Tekst en fotografie Menno Boermans
sneeuwschoenwandelen
ten in h c o t auges r B e s e d WintM f ssi het a
e d n a v g we
k e i t c e h Op steenworp afstand van het drukke Franse alpinistenmekka Chamonix ligt een verscholen vallei die ideaal is voor wie meer rust zoekt. Je bent er in de charmante bergdorpjes weg van de hectiek, treft inwoners die waarde hechten aan traditie en ambacht en met de lichtglooiende hellingen is het Savoyaardse gebied perfect voor sneeuwschoenwandelingen. Bienvenue en Massif des Bauges!
58
59
De vallei van Arbets.
De Feiten
Gebied Massif des Bauges is een vooralpengebied in de Franse Savoie ingeklemd tussen de Annecy, Chambéry, Albertville, Aix les Bains, Ugine en Montmélian. De glooiende hellingen zijn perfect voor tochten op sneeuwschoenen. Tochten We maakten drie winterse wandeltochten: een tweedaagse en een ééndaagse. Meer routesuggesties op oppad.nl. Zwaarte/moeilijkheidsgraad Licht tot gemiddeld. De hellingen zijn glooiend, met niet al te veel stijgen en dalen. Weinig tot geen technische moeilijkheden. Lawinegevaar Gedurende ons bezoek was het lawinegevaar ‘klein’ (1 op schaal van 5), maar informeer altijd naar de actuele situatie en draag een lawineveiligheidsuitrusting. Huur bij twijfel een gids in. Navigatie Deze drie tochten zijn niet in zijn geheel gemarkeerd. Wel vind je bordjes met aanwijzingen naar diverse plekken die we aandoen. Er zijn veel andere - ook gemarkeerde - routes, onder andere de Tour de Bauges. Kaart: IGN 3432 OT Massif des Bauges 1:25.000. Gps-tracks op oppad.nl. Beste tijd Doorgaans valt de eerste sneeuw in december en blijft de vallei wit tot in maart. Overnachten Gîte d’étapes en refuges. Zie oppad.nl voor de adressen. Ernaartoe Arith ligt op ca. 1.000 km van Utrecht. In het gebied is een auto handig. Meer praktische informatie ga naar oppad.nl.
Het geluid van sneeuwschoenen is het enige wat ik hoor
Op de top van de Col d’Arclusaz.
Ook Gipsie vermaakt zich met sneeuwschoenen.
Het geluid van de sneeuwschoenen is het enige wat ik hoor. Bij elke stap zak ik een klein stukje in de sneeuw, en dat knarst, maar verder is het muisstil. Ook hond Gipsie beweegt geruisloos door het heuvelachtige winterland. Vanaf de parkeerplaats liepen we eerst over een karrespoor, vervolgens door een bos en nu zijn we bij Marietdessus aangekomen, een ondergesneeuwde alpenweide van de Montagne de Bange, in het hart van het Massif des Bauges. Gids Bernard Martin - met pretogen en karakteristieke snor - wijst me continu op dingen die ik achteloos voorbij loop. ‘Hier, in de rotsen op de grond, zie je die gleuven? Die zijn ingesleten, door boeren die 60
hooi met sledes naar het dal brachten. En die houten waterbakken, die zijn het bewijs dat er vroeger hier veel koeien graasden. En in de modder links, een vers hertenspoor!’ Hier en daar drijft een wolkje aan de hemel, maar de zon heeft de overhand en laat de temperatuur rap stijgen. De dikke witte laag die vorige week viel, is behoorlijk aan het smelten. We klimmen een stukje. Niet veel, maar genoeg om zweetdruppels te laten verschijnen. Hond Gipsie vermaakt zich ondertussen op zijn eigen wijze: als volleerd herder - het is een bordercollie - houdt hij onze sneeuwschoenen goed in de gaten en voert charges uit als ze teveel sneeuw opspatten. Met de
r aquettes nog in de stijgstand genieten we korte tijd later van het panorama en drinken een kopje thee uit de thermos. De zon gaat onder en het wordt snel fris. Terwijl Bernard een dikkere jas aan doet, rent Gipsie ervandoor. Hij weet de weg. Ook al zie ik de hut nog niet, de geur van een haardvuur vertelt me dat we niet ver meer hoeven. ‘Allez, op naar de Vin Chaud.’
Rustig tempo ‘Genoeg gehad?’, informeert waard Antoine Puzenat. Voor ons op tafel bewijzen schoongelikte borden dat de simpele doch voedzame maaltijd van polenta, paddenstoelen en diot - typische varkensworst uit
Refuge de Creux de Lachat.
de regio -, precies was wat we nodig hadden. ‘Voor kaas heb je natuurlijk altijd plek over’, grijnst Antoine. We zijn vandaag de enige gasten, dus hij laat de afwas voor wat het is en komt er gezellig bij zitten. De 35-jarige - met oorbelletje en Noorse trui - is geboren in het noorden van Frankrijk en werkte lange tijd in Parijs. In 2003 bezocht hij vrienden in de Bauges regio en hij was zo gecharmeerd van de schoonheid van de bergen dat hij besloot te verhuizen. Bij een lokale radio werkt hij nu als presentator en in het weekeinde bestiert hij de Refuge du Creux de Lachat, waar hij voor de mensen kookt, onderwijl luisterend naar muziek of lezend in een 61
Het idee van raquettes is dat je zoveel mogelijk een nieuw spoor maakt...
Jean Paul Pernet in Le Noyer is de enige overgebleven houtsnijder die nog op ambachtelijke wijze Savoie-soeplepels maakt.
en kaas door een beukenbos en over een bergtopje naar een hoogvlakte gelopen. Nu kijken we recht tegen de Mont Margériaz aan, een van de typerende wanden in de vallei. ‘Wat er hier in het Mesozoïcum tijdperk gebeurd is met het kalkgesteente is geologisch dermate van belang, dat Unesco deze regio in 1995 tot Geopark verklaarde’, aldus Bernard. ‘Opdat zoveel mogelijk mensen van het historische natuurerfgoed kunnen genieten, zonder het te vernietigen.’ Terwijl ik naar de opmerkelijke vouwen in het rotslandschap tuur, hoor ik rechts van me het geluid van glijdende ski’s. ‘Dit is een stukje van de beroemde loipe van Saint Francois de Sales. Die is 150 kilometer en daarmee de lang-
ste van Frankrijk, misschien zelfs wel van de Alpen.’ Vanaf een bankje op Le plateau de Savoie Grand Revard - vanwege het uiterlijk met de dennenbomen ook wel Little Canada genoemd - moedigen we de sportievelingen aan. Een ouder echtpaar komt breed grijnzend langs glijden, terwijl in het ‘snelle’ spoor een fitte jonge dame zichtbaar voor een wedstrijd aan het trainen is. Ski Nordique is voor iedereen dus, maar ook andere Sports de plein air zijn populair. Op de achtergrond, tegen de helling, zie ik bijvoorbeeld het skigebied Grand Revard. Het is niet groot, zo maak ik op uit het kaartje dat Bernard me toont, maar je kunt je er prima een dag vermaken. En voor ouders is het natuurlijk ideaal.
Waard Antoine Puzenat en zijn hond lopen een stukje mee.
boek. ‘Ik ben fan van literatuur over Scandinavië en Alaska, als het maar over echte wildernis gaat.’ Of het opzet is of niet, in het hutje dat plaats biedt aan twintig personen, heb je geen ontvangst met je gsm. Antoine: ‘Vroeger was het traditie dat je samen met familie en vrienden op de alpage werkte en naderhand in de hut at en dronk om tot in de kleine uurtjes bij het haardvuur verhalen aan elkaar te vertellen. Die traditie houden we graag in stand en daar heb je geen telefoon, televisie of internet voor nodig.’ Antoine, inmiddels getrouwd en sinds tweeëneenhalf jaar vader, is niet de enige die bewust offline gaat. Ook Bernard waardeert rust bovenmatig, zo vertelt hij. ‘Thuis heb ik een computer. Ik moet wel als docent aan de universiteit van Annecy. Maar ik dwing mezelf regelmatig om de stekker eruit te trekken. 62
Bernard Martin
oven digitale vrienden, prefereer ik ontB moetingen met échte mensen. Dan voeren we mooie gesprekken en voel ik oprecht mee met de ander. Dat is voor mij het pure leven.’ In stilte genieten we met zijn drieën van een fles rode Mondeuse. Buiten krast een vogel en in de verte bedekken wolken de spitse pieken. Rozig van de dag hoor ik toe hoe Bernard en Antoine het weer voorspellen. ‘De Mont Blanc heeft zijn hoedje op. Morgen is het hopelijk nog goed, maar er komt zeker nieuwe sneeuw aan.’
Een eigen spoor In de dorpen zullen de mensen denken dat ze vandaag binnen moeten blijven, want mist hangt als een dikke deken in de onderste helft van het dal. Hierboven echter schijnt wederom de zon. We zijn vanochtend na het ontbijt met brood, koffie, jam
De vallei van Arith, het zonnigste dorp van de Savoie.
Als kind werd Fransman Bernard Martin elk jaar op vakantie naar Kent in Groot-Brittannië gestuurd. Dan kon hij de taal leren, was het idee van zijn vooruitstrevende ouders. En zijn haast accentloze uitspraak verraadt dat hij goed opgelet heeft. Tot zijn 27e werkte hij als leraar Engels in Parijs, voordat hij naar de Savoie verhuisde en les ging geven op de universiteit van Annecy. In de Savoie ontdekte hij de bergen en die liefde was zo sterk dat hij de opleiding tot Accompagnateur de Montagne volgde. Vandaag de dag woont hij in Le Noyer en laat hij zowel in de zomer als de winter mensen kennis maken met de bergnatuur. Dat de 60-jarige goedlachse man met de karakteristieke snor naast wandelgids ook heritage guide, amateur fotograaf en theaterliefhebber is, maakt zijn profiel compleet. Bernard Martin is - met bordercollie Gipsie trouw aan zijn zijde - een goede ambassadeur van het Massif des Bauges en dé man om in te huren voor je sneeuwschoenwandeltocht. Telefoon: +33 952 83 25 74. Email:
[email protected].
63
De Mont Blanc heeft zijn hoedje op. Er komt zeker sneeuw aan...
Een typisch Savoyaardse lunch van Tome des Bauges, versgebakken brood en salade.
Je brengt je kinderen - die tijdens de wintersport vaak iets meer actie willen - op les in de skischool en zelf ga je eropuit voor een mooie sneeuwschoenwandeling. ‘In dit gebied is zestig kilometer aan randonees raquettes gemarkeerd. Wij hebben gisteren en vandaag delen daarvan gelopen, maar ik ga liever mijn eigen weg. Het idee van raquettes is dat je zoveel mogelijk een nieuw spoor maakt. Off the beaten track is niet alleen leuker en avontuurlijker, zachte sneeuw loopt ook lekkerder’, vertelt Bernard terwijl hij een maagdelijke helling op loopt. Overdreven stampend, soms zelfs een stukje rennend, zetten we onze tocht voort. Wat een heerlijk gevoel!
Ambachtelijk eten Op weg naar het beginpunt van onze derde tocht, stuurt Bernard zijn kleine autootje behendig over de bochtige bergweggetjes. In Jarsy, een van de veertien dorpjes in het massief van Bauges, stoppen we om wat eten te halen voor de lunch. Uiteraard vermijdt Bernard de supermarkt en koopt hij zijn waar bij kleine winkeltjes. Terwijl bakker Didier Oudart - wit schort met daaronder felgekleurde trailrunschoenen - een plank in de houtoven schuift, vertelt hij over zijn beweegreden om naar deze regio te
komen. Want ook Didier komt niet van hier, en werd door de bergen aangetrokken. ‘Ik vind het heerlijk om in mijn eentje eropuit te trekken. En dan vooral bij volle maan, dan is het zicht beter.’ Want het is vaak al donker als hij klaar is met zijn werk. Hij is een van de drie bakkers in de vallei die op ambachtelijke wijze Pain de Montagne maken, en daar heeft hij een dagtaak aan. ‘Ik ga naar de markt en koop organische producten als bloem, bronwater en natuurlijke gist. Daarnaast laat ik het deeg heel lang rijzen. Het moet fermenteren wil ik het goed vinden. Veel mensen zijn te ongeduldig, gunnen de smaak geen tijd en dat proef
je.’ Rust en authenticiteit, het zijn twee begrippen die ik vaak hoor tijdens mijn reis. Of het nu een houtsnijder is die nog handmatig artisinale soeplepels bewerkt van lokaal esdoornhout, wijnboeren die een kleine hoeveelheid druiven verbouwen, de botanicus die van planten en kruiden zalfjes, drankjes en infusion vervaardigt, of de melkboer die streng de Appellation d’Origine Contrôlée hanteert: ze zorgen ervoor dat elk product dat ze maken eigen en uniek is. ‘Geen dag zonder kaas’, zegt Bernard als hij stopt bij Fromagerie du Val d’Aillon. Een vriendelijke vrouw opent de deur naar de kelder en voert ons langs tientallen ronde 65
Twee lange schaduwen dalen weer af richting stilte
De vallei van de Isère.
Frankrijk
Op de achtergrond de Mont Margériaz.
schijven op houten planken. Het is de beroemde Tome de Bauges die hier ligt te rijpen in de donkere en vochtige ruimte. ‘Na 35 dagen zijn de kazen - gemaakt van rauwe melk van lokale bergkoeien verkooprijp’, legt ze uit. Op sommigen is een dikke schimmel ontstaan: de karakteristieke Poil de Chat. En dat is precies waar het op lijkt: een kattenvacht. ‘Het smaakt beter dan het ruikt’, stelt de vrouw me gerust, terwijl ze de kazen vakbekwaam omdraait en de witte haren platstrijkt. Bernard kiest een kaas uit en rekent af. ‘Die is voor 66
de matouille vanavond’, zegt hij. ‘Kaasfondue, maar dan zoals je die alleen hier krijgt.’ Het water loopt me nu al in de mond, maar eerst binden we de sneeuwschoenen onder voor nog een mooie tocht. Gadegeslagen door de hoogste berg van de regio, de 2.217 meter hoge Arcalod, stappen we door de vallei van Arbets. Hond Gipsie is vooruit gerend en wacht geduldig boven, zijn haren wapperend in de wind. Terwijl we de laatste stappen naar de Col d’Arclusaz zetten, komen van de andere kant geluiden die ik de hele week niet gehoord heb.
azende auto’s, een vliegtuig, een toeterenR de trein. ‘Het dal van de rivier Isère’, wijst Bernard aan. ‘Je hoort de snelweg A43’. Hoewel het uitzicht verder prachtig is - we zien de Chartreuse, Belledone, Maurienne, Vanoise, Mont Aiguille en zelfs de Ecrins houden we het verblijf op de top kort. We draaien de chaos de rug toe. Twee lange schaduwen en een kleine met een staart, dalen weer af richting de stilte. Waar het diner wacht. Met toewijding bereid door oprechte mensen, met mooie ingrediënten en overgoten met een dikke laag puurheid.
Zoom in op de route via de kaart op oppad.nl
Zelf de sneeuw in?
Een globale routebeschrijving van de drie beschreven tochten vind je op oppad.nl. Hier geeft bergwandelgids Bernard Martin ook nog vier extra routesuggesties. En vind je alle benodigde praktische informatie aangevuld met handige links en adressen.
oppad.nl 67
