50 zaterdag 14 maart 2015
Harige
armen in het
groen Onbetwistbaar hoogtepunt voor wie een boottocht op Borneo maakt zijn de orang-oetans. Spectaculaire foto’s gegarandeerd. Tekst en foto’s: Marten van Dijl
➜ magazine
51
Mangrovemoerassen Klotoks, smalle rivierbootjes, zijn het ideale vervoermiddel in het Nationaal Park.
Kumai
o ny
er
Pangkalan Bun k Se Camp Leakey Tajung Puting Nationaal Park
K A L I M A N TA N
BRUNEI
INDONESIË
MALEISIË
BORNEO
0
20 km
I N D O N ES I Ë
J av
aZ
ee
angend over de rand van de boot wijst Alex uit Londen naar een grote witte vlinder. ,,Het lijkt wel een papieren vliegtuigje dat door de lucht zweeft.” De in Pakistan gestationeerde 33-jarige militair reist tijdens zijn vakantie rond in Indonesië. ,,Na twee weken feesten en surfen met vrienden in Bali en Lombok leek het me leuk hier op zoek te gaan naar orang-oetans.” Alex vaart met een internationaal gezelschap avonturiers door Tanjung Puting, een natuurreservaat in het zuiden van Kalimantan, het Indonesische deel van het eiland Borneo. De gasten relaxen in hangmatten met comfortabele kussens onder een afdakje dat beschermt tegen de hete zon, terwijl de klotoks – traditionele rivierboten met een beneden- en een bovendek – heen en weer schommelen op de golven. Kapitein Sukma manoeuvreert zijn klotok zittend op het dak van zijn hut door de kronkelende kreek; hij stuurt met zijn voeten. Jaffar, tijdens de rondreis gastheer en het hulpje van de kapitein, brengt hete kopjes suikerthee naar de gasten op het bovendek. Veelkleurige ijsvogels scheren voor de boot uit over het water naar overhangende takken.
H
52 zaterdag 14 maart 2015
,,Hoe denk je dat orang-oetans slapen?” Gids Hakim (36) wijst naar een bruine plek hoog in een boom. Het is het nest van een orangoetan. ,,Ze maken elke avond ergens anders een nieuw.” Hakim werkt bijna tien jaar voor Rimba Lodge, waar hij zich vanuit de keuken opwerkte tot hoofdgids. Op rustige toon vertelt hij alles over het park en de dieren die er leven.
Privacygevoelig Terwijl de klotoks in een rijtje verder de kreek op tuffen, steekt plotseling een straffe wind op en trekt de lucht dicht. Binnen een paar tellen regent het pijpenstelen. Als acrobaten klauteren Sukma en Jaffar langs de buitenkant van het dek om de open gedeeltes af te dekken met plastic zeilen. ,,Dit hoort er een beetje bij,” zegt Hakim, slurpend van zijn thee. ,,Het heet niet voor niks regenwoud.” Niet lang nadat het is opgehouden met regenen begint de gids opgewonden te roepen. Een joekel van een orang-oetan hangt aan één hand aan een tak in een grote boom naast de boot. Met zijn andere hand eet hij van het blad van een palm. ,,Gróót!” roept Alex als
Contact Rangers lokken orang-oetans door hun roep na te bootsen.
Plots klinkt links een geluid als van een motor die niet wil starten. Een ontevreden orang-oetan beweegt druk heen en weer
Gezelschap Zo nu en dan wagen de apen zich ook op de toeristenschuiten.
dieren rond die aan mensen gewend zijn. Intussen dekt hij de tafel met plastic bordjes.” Camp Leaky is een voormalig onderzoekstation, waar orang-oetans zijn losgelaten die werden opgevangen nadat ze in gekapte stukken oerwoud werden aangetroffen of bij mensen die ze als huisdier hielden. ,,Daar kun je pas echt mooie foto’s maken!” zegt Jaffar, terwijl hij vis met rijst en groenten serveert.
Brutale aap Stoeipartij Mensen moeten op afstand blijven, maar apen trekken zich niets van die regel aan.
hij een foto probeert te maken. De orangoetan lijkt echter gesteld op zijn privacy, en draait zich naar de achterkant van de stam, zodat alleen zijn harige arm nog zichtbaar is. Gaandeweg versmalt de kreek, zodat op sommige plekken maar één klotok tegelijk kan passeren en de takken van enorme bomen over het dek wuiven. Een kleine kano komt langszij. De twee mannen aan boord zijn verstopt onder een grote berg gekapte palm. ,,Ze gebruiken het om daken van te maken,” verduidelijkt Hakim. ,,De lokale bevolking woont in kleine dorpjes in het gebied, in huizen die ze gebouwd hebben op houten platforms in de mangrove.” Insecten en kevers produceren een kakofonie aan zoemende, tikkende en fluitende geluiden. Het ene doet denken aan de zeurderig piepende boor van de tandarts, het andere heeft meer weg van een ronkende kettingzaag. ,,Het lijkt Jurassic Park wel,” roept Dieter, een Duitse backpacker, wijzend naar een vogel die nog het meest op een vliegende dinosaurus lijkt. ,,Een neushoornvogel,” weet Hakim. ,,Die worden als heilig beschouwd in de traditie van de oude stammen.” Volgens de gids brengt het geluk als er één je pad kruist. Plots klinkt van de linkeroever een geluid
als van een motor die niet wil starten. Een ontevreden kijkende orang-oetan beweegt druk heen en weer. ,,Die heeft het niet zo naar zijn zin,” zegt Hakim. Snel wordt duidelijk waarom: aan de andere kant van de kreek hangt een ander mannetje uitdagend aan een tak. ,,Tijdens het zoeken naar fruit komen ze elkaar soms tegen. Mannetjes met territoriumdrift krijgen het dan met elkaar aan de stok.” De profetie van de neushoornvogel komt uit: halverwege de tocht zijn er al tien orangoetans geteld. ,,Wacht maar tot we bij Camp Leaky aanmeren,” zegt Jaffar. ,,Daar hangen
Klotoks die eerder vertrokken liggen al aangemeerd aan de kade – Camp Leaky is bereikt. Via de andere boten klimmen de gasten op de kant, waar een orang-oetan met kind ze bij de steiger opwacht. De peuter staart de bezoekers aan vanuit een boom, de moeder klimt ondertussen in een tak die over het water hangt. Voor ze doorhebben wat er gebeurt, slingert ze zich op een klotok en begint naar wat lekkers te zoeken. ,,We vragen mensen afstand te houden, maar soms komen ze gewoon naar je toe,” fluistert Hakim. De bemanning van de klotok jaagt de mensaap met drukke gebaren weer van boord. Het plankenpad dat naar de voederplaats leidt, heeft nog meer ontmoetingen in petto. Twee jonge orang-oetans komen stoeiend in elkaars greep voorbij rollen over de houten planken. Een moeder met baby steekt onverwacht over vanuit de mangrove. De orangoetans schenken amper aandacht aan hun tweebenige verwanten; een jongedame die ➜
In Kumai – het vertrekpunt van een reis door Tanjung Puting – schallen schrille tonen uit luidsprekers door de straten. Het lawaai komt uit raamloze betonnen gebouwen. Met tapes van hun eigen geluiden worden zwaluwen naar binnen gelokt, waar ze nesten maken. Die worden geoogst voor consumptie, omdat de nesten van zwaluwspeeksel helende krachten zouden hebben.
magazine
53
UIT&THUIS
Klik-klik-klik Als het voedertijd is in voormalig onderzoekstation Camp Leaky is iedereen fotograaf.
even verderop doodgemoedereerd is komen tuingevoel, omdat er zoveel mensen staan en aanwandelen, gaat midden tussen de bezoeje een touwtje ziet hangen. Maar ze leven in kers zitten en krabt eens goed aan haar rug. het wild. Ze komen hier alleen omdat ze Op een verhoging legen twee rangers emweten dat hier eten ligt.” mers fruit en al snel klinkt er een hoop geritTijdens de terugkeer naar de lodge wordt de sel in de bladeren. Een stevige jongen met een malende motor van de klotok overstemd door pruillip neemt het podium in en begint stukdrukke geluiden uit de bomen. Groepjes neusken fruit in zijn mond te proppen. Andere apen komen voorbij gestommeld over de takroodharige apen, in de ken. Ze hebben de bomen rond de voederbijnaam Dutch monkeys. Vanwege hun dikke buiken Niet vanwege hun opvalplaats, bekijken hem en en rode huid noemden de wachten hun beurt af. lende neuzen, maar De Australische Anita omdat ze de bewoners bewoners de opvallende (50) schrikt wanneer er ten tijde van de Nederneusapen Dutch monkeys één plotseling naast landse kolonisatie aan haar uit een boom afHollanders deden dendaalt. Ze wijst naar haar zoon, Taylor (15). ken. ,,Vanwege hun dikke buiken en rode De tiener poseert voor een selfie met oranghuid,” zegt Hakim lachend. oetan. ,,Wel jammer dat hier geen wifi is,” zegt De nacht valt plotseling, alsof iemand donhij. ,,Nu kan ik deze foto’s pas later aan mijn kere gordijnen dichtschuift. Jaffar geeft de vrienden laten zien.” bezoekers een vers kopje thee en een dekentje. Een rondreis door Indonesië bracht ook Vuurvliegjes lichten op langs de oevers. ,,Het Noah (19) uit Amsterdam in Kalimantan. zijn er 6370,” zegt Hakim. ,,Ik heb ze geteld!” ,,Gisteren stond ik nog op de top van de RinDe lichtjes knipperen en flikkeren in verschiljani in Lombok,” vertelt ze, terwijl een oranglende frequenties. ,,Het lijkt wel een levende oetan als een scanderende voetbalhooligan kerstboom,” mompelt Alex. Betoverd staart hij zijn joelende roep laat horen. ,,En nu sta ik al voor zich uit naar de lichtshow in de palmen. weer hier. Ik had hier eerst wel een dieren,,Magisch!” ■
De reis Nationaal Park Tanjung Puting is alleen bereikbaar via het water, vanuit het plaatsje Kumai. Vanuit Jakarta en Soerabaja vliegen dagelijks Indonesische prijsvechters naar het nabij gelegen Pangkalan Bun (vanaf €40 voor een enkele reis). Verschillende internationale maatschappijen vliegen dagelijks vanaf Schiphol naar Jakarta en Soerabaja (vanaf €600). Het Nederlandse All for Nature Travel biedt arrangementen aan als onderdeel van een rondreis door Indonesië (vanaf €695 p.p.). Verblijf Een arrangement bestaat uit een rondreis van meerdere dagen onder begeleiding van een ervaren gids op een klotok. Aan boord wordt gekookt. Overnachten kan zowel op de klotok als in een ecolodge. Beste reistijd Mei tot en met oktober zijn de droogste maanden in het zuiden van Borneo, maar het hele jaar door valt regelmatig neerslag. De temperatuur is tropisch; tussen de 30 en 35 graden overdag en rond de 23 graden ’s nachts.
magazine
55
