Hart inde Praktijk Uitgave van Medix Publishers - jaargang 4 - nummer 1 - voorjaar 2014
INGE DE WEERDT OVER DE DIABETESPATIËNT2025
UITGELICHT OP NDD 2014
PREVENTIE VAN DIABETES MOET VOOR JE 25STE
GUY SCHULPEN OVER BLAUWE ZORG: ‘HET IS TIJD VOOR EEN NIEUWE INVULLING VAN HET ZORGLANDSCHAP’
HART IN DE PRAKTIJK | 12
DOOR: ANNE KOOPMAN EN NATASCHA PELGROM
Leefstijl
VIER LEEFSTIJLPROJECTEN VOOR DIABETESPATIËNTEN EN ZORGVERLENERS UITGELICHT Leefstijl heeft een grote invloed op de ontwikkeling van diabetes. Maar een verandering in leefstijl bij de (pre-)diabetespatiënt is soms lastig. Daarom zijn er ook dit jaar weer nieuwe innovatieve projecten en initiatieven die zowel de patiënt als de zorgverlener helpen met het realiseren van een gezondere leefstijl. Vier professionals aan het woord:
DAAN KERKLAAN DIRECTEUR REGIO ZORROO Daan Kerklaan. Bron: Abel Brussaard
“In de regio Oosterhout en omstreken ontbreekt het niet aan initiatieven om diabetespatiënten meer te stimuleren hun leefstijl te veranderen. Op dit moment zijn er namelijk veel bestaande initiatieven van verschillende partijen zoals sportscholen, de GGD, de gemeente en de zorgverleners. Wat wel ontbreekt is het overzicht en de bekendheid van deze initiatieven. Als Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) proeftuin zijn wij nu bezig met het opzetten van een leefstijlloket voor diabetespatiënten, patiënten met risico op hart- en vaatziekten en risico op diabetes, waarbinnen alle initiatieven worden gebundeld. Wij willen een fysiek of visueel loket creëren waarbij patiënten die hun leefstijl willen veranderen, zich kunnen aanmelden. Wij kunnen hen vervolgens attenderen op projecten bij hen in de buurt. Daarnaast willen wij een leefstijlcoach gaan inzetten om die patiënten te begeleiden die hun eigen huisarts niet direct overtuigd hebben hun leefstijl te willen veranderen. Op basis van
gedragsverandering zouden we deze mensen dan toch kunnen motiveren om er een gezondere leefstijl op na te houden. Maar de huisarts, of een andere zorgverlener, is niet de enige belangrijke functionaris in dit proces, wij zien het initiatief namelijk ook graag uit de patiënt zelf komen. Daar komt echter wel bij kijken dat de samenwerking tussen alle partijen goed geregeld moet zijn. Als de patiënt uit zichzelf komt, dan moet er daadwerkelijk een follow-up plaatsvinden zodat hij niet voor een dichte deur komt te staan. Het leefstijlloket is een project met aannemelijk positieve resultaten, maar we moeten nog wel een paar belangrijke struikelblokken over om het tot een succes te maken. Zo zijn wij nu druk bezig met het werven van structurele fondsen om het loket te kunnen financieren. Uiteindelijk moet het concept van het loket overdraagbaar zijn naar andere regio’s in Nederland.”
13 | HART IN DE PRAKTIJK
BAS VAN DE GOOR OPRICHTER BAS VAN DE GOOR FOUNDATION “Sport is goed voor je! Hoe meer je beweegt, hoe effectiever je insuline werkt. Dit is de boodschap die wij willen overbrengen met de Bas van de Goor Foundation. Ik heb dit persoonlijk ervaren toen ik als professional volleyballer werd gediagnosticeerd met diabetes type 1. Vanaf het begin van de diagnose had ik mijn bloedsuiker onder controle. Toen er een einde aan mijn carrière kwam, was het minder eenvoudig de controle over mijn suiker te houden. Ik besefte snel dat sport erg effectief is. Maar ieder persoon moet op een andere manier worden gestimuleerd om meer te gaan bewegen en ook voor de specialist is dit soms moeilijk om te doen. Met onze Foundation bieden wij daarom de mogelijkheid tot het uitwisselen van ervaringen en tips en trics. Door het delen van kennis, ervaring en inspiratie
“Ik besefte al snel dat sport erg effectief is om je diabetes onder controle te houden”
Bas van de Goor. Bron: © Ronald Hoogendoorn
willen we tijdens onze sportactiviteiten de positieve effecten van sport op een leven met diabetes overbrengen. Dat doen wij onder anderen door het aangaan van challenges, zoals het beklimmen van de Kilimanjaro en het Atlasgebergte en het lopen van de New York City marathon. Dit jaar zijn we bezig met de Iceland Diabetes Challange. Samen met twaalf diabetespatiënten, waaronder zes mensen met diabetes type 1 en zes met diabetes type 2. Wij maken daarbij zes dagen lang een tocht van ongeveer 90 kilometer door het landschap van IJsland. Alles moeten de deelnemers zelf meenemen en dragen, zoals tenten, voedsel en kleding. Aan de tocht doen ook zorgverleners mee, zodat er altijd medische controle is, mocht dat nodig zijn. Onder anderen Eelco de Koning, bijzonder hoogleraar Diabetologie aan het LUMC, en Bas Houweling, huisarts en voorzitter van Stichting Langerhans, zullen meedoen met de challenge. De verhalen, doelen en ervaringen van alle deelnemers bundelen wij na afloop in een boek dat wij willen verspreiden onder huisartsen en specialisten. Het is onze missie om de kwaliteit van leven van mensen met diabetes te verbeteren door middel van sport en beweging.”
HART IN DE PRAKTIJK | 14
DR. BERNA SOL VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST EN VOORZITTER VAN DE ADVIESCOMMISSIE VOORLICHTING VAN DE NDF “Zelfmanagement is in mijn leven een belangrijk thema en rode draad in zowel mijn werk als onderzoek. Ik houd mij bezig met het optimaliseren van zelfmanagement en coaching binnen de zorgverlenersteams. Zelfmanagement is een groot thema dat binnen de diabeteszorg al langere tijd wordt ondersteund. Zorgverleners denken dan ook dat ze het allemaal allang weten en kunnen. Zij moeten zich echter bewust worden van wat ze al goed doen en waar ze zich kunnen verbeteren. Tijdens de Nationale Diabetes Dag 2014 (op pagina 4 staat een verslag van dit evenement, red.) gaf ik met een collega een workshop waarbij ik samen met de patiënt en de zorgverlener kijk naar hoe zijzelf aan zelfmanagement kunnen doen. De patiënt heeft hier een belangrijke rol in, want hij moet zijn zorgverlener duidelijk aangeven wat hij nodig heeft. De mate van zelfmanagement is ook afhankelijk van de fasen van de ziekte van de patiënt. Het ene moment zal hij meer coaching nodig hebben, een andere keer zijn behandeladviezen van zijn zorgverlener hard nodig. Het is voor de zorgverlener soms best lastig om tussen die verschillende rollen te schakelen Om dit te vergemakkelijken hebben wij binnen het Nationale Actieprogramma Diabetes (NAD) een competentiescan ontwikkeld op het gebied van zelfmanagement en educatie. Die scan kan worden gebruikt door de individuele zorgverlener, maar ook door teams, zoals op een afdeling of in de huisartsenpraktijk. Op die manier kan in kaart worden gebracht welke competenties de zorgverlener of het team in huis heeft, of je
Dr. Berna Sol met een patiënt. Bron: Privébezit
een compleet aanbod doet op zelfmanagement, of nog competenties mist. Af en toe moet je als zorgverlener binnen één consult wisselen tussen je zogeheten behandel- en coachingspet. En dat blijkt best lastig in de praktijk. Zorgverleners zijn toch geneigd om erg vanuit hun eigen expertise en routineaanbod dingen te doen. Dat past echter niet bij zelfmanagement en dat kan dus worden
“De zorgmodule kan een hulpmiddel zijn voor de teams” ontdekt aan de hand van de scan. Daarnaast hebben we de afgelopen periode gewerkt aan een generieke zorgmodule Zelfmanagement. Deze zorgmodule kan een hulpmiddel zijn voor teams om met elkaar de discussie aan te gaan over hoe er gekeken moet worden naar zelfmanagement. Zij kunnen vragen stellen als, wat is onze visie en hoe willen wij dat handen en voeten geven? Samen met de competentiescan, hopen wij dat deze zorgmodule ervoor kan zorgen dat zelfmanagement binnen de teams steeds soepeler verloopt.”
15 | HART IN DE PRAKTIJK
SOFIEKE VAN OORDJANSEN PROJECTCOÖRDINATOR GGD NOORDEN OOST-GELDERLAND “Bij ons in de regio hebben wij de focus verplaatst van de diabetespatiënt naar de mensen met pre-diabetes. Op basis van de SLIM-studie van de Universiteit van Maastricht, hebben wij een voedings- en beweegprogramma opgesteld voor mensen met het risico op diabetes in de leeftijd van 40 tot 70 jaar: het SLIMMER-project. Met deze interventie hopen wij het risico op diabetes onder deze groep personen met 50 procent te verlagen, zoals eerder in de SLIM-studie is aangetoond. Binnen het SLIMMER-traject, hebben wij drie programma’s ontwikkeld: het voedingsprogramma, het beweegprogramma en het uitstroomprogramma. Bij het voedingsprogramma heeft de deelnemer enkele privé-sessies en een groepsbijeenkomst met een diëtist. Het beweegprogramma wordt geleid door een fysiotherapeut. De deelnemers sporten één tot twee keer per week in een speciaal SLIMMER-groepje, samen met de therapeut. Maar misschien nog wel het belangrijkste is het uitstroomprogramma. Wij willen namelijk
“Deelnemers sporten in een SLIMMER-groepje”
Sofieke van Oord-Jansen. Bron: Privébezit
dat de deelnemers hun veranderde leefstijl doorzetten na afloop van het programma. Er wordt dus flink gewerkt aan de stimulering van de eigen kracht. Dit doen wij onder andere door hen in de laatste drie maanden kennis te laten maken met verschillende sporten. En naar het einde toe, worden ze actief overgedragen aan de sportvereniging. Wanneer blijkt dat hun nuchtere glucose na afloop van het programma niet langer verstoord is, zijn de deelnemers klaar en gaan ze zelfstandig verder. Drie maanden na het einde van het programma is er nog een terugkommoment en wordt er geëvalueerd. In totaal hebben 316 mensen met pre-diabetes meegedaan aan het programma. De helft heeft het SLIMMER-traject gevolgd, de andere helft viel binnen de controlegroep. Samen met 25 huisartsenpraktijken en een team van meer dan 25 fysiotherapeuten en diëtisten uit Apeldoorn en Doetinchem hebben wij deze mensen 10 maanden lang begeleid. Zowel door de zorgverleners als door de deelnemers wordt het programma als positief ervaren. De deelnemers zijn duidelijk afgevallen, ze zijn fitter en hun glucosetolerantie is verbeterd. Het meest positieve is nog wel dat ze aangeven zich fysiek beter in staat te voelen actief deel te nemen aan de maatschappij. De statistische resultaten worden komend jaar gepubliceerd door de Wageningen Universiteit, maar wij weten nu al dat het programma een succes is.”
