaal niet. De moleculaire verbindingen die plastiek zo duurzaam maken, zorgen er ook voor dat het goed bestand is tegen de natuurlijke ontbindingsprocessen. In 2014 hebben wetenschappers voor het eerst ontdekt dat de steenkoralen op het Grote Barrièrerif in Australië in staat zijn microplastiek op te nemen en te verteren, wat mogelijk een oplossing is voor plastiekvervuiling en het verdwijnen van koralen wereldwijd.’

Cosmic Connection is een parabolische antenne, gemaakt met afgedankte printplaten, als een poging om in de verre toekomst elektromagnetische signalen van onze huidige satellieten op te vangen. Tegelijkertijd herinnert het werk ons aan het menselijke ruimtevaarttijdperk.

Screenshot van een realtime 3D kaart van objecten in de baan rond de Aarde (© stuffin.space)

Maarten Vanden Eynde vist plastiek afval op uit zee vanop het schip Sea Dragon, in het midden van de Bermudadriehoek in de Noord-Atlantische Oceaan (2010) (Foto: Joël Paschal)

17

10. Brick Era, Maarten Vanden Eynde, 2003-2014 (Baksteen en beton, verschillende afmetingen) Tussen de ‘moefen’, of middeleeuwse bakstenen gevonden tijdens de archeologische opgravingen op dit terrein, vinden we het werk Brick Era. Maarten Vanden Eynde: ‘Natuurlijk gevormde stenen zijn alom tegenwoordig op deze planeet. Je vindt ze overal op aarde in de bergen, de woestijnen en zelfs in de oceanen. Homo Sapiens Sapiens maakte zelf twee steenvormige materialen: baksteen en beton. Stilaan namen ze het natuurlijke milieu over. Baksteen en beton zijn duidelijke bakens in het Antropoceen en zullen ons met gemak overleven omdat we ze beschouwen als één van de sterkste en langst blijvende bouwmaterialen in de menselijke geschiedenis.’

Een blik op Building A Building, een publicatie die het productieproces van een gebouw in beeld brengt en via een archeologische zoektocht de oorsprong van alle ingrediënten tracht te achterhalen. Te verkrijgen in de Museumshop. (foto: Maarten Vanden Eynde)

11. IKEA Vase, Maarten Vanden Eynde, 2010 (Keramiek en restoratiepasta, 30 x 40 x 25 cm) In 2005 heeft de druk van de IKEA-cataloog die van de bijbel, met 100 miljoen kopieën per jaar, overtroffen en behaalde hiermee de grootste jaarlijkse oplage ooit. Deze bijzondere gebeurtenis toont aan dat het heel waarschijnlijk is dat een deel van de hedendaagse IKEA-producten ons tijdvak zullen vertegenwoordigen in de verre toekomst. ‘IKEA Vase’ is een amfoorachtige vaas die gemaakt is met archeologische reconstructiepasta en scherven van een doordeweeks IKEA-kopje. Het werk stelt de mogelijkheid van historische artefacten in vraag om ons een waarachtig beeld te geven van hoe het onbekend verleden er uitzag. Het attendeert ons ook op de mogelijks foute interpretaties van toekomstige archeologen over ons heden.

Jo Vermaerke, de manager van de nieuwe IKEA-winkel in Gent zette de IKEA-cataloog van 2009 met de titel LEEF NU (LIVE NOW) in een vitrine naast een bijbel van 1556 om het te bewaren voor het nageslacht. Dit omdat de IKEA-cataloog vanaf dan op jaarbasis het meest gedrukte boek werd. (Foto: Virginie Schreyen)

19

12. Cabinet Delfts, Wim Delvoye, 1990 (Kast met 12 zaagbladen en 1 gasfles)216 x 113 x 53 cm Collectie The Phoebus Foundation Wim Delvoye is een beeldend kunstenaar geboren in 1965 in Wervik (BE). Delvoye brengt in zijn oeuvre op ironische wijze, met uiteenlopende media, lage en hoge cultuur samen. In Raversyde vonden we resten terug van 15de-eeuws Spaanse Majolica, luxueus beschilderd keramiek. De kwaliteit ervan verbleekt echter bij het fijn Chinese porselein dat de Portugezen en de Nederlanders in de late middeleeuwen meebrachten naar Europa. Het blauwwitte porselein uit de Ming-dynastie was zéér gewild en duur. Bovendien was het vervaardigingsprocedé hier onbekend. Delfts blauw is op het einde van de 16de eeuw ontstaan in een poging om dit Oosterse porselein te kopiëren. Dankzij de fijne romantische tafereeltjes die de schilders erop aanbrachten, werd het enorm populair. Het succes duurde tot de 18de eeuw toen het Delfts blauw op zijn beurt werd vervangen door een goedkopere Engelse variant. Wim Delvoyes Cabinet Delfts is een remake van dit typische aardewerk. Hij combineert de sierlijke, vredige Delftse schilderwerkjes met gevaarlijke zaagbladen en explosieve gasflessen, als symbolen van de industriële maatschappij. Delvoye beheerst als geen ander de vertaalslag van populaire cultuur naar exclusiviteit en omgekeerd. De kast met Delfts blauw is voor de toekomstige archeoloog een misleidend artefact dat continu laveert tussen heden en verleden, exclusiviteit en namaak, massaproductie en kunst.

13. Cadillac Ranch, Ant Farm, 1974-1984 (Papier 55 x 72,5) Collectie Frac Centre - Val de Loire, Frankrijk Ant Farm is een revolutionair collectief gesticht in 1968 in San-Francisco. Stichters Chip Lord (USA, 1944) en Doug Michels (USA, 1943-2003), maakten speelse multimediale ervaringen via kruisbestuiving van architectuur, mediakunst en performances die het Amerikaanse consumentisme en kleinburgerlijk moraal bekritiseerden. Dit is de blauwdruk van de legendarische publieke sculptuur Cadillac Ranch, een soort Stonehenge gemaakt met wagens. Hij bestaat uit een generatie Cadillacs van bouwjaar 1948 tot 1964 die met de neus in de grond zijn begraven in een hoek van 51° (de hellingsgraad van de piramides van Gizeh). Het werk staat langs Route 66 in Amarillo, Texas, en is al meermaals overschilderd met Graffiti. Cadillac Ranch vormde al menig keer het decor voor reclamecampagnes (bv. Vogue), evenementen (bijv. Gay Pride) en is één van de bekendste werken van Ant Farm. In het werk kan je een bijzondere artificiële evolutie zien. Het opkomen en verdwijnen van de typische ‘tailfins’ (staartvinnen) op de Cadillacs in de verschillende modellen manifesteert zich als een soort golfbeweging door het werk. Het kunstwerk is zowel een eerbetoon aan het gouden tijdperk van Amerikaans autoontwerp, als een kritiek op het statussymbool auto en de bijhorende massaproductie vanaf de jaren ‘50 onder het motto: ‘What’s good for General Motors is good for the country’.

(Bron: Wikimedia - Richie Diesterhelft)

21

14. Mobile Medium University Revisited (Floating U.I.A.), Luc Deleu, 1972-1982, Maquette (Diverse materialen, 110 x 60 x 25 cm) Collectie M HKA/ Collectie Vlaamse Gemeenschap Luc Deleu: ‘Mobile Medium University (1972) was het eerste sleutelproject van T.O.P. office. Twee derden van het aardoppervlak bestaat uit water. Om enerzijds de druk op land weg te nemen en anderzijds een meerwaarde aan een universitaire opleiding te geven door de wereld fysiek af te varen, werd een rondvarende universiteit voorgesteld in het kader van een architectuurwedstrijd voor de Antwerpse Universiteit. Het schip dat model stond, was het vliegdekschip ‘U.S.S. Enterprise’.’ Toen Luc Deleu in 2013 foto’s ontdekte van het uit dienst genomen vliegdekschip ‘U.S.S. Enterprise’ met weggenomen antennes en hij besefte dat er nog altijd geen Mobile Medium University was opgericht, organiseerde hij een aantal academische reizen om de impact van de Mobile Medium University te tonen. Luc Deleu: ‘In 2012, 40 jaar na de inzending van het project en ondanks louter positieve reacties, was zelfs van enige stap naar de realisering van de drijvende universiteit nog geen sprake! De USS Enterprise, die model stond voor MMU, werd op dat ogenblik ook uit de vaart genomen. Zo kreeg ik de inval dat een route voor een gans academisch jaar de verbeelding over een drijvende universiteit opnieuw zou kunnen prikkelen. T.O.P. office werkte 3 academische tours uit. De eerste, academical tour 20152016, zou oostwaarts tweemaal rond de wereld varen tijdens dat academische jaar en daarbij de 8 grootste agglomeraties aan zee en de 36 drukste havens op aarde aandoen. Academical tour 2016-2017, voer westwaarts tweemaal rond de wereld en deed daarbij de 75 kleinste landen grenzend aan de zee aan. Academical tour 2017-2018 zou rond Eurasië varen profiterend van de ijsvrije noordroute. Tijdens 51 stops zou ze 6 arctische havens aandoen en 41 steden aan zee permanent bewoond sinds hun stichting voor Christus.’ Mobile Medium University zou via de Academical Tours, als een (utopische) ‘universiteit’ werken aan een moderne, mondiale en ecologische visie, waarin opleiding, opvatting en denkkader van de opvarenden door de expeditie wordt opgeschaald naar planetair niveau. Elk academisch jaar leert door de reis ook wat een geografisch thema of concept zou kunnen zijn.

15. Dolphin Embassy, Ant Farm, 1974 (Cyanotypie op papier, 46,1 x 56,7) Collectie Frac Centre - Val de Loire, Frankrijk Dolphin Embassy is een utopisch ontwerp voor een drijvende onderzoeksbasis die dankzij hoogtechnologisch onderzoeksmateriaal (hydrofonen, onderwatercamera’s, biologische sensoren, audiosynths en opnametoestellen) de allereerste communicatie tussen mens en dolfijn tot stand moet brengen. Dolfijnen beschikken, net als wij, over een zeer intelligent communicatiesysteem. Wetenschappers beweren dat ze de intelligentste soort op aarde zijn, na de mens. Ze zijn net als wij sociaal, speels en nieuwsgierig waardoor ze ook gemakkelijk contact maken. Het ontwerp van de dolfijnenambassade drukt de hoop uit om via mediatechnologie een interface te ontwikkelen die communicatie tussen intelligente land- en zeezoogdieren mogelijk maakt. Ant Farm hoopte via deze ambassade belangrijke kennis over onze planeet en oceanen te vergaren en in de toekomst te evolueren naar een harmonieuze co-evolutie van deze twee leefwerelden. Hoewel Ant Farm in Australië flink wat fondsen verzamelde voor de realisatie van deze ambassade, bleek het opgehaalde bedrag ruim onvoldoende om het project effectief te verwezenlijken.

23

16. Golden Sun Disk, Louis De Cordier, 2008

Metatron, Louis De Cordier, 2009

(Goud, koper, zink 30 x 30 x 0,8 cm)

(Cortenstaal, beton)

De Golden Sun Disk is opgevat als een archeologisch artefact van de toekomst. De schijf bevat belangrijke symbolen uit de driehoeksmeetkunde en astronomie en is een compacte en tijdloze expressie van artistieke en technologische creatie.

Metatron is net zoals de Golden Sun Disk opgevat als een kunstwerk of artefact voor de toekomst. Deze bevindt zich buiten het MANMADE-parcours op positie ‘M’ op het plan, waar het al jaren staat.

De oudste nog bestaande beschaving tot nu toe is de Chinese, die ongeveer 4000 jaar oud is. De meeste andere beschavingen overleefden niet langer dan 2500 jaar. Het ziet er naar uit dat onze geïndustrialiseerde beschaving het uiteindelijk ook zal begeven door de expansieve druk die ze uitoefent op haar eigen habitat.

Metatron is een grote massieve geometrische sculptuur. De kunstenaar laste dit metalen object aan elkaar tot één volume, en goot het later vol met beton. Het werk verwijst naar enkele grote kunstenaars uit het verleden die tijdloze vormen hebben afgebeeld, zoals de renaissancekunstenaars Piero della Francesca, Luca Pacioli, Leonardo Da Vinci, Nicolas Neufchatel en Albrecht Dürer. Deze veelvlakken, gekend als Platonische & Archimedische lichamen, verwijzen volgens Cosco naar ons intellectueel vermogen. Het was de wens van de kunstenaar om met de Metatron een intieme relatie uit te bouwen met de Noordzee, die met haar overweldigende kracht de mens confronteert met zijn ijdelheid en vergankelijkheid. Oorspronkelijk lag het kunstwerk dan ook op het strand. Voor Cosco behoort dit geometrisch lichaam (een ‘rhombicuboctahedron’) al tot het bestaande culturele kusterfgoed, en sluit het aan bij de poëzie van de anonieme megalieten uit de prehistorie.

De Golden Sun Disk heeft de bedoeling om, net zoals de Voyager Golden Record van de NASA (waarvan één zich na zijn lancering in 1977 nu meer dan 20 miljard kilometer van onze aarde bevindt), als ‘zwarte doos van onze mensheid’ een boodschap van kennis, utopie en hoop over te brengen voor toekomstig intelligent leven. De schijf zal nog zeker honderdduizenden jaren conserveren. Dankzij ingewerkte astronomische informatie op de Golden Sun Disk en enkele tijdsmarkeringspunten, zoals de inclinatie van de aardas in relatie tot de baan die de zon jaarlijks aflegt, zullen de vinders ervan in de toekomst kunnen bepalen wanneer Cosco de schijf exact produceerde.

25

17. Catastrophes Domestiques Nº 2: Prise en Charge, HeHe, 2011

18. Zwaard in ijs, Leo Copers, 1990-1991



(inox, glas, koelinstallatie, ijs, 95 x 175 x 75cm) Collectie S.M.A.K.

(Diverse materialen, 30 x 30 x 30 cm)

Het Brits-Duitse kunstenaarscollectief HeHe bestaat uit Helen Evans (1972, UK) en Heiko Hansen (1970, D). Ze brengen hedendaagse kunst met vaak vluchtige media (gassen, lasers en vloeistoffen in combinatie/confrontatie met technologie). Ze tonen ons op een humoristische wijze de zichtbare en onzichtbare impact van de mens op zijn omgeving; de mens die blijft zoeken naar nieuwe bronnen van energie. Prise en charge maakt deel uit van de reeks Catastrophes Domestiques. Deze brengt op huishoudelijke schaal onze uitstoot in beeld. De kunstenaars voeren een reeks low-tech experimenten uit met elektronische apparaten. Ze keren de huishoudelijke apparaten als het ware binnenstebuiten tot ze veranderen in levende toestellen die de gassen uitspuwen die in hun productie zijn gekropen.

Leo Copers is een beeldend kunstenaar geboren in 1947 (BE). Copers werkt en woont in Wetteren (BE). Leo Copers’ werk balanceert meestal op het randje van het onmogelijke. Copers onttrekt objecten aan hun herkenbare context en brengt ze onder in paradoxale situaties. Copers slaagt er vaak in het onmogelijke wel te laten functioneren. Zo liet hij o.a. een brandende gloeilamp drijven in een bakje met water, stak hij een zwaard in een rots en stookte hij vuur in de branding van de zee. De mythische natuurelementen vuur, lucht, aarde en water, zoals we die terugvinden in de alchemie, krijgen een nieuwe betekenis in het tijdloze, magische werk van Copers. In die zin past Zwaard in ijs perfect in het middeleeuwse kader van Raversyde en slaat het de brug naar het thema van MANMADE: als een zwaard van Damocles dat ons boven het hoofd hangt. Wat als het ijs smelt en het zwaard vrij komt?

Catastrophes Domestiques Nº 1: Flyrony 2010  

(Bron: Wikimedia - Richie Diesterhelft) (foto: mARTine)

Catastrophes Domestiques Nº 2: Prise en Charge 2011

27

19. Polar Diamond, Ackroyd & Harvey, 2008

20. Ice lens, Acroyd & Harvey, 2005

(Diamant 48 x 48 x 16 en foto’s op dibond)

(Foto op lichtbak, 65 x 85 cm)

Beeldhouwwerk, fotografie, architectuur, ecologie en biologie kruisen elkaar in het multidisciplinaire werk van Ackroyd & Harvey met een intrinsieke voorkeur voor het procesmatige. Sinds 26 jaar wordt het werk van Heather Ackroyd (1959, UK) en Dan Harvey (1959,UK) wereldwijd getoond in galerijen, musea en publieke ruimtes. Acroyd & Harvey: ‘Het landschap in het Noordpoolgebied, quasi volledig beroofd van bomen, wordt met zijn massa’s gletsjers en ijs momenteel blootgesteld aan ongeëvenaarde niveaus van opwarming en wordt in de huidige klimaatcrisis als de kanarie in de koolmijn beschouwd. Ons werk Polar Diamond ontstond uit een expeditie naar de Archipel Svalbard in 2004 met ‘Cape Farewell’, een organisatie die culturele antwoorden op de klimaatopwarming zoekt. De milieumanager van Svalbard wees ons op een ijsbeerbot in het gebouw waar ze werkte. Met de nodige toestemmingen werd het bot naar onze studio in de UK gestuurd waar we het tot koolstofgrafiet hebben gecremeerd. Vanuit dit residu is een diamant gegroeid. Diamanten zijn samengesteld uit koolstofatomen, de hardste grondstof die voorkomt in de natuur. Wij hebben met industriële methodes een proces geïmiteerd waar de natuur normaal miljoenen jaren over doet. Door het onophoudelijk verbranden van fossiele brandstoffen brengen koolstofemissies de fragiele ecosystemen van de aarde in gevaar, inclusief die in het Noordpoolgebied. In 2008 was er voldoende wetenschappelijk bewijs dat de ijsmassa snel afneemt. De wetenschappelijke modellen die dit aantoonden, motiveerden de beslissing om ijsberen op te nemen in de lijst met bedreigde diersoorten.’ Polar Diamond draagt een impliciete pathos van verlies in zich en de kennis dat zeldzaamheid altijd een meerwaarde met zich meebrengt. Polar Diamond stelt ons voor de vraag welke prijs we willen betalen voor onze koolstofemissies.

Acroyd & Harvey: ‘In 2005 keerden we met ‘Cape Farewell’ terug naar Svalbard, waar we probeerden een visueel antwoord te bieden op de klimaatopwarming. Met temperaturen die niet boven -27 °C stegen, was dit niet evident. Het idee was een grote ijslens te maken die de lichtstralen van de zon zou bundelen om wat sneeuw te laten smelten of wat papier te laten opbranden. We vonden een kleine ijsberg die in de zee was vastgevroren en zaagden er een stuk uit, namen het stuk ijs mee naar de boot en hakten er handmatig een cirkelvormige lens uit. De zon stond echter te laag en scheen te zwak waardoor de stralen doorheen het gladde ijs met barsten niet gefocust raakte. De lens werd eerder een zonnevanger, die ons een oude gefragmenteerde mozaïek van licht in het ijs presenteerde.’

29

21. Infrastructures of Natural History, Tuur Van Balen & Revital Cohen, 2016 (X-Ray op dibond, diverse afmetingen) Met medewerking van K.M.M.A, Tervuren en UZ Gent Revital Cohen (IL, 1981) en Tuur Van Balen (BE, 1981) maken sculpturen, installaties en films die systemen van industriële productie verkennen als culturele, sociale en politieke processen. Ze studeerden af aan het Royal College of Art in Londen in 2008 en wonen en werken er sindsdien. In het nieuwe werk voor MANMADE bouwen Revital Cohen en Tuur Van Balen voort op hun eerdere verkenningen en onderzoek rond de productie van dieren. Het opzetten van dieren of ‘taxidermie’ voor musea en andere collecties, creëert een beeld van de dieren dat een bepaalde beleving of emotie nastreeft.

22. Kingyo Kingdom, Tuur Van Balen & Revital Cohen, 2013 (HD video met geluid, 20min) Kingyo Kingdom is een korte documentaire over de selectieve goudvisteelt in Japan. De film brengt gebruiksvoorwerpen, handel, rituelen, economie en cultuur in beeld die gepaard gaan met het telen van ‘Ranchu’, een knolvormige vis zonder rugvin en een uitpuilend hoofd. De documentaire onderzoekt deze goudvis als product en beschouwt de technische, culturele en ethische productieprocessen. De Ranchu goudvis is immers een selectief gekweekte goudvis, die met veel toewijding wordt gekweekt door hobbykwekers in Japan. De onhandige vis stamt af van de gewone karper en werd door het gecontroleerde kweken ‘gemodelleerd’ naar de ‘Shishi’, een mythische Chinese Leeuwhond die tempels bewaakt. Van bovenaf gekeurd door de jury omwille van zijn esthetische kwaliteiten, vormt dit verder nutteloze wezen een manifestatie van culturele en menselijke controle over de natuur.

Alles begint met een huid waarin hoogstens nog wat botjes in de poten zitten. Het lichaam krijgt een nieuwe pose door een onzichtbaar skelet van hout en metaal opgevuld met stro, gips of schuim. Op het gelaat brengen ze een mimiek aan: een blik met artificiële ogen geeft expressie aan het nieuwe dier. Het beeld van het dier dat ze op die manier vormen, is het product van kennis, ambacht, cultuur en politiek en is bepaald door de historische context. In die zin is de inwendige constructie die Revital en Tuur blootleggen ‘het culturele frame’ waarmee de taxidermist en zijn menselijke verbeelding de natuur ziet, manipuleert en vormgeeft. De afbeeldingen door Revital Cohen en Tuur Van Balen zijn X-Rays van opgezette dieren uit de collectie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren. De scans werden gemaakt in samenwerking met het Universitair Ziekenhuis van Gent.

Revital Cohen & Tuur Van Balen – Kinyo Kingdom (detail)

Revital Cohen & Tuur Van Balen - Infrastructures of Natural History (detail)

31

23. Temple of Akéso, Brandon Ballengée, 2016

33

(Installatie met diverse materialen, verschillende afmetingen) Courtesy the artist and Ronald Feldman Fine Arts, New York Met medewerking van het V.O.C. “We beschermen kunstwerken, maar soorten die het resultaat zijn van generaties werk worden onder onze neuzen gestolen.” Aldo Leopold Kunstenaar, bioloog en milieuactivist Brandon Ballengée (1974, USA) maakt kunstwerken die geïnspireerd zijn door zijn ecologisch veld- en laboratoriumonderzoek. Sinds 1996 ligt de focus van zijn werk op het opduiken van misvormingen bij amfibieën en de terugval van hun populatie. Brandon Ballengée: ’Asklēpiós was de antieke God van de geneeskunde, terwijl zijn dochter Akéso (of Ακεσο) de Godin was van het genezen (wonden en ziekten). Op deze prints zie je de vogels die naar het vogelopvangcentrum werden gebracht en niet in staat waren te genezen van hun ziektes en verwondingen.’ Deze portretten werden gedrukt op dun, gerecycleerd papier. Het papier is breekbaar en wordt niet gangbaar gebruikt voor waardevolle afdrukken, zoals kunst. Wat waarderen we meest, niet menselijke levensvormen of culturele objecten zoals kunst? De afdrukken liggen in dozen waarin gewonde vogels naar het VOC gevoerd werden. Boven staan opgezette exemplaren, weerspiegelen hun blikken dankbaarheid, veroordeling of slechts de instinctieve ogen van hun overlevingsstrijd? Elk jaar komen tientallen miljoenen trekvogels en strandvogels om in de regio’s omgeven door de Atlantische Oceaan en de Noordzee. Soms zijn de doodsoorzaken natuurlijk. Heel wat slachtoffers vallen echter door de mens: olievlekken, het verdwijnen van natuurlijke voedingsbronnen, stroperij, aanrijdingen, aanvaringen met boten, de impact van de klimaatwijziging... Onze steden en huizen die in de trekroutes liggen, bevatten vaak misleidend aantrekkelijk artificieel licht, bedrieglijk spiegelglas, wilde en tamme katten, verontreinigd voedsel… Dit project geeft een gezicht aan de individuele slachtoffers die moesten opboksen tegen een leefmilieu waarin overleven steeds lastiger voor hen wordt. Het Vogelopvangcentrum probeert zoveel mogelijk vogels te redden. Moge Akéso de gewonde dieren in het vogelopvangcentrum zegenen en laat ons de minder fortuinlijke vogels niet vergeten. ! Neem één print gratis mee. Op die manier houd je de geportretteerde vogels in gedachten. ** Een gelimiteerde en gesigneerde oplage is te koop voor 150 euro/stuk in de shops van ANNO 1465 en het Vogelopvangcentrum. De opbrengst gaat integraal naar het vogelopvangcentrum.

Goose, © Brandon Ballengée, 2016, 27/04/2016, Courtesy the artist and Ronald Feldman Fine Arts, New York

24. Decorator Crab, Mark Dion, 2016

25. Récif artificiel -23m, Japon, Nicolas Floc’h, 2013

(Krab gemaakt met polyurethaan en draagskelet, 200cm x 250cm) Courtesy Waldburger Wouters, Brussel

(HD film, 3 minuten)

Mark Dion (1961, USA) is een beeldend kunstenaar die sculpturen, installaties, openbare werken, tekeningen en prints maakt die de natuur, geschiedenis en de cultuur van onze natuurgeschiedenis in vraag stellen. Gedurende dertig jaar onderzocht hij de voorstelling en presentatie van natuur. Hij woont in New York, maar werkt wereldwijd. In de kreeftachtige superfamilie Majoidea zit een groep van krabben die beter gekend is als de hooiwagenkrabben of Decorator Crabs. Ze zijn wereldwijd verspreid en er bestaan heel wat varianten van. Decorator Crabs vallen op omdat ze allerlei attributen uit hun omgeving gebruiken om zichzelf te verbergen, onder andere om mogelijke roofdieren weg te jagen. Door sponzen, algen, hydroïdpoliepen en zeeanemonen aan hun poten of schild vast te maken, zijn deze geweldige krabben in staat zichzelf onherkenbaar te camoufleren. Sommige soorten hangen zelfs giftige of stekende organismen aan zich als een doeltreffend verdedigingsmiddel. In het begin van de 21ste eeuw begonnen mariene biologen en vissers grotere soorten te ontdekken die zichzelf camoufleerden met menselijk geproduceerd afval. Omdat de mens de omgeving van de krab meer en meer beïnvloedt, begonnen de dieren vooral menselijk afval te gebruiken om zichzelf te camoufleren en te beschermen. Het exemplaar dat u hier ziet, werd gevangen in een net voor Oostende en met de meeste zorg geprepareerd door Pierre-Yves Renkin, in opdracht van Mark Dion.

Schets Decorator Crab © Mark Dion, 2015

Vanaf 2010 begon Nicolas Floc’h een onderzoek naar wat hij ‘structures productives’ noemt, door de mens geconstrueerde artificiële riffen. Deze riffen bevinden zich tientallen meters onder het wateroppervlak en zijn als onderwaterarchitectuur of onderwaterwoningen bestemd om biomassa aan te trekken en de biodiversiteit in stand te houden. Ze zijn voornamelijk gemaakt uit beton en metaal, en zijn verbonden aan de visserij en duurzame ontwikkeling. De artificiële riffen zijn over de hele wereld geïntroduceerd, maar het is vooral in Japan dat ze op industriële schaal worden gemaakt. Daar bouwen ze er échte onderwatersteden mee langs de kusten. Verschillende vormen, grootten en dieptes trekken er verschillende vissoorten aan. Op die manier ontstaat een volledig marien ecosysteem waarin duurzame visserij mogelijk wordt. In de video Structure productive, récif artificiel - 23m duikt Nicolas Floc’h door een groot artificieel rif langs de Japanse kust. Hij ontdekt er een ‘omgekeerde ruïne’, architectuur bestemd om gekoloniseerd en bewoond te worden door haar eigen omgeving.

35

26. Artificieel rif Noord, Nicolas Floc’h, 2016

27. Anthro-genetica, Frans Gentils, 2015 - 2016

(Beton gegoten in textielmal)

(een visueel onderzoek naar imaginaire levensvormen) (Installatie met papier, verschillende afmetingen)

De studie van bestaande riffen, het documentaire werk en de fotografie ervan hebben Nicolas Floc’h veel kennis bijgebracht over onderwaterarchitectuur en hun biologische functie. Zich baserend op bestaande wetenschappelijke studies denkt hij dat het efficiënte biologische vormen zijn. Zijn sculpturen-riffen krijgen een dubbele bestemming: in de expositieruimte zijn ze een sculptuur en ondergedompeld in het water, in de ruimte van de zee, krijgen ze een ecologische functie. Voor het Oostendse rif heeft Nicolas Floc’h een aantal bewoonbare volumes ontwikkeld die aangepast zijn aan de biotoop van de Noordzee. Deze sculptuur/riffen vormen samen de eerste elementen van een modulair systeem dat Nicolas Floc’h in samenwerking met Prof. Veerle Boel in het betonlabo van de universiteit in Gent verder ontwikkelt. (Met dank aan Prof. Veerle Boel en Architect Piet Machtelinckx)

Beeldend kunstenaar Frans Gentils (1954, BE) is van kindsbeen af gefascineerd door archeologie, evolutie en entropie. Dit begon nadat hij fossielen vond in de bouwputten van de Antwerpse haven. Gedurende zijn volledige carrière deed hij onderzoek naar het onderliggend verband tussen vormpatronen van o.a. fossielen, chaotische instortingen of afval en het menselijk denken geboetseerd door de evolutie. In 2010 werd voor het eerst, 3,7 miljard na het ontstaan van leven, in een Californisch labo een zelfreproducerend organisme gemaakt vanuit het ‘niets’. Dit ging nog verder dan de ‘klassieke’ genetische manipulatie van bestaande organismen: hier werd volledig artificieel leven gecreëerd, door een geprogrammeerd bacterieel genoom in te spuiten in een lege cel. Frans Gentils’ genetica is niet geprogrammeerd, en ontstond niet op een labotafel, maar creëerde hij ook uit het ‘niets’, op een wit blad. Het leven dat hij op papier voorbrengt is enkel begrensd door zijn menselijke verbeelding en fantasie. Misschien geldt dit binnenkort ook voor de nieuwe levensvormen die uit de officiële en de minder officiële labo’s ontstaan. Hij ziet de mogelijke nieuwe wildgroei als een onuitputtelijke bron van inspiratie voor zijn imaginaire wezens op papier en keramiek.

37

28. Genetic Ceramics, Frans Gentils, 2015 – 2016

EXTRA ACTIVITEITEN

(Installatie in keramiek, verschillende afmetingen) Archeologie bestaat voor een groot gedeelte uit keramische gebruiksvoorwerpen uit vroegere culturen, al dan niet beschilderd. In tegenstelling tot andere dragers zoals papier, doek of hout blijft keramiek duizenden jaren bewaard. Omdat het begrip ’Antropoceen’ zowel het verleden als de toekomst in zich draagt, zijn de keramische borden van Frans de ideale drager voor tekeningen die het toekomstig willekeurig genetisch geknoei van de mens verbeelden. De borden zullen na duizenden jaren achteloos tussen ander menselijk residu liggen, en misschien ooit worden opgegraven door nieuwe generaties intelligent leven.

Elke zaterdag en zondag

Gratis MANMADE-rondleidingen Elke zaterdag en zondag, om 14u, bieden we voor individuele bezoekers een gratis gidsbeurt MANMADE aan. Bezoekers moeten wel een toegangsticket kopen. We geven voorrang aan bezoekers die vooraf reserveren via [email protected] of (+32) 059 70 22 85. Startplaats: Balie ANNO 1465 Duurtijd: 2 uur Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. vzw De Lange Nelle Kostprijs: Gratis mits aankoop geldig toegangsticket MANMADE Taal: Nederlands

22 April - 25 september

Tentoonstelling ‘Buik vol van afval’ In het provinciaal bezoekerscentrum De Nachtegaal vindt van 22 april tot 25 september de tentoonstelling ‘Buik vol van afval’ plaats. Ze stellen de problematiek van het plastic afval in de zee en de gevolgen ervan voor mens en dier centraal. In vijf strandcabines lichten ze het thema toe. Er is aandacht voor het mondiale karakter van de problematiek, het afval dat op onze stranden aanspoelt, het opruimen ervan, de gevolgen van het plastic afval voor dieren en microplastic en stukjes plastic die kleiner zijn dan 1 mm. Locatie: Bezoekerscentrum De Nachtegaal, Olmendreef 2, 8660 De Panne Meer informatie www.west-vlaanderen.be/nachtegaal of en openingsuren: [email protected] of (+32) 058 42 21 51 Organisatie: Provincie West-Vlaanderen - Bezoekerscentrum De Nachtegaal Kostprijs: Gratis

1 juni - 10 juli

Fototentoonstelling Nicolas Floc’h - ‘La tour pélagique’ Vertrekken van een iconische vorm, de Eiffeltoren, en er iets functioneels en onzichtbaars van maken, dat is wat Nicolas Floc’h doet in La Tour Pélagique. Hij transformeerde de Eiffeltoren naar een gigantisch vissersnet op schaal 1:1. Twee schepen trokken dit artistieke

39

visnet voort. De Eiffeltoren geldt als symbool van het industriële tijdperk en de bijhorende vooruitgangsgedachte. Vandaag is het een gevierd icoon voor de modewereld en het toerisme. De toren krijgt hier een dubbelzinnige betekenis: een symbool van vooruitgang dat in staat is om enorme hoeveelheden vis te vangen zonder de bodem van de oceaan te raken, maar dat tegelijkertijd ook een reëel gevaar betekent voor overbevissing en daar dus achteruitgang veroorzaakt. Het verticale hyper gemediatiseerde icoon plaatst hij horizontaal, de glitters uit de modewereld worden vervangen door de schubben van de vis.

10 juni

Wereld Oceaan Dag - Over de relatie tussen mens en zee In het kader van de Wereld Oceaan Dag en MANMADE organiseert het VLIZ in De Grote Post in Oostende een wetenschaps- en kunsthappening met lezingen, demonstraties en veel meer… Curator Tim Joye en coördinator-conservator Mathieu de Meyer stellen er het project MANMADE voor. Marien bioloog Jan Seys vertelt boeiende feiten over onze (wetenschappelijke) relatie met de oceaan. De Franse kunstenaar Nicolas Floc’h geeft een unieke inkijk op wat de zee, visnetten en artificiële riffen voor hem betekenen.

Locatie: Venetiaanse Gaanderijen, Zeedijk Oostende Duurtijd: Doorlopend (openlucht) Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen, Reaktor21 vzw & Stad Oostende Kostprijs: Gratis

Jan Meeus reikt de Europese prijs SeaChange uit, en Peter Defurne licht de kunstwerken toe die gemaakt werden door de studenten van de Kunstacademie aan Zee. Deze werken zijn vanavond te zien op een Zeemarkt, en later in Raversyde. Inschrijven: Gratis maar verplicht via het online registratieformulier: www.vliz.be/nl/wereldoceaandag2016-MANMADE Tijdstip: 18u30 Locatie: CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18a, 8400 Oostende Organisatie: VLIZ i.s.m. Raversyde / Provincie West-Vlaanderen, Sea Change, World Oceans Day & Kunstacademie aan Zee Taal: Nederlands (met uitzondering van Nicolas Floc’h: Engels)

11 & 12 juni 9 juni

Lezing Colin Janssen - Plastic vervuiling in de Noordzee Onze zeeën, en dus ook onze ‘eigen’ Noordzee, zijn aan het ‘plastificeren’. Naast de verontrustende hoeveelheden groot en zichtbaar plastic vonden de wetenschappers, zowel in strandzand, op slikken, in de zeebodems als in de waterkolom, toenemende hoeveelheden microscopisch kleine deeltjes kunststof. Deze kleine plastic deeltjes komen in plankton terecht en uiteindelijk in onze voedselketen. Colin Janssen is professor aan de Universiteit van Gent en licht het onderzoek toe van het Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie. Locatie: Bezoekerscentrum De Nachtegaal, Olmendreef 2, 8660 De Panne Meer informatie: [email protected] of (+32) 058 42 21 51 Tijdstip: 19u30 Organisatie: Provincie West-Vlaanderen - Bezoekerscentrum De Nachtegaal Kostprijs: Gratis Taal: Nederlands

Openingsweekend MANMADE Tijdens het openingsweekend van de tentoonstelling MANMADE nodigen we verschillende deelnemende kunstenaars uit voor een gesprek, een ‘artist talk’ over hun werk. Op zaterdag 11 juni, vanaf 14u, staan gesprekken op het programma met Frans Gentils, Louis De Cordier (cosco), Brandon Ballongée, Luc Deleu en curator Tim Joye. Om 16u vertonen we de film ‘The Forgotten Space’. The Forgotten Space (2010) is een visueel essay van fotograaf, criticus en filmmaker Allan Sekula en filmtheoreticus Noël Burch. The Forgotten Space volgt de trafiek van containers op aan boord van zeeschepen, binnenvaartschepen, treinen en vrachtwagens. We luisteren naar arbeiders, ingenieurs, plannenmakers, politici, en naar wie gemarginaliseerd wordt door het wereldwijde transportsysteem. Het resultaat is een essayistisch, visuele prent over één van de belangrijkste processen die ons vandaag beïnvloeden. Op zondag 12 juni, vanaf 14u, duiken we het water in. Ligt de toekomst van visserij én biodiversiteit in de aanleg van artificiële riffen voor onze Belgische kust? Kunstenaar Nicolas

41

Floc’h werkt al jaren rond dit thema. In samenwerking met UGent bouwde hij een nieuw rif voor de tentoonstelling MANMADE. Curator Tim Joye vertelt er meer over. Ook de KULeuven bleef niet stil zitten. Daar gingen zestig studenten aan de slag met het concipiëren van een artificieel rif en met de vraag hoe ze deze oordeelkundig kunnen plaatsen in de Belgische wateren; veiligheid, duurzaamheid, economische en ecologische aspecten spelen hierbij een belangrijke rol. Professor Pieter Rauwoens komt wat meer uitleg geven over hun project. De projecten die de studenten ontwikkelden presenteren ze tijdens het volledige openingsweekend aan de hand van posters. Vic Bouwens van het bedrijf Subcon komt vertellen over het belang van riffen en de rol van hun bedrijf daarin. Rune Peitersen geeft meer uitleg bij zijn kunstwerk ‘Safe distance’ en ander werk. Om 16u vertonen we de film ‘Thule Tuvalu’. Thule Tuvalu (2014) van de Zwitserse regisseur Matthias Von Gunten werpt een blik op de opwarming van de aarde door de ogen van de bewoners van Thule (Groenland) en Tuvalu (een eiland in de Stille oceaan). In Thule smelt het ijs aan een recordtempo, terwijl aan de andere kant van de wereld Tuvalu één van de eerste eilanden is die dreigt onder te lopen door de stijgende zeespiegel. De film toont hoe het leven van de bewoners hierdoor ingrijpend verandert… Tim Joye (curator MANMADE, Mathieu de Meyer (coördinator-conservator Raversyde) en Benoit Strubbe (wetenschappelijk medewerker Raversyde) leiden de gesprekken op beide dagen in goede banen. Locatie: Tijdstip: Organisatie: Kostprijs: Taal:

Artist talks & films: Raversyde - Theaterzaal Atlantikwall 14u - 18u (films: 16u) Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. Reaktor21 vzw Gratis mits aankoop geldig toegangsticket MANMADE Nederlands & Engels

19 juni

Begeleid bezoek aan MANMADE met curator Tim Joye & coördinator-conservator Mathieu de Meyer Bezoek en rondleiding aan de tentoonstelling MANMADE met coördinator-conservator Mathieu de Meyer en curator Tim Joye. Locatie: Raversyde - ingang ANNO 1465 Tijdstip: 11u Organisatie: Bildnis i.s.m. Raversyde / Provincie West-Vlaanderen Kostprijs: 10 euro per persoon voor leden van BILDNIS, niet-leden: 15 euro Taal: Nederlands Inschrijven: via 059 33 90 00 of [email protected]

1 juli - 1 augustus

Mark Dion - Mobiele meeuwenmodule Op 1 juli vertrekt het mobiel Meeuwenmuseum van de Amerikaanse kunstenaar Mark Dion vanuit Koksijde voor een tocht van een maand langs alle kustgemeenten (Mobile Gull Appreciation Unit, 2008). Het is een bemand mobiel reuzenbeeld van een meeuw die deze dieren wil promoten. Bij het kunstwerk vind je meer informatie over de meeuw en zijn manier van leven. Meeuwen zijn elke zomer prominent aanwezig aan de kust, en zijn vaak het onderwerp van kwakkels en onwaarheden. Het is de bedoeling om toeristen, kustbewoners, tweedeverblijvers enz. te sensibiliseren over hoe ze met de overlast kunnen omgaan, maar ook om een positief verhaal over de meeuw te brengen, een dier waar Mark Dion sterk mee begaan is. Het beeld werd met dezelfde doelstellingen eerder ingezet in Folkestone (UK) & Pas-de-Calais (FR). Kun je de meeuw spotten, neem dan snel een selfie en mail ze door naar [email protected]. Je maakt kans op een strandlaken, aangeboden door de Provincie West-Vlaanderen! De meeuw is telkens tussen 11u en 18u te zien in: vrijdag 1 juli - Koksijde - Nabij de klok op de Zeedijk zaterdag 2 juli - Oostende - Stationsplein zondag 3 juli - Oostende - Stationsplein maandag 4 juli - Sint-Idesbald - Nabij de klok op de Zeedijk dinsdag 5 juli - Blankenberge - Zeedijk bij stand Radio 2 aan Zee woensdag 6 juli - Nieuwpoort - Zeedijk ter hoogte van de strandbib aan het Hendrikaplein donderdag 7 juli - Heist - Heldenplein op de Folkoremarkt vrijdag 8 juli - Westende - Koning Ridderdijk (ter hoogte van St Laureins) bij het StreetArt festival zaterdag 9 juli - Raversyde - Parking Vogelopvangcentrum & ANNO 1465 zondag 10 juli - Oostende - Stationsplein maandag 11 juli - Oostende - Stationsplein

43

dinsdag 12 juli - De Panne - Zeedijk ter hoogte van de Esplanade met een activiteit van De Nachtegaal woensdag 13 juli - De Panne - Zeedijk ter hoogte van de Esplanade met een activiteit van De Nachtegaal donderdag 14 juli - De Panne - Zeedijk ter hoogte van de Esplanade met een activiteit van De Nachtegaal vrijdag 15 juli - Wenduine - Rotonde Zeedijk Wenduine zaterdag 16 juli - Mariakerke - Zeedijk zondag 17 juli - Raversyde - Parking Vogelopvangcentrum & ANNO 1465 maandag 18 juli - Raversyde - Parking Vogelopvangcentrum & ANNO 1465 dinsdag 19 juli - De Haan - Zeedijk De Haan woensdag 20 juli - Koksijde - Nabij de klok op de Zeedijk donderdag 21 juli - Middelkerke - Epernayplein bij het Spa Summer Movies event vrijdag 22 juli - Middelkerke - Epernayplein bij het Spa Summer Movies event zaterdag 23 juli - Middelkerke - Epernayplein bij het Spa Summer Movies event zondag 24 juli - Sint-Idesbald - Nabij de klok op de Zeedijk maandag 25 juli - Nieuwpoort - Kaai aan vismijn, tussen fontein en lange brug dinsdag 26 juli - Blankenberge - Koning Leopold III-plein woensdag 27 juli - Blankenberge - Manitobaplein donderdag 28 juli - Blankenberge - Manitobaplein vrijdag 29 juli - Oostende - Klein Strand zaterdag 30 juli - Raversyde - Parking Vogelopvangcentrum & ANNO 1465 zondag 31 juli - Oostduinkerke - Nabij zwembad op de dijk maandag 1 augustus - De Panne - Esplanade in kader van Beestig Geestig Organisatie:

Provincie West-Vlaanderen Gebiedswerking Kust i.s.m. Raversyde & het Vogelopvangcentrum voor vogels en wilde dieren Oostende. Courtesy Creative Foundation, Folkestone

2 juli

Nocturne Anno 1465 - Lezing Kris De Decker Van 18u tot 22u wordt in ANNO 1465 de jaarlijkse nocturne georganiseerd. Middeleeuwse bewoners bewonen traditiegetrouw opnieuw de huizen. In het kader van MANMADE geeft Kris De Decker een aantal lezingen. Hij is oprichter en auteur van ‘Lowtech Magazine’. Dit online magazine brengt kritische duiding over milieu, energie en technologie. Het maga­zine stelt zich vragen bij het blind geloof in vooruitgang en hoogtechnologische oplossingen. Zogenaamde ‘lowtech’ biedt soms betere oplossingen. Vertrekkend vanuit het historisch kader van de middeleeuwse vissershuizen legt hij de link naar de mogelijkheden van lowtech vandaag. Locatie: Tijdstip:

Raversyde - ingang ANNO 1465 Van 18u tot 22u - lezing Kris De Decker om 18u30, 19u30, 20u30 & 21u30 (30 min.)

Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. vzw Tartes et bastons, Reaktor21 vzw & Stad Oostende. Kostprijs: Gratis Taal: Nederlands

10 & 17 juli

Begeleid bezoek aan MANMADE met curator Tim Joye Bezoek en rondleiding aan de tentoonstelling MANMADE met curator Tim Joye. Locatie: Raversyde - ingang ANNO 1465 Tijdstip: 11u (2uur) Organisatie: Herita i.s.m. Raversyde / Provincie West-Vlaanderen Kostprijs: 9 euro per persoon voor leden van Herita. Lid worden van Herita kan gratis via http://herita.be (Inschrijven en lid). Taal: Nederlands Inschrijven: via www.herita.be

20 augustus

Nocturne Atlantikwall De jaarlijkse nocturne is de uitgelezen kans om kennis te maken met de Atlantikwall op een bijzondere manier: muzikanten, kunstenaars en andere artiesten wachten je op in en tussen de bunkers. Verschillende artiesten wagen zich dit jaar aan de MANMADE-thematiek. De Kunstacademie aan Zee geeft een voorsmaakje van de de tijdelijke tentoonstelling Expo ‘MANMADE’ Kunstacademie aan Zee, later te zien in Raversyde. Kunstenares Tania Verhelst buigt zich ook over het thema. Daarnaast kan de bezoeker genieten van concerten van Cleo, Sperwer, The Whereabouts of J. Albert, G A U S S , Yadayn, Sam Claeys, Littoris, Fodiator, Nolf, Jason Van Gulick, Aymeric de Tapol en Frederic Alstadt. De Poolse danseres Natalia Pieczuro brengt de dansvoorstelling ‘This Kind of Birds Flies Backwards’. Ook Natuurpunt en gidsen tekenen present! Locatie: Raversyde - Atlantikwall Tijdstip: 18u - 22u (doorlopend) Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. Silken Tofu, vzw gidsenkring De Lange Nelle,vi.be, Poppunt, Kunstacademie aan Zee, Stad Oostende & Natuurpunt Middenkust. Kostprijs: Gratis

45

11 sepember

Open monumentendag Op Open Monumentendag openen we in ANNO1465 de MANMADE-tentoonstelling van de Kunstacademie aan Zee. De studenten maakten een aantal kunstwerken over het Antropoceen, in het bijzonder over de interactie tussen de mens en de zee. Op de Open Monumentendag zijn er verschillende lesgevers en studenten aanwezig die uitleg geven bij hun werk (meer informatie: zie Expo ‘MANMADE’ Kunstacademie aan Zee). Op de Atlantikwall organiseren we, in samenwerking met Herita, éénmalig en exclusief een wandeling op Batterij Aachen, het onderdeel van de verdedigingswerken uit de Eerste Wereldoorlog dat op dit ogenblik volledig gerestaureerd wordt. Architecten Sofie De Ridder en Elisabeth Lehouck van aNNo architecten nemen je mee doorheen de site en geven meer uitleg bij de conservatie, restauratie, de aanleg van het nieuwe rolstoelvriendelijk pad en de nieuwe museale inrichting. Het ideale moment om de minder bekende hoekjes van de site te leren kennen! Locatie: Kostprijs: Tijdstip: Organisatie:

Raversyde - ANNO 1465 & Atlantikwall Gratis toegang tot beide musea 10u30 - 18u (doorlopend) Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. Kunstacademie aan Zee & VLIZ

Wandeling Batterij Aachen Organisatie: Herita i.s.m. Raversyde / Provincie West-Vlaanderen & ANNO-architecten Kostprijs: 14 euro per persoon voor leden van Herita. Lid worden van Herita kan gratis via http://herita.be. Inschrijven kan vanaf 1 augustus op dezelfde website. Tijdstip: Er zijn wandelingen om 10u30, 13u30 & 16u. Taal: Nederlands Inschrijven: via www.herita.be

11 september - 2 oktober

Expo ‘MANMADE’ Kunstacademie aan Zee KAZ, kort voor de Kunstacademie aan Zee, is vanuit een ruime visie altijd op zoek om het artistieke en het creatieve te benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Omdat het proces altijd centraal staat, en vooral naar een artistiek inzicht of een persoonlijke beeldtaal gewerkt wordt, is onderzoek en experiment zeer belangrijk. De academie kon vanuit samenwerkingen met het Vlaams Instituut van de Zee (VLIZ), wetenschappers en MANMADE interessante artistieke pistes opstarten die voor de leerlingen een waaier van nieuwe mogelijkheden bieden. Verschillende Ateliers bogen hun hoofd over de aangereikte thema’s in het kader van de Wereld Oceaan Dag en MANMADE. De leerlingen zochten naar oplossingen om met afval uit zee opnieuw leefbare biotopen te maken in zee. Ze onderzochten welke invloed verschillende biologische factoren en zeewater zelf hebben op keramiek, en hoe een bepaalde tekening of textuur gestuurd kan worden vanuit een natuurlijk proces. En hoe reageren verschillende metalen op zeewater en kunnen de resultaten verwerkt worden in een reeks prints? Ze onderzochten ook de mogelijkheden van zeewier, als pigment bij het maken van inkten, verven, pastelkrijt, … of als voedsel of brandstof. Bezoekers kunnen uit verschillende zeewatermonsters het uitverkoren parfum kiezen, en via onderwatersoundscapes wordt de bezoeker een ‘luisterwandelparcours’ aangeboden. Een andere installatie confronteert de bezoeker met de problematiek van verzuring en stelt de bezoeker in staat een morele beslissing te nemen: Stop je verzuring of niet?. Ook kinderen namen deel aan het project. Het atelier lagere graad zette verschillende experimenten op poten rond algenculturen. Locatie: Tijdstip: Kostprijs: Organisatie:

Raversyde - ANNO 1465 Tijdens de normale openingsuren Normale toegangsprijzen Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. Kunstacademie aan Zee & VLIZ

47

30 september & 1 oktober

Theatervoorstelling ‘World without us’ (ontroerend goed) Hoe ziet de wereld eruit als de mensheid verdwijnt? We konden het ons niet voorstellen: geen hypotheken, geen sjaals breien, geen zwembaden, geen vlinderslag en geen honing meer in glas bewaard. Dat er geen dieren meer opgezet werden, geen wolkenkrabbers meer gebouwd, geen zelfmoord meer en geen wiskunde. Er zou niet meer gepraat worden over vroeger, over wat zou kunnen. Er zouden geen opsommingen meer zijn, geen woorden. We konden het ons niet voorstellen. Het zou nooit zover komen. Wij zouden er wel iets op vinden. Een wereld zonder ons. Alexander Devriendt regisseert Valentijn Dhaenens (‘DeGroteMond’, ‘DeKleineOorlog) & Karolien De Bleser in ‘World Without Us’. De voorstelling wordt afwisselend gespeeld door Valentijn Dhaenens en Karolien De Bleser. De perfecte afsluiter van MANMADE... Tekst:Alexander Devriendt, Valentijn Dhaenens, Karolien De Bleser & Joeri Smet Scenografie: Renato Nicolodi Uitvoering Scenografie: Vormen Techniek: Jeroen Wuyts (Geluidsmontage), Babette Poncelet (Lichtontwerp) Videomontage: Benny Vandendriessche Kostuums: Rewind Black Fotografie: Mirjam Devriendt Ontroerend Goed in coproductie met Kunstencentrum Vooruit Gent, Theatre Royal Plymouth & Richard Jordan Productions Ltd. Locatie: De Grote Post, Oostende Reserveren: via [email protected] of (+32) 059 70 22 85. Tijdstip: 20u Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen Kostprijs: 16 euro Taal: Nederlands

1 - 2 oktober

Slotweekend MANMADE Tijdens het slotweekend lopen ook de laatste dagen van de expo van de Kunstacademie aan Zee. Verschillende begeleiders en studenten zijn aanwezig en geven uitleg bij hun werk (meer informatie: zie Expo ‘MANMADE’ Kunstacademie aan Zee). Op 2 oktober, vanaf 11u, organiseren we een Manmade brunch-matinée. Op het programma staan lezingen en gesprekken met Tim Joye (curator MANMADE), Peter Defurne (directeur Kunstacademie aan Zee), Johan Braeckman (Filosoof UGent), Maarten Vanden Eynde (kunstenaar), Marleen Wynants (directeur Crosstalks), Mathieu de Meyer (coördinatorconservator Raversyde) & Benoit Strubbe (wetenschappelijk medewerker Raversyde). Jacqueline Heerema, curator en mede-oprichter van het Nederlandse kunstenaarscollectief Satellietgroep, reflecteert op de tentoonstelling en legt verbanden tussen kusttransities, klimaatverandering en de rol van de mens in die processen. Gwendolyne Maertens zorgt voor ‘Food for thought’. Het vogelopvangcentrum voor wilde dieren en vogels in Oostende (VOC) organiseert op 2 oktober een mini-opendeurdag. Er worden die dag ook rondleidingen aangeboden in het VOC. Locatie: Raversyde - ANNO 1465 & VOC Oostende Kostprijs: VOC: gratis toegang ANNO1465: normale toegangsprijzen - normale toegangsuren MANMADE brunch-matinée: Gratis mits aankoop geldig toegangsticket MANMADE. Inschrijven: via [email protected] of (+32) 059 70 22 85. Taal: Nederlands Organisatie: Raversyde / Provincie West-Vlaanderen i.s.m. VOC Oostende, VLIZ, Reaktor21 vzw & Kunstacademie aan Zee

49

OPENINGSUREN + PRAKTISCHE INFO

ATLANTIKWALL & ANNO 1465 19.03 - 13.11.2016

Schoolvakanties, weekends, feestdagen: 10.30-18u Weekdagen: 10.30-17u - Laatste bezoek voor alle musea één uur voor sluitingstijd De Batterij Aachen (WO I) is in 2016 niet te bezoeken omwille van restauratiewerken Toegangsprijs Atlantikwall: € 8 - Reductie: € 6 ANNO 1465: € 6 - Reductie: € 5 Combiticket: € 10 - Reductie: € 8 Kinderen tem 12 jaar (in familieverband): gratis Groepen, scholen: op afspraak Gidsbeurten worden aangeboden, ook voor MANMADE Provinciedomein Raversyde Nieuwpoortsesteenweg 636, 8400 Oostende T 059 70 22 85 / F 059 51 45 03 / E [email protected] / WWW.RAVERSYDE.BE VOC Nieuwpoortsesteenweg 642 (Raversyde), 8400 Oostende T 059 80 67 66 / www.vogelopvangcentrum.be Taverne-restaurant Walrave T 059 30 62 44 / F 059 30 62 43 / E [email protected] / www.walrave.be Te bereiken: www.routeplannerdelijn.be - www.nmbs.be

STEN O O E D AVERSY

DE

6 1 ' 1 1 . 3 18.9T-E#1EXPO#SESSIONS R

Colofon

e t a v i r P Tag

Deze tentoonstelling, het boek en de parallelactiviteiten kwamen tot stand met dank aan Tim Joye (Reaktor21 vzw), Kathleen Ribbens, Benoit Strubbe, Mathieu de Meyer, Howard Godeau, Guy Van Loke, Franky Ulin, Trees Deryckere, Dirk Christiaen, Daniël David, Frank Valcke, Johan Nieuwenhuyse, Nathalie Seghers, Stefaan Brackx, Marc Seys, Marc Sierens, Stephan Masselus, Glenn Gevaert, Lucrèce Lanckriet, Yorick Deruyter (Raversyde), Ackroyd & Harvey, Brandon Ballengée, Leo Copers, Cosco - Louis De Cordier, Luc Deleu, Wim Delvoye, Mark Dion, Simon Faithfull, Nicolas Floc’h, Frans Gentils, HeHe, Rune Peitersen, Tuur Van Balen, Revital Cohen, Maarten Vanden Eynde (kunstenaars), Jan Seys, Nancy Fockedey, Jan Meeus (VLIZ), Peter Defurne (Kunstacademie aan Zee), Etienne Pitteljon, Marc Loy, Patricia Veris en gidsen (vzw Gidsenkring De Lange Nelle), Claude Willaert (De Nachtegaal - Provincie West-Vlaanderen), Hannelore Maelfait, Kathy Belpaeme (Gebiedswerking Kust), Stijn Jodts, Martine Meire, Bart Plasschaert, Gwenny Cooman, Gaike Gavart (Stad Oostende), Guido Decorte, Myriam Vanlerberghe (Gedeputeerden Provincie West-Vlaanderen), Jan Denolf, Mieke Ackx, Sofie De Rous, Kristof Noë, Wendy Leplae (Dienst Cultuur - Provincie West-Vlaanderen), Veerle Boel, Johan Braeckman (UGent), An De Vos, Fanny Depijpere, Peter Verheecke (Dienst Communicatie Provincie West-Vlaanderen), Bart Persyn, Nele Deprez, Kurt Ghekiere (Dienst Accommodatie - Provincie West-Vlaanderen), Nancy Maertens, Petra Franchoo (Grafische Dienst - Provincie West-Vlaanderen), Michaël Deryckere, Claude Velter, Raul Garcia Hermosa (Opvangcentrum voor vogels en wilde dieren Oostende), Dean Bauwens, Jan Roels, Geert Dhiedt, Martine Dosselaere, Leen Audenaert, Christophe Rogolle, Werner Marly (vrijwilligers), Lou Wijnhoven, Sam Ecker (stagiairs), Noël De Buck (HoGent - KASK), Erick Stuckmann (fotograaf), Katharina Vercauteren, Marie Geraerts, Fernand Huts (The Phoebus Foundation), Giussi Tinella, Joachim Huet (Franse Ambassade), Lisa Van Gerven (M HKA), Odelinde Van Thieghem, Katrien Blanchaert (S.M.A.K.) Abdelkader Damani, Loic Prat, Stéphany Dachary (FRAC), Ives Swennen (Enka Solutions), Elisabeth Cys (Greenbridge), Guido Gryseels, Garin Cael, Wim Wendelen, Didier Van Den Spieghel (KMMA - Afrikamuseum), Tom De Visscher (Groendienst - Provincie West-Vlaanderen), Geert Verbeke (Verbeke Foundation), Daniel De Rycker, Mark Struyve (De Kustbie), Piet Machtelinckx (Architect), Rik Achten, Katrien Dewulf en Kelly (UZ Gent), Marleen Wynants (Crosstalks), Jacqueline Heerema (Satellietgroep), Pieter Rauwoens, Jaak Monbaliu (KULeuven), Vic Bouwens (Subcon), Johan Jacobs (Design), Gautier Platteau, Natacha Hofman, Stephan Vanfleteren, Hadewych Van den Bossche, Séverine Lacante (Uitgeverij Hannibal), Kris De Decker (Lowtech Magazine), Yves Henocque (Ifremer), Vladimir Pletser (ESA), Amalia Kallergi (Universiteit Leiden), Dick F. Swaab (Universiteit Amsterdam), Els Wuyts (Bildnis), Nina Van Cauwenberghe (Herita), David Bauwens (Ontroerend Goed), Veerle Detavernier (Dienst COOP - Provincie West-Vlaanderen), Ronny Brys, Bob Casier, Hendrik Degraeve, Daniël De Keyzer, Franky Delanghe, Alain Desmaele, Chris Dobbelaere, Luc De Neve, Roland Geldhof, Nico Gijsel, Tony Hinderijckx, Lucrèce Hoste, Hugo Moors, Marcel Titeca, Robert Vanbillemont, Bram Vansteelant, Liane Van Vyve, David Monteyne (gelegenheidsmedewerkers Raversyde), Mobull, K PAK Limited, Eeckman Art & Insurance, Milo-Profi Fotografie, Galerie Waldburger Wouters, Pierre-Yves Renkin, Michael Tennesen, Koert van Mensvoort, Barbara Axters, Thomas Goethals, Aurore Ballengée, Geerdt Magiels, Dirk Huylebrouck, David Brooks, Dana Sherwood, Gwendolyn Maertens, Heleen Van Haegenborgh, Frederik Leroux, Belgian Translation Centre cvba (Oostende) én iedereen die we hier mogelijk vergeten zijn of er pas bij gekomen zijn na de druk van deze bezoekersgids.

FREEST

A

WWW.VRIJSTAAT-O.BE privatetagA5-final-kf.indd 1

27/04/16 15:39