Handleiding arbeidstijdenwet AIOS’s van het azM
Stafdirectoraat Personeelszaken/ARBO Datum: november 2010
1
Handleiding roosteren van arbeidstijden van artsassistenten azM De regels over hoe lang een werknemer per dag mag werken en wanneer hij 1 recht heeft op rusttijd en pauze zijn vastgelegd in de Arbeidstijdenwet (Atw) en het Arbeidstijdenbesluit (Atb). Voor de werknemers van het azM zijn bovendien een aantal afwijkende afspraken opgenomen in de CAO Universitair Medische 2 Centra (CAO-UMC) en/of in NFU verband onderling afgesproken. Afwijkend van de Atw geeft de CAO-UMC de medewerker bijvoorbeeld recht op ten minste 22 vrije weekeinden per kalenderjaar en is het de NFU afspraak dat geen gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om de arbeidstijd van de medewerkers op te rekken tot maximaal 60 uur per week (de zogenaamde opt-out-clausule). In verband met het (NFU-)plan van aanpak vermindering werktijden artsassistenten moet zorg gedragen worden dat de gemiddelde wekelijkse arbeidstijd van de aio’s vanaf 1 augustus 2011 van 52 uur wordt teruggebracht naar 48 uur. De Raad van Bestuur volgt het standpunt van de NFU en het advies van de CAOpartijen om geen aanwezigheidsdiensten meer in te roosteren, maar reguliere diensten of bereikbaarheidsdiensten. Deze praktische handleiding geeft beknopt uitleg over de regelgeving van arbeids- en rusttijden voor artsen in opleiding tot (medisch) specialist (aio’s), zoals die in het azM van toepassing zijn en dient als hulpmiddel bij het opstellen 3 van een duidelijk geprotocolleerde ‘roosterorganisatie’.
1. Inhoud 1. Begrippen 2. Rol (taken en verantwoordelijkheden) 3. Roosterbeheersregels 4. Roostertoetsing en borging 5. Normen (Arbeidstijdenwet, Arbeidstijdenbesluit, CAO-UMC, LOAZ akkoord)
2. Begrippen Arbeid Wanneer de werknemer ter beschikking (‘onder gezag’) staat van de werkgever en dus niet vrij kan beschikken over zijn eigen tijd of handelen, beschouwt de Arbeidstijdenwet dit als arbeid.
1 2 3
waar hij staat kan ook zij gelezen worden Nederlandse Federatie van Universitair medische centra Aan deze handleiding kunnen geen rechten worden ontleend.
2
Aanwezigheidsdienst Alle tijd die de werknemer op de werkplek moet blijven in afwachting van een oproep voor medische hulp, wordt - voor wat betreft de toepassing van de regels van Atw en Atb - als arbeid beschouwd. Ook als de werknemer kan slapen in een (aparte) rustruimte. Om misverstanden te voorkomen wordt gewezen op het feit dat conform lid 3 van artikel 13.3 CAO UMC voor de bepaling van de gewerkte uren in het kader van de jaaruren-systematiek uitsluitend de daadwerkelijk gewerkte uren als (declarabele) arbeidsuren worden aangemerkt. Bereikbaarheidsdienst Bij een bereikbaarheidsdienst hoeft de werknemer niet op de werkplek te blijven. Het louter beschikbaar zijn telt niet als arbeid. Bij bereikbaarheidsdienst gaat de tijd gedurende welke de medewerker geacht wordt zijn werkzaamheden te hebben verricht in op het moment dat hij, na daartoe te zijn opgeroepen, zijn verblijfplaats verlaat en eindigt op het moment dat de medewerker op zijn verblijfplaats terugkeert. Deze tijd wordt naar boven of naar beneden afgerond op halve uren. Consignatie Het hierboven gestelde onder bereikbaarheidsdienst geldt ook voor consignatie. Consignatie betreft een periode tussen twee opeenvolgende diensten of tijdens een pauze, waarin de werknemer beschikbaar moet zijn om in geval van onvoorziene omstandigheden op oproep de gevraagde arbeid te verrichten. Voor consignatie gelden enkele andere bepalingen dan voor bereikbaarheidsdiensten. In de medische sector is deze vorm van bereikbaarheid niet gebruikelijk, omdat het hier doorgaans niet om onvoorziene omstandigheden gaat. Telefonisch consult Als de werknemer telefonisch beschikbaar moet zijn om vragen te kunnen beantwoorden (zowel bij aanwezigheidsdienst als bereikbaarheidsdienst), dan telt alleen het consult zelf en de eventuele verslaglegging ervan als arbeidstijd. Deze arbeidstijd wordt naar boven of naar beneden afgerond op halve uren. Voor een telefonisch consult staat minimaal een half uur arbeid. Reizen Het reizen van huis naar de instelling waar men doorgaans werkt, en vice versa, het reguliere ‘woon-werkverkeer’, geldt niet als arbeid. Het reizen naar de instelling naar aanleiding van een oproep tijdens bijvoorbeeld een bereikbaarheidsdienst is daarentegen geen regulier ‘woon-werkverkeer’ en telt wel als arbeidstijd. Men moet zich dan immers voorbereiden, bijvoorbeeld het meenemen van bepaalde apparatuur. Verder is ‘werk-werkverkeer’, d.w.z. reizen vanuit het werk naar een bestemming waar de werknemer beroepshalve moet zijn, altijd arbeid. Opleidingsactiviteiten Alle opleidingsactiviteiten die een verplicht onderdeel vormen van de functie of opleiding van artsen in opleiding tot specialist, worden als arbeid beschouwd. Dat betekent dat niet tot arbeid wordt gerekend: a. cursussen/cursorisch onderwijs, congressen en symposia, voor zover deze niet verplicht zijn; b. refereeravonden voor zover deze niet verplicht zijn; c. wetenschappelijk onderzoek, voor zover geen verplicht onderdeel van de functie of opleiding; 3
d. zelfstudie en extra training gericht op het ontwikkelen van de individuele vaardigheden. Wetenschappelijk (promotie-) onderzoek dat vanuit de functie of opleiding niet vereist wordt, wordt dus niet als arbeid beschouwd. Zodra het doen van wetenschappelijk of promotieonderzoek wel geëist wordt, is het arbeid. Arbeidstijd Arbeidstijd is de tijd waarin de werknemer zijn arbeid verricht. Rusttijd Rusttijd is een periode waarin geen arbeid wordt verricht. De aaneengesloten rusttijd in een periode van 24 uur (de ‘dagelijkse rusttijd’) bedraagt minimaal 8 uur en een pauze minimaal 15 minuten. Kortere onderbrekingen tellen niet als pauze. Let op! Een oproep tijdens een bereikbaarheidsdienst of consignatie wordt niet beschouwd als een onderbreking van de dagelijkse of wekelijkse rusttijd. Dienst Een dienst is de periode gelegen tussen twee dagelijkse rusttijden of een dagelijkse en een wekelijkse rusttijd, en omvat dus zowel arbeidstijd als pauzes. Alleen als twee periodes van arbeid onderbroken worden door een rusttijd van ten minste 8 aaneengesloten uren, zijn het twee verschillende diensten. Zo niet, dan vormen zij één dienst. Ook wanneer het twee verschillende typen diensten betreft, of arbeid voor verschillende werkgevers. Let op! Als een dienst gedeeltelijk bestaat uit beschikbaar zijn op de werkplek of thuis, volgend op of gevolgd door een periode van normale ingeroosterde arbeid, dan wordt de gehele periode, dus inclusief de ingeroosterde arbeid, aangeduid als aanwezigheids-, respectievelijk bereikbaarheidsdienst. Dit wil overigens niet zeggen dat alle uren aangemerkt worden als arbeidstijd (zie definitie aanwezigheids- en bereikbaarheidsdienst). Nachtdienst Er is sprake van een nachtdienst zodra er meer dan 1 uur arbeid verricht wordt tussen 00.00 uur ’s nachts en 06.00 uur ’s ochtends. Voor nachtdiensten gelden specifieke regels. Nachtelijke aanwezigheidsdienst: Ook al strekt een aanwezigheidsdienst zich uit tot in de nacht, de dienst wordt hierdoor geen nachtdienst in de zin van de Arbeidstijdenwet en de specifieke regels voor nachtarbeid zijn dan ook niet van toepassing. Alleen de regels voor aanwezigheidsdiensten zijn van toepassing. Nachtelijke bereikbaarheidsdienst: Ook op nachtelijke arbeid verricht vanuit een oproep tijdens een bereikbaarheidsdienst zijn de regels voor nachtarbeid niet van toepassing.
3. Rol (taken en verantwoordelijkheden) Elke medische afdeling dient een duidelijke verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden vast te leggen t.a.v. de roosterorganisatie. Geadviseerd wordt om de volgende rollen te verdelen:
De ‘lijnorganisatie’ (de RVE-directie of op basis van mandatering, de opleider dan wel het afdelingshoofd) is eindverantwoordelijke voor de gehele ‘roosterorganisatie’; 4
De Officemanager (of op basis van mandatering een andere medewerker) heeft ten eerste de rol als beheerder van de roosterorganisatie en daarnaast vooralsnog de rol van roostermaker. De Officemanager is goed onderlegd op het gebied van relevante wet- en regelgeving en heeft korte lijnen met de doelgroep (AIOS’s);
De AIOS is verantwoordelijk voor een deugdelijke registratie van zijn/haar werk- en rusttijden en afwijkingen 4 van het planningsrooster en het maandelijks doorgeven hiervan aan de Office-manager;
Het secretariaat van de afdeling draagt zorg voor het invoeren van de aangeleverde registratie van de AIOS in het programma SAP-Time;
Afdeling P&O (c.q. de afdeling Arbo) heeft een ondersteunende en adviserende rol. Zij is aanspreekpunt bij vragen over het rooster, voert elk kwartaal bij alle medische afdelingen een inspectie uit en zorgt voor borging in het Arbomanagementsysteem.
N.B. verantwoordelijkheid bij detachering De ontvangende partij is verantwoordelijk voor het naleven van de regels van de Atw en Atb.
4. Roosterbeheersregels Elke medische afdeling dient zich te houden aan onderstaande afspraken (zgn. ‘roosterbeheersregels’) over de verschillende taken en bevoegdheden t.a.v. de roosterorganisatie en over de wijze van registreren van werk- en rusttijden: a) Planrooster In SAP-Time wordt een planrooster samengesteld (de geplande werk- en rusttijden) conform de normen betreffende de Arbeidstijdenwet (Atw), het Arbeidstijdenbesluit (Atb), de CAO-UMC en/of de onderlinge afspraken in NFU verband. b) Registratieformulier Werktijden arts-assistenten Alle AIOS’s zijn verplicht om alle werk- en rusttijden en, indien van toepassing, aanwezigheids- en/of bereikbaarheidsdiensten en oproepen tijdens deze diensten te registreren op het “Registratieformulier Werktijden arts-assistenten”. c) Ruilen van diensten en verlof Het ruilen van diensten is alleen toegestaan indien dit past binnen de regels van de Atw en Atb én na goedkeuring van de opleider. Verlof dient minimaal 4 weken vooraf aan de (eerste) verlofdag te worden aangevraagd bij de opleider. 56 d) Inleveren en beheren van het Registratieformulier Werktijden arts-assistenten De AIOS’s dienen het “Registratieformulier Werktijden arts-assistenten” uiterlijk vóór de 5e werkdag van de opvolgende maand aan te leveren bij het secretariaat c.q. de Officemanager. e) Verwerking in SAP-Time
5 6
Het rooster moet bij de AIOS bekend zijn 28 dagen vóór ingang van het rooster. Vakantieplanning dient bekend te zijn vooraf aan de roosterplanning.
5
De afwijkingen en eventueel de oproepen tijdens bijzondere diensten zoals geregistreerd op de “Registratieformulieren Werktijden arts-assistenten” worden door het secretariaat (of de Office-manager) van de afdeling verwerkt in SAPTime vóór de 14e van de opvolgende maand. Knelpunten hierbij worden meteen doorgegeven aan de Officemanager.
5. Roostertoetsing en borging De afdeling ‘Arbo azM’ zal elk kwartaal bij alle medische afdelingen een inspectie uitvoeren, waarbij wordt beoordeeld: a) of het gerealiseerde rooster zoals geregistreerd in SAP-Time voldoet aan de normen van de Atw en Atb; b) de protocollering van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden t.a.v. de ‘roosterorganisatie’; en c) de toepassing van de rooster-beheersregels. De roosterorganisatie met geprotocolleerde rollen (taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden) en adequate ondersteunende werkprocessen en systemen worden verankerd in het bestaande OHSAS18001 gecertificeerd Arbomanagementsysteem van het azM. Het thema ATW wordt opgenomen in de basisvragenlijst van de jaarlijkse RI&E. Daarnaast zal door middel van een verdiepende module ‘werkdruk’ tevens aandacht worden besteed aan het thema werkdruk/werkstress. Onderdeel van de in de RI&E-cyclus te ontwikkelen Plannen van Aanpak vormt het benoemen van jaarlijkse evaluatiemomenten en de wijze waarop dit gebeurt.
6
6. Normen Normen Arbeidstijdenwet/Arbeidstijdenbesluit alleen van toepassing voor artsassistenten (geldig vanaf 1/8/2009)
7
8
CAO - Universitair Medische Centra: 1 januari 2008 - 1 maart 2011
9
10
11
12
13
