‘Inhaalslag investering zo goed als afgerond • Koning Willem-Alexandertunnel houdt Brandweer Zuid-Limburg bezig • Sittard ontsnapt aan stadsbrand • Nieuwe fitheidstest houdt gemoederen bezig • Levensechte, virtuele opleidingen in Margraten’
December 2014
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg
Hartje Sittard ontsnapt aan stadsbrand
Koning Willem-Alexandertunnel bepaalt nu al de agenda’s
Alle hens aan dek bij brandweer Maastricht De Koning Willem-Alexandertunnel in Maastricht gaat ergens in 2016 open. Voor de meeste mensen nog een vervan-mijn-bed show, maar dat geldt bepaald niet voor de Brandweer ZuidLimburg. ‘Voor ons is het vijf voor twaalf,’ zegt Léon Houben, sectorhoofd basiszorg repressie en risicobeheersing. ‘We moeten heel veel mensen trainen in het omgaan met een tunnelincident. Daar komt meer bij kijken dan je denkt.’ Op het gebied van middelen is de Brandweer ZuidLimburg helemaal toegerust op een eventueel ongeluk of brand in de tunnel. Naast de bestaande kazerne aan de noordzijde werd twee jaar geleden al aan de zuidzijde een compleet uitgeruste kazerne gebouwd. De met vrijwilligers bemande kazernes in Eijsden en Meerssen en de beroepsdagbezetting in Beek dienen als backup. ‘Ja, dat is inderdaad allemaal al geregeld,’ bevestigt Léon Houben. ‘Snel arriveren bij de tunnelmond is een cruciaal onderdeel van het veiligheidsplan. Bij elke brand of ongeluk geldt dat elke minuut telt. Als er iets in een tunnel gebeurt, is de factor tijd nog veel belangrijker. Om snel hulp te kunnen bieden én om ervoor te zorgen dat de tunnel zo kort mogelijk dicht gaat. Met twee kazernes aan beide zijden van de tunnelmonden is een snelle hulpverlening in geval van calamiteit gegarandeerd. Maar daarmee zijn we er nog niet.’ Aanpak
Goed getrainde mensen zijn een tweede voorwaarde om optimaal hulp te kunnen bieden. ‘Een brand in een tunnel vergt een speciale aanpak. Van de bevelvoerders 2
Focus
en de brandweermensen zelf. De afspraak is dat bij een tunnelbrand alleen de brandweer naar binnen gaat. Geen enkele andere instantie; geen politie en geen ambulancemensen. Dat op zich is al heel afwijkend. Daarbij is werken in een tunnel met niets vergelijkbaar. Het wordt er snel heet, het rookgedrag is afwijkend en er is een hels lawaai. We zijn afgelopen jaar met een groep mensen naar Zwitserland geweest waar we in een oefentunnel een kleine brand hebben meegemaakt. Heftig en ook wel een beetje beangstigend. ’Speciale trainingen moeten de manschappen van de vijf genoemde kazernes voorbereiden. Dat gebeurt met onder andere virtuele trainingen (zie het artikel over opleidingen elders in deze uitgave), e-learning pakketten en praktijkoefeningen. Waar die laatste worden gehouden, is nog niet bekend. ‘Wellicht ook in
Zwitserland,’ zegt Marcel Eussen, projectleider Veiligheid rond het A2-project. ‘Dat zou het meest realistisch zijn. Hoe dan ook, de trainingen achter het beeldscherm en in de praktijk moeten naast het reguliere werk ingepland worden. Het gaat om veel mensen, dus dat betekent overwerk, lagere bezetting en knelpunten. We werken daarin samen met andere hulpinstanties en Rijkswaterstaat. Naast een algemene opleiding zijn de trainingen en cursussen voor
‘Die tunnel is ook een beetje van ons’ brandweermensen, ambulancediensten en politie op maat gemaakt. Er komt dus veel bij kijken hetgeen best voor wat complicaties binnen het korps zorgt. Het bepaalt voor een deel de agenda’s. Natuurlijk gaat het lukken. We anticiperen zelfs op een eventuele eerdere openstelling van de tunnel dan de geplande datum eind 2016.’ Plezier
Alle hens aan dek dus bij de brandweer het komende jaar. Léon Houben heeft daar verder geen moeite mee.
Nu al kijkt hij met veel plezier terug op het project. ‘We zijn vanaf het begin betrokken geweest. We hebben meegedacht in de ontwerpfase en uitvoering. Samen met Rijkswaterstaat, gemeente, politie, ambulancediensten en architect zijn we verschillende tunnels in Europa gaan bekijken. In een uitstekende samenwerking hebben we besluiten genomen over veiligheidsmaatregelen. We hebben geleerd van andere tunnelprojecten in Nederland waar de partijen vechtend over straat gingen en er uiteindelijk nog allerlei problemen waren bij de oplevering. Veel verliezers dus. Dat gaat hier in Maastricht niet gebeuren, daar ben ik zeker van. We hebben goed naar elkaar geluisterd en rekening gehouden met elkaars belangen. Hier zijn geen verliezers, enkel winnaars. De Koning Willem Alexander Tunnel zal goed te beheren zijn en is veilig.’ Veilig
En is de A-tunnel straks dan honderd procent veilig? ‘Honderd procent veiligheid bestaat niet. Je kunt je niet voorbereiden op een met lpg geladen tankwagen die midden in de tunnel ontploft. We houden rekening met reële scenario’s en daarover kan ik helder zijn: deze tunnel is veilig. We hebben een optimale mix gemaakt tussen techniek en snelle bereikbaarheid.’ In de tunnel worden de gebruikelijke systemen aangebracht: detectiesysteem, camerabewaking en een vluchtroute voor voetgangers. Léon Houben: ‘Uniek is beeldinformatie. Onze blusvoertuigen krijgen de beelden van de bewakingscamera’s direct in de cockpit te zien. Daardoor kunnen de teams zich meteen een beeld vormen van wat hen te wachten staat. Voor zover ik weet, is de Brandweer ZuidLimburg de eerste die hiervan gebruik maakt.’ Feestje
In november is al gestart met de trainingen van de manschappen en bevelvoerders. Korte tijd voor de opening wordt een grootscheepse oefening met alle hulpdiensten gehouden. ‘Daarvoor willen we drie tot vier weken in de tunnel kunnen oefenen,’ aldus Marcel Eussen. ‘Dan zetten we alle puntjes op de i en kunnen we in de praktijk brengen wat we geleerd hebben. Niets staat dan nog een openstellingsvergunning in de weg. Ik weet het, nu is er niet meer te zien dan een betonnen bak. Maar wij hebben er alle vertrouwen in dat we in 2016 een prachtig feestje vieren. Laten we eerlijk zijn: het is toch mooi als je aan zo’n megaproject mag meewerken. Die tunnel is ook een beetje van ons.’
De Brandweer Zuid-Limburg is vanaf de planning nauw betrokken bij de bouw van de Koning Willem-Alexandertunnel. De eerste oefeningen zijn ook al achter de rug Focus 3
Michel Zewald demonstreert het virtuele programma in het opleidingscentrum Margraten. ‘We kunnen de stress flink opvoeren’
Virtueel oefenen achter het beeldscherm: goedkoper en effectiever
Bijscholing brandweermensen met levensechte simulaties Op dit moment loopt er voor de
gelegd aan goed uitgeruste video- en
bevelvoerders in het cluster industrie
oefenruimtes, inclusief een levensechte
incident bestrijding een bijscholings-
commando haakarmbak. ‘Meer en
programma. Naast theorielessen en
realistisch oefenen tegen minder kosten,
een naderende helikopter aan. Op het megagrote beeldscherm aan de muur voltrekt zich een kleine ramp. Op de autoweg zijn twee auto’s met elkaar in botsing gekomen. Een vrachtwagencombinatie is in een uitwijkpoging door de vangrail geschoten. De vlammen slaan uit één van de auto’s. Een vrouw kruipt uit het wrak en schreeuwt om hulp.
praktijksessies wordt het komende jaar
dat is de winst,’ zegt teamleider
Realistisch
ook gewerkt met speciale simulatie-
vakbekwaamheid Michel Zewald.
software. In het trainingscentrum van Margraten wordt de laatste hand 4
Focus
De lamellen en de deur zijn dicht. In de verdonkerde lesruimte zwelt het geluid van loeiende sirenes en
Er is weinig verbeeldingskracht nodig om het virtuele ongeluk als echt te ervaren. ‘Ja, de animaties zijn zeer realistisch,’ zegt Michel Zewald. ‘Uiteraard is hier bij de Brandweer Zuid-Limburg ook de vraag gesteld of computeranimaties de fysieke oefeningen op locatie kunnen vervangen. Zeker niet helemaal, we
schrappen ook de oefeningen in het veld niet. Maar met dit programma kunnen we alle mogelijke ongelukken en incidenten nabootsen. Onze mensen leren hoe te handelen en krijgen tijdens de les direct feedback van de instructeur. De sessie kan worden opgeslagen om later terug te kijken tijdens het feedback geven. Dit is een beproefde methode die nog beter op de echte praktijk voorbereidt.’ Het systeem is vergelijkbaar met de flightsimulator, niet meer weg te denken in de pilotenopleidingen. ‘Bijvoorbeeld ja. Elk vlieguur kost veel geld. Dat geldt ook voor brandweeroefeningen. Stel, we willen dat ongeluk zoals hierboven beschreven in het echt oefenen. Daarvoor heb je nogal wat nodig. Autowrakken, acteurs, eigen materieel. Dat is >> Focus 5
nog te doen, al is het al niet gemakkelijk om een weg te vinden waar je alles kunt opstellen. Lastiger wordt het al met een treinongeluk, vliegtuigcrash of scheepsramp. Zeker, er zijn plekken waar we terecht kunnen. Kleine oefeningen doen we in de omgeving. In Weeze is een groot terrein waar meerdere korpsen hun oefeningen houden. Dat vergt echter weer flink wat reistijd. Probleem met een oefening op locatie is ook dat je een auto maar één keer in brand kunt steken. Gaat er dan wat fout of de instructeur wil nog een of meerdere onderdelen opnieuw doen, dan gaat dat niet. De computeranimatie kun je eindeloos stopzetten, terugspoelen en analyseren.’ Muisklikken
De software is speciaal geschreven door een bedrijf uit Delft. Letterlijk elke situatie kan op het scherm getoverd worden, laat Guido Leenders zien. Hij treedt regelmatig op als regisseur tijdens de lessen. Met enkele simpele muisklikken staat een huis in brand, wordt een kettingbotsing neergezet, is er een fabrieksbrand of ontsnappen er in een woonwijk gevaarlijke stoffen. Naast hem zit de instructeur die de cursist begeleidt en instructies geeft. De cursist reageert met de joystick in
de hand op de situatie. Hij kruipt in de huid van de bevelvoerder ter plekke die de commando’s geeft en zich een goed beeld van de situatie probeert te vormen. De wens is nu om de nog in aanbouw zijnde tunnel van Maastricht in het systeem te krijgen. In gesprekken met het project bureau van de A2 wordt geprobeerd om de 3D-tekeningen ter beschikking te krijgen. ‘Komend jaar ligt het accent in de bijscholing op ondergrondse infrastructuur,’ legt Michel Zewald uit. ‘Als de tunnel in 2016 open gaat, moeten onze mensen
Opleiding ‘Manschap A’
Een opleiding tot brandweerman of -vrouw, Manschap A in vaktaal, duurt drie jaar. Vrijwilligers of beroeps volgen exact dezelfde basisopleiding. Na het examen moeten er elk jaar oefeningen gevolgd worden, met een totale tijdsbesteding van 80 uren.
geoefend hebben met eventuele calamiteiten in de tunnel. We zijn ons nog aan het oriënteren waar de realistische oefeningen plaats zullen gaan vinden maar met deze software kunnen we alvast beginnen.’
de verongelukte auto zitten? Wat doet hij als er meerdere slachtoffers en brandhaarden zijn? Let hij op zijn eigen veiligheid? Er zijn talloze situaties denkbaar.’ Investering
Details
De softwarebouwer heeft honderden details verwerkt. De verschillende automerken zijn herkenbaar, alle ‘mensen’ verschillen van elkaar, het is donker of licht, het regent of sneeuwt, het waait, er is geluid, enzovoort. ‘Levensecht, inderdaad,’ vervolgt Michel Zewald. ‘Net als geavanceerde games. Mensen gaan er helemaal in op. We kunnen met telkens nieuwe situaties de stress flink opvoeren. Dat is ook de bedoeling, zo werkt het in het echt ook. Onder druk beslissingen nemen en in de praktijk brengen wat je geleerd hebt. We weten zeker dat ze zich deze situaties herinneren als ze naar echte incidenten geroepen worden.’ Het mooie, vult regisseur Guido Leenders aan ‘is dat je tijdens elke sessie elementen kunt toevoegen. Een traumahelikopter bijvoorbeeld. Dat is weliswaar geen taak van de brandweer, maar een helikoper maakt heel veel herrie. Dat maakt de communicatie moeilijker. Wat doet de cursist als plotseling blijkt dat er kogelgaten in
Het softwarepakket met de bijbehorende schermen en leermiddelen is niet goedkoop. ‘Nou,’ nuanceert Michel Zewald, ‘we besparen ook de nodige kosten. Er zijn vier lesruimtes en een na gebouwde commando haakarmbak ingericht. In deze ruimtes kunnen we zowel mono- als multi-oefeningen organiseren zonder dat er meteen ‘wielen op de weg
‘We kunnen alle mogelijke situaties en rampen nabootsen’ moeten’. De vier ruimtes zijn gebaseerd op de realiteit als er een grote calamiteit is en politie, ambulancediensten, gemeente en brandweer nauw samenwerken. De investering doen we uit de ESF-reserve en is volgens ons meer dan verantwoord.’
Enkele screenshots uit het programma
6
Focus
Focus 7
Uitgangspunten waren hierbij dat de organisatie sober en doelmatig ingericht moest worden. We hebben net een grote bezuinigingsronde achter de rug, het bestuur is kritisch. Er is heel scherp naar de kosten gekeken. Tegelijk vindt de korpsleiding dat we met goed materieel moeten kunnen werken. Investeringen in innovaties, slimme navigatie en communicatie horen daar nadrukkelijk bij. De ploegen op de wagens moeten beschikken over de best mogelijke middelen en dat geldt ook voor de ondersteunende diensten in de kazernes. Ik durf best te stellen dat we goede kwaliteit inkopen.’ Zijn de kazernes dan niet betrokken bij de aanschaf van het materieel?
Er zijn onder andere enkele state-of-the-art tankautospuiten aangeschaft
Inhaalslag investeringen na twee jaar zo goed als afgerond
Materieel weer up-to-date
dekkingsplan gemaakt waarin ook is beschreven wat het korps nodig heeft. In 2013 en 2014 zijn we begonnen met de uitvoering. Het betreft in feite een grote inhaalslag.’ Heeft de Brandweer Zuid-Limburg dan een aantal taken de laatste jaren niet goed kunnen uitvoeren?
De Brandweer Zuid-Limburg heeft de
Kaderstelling. Hij gaat graag in op een
afgelopen twee jaar heel veel
aantal vragen.
geïnvesteerd in nieuw materieel. Van gloednieuwe tankautospuiten tot en met redvoertuigen, ademluchtapparatuur, communicatieapparatuur en nog tientallen bedrijfsmiddelen. ‘Nu zijn we weer bijna helemaal up-to-date,’ weet Jac Salemans, teamleider 8
Focus
Het totale bedrag aan investering in 2013 en 2014 komt uit op ruim 13 miljoen euro. Een fors bedrag. Was dat nodig?
‘Ja. Veel materieel bij verschillende posten was verouderd. Dit heeft vooral te maken met de fusie in 2008. In de aanloop naar de fusie werd er amper geïnvesteerd in nieuw materieel en ook in de eerste jaren van de nieuwe organisatie hadden de verschillende afdelingen en kazernechefs wel wat anders aan hun hoofd. Alleen de meest noodzakelijke uitgaven werden gedaan. Zo is een forse achterstand ontstaan. In 2012 hebben we een beleidsplan met
‘Nee, absoluut niet. We hebben een inventarisatie gemaakt en stelden vast dat er heel grote verschillen waren in het soort voertuigen. Bestaande blusvoertuigen functioneerden nog wel goed, maar waren afgeschreven. De bedrijfszekerheid begon af te nemen en dan moet je echt gaan vervangen. Een goed moment om te investeren in meerdere nieuwe voertuigen met nieuwe technieken aan boord die ook onze nieuwe werkwijzen in de repressie beter kunnen ondersteunen.’ Heeft elke kazernechef zijn wensenlijstje kunnen indienen?
‘Zo werkt het niet. Op basis van landelijke richtlijnen en het dekkingsplan is vastgesteld wat nodig is om de basistaken goed te kunnen uitvoeren en om adequaat op te treden bij een grootschalig incident.
‘Natuurlijk wel. Er zit zo enorm veel kennis en kunde bij het korps. Wij gaan vanuit het hoofdkantoor niet bepalen wat het beste is. Er is heel veel input geleverd en op basis daarvan zijn de keuzes gemaakt. Wel zijn er flink wat discussies geweest. Zo waren er verschillende merken en typen tankautospuiten in bedrijf. Ooit gekocht met de beste bedoelingen. Mensen willen daar graag mee blijven werken. Maar we wilden overstappen naar één merk en type, er moesten keuzes gemaakt worden. Dat heeft hier en daar wel tot teleurstellingen en kritiek geleid. Begrijpelijk. Maar door groter in te kopen, kun je veel betere prijzen afdwingen. Het onderhoud wordt efficiënter met één merk. Daarnaast hebben de manschappen minder opleiding, oefening en training nodig bij eenheid van materieel. Dat geldt ook voor alle andere spullen zoals de ondersteunende auto’s, pakken, helmen, perslucht, computers, enzovoort. Voor heel veel materieel hebben we een standaard ingevoerd, dat is duidelijk voor iedereen. Nu we de slag bijna gemaakt hebben, hoor ik weinig kritiek meer. Ik vind dat de medewerkers het goed opgepakt hebben. Nieuw materieel betekent ook anders werken, aanpassen. Die professionaliteit is er op alle kazernes. Een compliment, want we hebben hier best wat voor onze kiezen gehad de laatste zes jaar.’ En nu pas op de plaats met geld uitgeven?
‘De brandweer investeert voortdurend. Daarvoor hebben we een egalisatiefonds opgezet waar we elk jaar geld in storten. We willen meegaan met innovaties en onze brandweerzorg verder verbeteren. Ook vinden er nog de nodige vervangingsinvesteringen plaats. Elk jaar zijn voertuigen en andere middelen technisch afgeschreven. Die vervangen we dan, uiteraard door de standaard waarvoor gekozen is. Het team Kaderstelling toetst elke uitgave aan de uitgangspunten die we hiervoor hebben ontwikkeld. Zoveel als de laatste twee jaar zullen we echter zeker niet uitgeven. Bij lange na niet.’ Focus 9
INCIDENT UITGELICHT
Snelle inzet tweede bluswagen voorkomt erger
Historisch centrum van Sittard ontsnapt aan stadsbrand Stadsbranden zijn zeldzaam. Gelukkig maar, want niemand zit te wachten op de verwoesting van historische stadscentra. Toch scheelde het afgelopen zomer maar een haartje als er brand uitbreekt in een klein pandje in hartje Sittard. De eerst aankomende bevelvoerder schat de situatie meteen goed in en schaalt op naar grote brand. Net op tijd wordt de tweede bluswagen ingezet die kan voorkomen dat het vuur overslaat naar een aangrenzend hotel en restaurant. ‘Dit had verkeerd kunnen aflopen.’
10 Focus
T
hei Weelen zal het staartje van augustus niet licht vergeten. Een
Foto midden: Thei Weelen tijdens een ‘straatoverleg’ in hartje Sittard
week lang rent hij van de ene
snel bedwongen, alleen het pandje waar
geregistreerd worden. Ze krijgen schone
het vuur begon moet als verloren worden
kleren en het incident wordt vastgelegd op
beschouwd. Slachtoffers zijn er niet; het
papier. Waarom? Als de mensen ooit
brand naar de andere. Eerst is er de
Een paar minuten later is Thei de hele
pandje is leeg en omwonenden zijn op tijd
asbest-gerelateerde klachten krijgen, dan
brand op de Oude Markt in Sittard, kort
discussie vergeten. In de auto krijgt hij de
op afstand gehouden. Of het moeten de
kan een verband gelegd worden met dit
daarna brandt de sporthal op het
eerste details binnen. Bij aankomst op de
hotelgasten zijn die uit voorzorg de nacht
incident. Ja, het is op dat moment een
vroegere CIOS-terrein bijna af. En tussen-
markt onderkent hij meteen de ernst van
elders doorbrengen. Dezelfde avond nog
bureaucratisch gedoe. Formulieren invullen
door zijn er nog wat kleinere brandjes en
de situatie. ‘Een uitslaande, felle brand.
bespreken burgemeester Cox, de politie en
en schone kleren aantrekken als de brand
aangrijpende incidenten. ‘Die weken heb
In een oud pand met houten vloeren.
Thei Weelen wat de consequenties zijn.
nog helemaal niet geblust is. Wel was alles
je,’ zegt de commandant van de post in
Dan weet je genoeg. Die kan zomaar
Kan de geplande Rosa-kermis doorgaan?
onder controle. De mannen willen echter
Stein. ‘Daarbij kwam dan nog het nieuws
overslaan naar de aangrenzende panden,
Hoe zit het met de weekmarkt? Geen
hun werk afmaken. Maar asbest moet je
van brandstichtingen door collega’s. Een
in dit geval een Chinees restaurant en
probleem, luidt de conclusie. Het is goed
serieus nemen. Het betekent papierwerk.
uitzondering, zeker. Maar zoiets voelt wel
hotel. Wat er dan gebeurt, weet je nooit.
afgelopen.
Collega Leon heeft dat perfect
als een nederlaag voor het hele korps.
De huizen staan dicht op elkaar, het vuur
Dat je grote branden goed hebt
kan zo overslaan naar de overkant van de
Asbest
ons werk. Toen de laatste collega s’ avonds
aangepakt en niet hebt laten escaleren;
straat. Dan is de ramp niet te overzien.’
Thei knikt. Toch zal de brand in hartje
naar huis ging was de asbestprocedure van
afgehandeld. Dit soort dingen hoort ook bij
Sittard hem lang bijblijven. En niet alleen
a tot z helemaal afgewerkt. Ik kan elke
Stoom
omdat een compleet historisch centrum in
collega adviseren dit zo aan te pakken.’
Discussie
De eerste bluswagen is dan al in stelling
vlammen had kunnen opgaan. ‘Brand op
Goed. Het is een aangenaam warme,
gebracht, een tweede voertuig arriveert.
zo’n plek is altijd spannend, een uitdaging.
Overslaan
droge dinsdagavond als Thei Weelen om
Amper vijf minuten na de melding
Voor de eerste keer hebben we het
Amper een week later staat Thei Weelen
19.55 uur de melding krijgt van een
bestrijden tientallen manschappen het vuur.
asbestprotocol op specifieke manier
als bevelvoerder bij een totaal andere
brand aan de Oude Markt in hartje
De resultaten zijn meteen goed. Zwarte
toegepast. Er kwam een melding van de
brand: de sporthal op het vroegere CIOS-
Sittard. ‘Mijn kop stond er eerlijk gezegd
rook verandert in witte, een teken dat er
mannen dat er asbest platen in het
terrein. In tegenstelling tot het vuur op de
niet naar,’ zegt hij. ‘We hadden net een
stoom ontstaat en de bestrijding effectief
gebouw zaten. Gelukkig gingen die niet
markt in Sittard aangestoken. ‘Hier was
oefenavond en voerden een discussie over
is. Desondanks roept Thei de hulp in van
mee met de rook. Collega Leon van
weinig te redden. Water had nauwelijks
alle veranderingen binnen het korps. Een
een derde blusvoertuig dat ingezet wordt
Kalmthout bood aan om de procedure
effect. We hebben de brand gecontroleerd
goede discussie; dan ga je niet graag
om overslaan te voorkomen. Een goede
hieromtrent af te handelen. Dat betekent
laten uitwoeden. In het buitengebied is dat
weg. Maar als je dienst hebt, dan laat je
beslissing, zo blijkt tijdens de evaluatie. Met
dat alle manschappen die in het verdachte
een optie, in de binnenstad niet. Daar is
alles vallen. Zo werkt dat.’
in totaal vijftig mensen wordt het vuur vrij
gebied de brand bestreden hebben,
het gevaar van overslaan veel te groot.’
dat telt dan even niet mee.’
Focus 11
Zuid-Limburg eerste korps met nieuw systeem
Slimme navigatie in uitrukvoertuigen Komend jaar worden alle blusvoertuigen van de Brandweer Zuid-Limburg uitgerust met een nieuw, slim navigatiesysteem. De verwachting is minder tijdverlies doordat het systeem gevoed kan worden met voor de uitruk cruciale wegafzettingen of andere blokkades in de route. En meer zekerheid dat de gekozen weg ook echt de beste is. ‘Hiermee kunnen we tijdwinst boeken tijdens een uitruk,’ zegt projectleider en tevens kazernechef Simpelveld-Bocholtz Frank Vinken. ‘Minuten die cruciaal kunnen zijn.’ De wagens van de korpsen in Kerkrade, Brunssum en Maastricht-Noord zijn al voorzien van het nieuwe navigatiesysteem. ‘De eerste ervaringen zijn positief en het vertrouwen groeit,’ aldus Frank Vinken. ‘Na een melding wordt vanuit de meldkamer het navigatiesysteem in de wagens gestart. De chauffeur hoeft verder alleen maar de route op het scherm te volgen. Het systeem houdt rekening met obstakels zoals wegmeubilair en zijstraten en welke wegen gemeden moeten worden. Zo kan het in sommige gevallen beter zijn een voorrangsweg te nemen zodat je niet bij elke kruising hoeft af te remmen. Ook al is die weg een halve kilometer om.’ Sneller en goedkoper
Natuurlijk werkt de Brandweer Zuid-Limburg al jaren met navigatiesystemen. ‘Klopt, maar de huidige systemen zijn erg onderhoudsgevoelig,’ vult Jordi Rohs aan, coördinator servicecenter verbindingen. 12 Focus
‘Onze IT-mensen zijn veel tijd kwijt aan het actualiseren en updaten van de systemen. Dat gebeurt in elke wagen apart. Nu doen we dat centraal vanaf een server. Daarnaast is het invoeren van data veel gemakkelijker. We hoeven niet naar de provider of de leverancier, maar kunnen zelf een wegafsluiting invoeren en routes manipuleren zoals het navigeren over een busbaan of actualiseren van een nieuwe verkeersituatie. Dat gaat sneller en is bovendien veel goedkoper. De exploitatie van het complete navigatiesysteem gaat drastisch omlaag waardoor we veel meer voertuigen van slimme systemen kunnen gaan voorzien. Ook niet onbelangrijk.’ De Brandweer Zuid-Limburg zoekt al enkele jaren naar een betere vervanger voor het vorige navigatiesysteem. ‘We hebben de grote jongens allemaal op bezoek gehad,’ zegt Frank Vinken. ‘TomTom, Garmin, MSA en noem maar op. Voorstellen en ideeën kwamen echter niet van de grond. De grote organisaties zijn stroperig, het overleg gaat over te veel schijven. Door de specifieke eisen van een brandweer was het ook moeilijk om precies duidelijk te maken wat we willen. Een brandweer of ambulancedienst moet op regionale schaal het navigatiesysteem kunnen beheren en voeden. Dat kregen we uiteindelijk wel uitgelegd, maar leveranciers konden of wilden niet aan de eis voldoen’. MTI
De lange zoektocht naar een partij die wel een systeem op maat wilde en kon leveren, werd uiteindelijk beloond. Maar het is geen ‘grote jongen’ die de oplossing biedt. ‘Toevallig kwamen we erachter dat de brandweerkorpsen van Keulen, Hamburg en nog een aantal grote Duitse steden met een navigatie werken waarmee de mensen erg tevreden zijn. De grondlegger van de slimme navigatie was de Feuerwehr Hamburg en is vervolgens door een piepkleine onderneming in Amsterdam doorontwikkeld, MTI . Een tweemansbedrijfje met een heel gedreven eigenaar; George van Brakel. Hij heeft goed geluisterd en onze wensen vertaald in een goed werkende navigatie. Met heel veel inspanningen. Soms kwamen de mails om half vijf ’s nachts binnen: ik heb het gevonden. Na de zomer hebben we de eerste apparaten ingebouwd, komend jaar volgt de rest van de ruim 60 eerstelijns uitrukvoertuigen.’ De IT-afdeling is blij met de
gebruikersvriendelijkheid en de eenvoud. Een unit bestaat uit een antenne, scherm, voeding en gpsontvanger. ‘De navigatie wordt aangestuurd door GPS,’ legt Frank Vinken uit. ‘Heel nauwkeurig en je hebt er geen internetverbinding voor nodig. We gebruiken het C2000-netwerk dat tegenwoordig erg stabiel is.
MTI goedkoper en eenvoudiger maar tijdwinst is cruciaal De chauffeur moet kunnen vertrouwen op zijn systeem, dat is het belangrijkste. Vroeger was dat anders. De brandweermensen kenden in hun werkgebied vaak elk weggetje en sluiproute. Na de reorganisaties en overplaatsingen is dat niet meer zo vanzelfsprekend. Ook worden vaak andere posten ingezet. Ook zij krijgen de route direct op het scherm te zien. Een chauffeur kan nu zijn aandacht volledig op de weg houden. Uit het oogpunt van veiligheid belangrijk, want het laatste wat we willen zijn aanrijdingen.’ Kwaliteit
In vergelijking met het huidige systeem is de MTInavigatie beduidend goedkoper. Behalve besparingen in de exploitatie is de investering per voertuig teruggebracht. ‘Mooi meegenomen in een tijd waarin ook de brandweer moet bezuinigen,’ aldus Jordi Rohs. ‘Voorop staat echter de kwaliteit. We wilden een slim systeem waarmee we voor rijtijd kunnen
Slimme navigatie in de bluswagens. Frank Vinken aan de slag met de programmering in de kazerne van Kerkrade winnen. Volgens de wet moeten we binnen acht minuten na een melding op onze bestemming zijn. In een ingewikkelde stad als Maastricht verlies je gemakkelijk een paar minuten als je niet de juiste route volgt of als er onverwachte obstakels zijn. Verder is het een slim systeem, omdat het goed uit te breiden is. Het is een groeimodel. We zetten er de posities van de brandkranen in. Volgende stap is de aanrijdende voertuigen door middel van coördinaten benedenwinds aan te laten rijden. Zo kun je de wagens om een rookwolk heen sturen.’ Interesse
De Brandweer Zuid-Limburg is het eerste korps in Nederland met het nieuwe, slimme navigatiesysteem van MTI. Er zullen er meer volgen, verwacht Frank Vinken. ‘De eerste telefoontjes en bezoeken van nieuwsgierige collega’s hebben we al gehad. Ook de ambulancediensten hebben interesse. Logisch, ook voor ambulances is tijd een cruciale factor. Met de Limburgse GHOR hebben we al een overleg gehad. Het mooiste zou zijn als we in de toekomst alle informatie tussen ambulance, politie en brandweer via dit systeem kunnen uitwisselen. Zover is het nog niet, maar het kán wel. Dat is het bijzondere aan dit systeem: het is flexibel, gemakkelijk uit te breiden en toch eenvoudig te gebruiken. Ideaal.’ Focus 13
Eerste ervaringen met nieuwe PPMO positief
‘Deze test sluit meer aan bij de praktijk’ De Brandweer Zuid-Limburg start in januari met een nieuwe keuringsmethodiek voor de medewerkers in de repressieve dienst. Het Periodiek Preventief Medisch Onderzoek, kortweg PPMO, is verplicht voor alle bevelvoerders en manschappen, zowel beroeps als vrijwilligers. Grootste verschil met de
baan op het spel. Maar daarvoor is de PPMO echt niet bedoeld. Het gaat om de veiligheid en gezondheid van de mensen. Wie de test niet haalt, kan begeleiding krijgen. Soms is iemand een paar kilo te zwaar of is er een medisch probleem dat opgelost moet worden. Uitgangspunt is dat iedereen de test haalt, desnoods in de herkansing. En lukt het echt niet, dan zoeken we een oplossing.’ Dit is overigens niet anders dan bij de huidige keuring met fietstest. Maar ook hier geldt dat het kan voorkomen dat een medewerker inderdaad blijvend ongeschikt wordt bevonden voor het uitoefenen van zijn repressieve functie. Voor vrijwilligers betekent dit dat ze zullen stoppen bij Brandweer ZuidLimburg. Voor beroeps geldt dat er in het kader van de Wet Verbetering Poortwachter gezamenlijk naar een passende oplossing gezocht gaat worden.
‘oude’ keuring: er is geen fietstest meer. Weerstand
In plaats daarvan wordt de brandbestrijdingsbaan gelopen en de traplooptest. Annelies Penders, adviseur personeelszaken, is eerlijk. ‘Niet iedereen is blij met de nieuwe methodiek,’ zegt ze. Met name de traplooptest op de stairmaster roept onzekerheid op. Er zijn in het land de afgelopen periode enkele incidenten bij de uitvoering van de stairmaster geweest en dat beeld blijft bij medewerkers hangen. Overigens worden incidenten landelijk gemeld en onderzocht. Daaruit blijkt dat als de stairmaster consequent volgens protocol wordt gebruikt, incidenten tot een minimum worden beperkt.’
Jos Dijk, Kazernechef van de post Geleen-Schinnen, herkent de terughoudendheid. ‘Iets nieuws roept al gauw weerstand op. Zo zit de mens nu eenmaal in elkaar. Ik denk dat de nieuwe methodiek uiteindelijk in het voordeel is van de brandweermensen zelf en het publiek. De repressieve medewerkers moeten immers fit zijn. De PPMO sluit meer aan op de praktijk. Een brandend huis binnen gaan met een ademluchttoestel vergt nogal wat. Zeker als je dan ook nog slachtoffers naar buiten moet brengen >>
Realistischer
Veiligheid en gezondheid
Ook zijn sommige medewerkers bang dat het PPMO zwaarder is en is bedoeld om op een indirecte manier brandweermensen te kunnen ontslaan. Om te bezuinigen dus. ‘Dit is absoluut niet aan de orde, zeker niet bij de Brandweer Zuid-Limburg. Ik begrijp die angst wel. Zonder goedkeuring mag je niet mee met de uitruk. Je moet ander werk doen en in het ergste geval staat je
Bart Pepels, vrijwilliger van de korpsen in Stein en Sittard en lid van de ondernemingsraad, meldde zich vrijwillig voor het PPMO-nieuwe-stijl. ‘Ik wilde eerst zelf ervaren wat de verschillen zijn alvorens te oordelen. Ik kan kort zijn: de test op de Stairmaster is zwaarder dan het fietsen. Maar wel te doen voor iedereen die gezond en fit is.
De testen worden grotendeels afgelegd met perslucht en bepakking 14 Focus
Verder is het traplopen toch realistischer, meer toegespitst op het werk van de brandweer.’ Focus 15
of andere fysieke zware werkzaamheden moet uitvoeren. Het is cruciaal om te weten of een brandweerman of -vrouw dat aankan.’ De aangepaste keuring hangt nauw samen met het afschaffen van de pensioenleeftijd van 55 jaar voor repressief personeel. Annelies Penders: ‘Brandweermensen moeten langer doorwerken. In de toekomst allemaal tot en met 67 jaar. De verwachting is dat niet iedereen dat volhoudt. Met een meer gedetailleerde en regelmatige keuring kun je op tijd knelpunten signaleren en verhelpen. Of je bereidt je tijdig voor op een tweede loopbaan bij de brandweer
Veiligheid en gezondheid
Hier is plaats gemaakt voor de complete brandbestrijdingsbaan, de stairmaster en de onderzoeksruimte voor de keurende arts en de assistente. Het is de bedoeling dat alle brandweermensen hier hun PPMO afleggen. De test bestaat behalve uit het bespreken van een uitgebreide vragenlijst en een medisch onderzoek uit twee praktijkonderdelen. De praktijkonderdelen op de brandbestrijdingsbaan en de traplooptest worden in
Pittig
(l) De test op de stairmaster is pittig (r) Het testcircuit in de kazerne van Geleen uitrukkleding uitgevoerd, voor het overgrote deel met ademlucht. ‘Bij de huidige keuring was het dus fietsen in plaats van traplopen,’ legt Jos Dijk uit. ‘Over de verandering is landelijk flink wat discussie geweest.
Goed te doen
staan voorop of daarbuiten; zoals dit ook in het tweede loopbaanbeleid is bepaald. Er zijn andere functies waarvoor je misschien moet studeren of waarin je langzaam ervaring moet opdoen. Het is verstandig om daar goed en tijdig over na te denken en samen met de leidinggevende een plan hiervoor te maken.’
‘Het onderdeel met de Stairmaster is pittig. Zeker omdat je
‘Ik kan iedereen uit de brand helpen: de test is voor
onder elke arm een slang hebt van tien kilo. Daardoor kun
iedereen met een normale conditie goed te doen.’
je je nergens aan vasthouden.’ Frank van Osch, vrijwilliger
Dat zegt Ellen Brands, veertien jaar in vaste dienst bij het
in Geleen en Sittard, wil de nieuwe test zeker niet als heel
korps in achtereenvolgens Heerlen en Kerkrade.
gemakkelijk omschrijven. ‘Maar wel goed te doen als je in
Zij deed vrijwillig de test om de ‘Indianenverhalen’ te
een normale conditie bent. Het is ook een kwestie van
ontzenuwen. ‘Ik zie het probleem niet. De instructeur legt
wennen, dat traplopen zonder vrije hand. Achteraf hoor ik
precies uit wat van je verwacht wordt. Er is niets moeilijk
Test
dat het ook de bedoeling is om je evenwicht te testen.
aan. Als brandweerman/vrouw heb je je verantwoor-
De afgelopen maanden hebben twintig brandweermensen binnen Brandweer Zuid-Limburg op vrijwillige basis het PPMO afgelegd in de kazerne van Geleen.
Ik heb er geen probleem mee. In de praktijk moet je ook
delijkheid, je moet zorgen dat je fit bent zodat je de
met ademlucht en gewicht trappen op rennen. Dat is wat
test kunt afleggen. Ik denk dat traplopen beter bij de
een brandweerman nu eenmaal vaak moet doen.’
praktijk aansluit.’
16 Focus
Er waren twijfels over de veiligheid. Nu zijn alle protocollen gereed en het overgrote deel van de ervaringen is positief. Er zijn altijd drie mensen aanwezig als de traplooptest wordt afgenomen. Een gecertificeerde testleider en twee ondersteuners die er samen voor zorgen dat de veiligheid van de kandidaat gewaarborgd wordt. Goed beschouwd wijkt de Brandbestrijdingsbaan weinig af van de Taak Specifieke Conditietest die binnen Brandweer Zuid-Limburg al ingevoerd was. De ervaringen van de pilotdagen geven aan dat het voor iedereen mogelijk moet zijn om het PPMO met goed resultaat af te leggen.’ Preventief
Vijftigplussers moeten het PPMO elk jaar afleggen, brandweermensen tussen de veertig en vijftig één keer per twee jaar en veertig- minners één keer per vier jaar. Niemand hoeft onvoorbereid aan de test te beginnen, vult Annelies Penders aan. ‘Iedereen kan eerst komen oefenen in Geleen of binnen de eigen Post en we hebben nog een tweede Stairmaster die kan rouleren tussen de verschillende kazernes. Uit ervaring weten we dat de meeste bezwaren snel verdwenen zijn als medewerkers kennis hebben gemaakt met de apparatuur. Dit PPMO heet niet voor niets preventief te zijn: je kunt problemen vóór zijn. Waardoor je langer je vak kunt blijven uitoefenen. En dat is toch wat elke brandweerman of -vrouw diep in zijn of haar hart het liefste wil.’ Focus 17
Meldpunt overtredingen arbeidstijdenbesluit voldoet aan verwachtingen
Regels voor iedereen helder Twee jaar geleden nam de Brandweer
dingen arbeidstijdenbesluit in gebruik.
vrijwilligers, opgeroepen om alles te melden. Ook bij twijfel. Het was net de bedoeling om voldoende incidenten te verzamelen. Alleen dan kun je algemeen beleid maken en voorkomen dat er conflicten ontstaan met bijvoorbeeld een inspectie.’
Na eerst een flinke stijging van het aantal
Vanzelf
Zuid-Limburg het Meldpunt overtre-
meldingen over te veel overwerk, extra diensten of te weinig rusttijd, is het nu erg rustig bij de registrerende werkgroep. ‘Nu is veel duidelijker wat er allemaal wel en niet kan volgens de Arbeidstijdenwet. Daarmee worden overtredingen voorkomen.’ De oprichting van het meldpunt had direct te maken met de nieuwe Europese regels waarop de Arbeidstijdenwet is gebaseerd. Er was de nodige onduidelijkheid over het arbeidstijdenbesluit, één keer tikte de rechter de Brandweer Zuid-Limburg op de vingers en ook waren er opmerkingen van de Arbeidsinspectie. ‘Er zit een groot grijs gebied in het arbeidstijdenbesluit,’ zegt Huub Pappers, lid van de ondernemingsraad en van de werkgroep die elke vermeende overtreding onderzoekt. ‘De wettekst is ingewikkeld en op diverse punten voor verschillende uitleg vatbaar. Laat drie mensen de tekst lezen en je hebt drie meningen. Dat is natuurlijk lastig werken. Daarom is in overleg met de korpsleiding en de vakbonden besloten om een meldpunt in te stellen. Achter het meldpunt zit een breed samengestelde werkgroep die de vermeende overtredingen bespreekt en beoordeelt. Met de uiteindelijke bedoeling om vast te stellen wat we met z’n allen acceptabel vinden en op basis daarvan duidelijke afspraken te maken. Uiteraard juridisch getoetst aan de wet. Uitgangspunt blijft de bescherming van de werknemer.’ In het eerste halfjaar kwamen er flink wat klachten binnen bij het meldpunt. ‘Nee, dat was geen teken van ontevredenheid of een kwestie van klagen,’ zegt Mark Frijsinger, vakspecialist roosteren en ook lid van de werkgroep. ‘We hebben iedereen, vast personeel en 18 Focus
De meeste meldingen gingen over te korte rusttijden na een 24-uursdienst, te veel aanwezigheid van vrijwilligers of te veel uren in een bepaalde periode. Er wordt dus toch regelmatig de hand gelicht met de regels? ‘Dat kun je zo niet zeggen,’ aldus Huub Pappers. ‘Heel veel mensen zijn graag bereid om een extra dienst te draaien als een collega ziek wordt. Een vergadering begint soms net iets te vroeg na een 24-uurs dienst. Een cursus is net gepland als een vrijwilliger mee is uitgerukt. Dan wordt amper nagedacht of dat precies volgens de regeltjes is. Het gaat vanzelf, onbewust. Door echter ook al deze zaken te melden, kunnen de ploegenchefs en planners veel overtredingen voorkomen. Het is een kwestie van zorgvuldig plannen.’ Uiteraard mag een uitruk nooit in gevaar komen door de strenge regels, vult Mark Frijsinger aan. ‘Die wagen moet de weg op, dat staat nooit ter discussie. Je kunt ook overtredingen voorkomen door knelpunten vroegtijdig te melden. De medewerker gaat dan met personeelsplanning en de kazernechef in overleg om de schema’s aan te passen.’
Natuurlijk heeft iedereen zijn of haar eigen verantwoordelijkheid, maar het zijn toch vraagstukken die in de toekomst aan de orde kunnen komen. Verder zien we dat de werkgroep de samenwerking binnen het korps Zuid-Limburg bevordert. We zijn met zes mensen uit verschillende disciplines en komen altijd tot een gefundeerd advies. Drie keer per jaar bespreken we de voortgang met onze korpschef Van Klaveren. Het zou wel fijn zijn als de vakbonden nog zouden aansluiten. Hun inbreng is welkom.’
Ze kennen de regels beter en houden daar rekening mee. Ze melden zich niet spontaan voor een invaldienst als ze weten dat dan de regels overtreden worden. Dat maakt het voor de chef ook weer makkelijker. We zien ook dat vergaderingen en cursussen nu anders gepland worden zodat het arbeidstijdenbesluit
‘Mensen gaan bewuster om met werktijden’
Bewuster
De werkgroep is unaniem van mening dat het meldpunt aan de verwachtingen voldoet. ‘Zeker weten, zegt Mark Frijsinger. ‘Dat zien we aan het aantal meldingen. Veel regels zijn nu helder, elke kazerne past ze op dezelfde manier toe. Daarnaast gaan de mensen bewuster om met de werktijden.
makkelijker gerespecteerd kan worden. Binnenkort krijgen we nieuwe software waarmee wij en de ploegchefs nog beter kunnen plannen. Je ziet in één oogopslag per persoon of er knelpunten zijn. En is er een overtreding, dan is daar een goede reden voor.’
Leesbaar
Een van de eerste taken van de werkgroep was een goed leesbare, eigen interpretatie van het besluit op papier te krijgen. Dat is gelukt, juridisch getoetst en wel. Het meldpunt en de werkgroep blijven voorlopig echter bestaan. ‘Omdat,’ zegt Huub Pappers, ‘er nog steeds nieuwe discussiepunten opduiken. Het document wordt telkens aangepast en uitgebreid. Weliswaar zijn er veel minder meldingen dan in het begin, maar er zijn nog wel wat zaken die verder uitgewerkt moeten worden. Er zijn vrijwilligers die voor twee en zelfs drie kazernes paraat zijn. Dat wil wel eens wringen. En wat te doen met de mensen die een andere baan hebben of een eigen bedrijf? Hoe zit het dan met rusttijden?
Huub Pappers en Mark Frijsinger in de kazerne van Meerssen Focus 19
In november werden vijf bedrijven in de as gelegd tijdens de grote brand op industrieterrein Beatrixhaven in Maastricht. In de volgende Focus een uitgebreide reportage.
Brandweer Zuid-Limburg www.brandweer.nl/zuid-limburg
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg. Tekst en realisatie: BCcommunicatie&Tekst Meerssen. Interviews: Jos Cortenraad. Fotografie: Johannes Timmermans, Foto- en Videoteam Brandweer Zuid-Limburg
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
