Handboek voor innovaties in de bouwonderneming Richtlijnen voor het middelgrote bedrijf
122
t(br
Stichting Bouwresearch ©Copyright SBR, Rotterdam
©Copyright SBR, Rotterdam
Handboek voor innovaties in de bouwonderneming Richtlijnen voor het middelgrote bedrijf
122
Rotterdam, 1985
r(br
Stichting Bouwresearch ©Copyright SBR, Rotterdam
Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speurwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de verbreiding van de resultaten daarvan, zowel ten behoeve van de opleiding als tot de vorming van kennis bij het bouwen. De Stichting verstrekt opdrachten aan researchinstituten; zij vormt stuurgroepen en studiecommissies voor onderwerpen die zij in opdracht geeft. De Stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten de'mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De Stichting sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze gegevens.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the Stichting Bouwresearch.
©Copyright SBR, Rotterdam
- 3 -
INHOUD
1.
WOORD VOORAF
5
SAMENVATTING
7
SUMMARY
9
INLEIDING
11
1.1
Innovatie, waarom juist nu?
11
1.2
Innovatie is een taak van de ondernemingsleiding
14
1.3
Hoe stelt een bedrijf zich voor innovatie open?
16
1.4
Tussenbalans
25
1.5
Met het middenkader op naar een beleidsplan
25
1.6
Tot slot
27
2.
TOETSEN VAN HET INNOVATIEKLIMAAT IN DE ONDERNEMING
28
3.
PLANOPZET INNOVATIE
34
3.1
Inleiding
34
3.2
Stappen voor de planopzet
36
4.
5.
6.
INVENTARISATIE VAN IDEEEN EN MOGELIJKHEDEN (STAP 1)
42
4.1
Vastleggen van kansrijke innovaties
43
4.2
Periodieke enquête bij medewerkers in de onderneming
53
4.3
Spontaan naar voren gebrachte ideeën
55
TOETSEN VAN IDEE EN AAN HET ONDERNEMINGSPLAN OF BEDRIJFSFILOSOFIE (STAP 2)
57
HET ANALYSEREN EN IN VOLGORDE ZETTEN VAN IDEEEN (STAP 3)
60
6.1
De opbrengstmogelijkheden
61
6.2
De ontwikkelingskosten
63
6.3
De consequenties voor de onderneming
66
©Copyright SBR, Rotterdam
- 4 -
7.
8.
HET ASPECTENONDERZOEK INZAKE DE TE BEHANDELEN IDEE EN TER VOORBEREIDING VAN HET INNOVATIEPLAN (STAP 4)
70
7.1
Onderlinge samenhang
70
7.2
Beschikbaarheid van capaciteit
75
HET INNOVATIEPLAN
78
LITERATUUR
82
BIJLAGE
83
©Copyright SBR, Rotterdam
- 5 -
WOORD VOORAF De laatste paar jaren is door de Stichting Bouwresearch veel aandacht besteed aan de thema's innovatie en produktvernieuwing. Twee werkgroepen van de commissie A 39 hebben over dit onderwerp gerapporteerd. Het is deze studiecommissie geweest, die heeft aanbevolen om een praktijk-handboek samen te stellen. Een handboek, dat· bruikbaar is voor de middelgrote ondernemer, die geïnteresseerd is in innovatie en produktvernieuwing. Dit handboek zou samengesteld moeten zijn uit twee delen. Eén deel dat betrekking heeft op een zelfonderzoek naar het innovatieklimaat in de onderneming en een ander deel, dat praktische hulpmiddelen zou moeten beschrijven, waarmee in een aantal stappen het proces, dat resulteert in een innovatieplan, zou kunnen worden gestuurd. Deze suggestie is overgenomen en met deze taak werd een nieuwe commissie belast, die als volgt was samengesteld: drs. E.G.L.M. Prick
Prick & Partners B.V.
(voorzitter) ir. R.A.J. Becks
Techn.Adviesbureau A.H. Becks B.V.
ing. K.H. Dekker
ARO Maatschap van Architecten, Onderzoekers en Adviseurs
dr. W.J. Diepeveen
Stichting Bouwresearch
ir. H.R. Haarman
Ministerie VROM (DCB)
ir. B.P. van Marle
PGEM N.V.
drs. A.L.M. Nelissen
B.V. Strukton Bouw
M. C. Stoel
Jongeneel B.V.
ir. J. Benes (rapporteur)
Bureau ir. J. Benes B.V.
ir. J.J. de Bruijn
Advies- en Organisatiebureau
(rapporteur/secretaris)
ir. J.J. de Bruijn B.V.
©Copyright SBR, Rotterdam
- 6 -
In verband met de actualiteit van het onderwerp had de commissie zich tot doel gesteld binnen een jaar haar taak af te ronden. Dit doel is bereikt. Van deze handleiding-kan ook gebruik worden gemaakt om op te zoeken welke handreikingen de overheid het bedrijfsleven zou kunnen geven om innovaties te stimuleren. De commissie meent dan ook met deze uitgave vooral de ondernemers 1n het middelgrote bouwbedrijf van dienst te zijn, ondernemers, die wat meer van innovatie willen weten en van 'hoe' die kennis vervolgens in hun bedrijf toe te passen. De commissie 1S dank verschuldigd aan prof.dr. R.H. Bredero van de Erasmus Universiteit te Rotterdam, voor de opbouwende kritiek die hij heeft geleverd bij, met name, het eerste hoofdstuk. drs. E.G.L.M.Prick (voorzitter)
©Copyright SBR, Rotterdam
- 7 -
SAMENVATTING Om aan 'innovatie te kunnen doen' moet men eerst weten wat het
en wat het inhoudt. Het rapport van de Stichting Bouwresearch 'Het activeren van innovatie in de bouw' (A 39 - 1, 1983) geeft dit uitgebreid aan. Dit 'Handboek voor innovaties in de bouwonderneming'vat met de 'richtlijnen voor het middelgrote bedrijf' de draad van het eerdere rapport weer op. I.In het eerste hoofdstuk wordt -maar nu voor de individuele ondernemer in de bouw- nog eens nagegaan wat innovatie kan betekenen en onder welke voorwaarden succesvolle resultaten bereikt kunnen worden. Het is als het ware de fase 0 in het ontwikkelingsproces tot innovatie in een bedrijf, die de omstandigheden en het klimaat beschrijft, die aanwezig moeten zijn binnen een onderneming. Het handboek doet echter nog meer. Het stelt
het tweede hoofd-
stuk de onderneming zelf in staat om dit klimaat en deze omstandigheden te meten. Daaruit kan dan de conclusie worden getrokken 6f het zinvol is om door te gaan en het inRovatieproces in werking te zetten. Is deze conclusie 'nee', dan moet dit handboek eigenlijk een tijdlang opzij worden gelegd. Eerst moet dan de interne organisatie in het bedrijf worden aangepast. Diverse boeken en publikaties op het gebied van de bedrijfsorganisatie in het bouwbedrijf kunnen hierbij hulp bieden. De zwakke punten die een kansrijke doorvoering van het innovatieproçes in het bedrijf kunnen belemmeren moeten eerst worden weggenomen. Daarna kan draad weer worden opgepakt. Is de conclusie echter, dat het klimaat in de onderneming wel degelijk gunstig is voor innovatie, dan dienen de hoofdstukken 'drie tot en met acht van dit handboek stapste worden gevolgd. Het resultaat zal dan zijn: de opstelling van een duidelijk en werkbaar innovatieplan. Op de weg hier naartoe kan op diverse punten worden teruggegrepen op eerdere rapporten van de Stichting Bouwresearch.
©Copyright SBR, Rotterdam
- 8 -
Als belangrijkste Z1Jn hier te noemen het reeds eerder aangehaalde rapport A 39 - 1 'Het activeren van innovatie in de bouw', maar ook de publikaties 72 'Technologische en structurele ontwikkelingen in de bouw' (een prognose tot 1990) en 101 'Welke toekomst voor de woningbouw? \ (Een strategie/scenario-onderlzoek), • Het handboek stelt de individuele ondernemer in staat de in deze studies geschetste tendensen praktisch te vertalen naar het eigen bedrijf in het licht van de innovatie. Daarmee komt het eigenlijke innovatieproces dan in werking. Het handboek demonstreert en wijst aan hoe ideeën kunnen ontstaan, spontaan of weldoordacht vanuit een ondernemersvisie, hoe er mee moet worden:omgegaan om ze te rangschikken en te selecteren, hoe ze te beoordelen en welke aspecten daarbij niet over het hoofd mogen worden gezien. Tenslotte wordt dan aangegeven hoe de onderneming de ideeën als mogelijke innovaties in een bruikbaar innovatieplan kan samenvatten. De middelgrote bouwondernemer kan van dit handboek veel nut hebben. Het is niet ingewikkeld opgezet en er worden eenvoudige voorbeelden gebruikt. Het handboek rekent af met de gedachte dat in"
novatie alleen iets voor het grote bouwbedrij f . is en een onbereikbaar proces voor de middelgrote onderneming in de bouw. Door stapsgewijs de geïllustreerde voorbeelden te volgen als een soort grammeerde instructie kan het handboek in ieder bedrijf worden toegepast. De blanco set formulieren biedt de praktische mogelijkheid om tegelijkertijd het eigen innovatieplan op te bouwen. Het is immers het doel van dit handboek om het denkproces ook binnen de middelgrote bouwonderneming werkelijk te richten op innovatie, .•.. en daarvan de ondernemer te laten profiteren.
©Copyright SBR, Rotterdam
