Handboek wondzorg
Handboek wondzorg onder redactie van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen
eindredactie Sam Cordyn Kristel De Vliegher
Elsevier gezondheidszorg, Maarssen
Dit boek is tot stand gekomen door een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse uitgeverij Reed Business bv (imprint Elsevier gezondheidszorg) en de Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen van Vlaanderen.
Eerste druk, eerste t/m vijfde oplage, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2004-2008 © Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen van Vlaanderen, Brussel 2009 Omslagontwerp, opmaak en redactie: Studio Imago, Amersfoort Elsevier gezondheidszorg is een imprint van Reed Business bv, Postbus 1110, 3600 BC Maarssen. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen. Waar dit mogelijk was, is aan auteursrechtelijke verplichtingen voldaan. Wij verzoeken eenieder die meent aanspraken te kunnen ontlenen aan in dit boek opgenomen teksten en afbeeldingen, zich in verbinding te stellen met de uitgever. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. ISBN 978 90 352 3098 9 NUR 897
Medewerkers Beele, Hilde. Prof.dr. Docent aan de Rijksuniversiteit Gent, kliniekhoofd, verantwoordelijke wondraadpleging, dienst dermatologie, Universitair Ziekenhuis Gent Bosqué, Jan. Hoofdverpleegkundige septische orthopedie, Universitair Ziekenhuis Pellenberg, eenheid 213 Cordyn, Sam. MA in de verpleegkunde, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen Defloor, Tom. Prof.dr. in de verplegingswetenschap, Universiteit Gent Degrieck, Dany. Verpleegkundig ziekenhuishygiëniste, Ziekenhuis Oost-Limburg De Jonghe, Anne. Verpleegkundig stomatherapeute, klinisch verpleegkundige in de wondzorg, Bordet Instituut Brussel De Ridder, Dolf. MA psychologie, diëtist, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen Dierick, Mieke. Dr. Assistente dermatologie, dermatologie, Universitair Ziekenhuis Gent Flour, Mieke. Staflid dermatologie, Universitair Ziekenhuis Leuven, specialisatiedomein in chronische wonden, klinische flebologie en lymfoedeem, diabetische voetraadpleging Goossens, An. Apotheker, Dr. in de medische wetenschappen, verantwoordelijke afdeling contactallergie, dermatologie, deeltijds hoogleraar, Universitair Ziekenhuis Katholieke Universiteit Leuven Universiteit Antwerpen
Heyman, Hilde. Wondzorgverpleegkundige, rust- en verzorgingstehuis Sint-Bartholomeus, Merksem; Voorzitter Woundcare Consultant Society Hoeksema, Henk. Zorgcoördinator brandwondencentrum, wetenschappelijk medewerker dienst plastische en reconstructieve heelkunde, Universitair Ziekenhuis Gent Leysen, Theo. Hoofdverpleegkundige abdominale heelkunde, coördinator en verantwoordelijke wondzorg en stomazorg, Imelda Ziekenhuis Bonheiden; Secretaris VLAS vzw Menten, Anne Mie. Pijnverpleegkundige, O.L.V. Ziekenhuis Aalst Meuleneire, Frans. Verpleegkundig wondexpert, wondcentrum A.Z. St-Elisabeth Zottegem Nijs, Ivo. Dr., Diensthoofd ophtalmologie, Ziekenhuis Oost-Limburg Nouwen, Jo. Verpleegkundige, diabeteseducator, diabetische voetkliniek, Universitair Ziekenhuis Antwerpen Polfliet, Myriam. Lic. Medisch-sociale wetenschappen, verantwoordelijke dienst begeleiding en ontwikkeling, Wit-Gele Kruis VlaamsBrabant Roovers, Eric. Wondzorgcoördinator, A.Z. Middelheim, Antwerpen Rys, Sam. Lic. Medisch-sociale wetenschappen, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-GeleKruisverenigingen Vander Haeghen, Yves. Prof.dr.sc., Docent aan de Rijksuniversiteit Gent in het domein van optische medische beeldvorming, dienst ICT van het Universitair Ziekenhuis Gent Van der Heggen, Erwin. Hoofdverpleegkundige heelkunde, AZ ALMA, Campus Sijsele Vander Poorten, Vincent. Prof.dr. Voltijds staflid-supervisor dienst neus-keel-en oorziekten en gelaats- en halschirurgie, Universitair Ziekenhuis Leuven Vanderwee, Katrien. Dr., in de verplegingswetenschap, Universiteit Gent
Varin, Oswald C.M. Prof.dr. afdeling heelkunde 2K12, UZ Gent Verbelen, Jozef. MA in de Verpleegkunde, coördinator brandwondencentrum, wetenschappelijk medewerker, wondzorgexpert, departement plastische en reconstructieve heelkunde, Universitair Ziekenhuis Gent Wouters, Renild. Diëtist, Medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen
Voorwoord Het Handboek Wondzorg kwam tot stand dankzij de samenwerking tussen de Nederlandse uitgeverij Reed Business en de oorspronkelijke initiatiefnemer van dit werk, de Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen van Vlaanderen. Deze samenwerking had al in 1997 geresulteerd in de uitgave van de boeken Basisboek Wondzorg, Specifieke wondzorg 1 en Specifieke wondzorg 2. Toen de Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen werd geconfronteerd met de interesse voor een actualisering van deze drie boeken, werd besloten gezamenlijk één compleet boek uit te brengen. Dit boek, in 2004 uitgegeven, kende een opmerkelijk succes. Het fenomeen wondzorg is echter geen statisch gegeven en na vijf jaar drong zich een nieuwe actualisering op. Alle hoofdstukken van de vorige editie werden doorgelicht en waar nodig herzien. Ook werden er een aantal nieuwe hoofdstukken toegevoegd, namelijk: 9 Zeldzame oorzaken van ulceratie; 9 Adjuvante therapie in de wondzorg; 9 Fotografische documentatie en evaluatie van wonden. Hieronder volgt een overzicht van hoofdstukken die zijn gebaseerd op de tekst uit de vroegere edities. Voor de volledigheid vermelden we tevens de oorspronkelijke auteurs van die hoofdstukken: 9 Hoofdstuk 1: Hilde Beele & Mieke De Win; 9 Hoofdstuk 8: Roseline Debaillie; 9 Hoofdstuk 10: Anne De Jonghe; 9 Hoofdstuk 15: Isabelle Houtekens; 9 Hoofdstuk 16: Françoise Renard; 9 Hoofdstuk 17: Ilse Dams; 9 Hoofdstuk 18: Kaatje Bostoen; 9 Hoofdstuk 22: Anne Mie Menten & Frederic Camu; 9 Hoofdstuk 24: Jan De Waele; 9 Hoofdstuk 25: Jan Bosqué. De idee achter het Handboek Wondzorg blijft echter ongewijzigd; het wil in de eerste plaats een evidence-based bijdrage leveren aan
het optimaliseren van de wondgenezing en aan het comfort van de patiënt met een wond. Het boek is net als bij de vorige editie voorzien van een productbijlage. Deze bijlage is samengesteld door verschillende firma’s, die elk hun wondzorgproducten hebben weergegeven, compleet met de eigenschappen, indicaties, contra-indicaties en toepassingen. Dit addendum is ook online te raadplegen via www.service.elseviergezondheidszorg.nl. Deze website wordt geregeld geüpdatet met nieuwe wondzorgproducten. Het Handboek Wondzorg krijgt de ondersteuning van de Woundcare Consultant Society (WCS) en is mede tot stand gekomen door het nauwkeurig coördineren, aanvullen en bewerken van de oorspronkelijke informatie door een ad-hocredactieteam, bestaande uit: 9 Claessen, H., inhoudelijk medewerker wondzorg, Wit-Gele Kruis van Antwerpen; 9 Cordyn, S., MA in de Verpleegkunde, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen; 9 Mahieu, M., kwaliteitsbegeleidster en referentieverpleegkundige wondzorg, Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen; 9 Ogiers, C., dienst nursingbegeleiding, Wit-Gele Kruis Limburg; 9 Paquay, L., Lic. Medisch-sociale wetenschappen, verpleegkundig coördinator bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen; 9 Ridder, D. De, diëtist, MA psychologie, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-GeleKruisverenigingen; 9 Rys, S., Lic. Medisch-sociale wetenschappen, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-GeleKruisverenigingen; 9 Tack, I., domeincoördinator wondzorg, Wit-Gele Kruis Limburg; 9 Verberckmoes, A., verpleegexpert wondzorg-stoma-decubitus, Wit-Gele Kruis West-Vlaanderen; 9 Vliegher, K. De, Lic. Medisch-sociale wetenschappen, medewerker verpleegkundig departement bij de Vlaamse Federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen. H. Van Gansbeke Algemeen coördinator federatie Wit-Gele-Kruisvereniging van Vlaanderen L. Van Gorp Voorzitter federatie van Wit-Gele-Kruisverenigingen van Vlaanderen
