TASKFORCE RUIMTEWINST
HAARLEM, maart 2013
dorpskern
Perspectieven voor Dorpskern Halfweg
HALFWEG
TASKFORCE RUIMTEWINST
Perspectieven voor Dorpskern Halfweg INVALSHOEKEN VOOR DE HERONTWIKKELING VAN GEBOUW EN LOCATIE
Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 | 2000 MD Haarlem Tel.: 023 514 31 43 | Fax: 023 514 40 40 www.noord-holland.nl
[email protected] Tekst
Studie ‘Perspectieven voor de dorpskern Halfweg’ Consortium Noordhollands Peil: Urhahn Urban Design Bureau Stedelijke Planning Planmaat Verslag, reactie, redactie: Provincie Noord-Holland Beeld Studie (p.6 t./m. 45) Consortium Noordhollands Peil Overige Provincie Noord-Holland Eindredactie Provincie Noord-Holland Directie Middelen | Sector Communicatie Grafische verzorging Urhahn Urban Design Provincie Noord-Holland, MediaProductie Oplage 250 exemplaren
Haarlem, maart 2013
2 |
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 3
VOORWOORD Na jaren van stilstand kan er in de dorpskern van Halfweg eindelijk worden nagedacht over vernieuwing. De milieucontouren rond luchthaven Schiphol hebben er voor gezorgd dat er gedurende bijna 40 jaar nauwelijks gebouwd kon worden in het dorp. De leefbaarheid is daardoor jarenlang achteruit gegaan. Om te komen tot weloverwogen plannen is het van belang zicht te hebben op de lange termijn. Na zo’n lange periode waarin eigenlijk helemaal niets mogelijk was, kan een verkenning van de kansen en bedreigingen in de toekomst van het dorp helpen bij het ontwikkelen van een breed gedragen visie. In het eerste deel van de assist wordt daarom ingegaan op de identiteit van Halfweg. Als dorp temidden van steden en industrie en als onderdeel van het dubbeldorp met Zwanenburg. In de Halfwegse situatie is het voor de TFR niet mogelijk een enkele oplossing te schetsen. De betrokken voorzieningen hebben lang niet allemaal evenveel geld of tijd. Hoe is het dan mogelijk om toch gezamenlijk de schouders onder de vernieuwing van de dorpskern te zetten? Op de vraag waarop in deze assist antwoord moet worden gegeven, bestaat geen eenduidig antwoord. De bureaus die aan deze assist hebben gewerkt, bieden dan ook geen pasklare oplossing maar een ‘toolbox’. Deze toolbox bestaat uit een overzicht van mogelijke ingrepen, inclusief een eerste verkenning van de financiële implicaties daarvan. Ze vormen daarmee handvatten om de diverse verhuis- en sloop/nieuwbouwcombinaties te onderzoeken. Daarmee kunnen ze het startpunt vormen voor het gesprek over de toekomst van het dorp, dat na al die jaren eindelijk ook echt gevoerd kan worden.
het advies biedt geen pasklare oplossingen, maar een toolbox om mee aan de slag te gaan. De modernisering van het dorp vraagt ook om meer aandacht voor wat er nu al is. Bijzonder erfgoed, ook uit het nabije verleden, is wat Halfweg als dorp uniek maakt. Zo is in onze Structuurvisie ook opgenomen dat kerktorens bakens in het landschap vormen. Daarmee dienen ze een groter publiek dan alleen de bezoekers van de bijbehorende kerk. Ik hoop dat het advies als motivatie kan dienen om de handen ineen te slaan. Uiteindelijk is het doel van een leefbaar en aantrekkelijk Halfweg op de lange termijn een gedeeld doel, waar het hele dorp profijt van heeft. Tjeerd Talsma Gedeputeerde Ruimtelijke Ordening, Schiphol en Milieu
4 |
De Taskforce Ruimtewinst Hoe werkt een assist? De Taskforce Ruimtewinst is een onafhankelijke commissie van Provinciale Staten van Noord-Holland. Iedere gemeente in de provincie kan de Taskforce inschakelen voor professionele hulp bij ontwikkelingen die moeilijk van de grond komen of behoefte
hebben aan een nieuwe impuls. Daarvoor voert de Taskforce dan zogenaamde assists uit. De Taskforce bestaat uit een panel van deskundigen op het gebied van onder andere ruimtelijke ordening, projectontwikkeling en stedelijke economie. Voorzitter is Han ter Heegde, de burgemeester van Heerhugowaard. Een assist is tweeledig: een extern bureau krijgt de opdracht om een studie uit te voeren en een visie op de opgave te formuleren. Het bureau krijgt voor haar opdracht carte blanche. Gedurende het proces worden bevindingen wel gecommuniceerd met de TFR en een klankbordgroep uit de provincie. Doordat het advies door een externe partij wordt uitgevoerd wordt het makkelijker om buiten bestaand beleid om te denken en zo buiten de gebaande paden te bewegen. Het tweede deel van de assist volgt uit de presentatie van de studie tijdens een openbare bijeenkomst op locatie. Bij de presentatie reageren de leden van de Taskforce op het advies en voegen hun eigen inzichten toe. De uiteindelijke assist bestaat uit de studie van de bureaus in combinatie met de uitkomsten van de discussie bij de openbare presentatie. De bijeenkomsten zijn bedoeld als startpunt voor een open en levendige discussie. Daardoor krijgen plannen ook voor een breder publiek een grotere dynamiek. De studies hebben een korte looptijd van zo’n vier maanden waardoor ze bovendien werken als een snelkookpan waarin snel nieuwe ideeën kunnen worden ontwikkeld en getest. Uiteindelijk wordt het proces met de uitkomst vertaald naar een publicatie. Deze publicatie wordt door de Provincie verspreid onder de gemeenten van Noord-Holland en professionals in de ruimtelijke ordening. Zo maken we de lessen die uit een specifiek project worden getrokken toegankelijk voor andere gemeenten of partijen met vergelijkbare opgaven. Het is aan de gemeente zelf om met de resultaten te ‘scoren’ en de opgedane inzichten en ideeën al dan niet uit te voeren. Voor Halfweg is de studie uitgevoerd door het consortium Noordhollands Peil. Hierin werkte het stedenbouwkundig bureau Urhahn Urban Design samen met Planmaat en adviesbureau Stedelijke Planning. Hun studie is integraal opgenomen in deze publicatie. Daarnaast vindt u in deze publicatie een verslag van de openbare bijeenkomst in Halfweg en een overzicht van de reacties uit de gemeente en de pers.
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 5
3
| Voorwoord gedeputeerde Tjeerd Talsma
4
| De Taskforce Ruimtewinst
Assist dorpskern Halfweg 6 | A – Studie ‘perspectieven Dorpskern Halfweg’ 6 | Inleiding 8
| De positie van Halfweg
15 | Perspectieven voor Halfweg/Zwanenburg 25 | Ontwikkelstrategie voor de dorpskern 38 | Aanbevelingen 42 | Bijlage 1: Rekenmodellen 45 | Bijlage 2: Geïnterviewde partijen
46 | B – Verslag openbare bijeenkomst 50 | C – Reacties op de assist 50 | Pers 51 | Reactie Burgemeester Bert Bruijn
52 | Samenstelling van de TFR
INHOUD
A 6 |
Studie: perspectieven voor de dorpskern van halfweg
t ssaustraa Oranje Na
De nn
en
la
an
M
ie nt
ek ad
e
at
nstra
epma
Scha
Julianastraat
Haarlemmerstraatweg/N200
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 7
Inleiding
onderhoud, is veel te ruim voor de huidige parochiegemeenschap, niet meer betaalbaar en
De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft
niet meer functioneel. Ook de jeugdvereniging Don
de Taskforce Ruimtewinst (TFR) van de provincie NoordHolland benaderd voor advies bij de revitalisatie van de
Bosco is gevestigd op het terrein van de kerk. •
De drie scholen in Halfweg – Margriet (openbaar),
dorpskern van Halfweg. In de dorpskern hebben lange
Sint Jozef (rooms-katholiek) en Halverwege
tijd nauwelijks ontwikkelingen plaatsgevonden, vooral
(protestants-christelijk) – zijn te klein en
door strikte wetgeving in relatie tot Schiphol (20ke
onderzoeken de mogelijkheid voor een brede school
contour van de Zwanenburgbaan). Bovendien vormt de
met aanverwante voorzieningen. Op korte termijn
hinder van de Amsterdamsestraatweg (de provinciale
hebben ze behoefte aan een nieuwe gymzaal.
weg N200) en Schiphol een belemmering. Het gevolg
•
Diverse objecten in het plangebied en delen van
is verval en achteruitgang van de ruimtelijke kwaliteit.
de openbare ruimte verkeren in verouderde of
Sinds kort laat nieuwe regelgeving (beperkte) stedelijke
vervallen staat, zoals het pierenbadje, de panden
vernieuwing toe.
op de hoek van de Oranje Nassaustraat en de Haarlemmerstraatweg en de winkelstrip aan de
Er spelen veel initiatieven en vragen tegelijkertijd, zowel in het plangebied (de dorpskern van Halfweg) als in de
Oranje Nassaustraat. •
De brandweerkazernes van Zwanenburg en Halfweg
directe omgeving. De dynamiek in de omgeving van
worden samengevoegd op het terrein van Halfweg,
Halfweg biedt kansen, maar vraagt ook om keuzes om
op de hoek Beatrixstraat-Oranje Nassaustraat.
deze daadwerkelijk te verzilveren. In de afgelopen jaren is mede door de economische crisis de financiële ruimte
Vraagstelling
en bereidheid om te investeren bij zowel marktpartijen als overheid afgenomen. Voor alle partijen zijn de risico’s
De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft
gegroeid. De opgave is daarom complex.
behoefte aan een integrale visie op de dorpskern van Halfweg. Wat zijn de ruimtelijke, programmatische en
Ontwikkelingen rondom de dorpskern Halfweg:
financiële mogelijkheden om de dorpskern van Halfweg
•
Eind 2012 open de Nederlandse Spoorwegen een
te revitaliseren, gegeven de ontwikkelingen in het
nieuw station Halfweg-Zwanenburg.
(boven)lokale krachtenveld?
Het aan het nieuwe station gelegen voormalige
Daar Halfweg zeer verbonden is met Zwanenburg, (de
CSM-terrein, sinds 2000 SugarCity genaamd, wordt
ontwikkelingen in) SugarCity en het recreatiegebied
herontwikkeld tot een multifunctioneel complex
Spaarnwoude is eerst het brede perspectief verkend.
met werklocaties/showrooms, horeca, een casino,
Er zijn gesprekken gevoerd met de Dorpsraad,
een hotel, een supermarkt (Dirk van den Broek) en
de initiatiefnemer van SugarCity, de gemeente
een outlet center.
Haarlemmermeer en het Recreatieschap Spaarnwoude.
Recreatieschap Spaarnwoude intensiveert
Vervolgens is concreet ingezoomd op het plangebied
(openlucht)recreatie en horeca in Houtrak, het deel
en zijn interviews afgenomen met de parochie en het
dat direct grenst aan het nieuwe station.
Bisdom Haarlem, de schooldirecties, de gemeente en de
Onder de naam Hart van Zwanenburg investeert
Dorpsraad.
Haarlemmermeer de komende jaren in het dorpshart
Gedurende het traject is de klankbordgroep van de
van Zwanenburg, de Dennenlaan. Een dorpsplein
Taskforce Ruimtewinst in wisselende samenstelling
met een nieuw dorpshuis en sporthal maakt deel uit
twee maal bijeen gekomen. Tijdens deze besprekingen
van de plannen.
zijn de tussentijdse resultaten gepresenteerd en hebben
•
•
•
de deelnemers gereflecteerd op de uitkomsten. Op 12
Ontwikkelingen plangebied:
juli wordt dit onafhankelijk advies gepresenteerd aan de
•
gemeente, provincie, betrokkenen en geïnteresseerden.
De rooms-katholieke kerk aan de Dr. Schaepmanstraat wil een kleiner gebouw. De bestaande kerk kampt met achterstallig
8 |
De Positie van de dorpskern Halfweg Cultuurhistorie Een rijke geschiedenis in het teken van ‘het water’….
•
Het Gemeenlandshuis Swanenburg. Sinds 1648 staat in Halfweg het Gemeenlandshuis
Halfweg ontleent zijn naam aan de ligging halverwege
Swanenburg, aanvankelijk gebouwd voor het
de steden Amsterdam en Haarlem. Vanwege de
Hoogheemraadschap van Rijnland. In 1862
situering binnen een historisch- waterstaatkundige
werd het huis Swanenburg opgenomen in de
infrastructuur heeft het bijzondere cultuurhistorische
nieuw opgerichte Suikerfabriek Holland. Het
waarde. Aan de noordzijde vormde de Spaarndammerdijk
dorp Zwanenburg ontleent zijn naam aan dit Gemeenlandshuis.
eeuwenlang de scheiding tussen de watermassa's van het Haarlemmermeer en het open IJ. In 1632 werd de trekvaart
•
Stoomgemaal Halfweg. Dit stoomgemaal
tussen Amsterdam en Haarlem in gebruik genomen. Deze
werd in 1852 gebouwd om de afwatering van
was halverwege onderbroken door het sluizencomplex,
Rijnland te verbeteren. Na de droogmaking van
waardoor reizigers moesten overstappen. Dit was de basis
de Haarlemmermeer werd het stoomgemaal
voor het ontstaan van het dorp.
vervangen. Het oude gemaal doet nu dienst als museum en rijksmonument en draait enkele dagen per jaar onder stoom.
Langs de Haarlemmertrekvaart werd een jaagpad aangelegd. Het jaagpad werd uiteindelijk de
•
Suikersilo’s. Naast het Gemeenlandshuis
Haarlemmerstraatweg, de A/N200, die het dorp nog
Swanenburg werd na de drooglegging een fabriek
steeds doorsnijdt. Langs de Haarlemmerstraatweg ligt
voor de verwerking van suikerbieten gebouwd, die
ook de oudste spoorlijn van Nederland (Amsterdam –
tot 1991 productief is geweest, en sinds 2000 wordt
Haarlem, 1839). De trein werd al snel een concurrent voor
herontwikkeld als SugarCity. In 2007 is SugarCity
de trekschuiten. Het station Halfweg is in 1927 gesloten
opgenomen in de HollandRoute van de Europese
voor reizigersvervoer, maar eind 2012 opent een nieuw
Route van het Industrieel Erfgoed. Het dorpsgezicht
station Halfweg-Zwanenburg (4 sprinters per uur). Dit
wordt nog steeds gedomineerd door de 50 meter
maakt Halfweg aantrekkelijker als vestigingsplaats voor
hoge suikersilo's. De silo’s zijn getransformeerd tot
bewoners, bedrijven en voorzieningen.
kantoor- en bedrijfsruimte en vormen een belangrijk herkenningspunt in het dorp.
…. een uniek cultuurhistorisch erfgoed achterlatend •
•
De protestantse kerk aan de Haarlemmerstraatweg. Er is een sloopvergunning verleent om de kerk te
De stenen sluizen. Al in de 15de eeuw werden er
vervangen door een appartementencomplex. Sloop
houten afwateringssluizen in de Spaarndammerdijk
zal pas plaatsvinden als er genoeg appartementen
aangelegd. Later werden deze vervangen door de drie stenen sluizen die er tot op de dag van vandaag
zijn verkocht. •
De rooms-katholieke Onze-Lieve-Vrouw-
liggen: de Westsluis (1558), Middelsluis (1583) en
Geboortekerk uit 1929, een ander markant en
Oostsluis (1566).
beeldbepalend gebouw. De kerk is ontworpen door
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 9
architect Jan Kuyt in de stijl van de Amsterdamse
symbiose met Halfweg heeft verkeerd: gezamenlijk werd
School en heeft een dak en toren met een
er naar school en kerk gegaan, en ook sportverenigingen
parabolische vorm. Het kerkgebouw verkeert
en clubs zijn altijd van de twee dorpen samen geweest.
in slechte staat. Een monumentenvergunning
Twee bruggen over de Ringvaart verbinden beide
is aangevraagd en ligt bij de gemeente ter
dorpen.
behandeling. •
Het plangebied: tussen de ringvaart en de sluizen
Halfweg en Zwanenburg ademen een dorpse sfeer uit,
ligt een centraal waterplein. Het plangebied ligt
maar bevinden zich wel in een omgeving vol stedelijke
ten oosten van het waterplein, ten noorden van de
dynamiek: tussen Amsterdam en Haarlem, nabij
ringvaart en ten zuiden van de trekvaart. De twee
provinciale en rijkswegen, het spoor en de aanvliegroute
bovengenoemde kerken vallen in het plangebied en
van Schiphol. Het groen ligt echter om de hoek:
fungeren als bakens in het landschap. De bakens in
recreatiegebied Spaarnwoude. Deze bufferzone is uniek
het landschap zijn in de provinciale structuurvisie
door de diversiteit aan recreatieve voorzieningen en
gedefinieerd als provinciaal belang.
landschappen op relatief korte afstand van elkaar. In de ontwerp structuurvisie 2035 van maart 2012 zet de
De moderne geschiedenis: dubbeldorp Halfweg-Zwanenburg
gemeente in op het afwaarderen van de N200 zodat de
Nadat in 1852 het Haarlemmermeer werd drooggelegd
Baumannplein kan dan worden hersteld. Groei is geen
was Halfweg niet langer volledig omringd door water.
ambitie, wel transformatie binnen de kern. Het landelijk
Aan de andere kant van de Ringvaart werden dijkhuisjes
karakter blijft behouden.
weg niet langer een barrière in het dorp is. Het Doctor
gebouwd. Pas in 1913 werd het officieel een dorp: Zwanenburg, genoemd naar het gemeenlandshuis van Rijnland dat in Halfweg staat. Zwanenburg groeide al snel uit tot een behoorlijk dorp, dat altijd in een
Bereikbaarheid Halfweg: vanaf eind 2012 4x per uur met de trein, 15 minuten met de auto naar Amsterdam en 10 minuten naar Haarlem, op de fiets naar Osdorp in 20 minuten.
10 |
Wonen •
Halfweg telt 2.330 inwoners, Zwanenburg 7.565.
2035 en leefbaarheidsonderzoek dorpsraad Halfweg-
•
Het eigen woningbezit is 65%.
Zwanenburg 2006).
•
Halfweg en Zwanenburg kennen relatief veel ‘oudere’
•
gezinnen. De leeftijdsgroep 45-65 jaar is sterk
Er staan geen grote woningbouwprojecten op stapel
oververtegenwoordigd met 33%, zowel ten opzichte
in beide dorpen. Dit heeft enerzijds te maken met de
van het landelijk beeld als ook dat van de betreffende
beperkte ruimte, anderzijds met de strikte regelgeving
gemeenten. Het aantal 65-plussers ligt met 18% een
(Luchthavenindelingbesluit Schiphol, regels en
fractie hoger dan gemiddeld.
beperkingen voor gebruik en bestemming van de grond
Halfweg en Zwanenburg kennen relatief hoge
in deze gebieden). Volgens de structuurvisie 2035 is een
inkomens en een laag percentage uitkeringen
aantal locaties beschikbaar voor woningbouw:
(vergeleken met het landelijk gemiddelde). De
•
Het Sectorpark naast de spoorlijn.
verwachting is dat de ontgroening en vergrijzing zich
•
Gebied tussen de Houtrakkerweg en de
Halfweg is een typische forenzenplaats: 82% forenst
•
Locatie Osdorperweg.
(Nederlands gemiddelde is 50%).
•
Aan de Mientekade zijn inmiddels de oude
verder manifesteren. • •
Burgemeester Michielsenweg (nu een bedrijf).
Circa 50% van de nieuwkomers in Halfweg komt
bejaardenwoningen gesloopt. Op de locatie
uit Amsterdam of Haarlem. Ze opteren voor
realiseert Ymere nieuwe appartementen voor
eengezinswoningen waar in deze stedelijke regio
ouderen.
veel vraag naar is. •
De gemiddelde huizenprijs is vergelijkbaar met
Perspectief
Haarlem en Amsterdam, maar de woningen in
Halfweg ligt centraal in de noordvleugel van de
Halfweg bevatten gemiddeld gezien meer kamers.
Randstad, in de nabijheid van zowel groen en recreatie als grootstedelijke voorzieningen, goed ontsloten per
Uit het leefbaarheidsonderzoek dat in 2006 is uitgevoerd
auto en binnenkort ook met HOV door de ontwikkeling
door de dorpsraad blijkt dat een meerderheid (84%) van
van station Halfweg-Zwanenburg. Het dorps
de inwoners het wonen en leven in Halfweg goed bevalt.
woonmilieu, de sociale cohesie en het cultuurhistorisch
Sterke punten van beide dorpen zijn: kleinschaligheid,
erfgoed zijn onderscheidende kwaliteiten van Halfweg
saamhorigheid, bloeiend verenigingsleven, een
binnen de regio. Ook zijn de woningen gunstig geprijsd.
uitgebreid vrijwilligersnetwerk en goede (onderwijs)
De overlast van vlieg-, vracht-, auto- en treinverkeer
voorzieningen. Er is sprake van een tekort aan starters-
dient de bewoner voor lief te nemen.
en seniorenwoningen in Halfweg (Structuurvisie SWOT Wonen
STERK
ZWAK
•
•
Imago Halfweg door verouderde uitstraling aan de
Kwaliteiten in de context: groengebied, nabijheid
•
Tekort aan woningen voor ouderen en starters.
kust, cultuur-historie, grootstedelijke centra.
•
Overlast en strenge regelgeving door geluidscon-
Dorps woonmilieu en sociale cohesie (niche binnen de regio).
• •
hoofdroutes.
Aanbod ruimere eengezinswoningen in relatie tot de
tour Schiphol, spoorlijn, Rijksweg en Oranje Nas-
vraagprijs in Amsterdam en Haarlem.
saustraat (vrachtverkeer).
KANS
BEDREIGING
•
•
Nieuwe ontwikkelingen in het woonmilieu: NS-station Halfweg (verbeterde bereikbaarheid) en SugarCity (bovenlokale voorzieningen en werk-
onderwijs, cultuur). •
gelegenheid). •
Grote verstedelijkingsdruk Amsterdam en Haarlem en en vraag naar eengezinswoningen.
•
Vrijkomende binnenstedelijke transformatielocaties.
Verdere afname voorzieningenniveau (winkels, zorg, Wegtrekken doelgroepen door gebrek aan passende woningen (grote groep 45-65jaar).
•
Verdwijnen dorpse uitstraling en cultuurhistorisch waardevolle gebouwen.
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 11
Voorzieningen
Maatschappelijke functies
Zwanenburg en Halfweg vormen samen één
In Zwanenburg bevinden zich momenteel vijf scholen,
verzorgingsgebied en kennen een gemeenschappelijke
in Halfweg drie. Vrijwel alle scholen zijn te klein en
dorpsraad. Deze dorpsraad is zeer actief en vormt
kennen combinatieklassen. Op termijn zouden drie
een intermediair tussen inwoners en gemeente. De
scholen volstaan, gegeven het krappe en teruglopend
dubbeldorp-ontwikkeling staat hoog op de agenda in de
leerlingenaantal per school. Diverse schoolbesturen
structuurvisie Haarlemmermeer. Het merendeel van de
onderzoeken de mogelijkheid voor een brede school met
voorzieningen is in Zwanenburg geconcentreerd.
aanverwante voorzieningen. In Halfweg is vervanging
In het leefbaarheidsonderzoek werden de onderstaande
van de gymzaal urgent.
voorzieningen als positief ervaren: •
Ontspanningsaanbod voor kinderen van 8 – 12 jaar.
Halfweg beschikt naast de drie scholen over twee
•
Aantal en diversiteit aan verenigingen.
buitenschoolse opvangen, twee kerken, een café,
•
Aanbod aan cultuur en cursussen.
een hotel (Keizerskroon), een huisartsenpraktijk, een
•
Mogelijkheid tot zinvolle tijdbesteding ouderen.
gezondheidscentrum, een museum, een politiebureau,
•
Zorg voor hulpbehoevenden.
het gemeentehuis en de brandweerkazerne.
•
Dorpsevenementen. Van de twee kerken staat de grote kerk aan de
Commerciële functies
Haarlemmerstraatweg op de nominatie voor sloop en
De commerciële functies zijn hoofdzakelijk in
nieuwbouw van appartementen. De rooms-katholieke
Zwanenburg te vinden. Het winkelgebied rond
kerk aan de dr. Schaepmanstraat zoekt naar een
de Dennenlaan in Zwanenburg (Gemeente
nieuwere en kleinere behuizing. Het kerkgebouw is
Haarlemmermeer) is het enige winkelcluster van
te groot (600 zitplaatsen) en weinig functioneel (niet
betekenis (6.600 m2 wvo). Verder is er sprake van
flexibel in te zetten) en te duur in de exploitatie (vanwege
een aantal kleine winkelstrips, zoals aan de Oranje
energie- en onderhoudslasten). Het parochiebestuur,
Nassaustraat. Deze strips hebben weinig toekomst als
het bisdom en Bouwfonds bestuderen de plannen voor
winkelgebied. Transformatie tot gemengde milieus
een nieuw kerkgebouw van 150 zitplaatsen (kavel van
(woonwerkeenheden, dienstverlening) ligt voor de hand.
800 m2) in de nabijheid van de begraafplaats. Deze dient budgetneutraal gefinancierd te worden. Herbestemming
Onder de naam Hart van Zwanenburg investeert de
van de bestaande kerkgebouwen is bespreekbaar, mits
gemeente Haarlemmermeer de komende jaren in het
deze een passende en waardige bestemming krijgen.
dorpshart van Zwanenburg. Voor het gebied tussen de Dennenlaan, de Zwanenburgerdijk en de Nolenslaan
Recreatie
en de Iepenlaan is een integrale ruimtelijke visie en
In de ontwikkelstrategie voor de bufferzone
programma opgesteld. De raad is onlangs akkoord
(recreatiegebied tussen Amsterdam en Haarlem) is
gegaan met de realisatie van een dorpsplein, een nieuw
Halfweg een belangrijk knooppunt. Met de komst van
dorpshuis, bibliotheek en sporthal. Het is de bedoeling
het station kan Halfweg veel meer betekenen voor het
dat het dorpsplein op de plek van de Lidl komt. Over de
omliggende gebied. Vanuit hier is de hele bufferzone
toekomstige locatie voor Lidl wordt nog gesproken.
te bereiken. Het is een van de weinige plaatsen waar je van het noorden van het recreatiegebied door kan naar
Naast de Dennenlaan verrijst een tweede cluster van
het zuiden. Met het station is Halfweg een belangrijk
commerciële voorzieningen op SugarCity. De plannen
entree en transferium, voor alle modaliteiten (fiets, voet,
voorzien onder meer in horeca, een casino, een hotel,
trein, auto, maar ook water (trekvaart/ringvaart). Hier
en een outlet center. Dirk van den Broek heeft een
zouden nieuwe functies ontwikkeld kunnen/moeten
intentieovereenkomst gesloten met Cobraspen voor
worden als fietsverhuur, informatievoorzieningen,
de realisatie van 4.000 m2 detailhandel in de Pulpsilo.
parkeren, overstapplek, horeca om dit te versterken.
De huidige supermarkt Dirk van de Broek aan de
Recreatieschap Spaarnwoude intensiveert (openlucht-)
Dennenlaan wordt opgeheven (dit is het zwakste cluster
recreatie en horeca in Houtrak, het deel dat direct
aan de Dennenlaan). Er komt een directe langzaam
grenst aan het nieuwe station. Hotel Keizerskroon wil
verkeersverbinding vanuit Zwanenburg. Het gebied
uitbreiden op de locatie waar nu woningen staan aan de
tussen SugarCity en het stoomgemaal leent zich voor
N200.
verdere waterfrontontwikkeling, inclusief jachthaven, woningbouw en een directe verbinding.
12 |
Perspectief
Winkelgebieden
Van oudsher zijn cultuurhistorie (monumenten, erfgoed, museum) en maatschappelijke functies (zoals onderwijs, religie, jeugdvereniging, brandweer) sterk in Halfweg. Verdere clustering en samenwerking en gemeenschappelijk, flexibel en multifunctioneel gebruik van accommodaties is noodzakelijk vanuit efficiencyoverwegingen en schaalvoordelen. De planlocatie biedt voor clustering van maatschappelijke functies uitgelezen mogelijkheden..
Economie/bedrijvigheid De ligging van de gemeente dichtbij luchthaven Schiphol, de steden Amsterdam en Haarlem en de
Maatschappelijke voorzieningen
rijkswegen A9 /A5 en N200 maakt Halfweg-Zwanenburg aantrekkelijk voor de vestiging van bedrijven. De werkgelegenheid is gedifferentieerd: niet alleen hoog gekwalificeerd werk, maar ook veel laaggeschoolde banen. Daarnaast is er sprake van een grote verwevenheid met de lokale bedrijvigheid. De Weeren is een gemengd bedrijventerrein in het middensegment met zowel lokaal-regionaal als landelijk opererende bedrijven. Bedrijventerrein De Weeren ligt ten westen van Zwanenburg. Het is een van de oudste bedrijventerreinen binnen de gemeente Haarlemmermeer, toch is de belangstelling voor het terrein nog steeds groot. Een sterke kant van het terrein is de strategische ligging en goede bereikbaarheid. Met de realisatie van bedrijventerrein PolanenPark wordt ruimte geboden voor de vestiging van nieuwe bedrijven.
SWOT Voorzieningen
STERK
ZWAK
•
•
Sociale cohesie, verbondenheid met de kern, levendig verenigingsleven en organisatie
draagvlak zonder bovenlokale functie, weinig
evenementen. •
Bovenlokale aantrekkingkracht van scholen en kerk.
•
Aanwezigheid (potentieel) sterke voorzieningen-
perspectief). •
Sterke spreiding voorzieningen (zorg, welzijn, winkels en onderwijs) waardoor ze niet van elkaar
clusters (Dennenlaan lokaal winkelgebied, SugarCity met bovenlokale functies).
Zwak winkelcluster Oranje Nassaustraat (smal
kunnen profiteren. •
Geen aantrekkelijk verblijfsgebied en plek om te ontmoeten in Halfweg.
KANS
BEDREIGING
•
•
Concurrentie van (potentieel) sterke clusters rond
•
Verdwijnen van beeldbepalende gebouwen (kerk,
Bereidheid tot samenwerken tussen maatschappelijke voorzieningen (scholen en kerk).
•
“Reshuffle” voorzieningen Oranje Nassaustraat,
Halfweg > bedreiging winkelfunctie.
Dennenlaan, SugarCity, RKK. •
Integrale aanpak en combineren van functies, cultuurhistorie en openbare ruimte.
industrieel erfgoed). •
Verdere afname draagvlak voor de voorzieningen, uitkleding basispakket voorzieningen.
13 |
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 13
Economie/bedrijvigheid
Het terrein is gelegen aan het Rottepolderplein (kruising N200 en A9). PolanenPark is bestemd voor regionale en internationale ondernemingen in de hogere milieucategorieën (ondermeer bedoeld voor uitplaatsingen bij herstructureringsopgaven). Met de ontwikkeling van SugarCity en het NS station ontstaat ruimte voor nieuwe, specifieke bedrijvigheid. Daarmee kan een halt worden toegeroepen aan het verlies van arbeidsplaatsen. In de afgelopen periode zijn enkele grote bedrijven verdwenen zoals CSM, Byk en Wella. Aan de Haarlemmerstraat in Halfweg ligt een aantal verouderde bedrijven. Revitalisatie is op termijn nodig. Met de concentratie van bedrijvigheid op SugarCity, de Weeren en Polanenpark lijkt het voor de hand te liggen om daar waar bedrijven verplaatsen of stoppen een functiewijziging naar wonen te realiseren. Voor de gemeente is dit niet het enige uitgangspunt. De combinatie van wonen en werken biedt mogelijkheden om de levendigheid in de woonmilieus te vergroten (Structuurvisie 2035).
Perspectief Halfweg-Zwanenburg is door de strategische ligging (nabij Schiphol en Amsterdam) geschikt voor gemende bedrijvigheid. Met de ontwikkeling van SugarCity worden nieuwe doelgroepen aangeboord. De planlocatie leent zich niet voor intensieve bedrijvigheid, wel voor kleinschalige woon-werk-combinaties.
SWOT Economie
STERK
ZWAK
•
•
Vitale werklocaties bevinden zich buiten Halfweg
•
Relatief veel forensen, weinig werkgelegenheid in
•
Verouderde bedrijvenstrip en leegstand langs de
Strategische positie tussen Schiphol, Haarlem en Amsterdam, in combinatie met zeer goede bereikbaarheid (HOV en auto).
•
Grootste sectoren: commerciële dienstverlening en handel.
•
(SugarCity moet zich nog bewijzen). Halfweg zelf.
Relatief weinig uitkeringen WW/AO/ AWB en hoger
N200.
inkomen dan landelijk gemiddelde.
KANS
BEDREIGING
•
Relatief veel zelfstandig ondernemers in vergelijking
•
Aanhoudende economische crisis.
met het landelijk gemiddelde.
•
Onzekerheid over invulling kantoren en bedrijven
•
Wegtrekken jongeren door onvoldoende aanbod
•
Samenwerking en afstemming sterke sectoren en werklocaties binnen de metropoolregio.
SugarCity. woningen en voorzieningen.
14 |
Conclusies vanuit de analyse Regionale ontwikkelingen
Situatie dorpskern nijpend
De ontwikkelingsmogelijkheden van de dorpskern
In de dorpskern Halfweg is de achteruitgang zichtbaar.
Halfweg zijn niet los te zien van de regionale context.
Binnen de dorpskern liggen concrete opgaven
Belangrijke polen in de omgeving zijn SugarCity en
voor ondermeer onderwijs. In combinatie met de
de waterkom, recreatiegebied Spaarnwoude en het
bovengenoemde ontwikkelingen is sprake van een
dorpshart van Zwanenburg. De huidige programma’s
‘schuifpuzzel’ en mogelijke herverdeling van de programma’s.
en toekomstige ontwikkelingen hebben effect op de
Deze schuifpuzzel dienen de betrokken partijen te benutten
programmatische mogelijkheden van de dorpskern voor
om sterkere clusters binnen de regionale context te creëren.
wonen, werken en maatschappelijke en commerciële voorzieningen. Tussen Zwanenburg en Halfweg ligt
Een sterke kwaliteit van de dorpskern is het dorpse
vooral een opgave op het gebied van:
woonmilieu met enkele cultuurhistorisch markante
•
Draagvlak van en synergie tussen de winkelgebieden
gebouwen. Cultuurhistorische waarden in de buurt
en publieksvoorzieningen.
worden nog niet optimaal benut (leegstaande panden,
Samenwerking tussen de scholen en andere
stoomgemaal) en staan onder druk. Zo bestaan voor
maatschappelijke voorzieningen.
beide kerkgebouwen plannen voor herontwikkeling. Het
Werklocaties en woon-werkcombinaties.
dorpse karakter en de nabijheid van recreatiegebieden en
• •
cultuurhistorische waarden zijn een unique selling point voor Veel van deze ontwikkelingen vinden momenteel
de dorpskern binnen de omgeving. Een versterking van het
plaats zonder voldoende onderlinge afstemming,
dorpse karakter is ook mogelijk bij een verbetering van de
terwijl de opgave bij uitstek regionaal en over de
kwaliteit van de openbare ruimte, vooral langs de belangrijke
gemeentegrenzen heen opgepakt dient te worden.
routes. Dit is integraal onderdeel van de herontwikkeling van
Een betere samenwerking tussen partijen bij
de dorpskern.
ondermeer de verdeling van het programma en het benutten van verschillende identiteiten is van groot
Hoewel de scholen een belangrijke bovenlokale functie
belang. Investeringen worden dan maximaal benut,
vervullen is het aantal scholen groot en lopen de
voorzieningen krijgen een beter draagvlak.
leerlingenaantallen terug. Kansen liggen in een betere samenwerking en afstemming tussen de scholen. Van
De ontwikkeling van NS-station Halfweg-Zwanenburg,
belang is om de verschillende (religieuze) achtergronden
het nieuwe dorpshart Zwanenburg en SugarCity zetten
daarin een plek te geven. Er is wel behoefte aan goede
Halfweg opnieuw op de kaart. Er is sprake van een
aan de scholen gerelateerde voorzieningen zoals een
nieuwe dynamiek waarop de dorpskern kan aansluiten.
kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang. Een nieuwe gymzaal voor de scholen en de brandweer is nodig. Als die ook gebruikt kan worden voor voorstellingen van de verenigingen zou dat een goede aanvulling zijn. Voor overige maatschappelijke voorzieningen dient een goede afstemming met het toekomstige aanbod plaats te vinden. In het nieuwe dorpshart van Zwanenburg komen een nieuw dorpshuis, sporthal en bibliotheek, aan de Mientekade medische voorzieningen. Er is daarmee weinig ruimte voor nieuwe maatschappelijke voorzieningen aan de Oranje Nassaulaan. De winkelstrip aan de Oranje Nassaustraat is verouderd. Clustering van winkels is een natuurlijk proces, met de ontwikkeling van een nieuw boodschappencentrum op SugarCity en een nieuw dorpshart aan de Dennenlaan. Het winkelstripje aan de Oranje Nassaustraat kan langzaam transformeren tot een woon-werkstrip.
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 15
Perspectieven voor Halfweg-Zwanenburg Kiezen voor een duidelijke regionale positionering van de dorpskern De dorpskern van Halfweg neemt een strategische
In de eerste twee perspectieven staat het dorpse
positie binnen de regio in. De aanleg van het nieuwe
karakter centraal. De kansen voor de dorpskern Halfweg
NS-station versterkt die regionale positie. Voor de
liggen op het gebied van cultuurhistorie, het aanbieden
dorpskern is het van belang om een duidelijke eigen
van een dorps woonmilieu en een sterk cluster met
positie te kiezen tussen de drie polen Halfweg/
maatschappelijke voorzieningen. Ondanks de ruimere
Zwanenburg/SugarCity, omdat er veel concurrentie is
regelgeving blijft de Schipholcontour beperkingen
op het gebied van wonen, werken en commerciële en
en mogelijk verhoogde bouwkosten opleggen. Het
maatschappelijke voorzieningen. Herontwikkeling dient
derde perspectief speelt hierop in door Halfweg tot een
te leiden tot een toekomstbestendig en aanvullend
experimenteergebied te maken met een aanvullende
programma op het gebied van wonen en vitale
verruiming van de regelgeving. Dit biedt nieuwe kansen
maatschappelijke voorzieningen.
en positioneert Halfweg in de regio als voorbeeld voor duurzame ontwikkeling.
Er zijn drie perspectieven opgesteld die de mogelijke kaders voor de verdere ontwikkeling van de dorpskern Halfweg vormen: •
Dubbeldorp
•
Waterplein
•
Expo dorp
Huidige situatie: station opent in 2012, plannen voor SugarCity zijn goedgekeurd.
NS Halfweg-Zwanenburg
Sugar City
Gemaal
Zwanenburg
Halfweg
16 |
De kerk en de begraafplaats
Dorpse schaal
Dorpsgevoel
Sterk verenigingsleven
NS Halfweg-Zwanenburg
Sugar City
Gemaal
Zwanenburg
Halfweg
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 17
1 Dubbeldorp Ambitie
Consequenties voor de dorpskern
Het perspectief dubbeldorp gaat uit van de huidige
De maatschappelijke functies in Halfweg moeten
situatie, beperkte dynamiek en functioneren van het
samenwerken om sterk te kunnen staan. De scholen zijn
dorp op eigen kracht. Om het dorp Halfweg goed te laten
nu te klein om zelfstandig te blijven, het draagvlak voor
functioneren is samenwerking met Zwanenburg cruciaal.
winkels is beperkt. Dit betekent één brede school in plaats
Juist op het vlak van voorzieningen, maatschappelijk en
van drie, een goede plek voor de kerk, samen nadenken
commercieel, is afstemming noodzakelijk zodat functies
over multifunctionele ruimtes die bruikbaar zijn voor
voldoende draagvlak hebben. Het dorpsmilieu is de basis
uitvoeringen, vieringen en dorpsactiviteiten.
voor een aantrekkelijk leefmilieu. Ontmoetingsplekken zoals scholen, kerken en verenigingen spelen hierin
Het winkelstripje zal langzaam transformeren naar
een cruciale rol. Deze functies moeten voldoende
woningen met bedrijfsruimte en een enkele winkel. De
ruimte krijgen en ook een plek in het dorp die mede
dubbeldorp-gedachte kan ook tot uitdrukking komen in de
vormgeeft aan het belang van de functie in het dorp.
openbare ruimte. De Oranje Nassaulaan en Dennenlaan
In dit perspectief ligt voor Halfweg de nadruk op de
zouden één straat kunnen worden in het beeld: meer
maatschappelijke voorzieningen, de commerciële
dorpsachtig, zo mogelijk 30 km zone, smalle rijwegen,
voorzieningen zijn geconcentreerd in Zwanenburg
brede stoepen. Ook het toevoegen van groen zou de
rond de Dennenlaan. De ontwikkeling van SugarCity
beleving ten goede kunnen komen. Ook de komst van
is ongewis en wordt in dit perspectief beperkt
het station vraagt om het versterken van de openbare
meegenomen.
ruimte structuur. De Julianastraat richting het Dokter Baumannplein is de prettigste route binnendoor naar het station, zodat het niet nodig is helemaal langs de N200 te lopen. De verhuizing van de Dirk van den Broek van de Dennenlaan naar SugarCity is vrijwel zeker. Dit heeft gevolgen voor het winkelcentrum van Zwanenburg. Voor de Dennenlaan betekent het een grotere concentratie van voorzieningen, zodat het dorpshart niet te veel versnipperd wordt. De Zwanenburgerdijk zou aan kracht kunnen winnen door de nieuwe voetgangersbrug naar SugarCity. Voor Halfweg betekent dit een extra verbinding met SugarCity. SugarCity:
cultuurhistorie (huidige situatie)
Halfweg:
maatschappelijk
Zwanenburg :
commercieel
Cultuurhistorisch Maatschappelijk
Commercieel
18 |
Hergebruik silo's SugarCity
Het gemaal als baken aan het Waterplein
Nieuwe brug tussen Zwanenburg en SugarCity
Historische bebouwing aan het Dr. Baumannplein
Erfgoed SugarCity
NS Halfweg-Zwanenburg
Sugar City
Gemaal
Zwanenburg
Halfweg
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 19
2 Waterplein Ambitie
Consequenties voor de dorpskern
In dit perspectief worden de drie polen Halfweg,
Voor de programmering van de kavels aan de Oranje
Zwanenburg en SugarCity met elkaar in evenwicht
Nassaulaan is het verschil tussen perspectief 1 en 2
gebracht. SugarCity wordt een onderdeel van het
niet groot. Maatschappelijke voorzieningen en wonen
dorp met de komst van het station, de nieuwe
staan centraal. De kans bestaat dat de programmering
voetgangersbrug en het huisvesten van de grootste
onder druk komt als er ruimte ontstaat in Zwanenburg.
supermarkt (Dirk van den Broek). Het zwaartepunt van
Krimp in het winkelcentrum van Zwanenburg aan de
het dorp verschuift, SugarCity wordt een bestemming
Dennenlaan betekent dat er nog beter gekeken moet
voor de bewoners van Halfweg en Zwanenburg. De
worden naar de verdeling van functies over Halfweg en
routes tussen de drie kernen worden belangrijker. Een
Zwanenburg, aangezien er meer locaties beschikbaar
nieuwe verbinding tussen Halfweg en Zwanenburg
zijn. In dit perspectief zou een brede school of kerk ook
maakt het rondje compleet.
aan de Dennenlaan op zijn plek zijn, of bijvoorbeeld aan de Zwanenburgerdijk om het waterplein als centrale plek
Het Waterplein, centraal tussen de drie polen,
te benadrukken .
onderscheidt zich door de maat van het water en de aanwezigheid van cultuurhistorisch erfgoed
In de openbare ruimte staan de verbindingen met de
rondom. Het is een unieke plek die veel beter tot zijn
andere polen en de cultuurhistorie centraal. Het gemaal,
recht zou moeten komen. Met het station wordt
de kerken en de karakteristieke woonbebouwing worden
deze cultuurhistorische attractie goed bereikbaar
gekoesterd. Met de nieuwe voetgangersverbinding over
en kan deel gaan uitmaken van een recreatief rondje
het Waterplein ontstaat tegelijk een nieuwe route van
met recreatiegebied Spaarnwoude. Horeca rondom
Halfweg naar het station. Ook de oever bij het gemaal
het Waterplein, herbestemming van de gebouwen
kan een opknapbeurt gebruiken. Nog meer dan in het
van SugarCity, of tenminste de mogelijkheid van
vorige perspectief is de Julianalaan een belangrijke
bezichtiging, maken de plek aantrekkelijker.
schakel. Het dorp zou zich meer in oost-west richting kunnen versterken.
Met de ontwikkeling van SugarCity moet gezocht worden naar een goede verdeling van functies tussen
SugarCity:
de drie polen. SugarCity is een kans voor Halfweg,
Halfweg:
cultuur historie
commercieel
hierdoor neemt de bestemmingswaarde van Halfweg
Zwanenburg :
maatschappelijk
toe. Functies als een hotel passen beter bij SugarCity, Halfweg zou zich moeten richten op maatschappelijke functies en woningbouw, wat niet mogelijk is op SugarCity onder de huidige regelgeving.
Commercieel Cultuurhistorisch
Maatschappelijk
20 |
Hergebruik gebouwen
Groene gevel in Londen
Electrisch vervoer
Gebruik van het water
Woningen onder het dak in Herne , Duitsland
NS Halfweg-Zwanenburg
Sugar City
Gemaal
Zwanenburg
Halfweg
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 21
3 Experimentdorp Ambitie
Consequenties voor de dorpskern
Halfweg heeft uitzonderlijke omstandigheden door de
Met de mogelijkheid van woningbouw op SugarCity
overlast van Schiphol, de N200 en het spoor. Mensen
ontstaan er nieuwe kansen voor de maatschappelijke
die hier gaan wonen hechten veel waarde aan factoren
functies in Halfweg. Er ontstaat een betere balans tussen
als woninggrootte, woningprijs en dorps wonen en
de drie polen en de maatschappelijke voorzieningen
nemen het lawaai voor lief. Daarbij is de centrale ligging
in het dorp hebben meer toekomst: er kan gedacht
tussen Amsterdam en Haarlem en de komst van het
worden aan groei in plaats van krimp. Er wordt een uniek
station van grote waarde. Dit alles, en het feit dat
woonmilieu toegevoegd aan het dorp, het station krijgt
het gaat om een dorp met beperkte omvang, maakt
genoeg reizigers. Dit perspectief biedt een heel andere
Halfweg/Zwanenburg een perfecte locatie voor een
toekomst voor Halfweg, een uitweg uit de impasse. Een
experimenteerdorp waar soepeler wordt omgegaan met
belangrijke consequentie is dat er kansen komen voor
de milieuregelgeving. Meer vrijheid ter compensatie van
woningbouw in SugarCity.
de hinder. Dat betekent ruimte voor woningbouw op SugarCity, meer mogelijkheden voor wonen of andere
Een aantal plekken dat nu lastig is om te ontwikkelen,
geluidsgevoelige functies aan de Haarlemmerstraatweg
zoals de kavel direct aan de N200, krijgt nieuwe
en nadenken over functiemenging op het
mogelijkheden. In dit perspectief wordt ook van de
bedrijventerrein de Weeren. Alle actuele vraagstukken
scholen en kerk verwacht dat ze hun ambitieniveau hoog
zijn hier voor handen.
leggen; een duurzame school, met schooltuinen , een eigen kas en misschien een specifiek onderwijssysteem
Aan die vrijheid kan de ambitie gekoppeld worden om
zou hierbij aansluiten, kan leerlingen van buiten Halfweg
Halfweg het meest duurzame dorp van de provincie
trekken en zelfs een vestigingsfactor voor SugarCity zijn.
te maken, een voorbeeldproject op het gebied van
Ook de kerk zou kunnen denken over dubbelgebruik en
regelgeving en verduurzaming. Dit perspectief gaat
toegevoegde waarde voor het dorp.
uit van hoge ambitie, maximale betrokkenheid van de provincie en grote inzet van diverse stakeholders. De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude kan dit niet alleen. De gemeente heeft beperkte mogelijkheden en zal zich alleen kunnen richten op faciliteren, niet op actief zelf ontwikkelen. Er moeten initiatiefnemers, bewoners, ondernemers of bedrijven zijn die dit perspectief vorm gaan geven. Ook provincie en Rijk moeten faciliteren.
22 |
Cultuurhistorisch/ commercieel Cultuurhistorisch/ maatschappelijk
Maatschappelijk /commercieel
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 23
Conclusies vanuit de perspectieven Lokaal versus regionaal Dubbeldorp en Waterplein zijn twee perspectieven
De keuze voor het Experimentdorp is een expliciete
die in elkaars verlengde liggen. Het verschil zit in
keuze die door provincie en Rijk gemaakt zou moeten
de ontwikkeling van SugarCity. Die ontwikkeling
worden. Het perspectief Experimentdorp gaat niet over
heeft de gemeente niet in de hand, maar er kan wel
een ruimtelijk model, maar over het vergroten van de
samengewerkt worden met de ontwikkelaar om te
mogelijkheden en het stellen van een hoge ambitie.
komen tot een ontwikkeling die voor alle partijen
Die ambitie moet duidelijk worden uitgesproken. Alle
aantrekkelijk is. De verbinding voor langzaam verkeer
betrokken partijen moeten hier helemaal in meegaan.
over het Waterplein is zo’n investering die voor beide
Daar liggen ook grote kansen: woningbouw op
partijen interessant is. De ontwikkeling op de kavels
SugarCity zou een impuls zijn voor het dorp, kavels
moet daarom in het licht worden gezien van tenminste
die nu al tijden niet te ontwikkelen zijn, zoals langs de
een goede samenwerking. Uitgangspunt is dat Halfweg
Haarlemmerstraatweg, kunnen ontwikkeld worden.
tenminste een goede school en een plek voor de kerk of
Ook lokale projecten, zoals de herhuisvesting van school
andere ontmoetingsruimte moet kunnen bieden.
en kerk, kunnen profiteren van de mogelijkheden en zich onderscheiden van een gewone school in Zwanenburg of
Door de twee eerste perspectieven over elkaar te leggen ontstaat het beeld van een dorp met drie polen met elk hun eigen kwaliteiten: SugarCity:
commercieel - cultuurhistorie
Halfweg:
cultuurhistorie - maatschappelijk
Zwanenburg: maatschappelijk - commercieel Voor Halfweg betekent dat goed nadenken over de mogelijkheden van het cultuurhistorisch erfgoed. Een kerk, zowel de hervormde aan de Haarlemmerstraatweg als de katholieke kerk in het dorp, is een baken in het dorp en een herkenningspunt in de regio. De betekenis reikt verder dan alleen de functie of het dorp. Juist het zicht vanaf de ringvaart, de dijken bij het Noordzeekanaal of de Haarlemmerstraatweg geven deze gebouwen hun betekenis voor de regio. Het verlies van de bakens betekent een verlies aan identiteit en ruimtelijke kwaliteit.
Osdorp.
24 |
1 2 7
6
3 4 5
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 25
Ontwikkelstrategie voor de dorpskern De opgave De perspectieven vormen de kaders voor revitalisering
Wonen
van de dorpskern. Op basis van een gekozen
Verdichting met woningen en woonwerkeenheden.
perspectief kunnen de beschikbare kavels aan de
Aansluiten bij het unique selling point van dorps
Oranje Nassaustraat worden herontwikkeld. Op
woonmilieu dicht bij stad en landschap. Betaalbare
welke (beschikbare) plek kun je het beste investeren
woningen voor starters en ouderen. Ruimere
om het Waterplein te realiseren? Wat is de rol van de
eengezinswoningen voor een stap in wooncarrière
pierenbadlocatie daarin?
vanuit Amsterdam/Haarlem. Mogelijkheden om te
Voor de dorpskern zijn de volgende opgaven leidend.
experimenteren met CPO en/of mix wonen en werken onderzoeken.
Scholen De scholen zijn nu gehuisvest in drie gebouwen en
De detailhandel aan de winkelstrip heeft weinig
hebben drie gezindten. Wat leerlingenaantal betreft
toekomst. De gemeente kan transformatie naar
zou één school voldoende zijn. Op korte termijn is er
dienstverlening en woon-werkcombinaties faciliteren.
behoefte aan een nieuwe sportzaal die ook door de brandweer gebruikt kan worden. Het zou ideaal zijn als
Openbare ruimte
deze ook geschikt is voor het geven van voorstellingen
De veranderingen in het dorp, met name door de
en uitvoeringen. Het scholenprogramma behelst:
komst van het station, vinden ook hun weerslag in de
•
nieuwe gymzaal;
openbare ruimte: de Oranje Nassaustraat als verbinding
•
gemeenschappelijk, groot, flexibel, multifunctionele
met Zwanenburg, de Julianastraat als binnendoor
accommodatie: 16 lokalen, flexibel indeelbaar,
route naar stoomgemaal en NS-station, een nieuwe
multi-inzetbaar (ook voor en na schooltijd/buiten
voetgangersverbinding naar SugarCity. Hierbij hoort
schooldagen), ook voor andere doelgroepen;
opwaardering van de openbare ruimte rondom het
•
gemeenschappelijk speelplein;
pierenbadje en aangrenzende straten.
•
koppeling met andere voorzieningen: BSO, GGD/
Daarnaast speelt het verbeteren van de
zorgadvies/logopedie, aanverwante instanties;
verkeersveiligheid rond de scholen: voor de leerlingen
alternatieve locatie voor jeugdvereniging Don Bosco.
(onder meer oversteek Oranje Nassaustraat) en
•
afwikkeling autoverkeer (kiss & ride-plekken). Veel
Kerk
ouders brengen kinderen met de auto.
De bouw van een nieuw kerkgebouw met 150 zitplaatsen (kavel van 800 m2) in de nabijheid van de begraafplaats:
Beschikbare kavels
de kerk heeft aangegeven een kleiner en beter bruikbaar
Aan de Oranje Nassaustraat zijn de volgende kavels
gebouw te willen en hecht daarbij veel waarde aan een
beschikbaar voor herontwikkeling;
gebouw met een kerkelijke uitstraling.
1
hoekkavel aan de Haarlemmerstraatweg;
2
Prinses Margrietschool;
3
pierenbadje;
4 Jozefschool 5
Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk en de bijgebouwen: de pastorie, de ontmoetingsruimte en de kosterwoning;
6
winkelstripje aan de Oranje Nassaustraat;
7
Halverwegeschool.
26 |
Rekeninstrument
Rekenuitgangspunten
De toolbox voor Halfweg is gevuld met een staalkaart
De berekeningen zijn zeer globaal en bedoeld om
van inrichtingsvarianten per deelgebied. De matrix
(financieel) kansrijke modellen van de kansarme
geeft de mogelijkheden per kavel aan. Met behulp
modellen te kunnen onderscheiden. De resultaten
van de toolbox kunnen, door per deelgebied een
kennen een forse bandbreedte, maar zijn wel waardevol
inrichtingsvariant te selecteren, globale modellen
in de onderlinge vergelijking van modellen.
samengesteld worden voor de toekomstige ontwikkelingsrichting voor het centrumgebied van
Er is met name gekeken naar de herontwikkeling van
Halfweg. De toolbox rekent dan direct door wat globaal
de drie scholen (Halverwege, Margriet en St. Jozef) en
de financiële gevolgen van het samengestelde model
van een nieuw kerkgebouw, de kosten van bouw- en
zijn.
woonrijpmaken, de eventuele verwervingskosten zodra ontwikkeld gaat worden op grondgebied van derden,
Met de toolbox kunnen alle mogelijkheden getest
en de eventuele grondopbrengsten bij toevoeging
worden. Het is daarbij niet zo dat alle modellen even
van woningen. De ingrepen in de deelgebieden
goed zijn. Er zijn een aantal combinaties uitgewerkt rond
kunnen in de tijd worden gefaseerd, waarmee de
3 thema’s:
saldi ook netto contant berekend kunnen worden. Bij
1
nieuwbouw van scholen worden eventuele kosten van
minimaal ingrijpen;
2 cultuurhistorie en maatschappelijke functies 3
een tijdelijke huisvesting meegenomen. Normaliter
centraal;
kunnen de kosten van herontwikkeling van scholen
maximale verdiencapaciteit.
(deels) gedekt worden uit bijdragen van het Rijk. De financieringsmogelijkheden van de nieuwbouw van
Vervolgens zijn die modellen getoetst op de criteria
scholen zijn echter nog niet in de berekeningen verwerkt.
ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie, maatschappelijk
Een negatief saldo hoeft dus nog niet te betekenen
rendement, planning /logistiek en financiën.
dat het plan financieel onhaalbaar is! Ook wordt er geen rekening gehouden met eventuele boekwaarden/ inbrengwaarden van de scholen. In bijlage 1 is een rekenvoorbeeld opgenomen met de gehanteerde kosten-/opbrengstenposten en eenheidsprijzen. Er wordt financieel geen onderscheid gemaakt tussen hergebruik van bestaande gebouwen en nieuwbouw. Of hergebruik goedkoper of duurder is dan nieuwbouw vergt nader onderzoek.
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 27
Nulmodel
Doorrekening modellen
Zoals hiervoor al beschreven is doorrekening met de
De modellen die in dit rapport zijn opgenomen zijn
toolbox vooral geschikt om modellen met elkaar te
allen met de toolkit doorgerekend. Het zijn slechts
kunnen vergelijken. Daarom worden de resultaten
ruwe berekeningen. Er zijn financieel forse verschillen
afgezet tegen de resultaten van een zogenoemd
tussen de modellen (zie overzicht in bijlage 1). Het is
ijkmodel. Het nulmodel beschrijft de huidige situatie van
interessant dat er alternatieve modellen bestaan die
een aantal plannen en ideeën zonder veel samenhang.
financieel kunnen concurreren met het nulmodel,
Dit is de situatie die aanleiding is geweest voor deze
waarbij een groter deel van de karakteristieke gebouwen
assist.
gehandhaafd kan worden, en waarbij meer openbaar gebied wordt vernieuwd. Wel worden de lasten en lusten
Het nulmodel gaat uit van een situatie waarin:
op een andere manier verdeeld tussen de kerk en ‘de
•
geen samenwerking is tussen de scholen, ieder
overige partijen’. Ruimtelijke opties worden haalbaar
voor zich een nieuw schoolgebouw ontwikkelt
door de samenwerking van planeigenaren binnen een
met dezelfde omvang en op dezelfde locatie als
vereveningsfonds.
de huidige school, en daarvoor ieder haar eigen tijdelijke huisvesting regelt; •
de kerk probeert om financieel zo gunstig mogelijk op haar eigen terrein te herontwikkelen (door uitgifte van woonkavels), zodat zij tegen zo laag mogelijke kosten een nieuw kerkgebouw kan betrekken;
•
er nergens wordt geïnvesteerd in vernieuwing van het openbaar gebied, met uitzondering van het gebied rond de kerk (in verband met de nieuwbouw van woningen, op kosten van de kerk).
De doorrekening laat voor de kerk een tekort zien van circa € 0,2 miljoen (gat tussen kosten van slopen, bouwrijp- en woonrijpmaken en bouwkosten nieuwe kerk en opbrengsten uit gronduitgifte ten behoeve van woningen). Voor de ‘overige partijen’ (lees: scholen en gemeente) zijn de kosten circa € 5,9 miljoen (netto contant circa € 4,8 miljoen). In de bijlage is de onderbouwing van de berekening opgenomen, met een totaal negatief saldo van € 6,1 miljoen op prijspeil.
28 |
Behoud en hergebruik: gebouwen blijven zo veel mogelijk staan maar wisselen van gebruiker.
kerk
school
school school ?
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 29
1
Behoud en hergebruik
Maatschappelijk rendement
In deze combinatie blijven alle gebouwen staan. Dit
School en kerk hebben nieuwe huisvesting.
model is gemaakt om te onderzoeken of behoud en hergebruik financieel gunstig is en welke ruimtelijke
Planning /logistiek
kwaliteiten dit kan opleveren. Er wordt onderzocht in
De functies komen in elkaars gebouwen, dat
hoeverre dit mogelijkheden biedt voor de herhuisvesting
betekent dat de kerk moet wachten tot de scholen
van school en kerk. De Margrietschool en de Jozefschool
zijn samengevoegd. Dit creëert een ongewenste
fuseren op de locatie van de Jozefschool. Hiervoor zal
afhankelijkheid.
beperkt uitgebreid moeten worden met een gymzaal en twee klaslokalen. De tijdelijke huisvesting van Don
Mogelijke fasering
Bosco moet hiervoor verdwijnen. De locatie van de
Stap 1: Margrietschool trekt in bij Jozefschool, nieuwe
Margrietschool komt dan beschikbaar voor de kerk. De school zou verbouwd kunnen worden tot kerk en de bebouwing van de buitenschoolse opvang kan gesloopt worden zodat er een voorplein aan de Oranje
sporthal op plek Don Bosco. Stap 2: kerk verbouwt de Margrietschool tot nieuwe kerk. Stap 3: verkoop vastgoed rondom de kerk als
Nassaustraat ontstaat. Het huidige kerkgebouw komt
woningen, kerk hergebruiken als
leeg. De pastorie, kosterswoning en ontmoetingsruimte
bedrijvencentrum/ bijzondere functie.
kunnen verkocht worden als woonhuis. Voor de kerk moet een nieuwe bestemming gezocht worden,
Financiën
eventueel in relatie tot de school.
Door het hergebruik lijkt dit model goedkoop, maar renovatie is vaak even duur als nieuwbouw. Daar is in de
Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
berekening van uitgegaan en daarom scoort dit model
Weinig toegevoegde waarde ten opzichte van het
–€ 2,1 miljoen ten opzichte van het nulmodel.
bestaande. De kerk is meer aan de straat te gesitueerd, maar heeft minder uitstraling. Onduidelijke bestemming
Conclusies
van de kerk maakt dit model kwetsbaar.
Dit model heeft als belangrijke kwaliteit dat het kerkgebouw blijft staan. Het mogelijk voordeel dat zou kunnen ontstaan door alle locaties samen te beschouwen wordt niet maximaal benut. Er wordt weinig kwaliteit toegevoegd aan het dorp. Het feit dat er geen nieuwe gebruiker is voor de kerk maakt dit model kwetsbaar: als niemand de kerk wil kopen gaat de ruil niet slagen. Er is geen functie toegekend aan de bestaande gebouwen van de kerk. Het model zou aansluiten bij perspectief 1, dubbeldorp.
Stap 2
Stap 1
30 |
Voorbeeld van een school in een kerk (Hengelo)
Huidige kerk
Montage: door de kerk wit te schilderen ontstaat een heel andere ruimte
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 31
2 Behoud cultuurhistorisch waardevolle panden In de modellen 2 wordt uitgegaan van het behoud van het kerkcluster. De scholen worden hiervoor de nieuwe gebruiker. Juist het feit dat het om een cluster van gebouwen gaat met een aantrekkelijke
speelplaats
buitenruimte maakt het geheel zeer geschikt voor een school. De volkstuinen worden schooltuinen, er zijn twee schoolpleinen voor onderbouw en bovenbouw en er is ruimte voor het toevoegen van nieuwbouw.
speelplaats peuters
Ruimtes zoals de pastorie of de ontmoetingsruimte lenen zich voor gebruik als naschoolse opvang. De kerk zelf kan verbouwd worden tot sportzaal annex
school werktuinen
buurtzaal. De scholen hebben behoefte aan een nieuwe sportzaal, maar er is ook vraag naar een ruimte waar de verschillende verenigingen hun uitvoeringen kunnen houden. Daarnaast wordt in alle modellen de openbare ruimte structuur versterkt door bebouwing toe te voegen op de plek van het pierenbadje. Door de groene ruimte af te schermen van de drukke Oranje Nassaustraat en voorkanten aan het groen te maken ontstaat een nieuwe groene ruimte die aansluit op de openbare ruimte richting de kerk en richting de Margrietschool. Twee doodlopende straatjes vormen samen een nieuw plantsoen. De variabele in deze modellen is de positie van de kerk.
De verschillende buitenruimtes en gebouwen zijn goed bruikbaar voor een school.
32 |
2A Kerk naast pierenbadje Een nieuwe kerk zou goed op de kruising van de
Planning /logistiek
Oranje Nassaustraat en de Julianastraat gebouwd
De kerk kan direct beginnen, met parallel daaraan kan
kunnen worden. De locatie is nu beschikbaar en door
de Jozefschool worden uitgebreid, hiervoor hoeft de kerk
de ligging aan de centrale kruising van het dorp zeer
niet te wijken.
geschikt voor een kerk. De Oranje Nassaustraat is de hoofdstraat richting Zwanenburg, de Julianastraat kan
Mogelijke fasering
zich ontwikkelen tot de route naar het station en het
Stap 1: nieuwbouw kerk op pierenbadlocatie.
gemaal. Bovendien ligt de andere kerk van het dorp aan
Stap 2: alle scholen samen in en rondom de kerk.
deze route.
Stap 3: woningbouw op de schoollocaties .
Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
Financiën
Veel toegevoegde waarde ten opzichte van het
Dit model is € 0,5 miljoen duurder dan het nulmodel en
bestaande. De kerk komt op een prominente plek in het
daarmee relatief gunstig.
dorp, beter in het zicht. Het kerk cluster krijgt een sterke
Conclusies
bestemming met de school.
Dit model is ruimtelijk en programmatisch erg
Maatschappelijk rendement
interessant. De kerk krijgt een prominente plek in het
Optimale herhuisvesting.
dorp, passend bij de functie. De route richting Waterplein krijgt meer gewicht. De school in het kerkensemble is de goede match tussen gebouw en functie: in de luwte, genoeg buitenruimte, flexibel door de verschillende gebouwen. Het model vertegenwoordigt cultuurhistorie en maatschappelijke functies beide op een positieve manier. Dit model past goed in het perspectief Waterplein.
De kerk komt op een prominente plek in het dorp te liggen, meer in het zicht. Achter de kerk ontstaat een nieuwe groene ruimte.
Stap 3
wonen
Stap 3
Stap 1 kerk school
Stap 2 school
multifunctionele ruimte
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 33
2B Kerk aan Haarlemmerstraatweg
Planning /logistiek
Een andere interessante plek voor de kerk is aan de
De bouw van de kerk kan direct beginnen en parallel
Haarlemmerstraatweg, bij de entree van het dorp.
daaraan kan de Jozefschool worden uitgebreid, hiervoor
Voor de aanleg van de Haarlemmerstraatweg stond de
hoeft de kerk niet te wijken.
kerk op het Dokter Baumannplein, ter plaatse van de Haarlemmerstraatweg. De kerk zou dus weer min of
Mogelijke fasering
meer terugkomen op de oude positie.
Stap 1: Margrietschool fuseert met Jozefschool.
In dit geval is de nieuwe openbare ruimte parallel aan
Stap 2: nieuwe kerk aan de Haarlemmerstraatweg,
de Oranje Nassaustraat niet alleen mooi, maar ook
nieuwe route binnendoor verbindt kerk met
noodzakelijk voor het functioneren van de kerk. Hiermee
begraafplaats, woningen op locatie Margrietschool.
ontstaat een nieuwe route binnendoor die de kerk
Stap 3: Halverwegeschool verhuist ook naar kerk,
verbindt met de begraafplaats, zodat bij begrafenissen
woningbouw op deze plek .
een rustige route voor de rouwstoet mogelijk is.
Financiën Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
Dit model is € 2,1 miljoen duurder dan het nulmodel en
In dit model is de kerk bijna een vervanging van de
daarmee relatief duur. De verwerving van de panden aan de
hervormde kerk aan de Haarlemmerstraatweg.
Haarlemmerstraatweg is daarin de belangrijkste factor.
Goede architectuur, een baken aan de straat is hierbij essentieel. Dat is tegelijk een risico, want het budget van
Conclusies
de kerk zal niet heel groot zijn. Het kerk-cluster krijgt een
In dit model is de afhankelijkheid tussen kerk en
sterke bestemming met de school.
scholen iets groter. Het model is voor de kerk pas echt aantrekkelijk als de Margrietschool is verhuisd en
Maatschappelijk rendement
de route binnendoor is gerealiseerd. Dat is dan ook
Goede herhuisvesting, loopafstand naar begraafplaats
de grote kans van dit model: er ontstaat een nieuwe
iets langer
aantrekkelijke openbare ruimte die kerk en begraafplaats verbindt en structuur geeft aan een wat rommelig stukje met doodlopend straatje bij de Margrietschool.
De kerk aan de Haarlemmerstraatweg. Een nieuwe openbare ruimte verbindt kerk met begraafplaats
kerk
Stap 2
Stap 1 school school
multifunctionele ruimte
Stap 3
34 |
2C Kerk aan de ringvaart
Planning /logistiek
Een derde optie voor de kerk is aan de Ringvaart op eigen
De bouw van de kerk kan direct beginnen met
terrein. De kerk ligt dan tegen de begraafplaats, aan
nieuwbouw en parallel daaraan kan de Jozefschool
de andere kant. Hier is de bereikbaarheid van de kerk
worden uitgebreid, hiervoor hoeft de kerk niet te wijken.
een mogelijk knelpunt. De kerk kan via het Remisepad worden bereikt. De Mientekade of de Beatrixstraat
Mogelijke fasering
kan de aanrijroute zijn. Deze plek is vanuit regionaal
Stap 1: nieuwbouw kerk aan de Ringvaart.
oogpunt interessant omdat nieuwe recreatieve routes
Stap 2: alle scholen samen in en rondom de kerk.
ontstaan langs de Ringvaart die de haven en nieuwe
Stap 3: woningbouw op de schoollocaties.
voetgangersbrug verbinden met het dorp. Ook is de kerk een baken aan het water voor de recreatievaart.
Financiën
De Ringvaart is in Halfweg voor een groot deel
Dit model is € 0,7 miljoen duurder dan het nulmodel.
geprivatiseerd, een maatschappelijke functie zou hier
Conclusies
een toevoeging zijn.
De kerk kan hier op eigen terrein bouwen. Voor het dorp
Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
is deze variant minder interessant, al is ook in dit model
De kerk helpt de Ringvaart te versterken. Het kerkcluster
een groenvoorziening op de plek van het pierenbadje
krijgt een sterke bestemming met de school.
voorzien. Ook zijn extra routes naar de ringvaart mogelijk.
Maatschappelijk rendement Goede herhuisvesting en koppeling aan begraafplaats.
De kerk mooi aan het water, maar minder verbonden met het dorp.
wonen
wonen wonen
Stap 2
school school
Stap 3
multifunctionele ruimte
Stap 1 kerk
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 35
3A Maximale nieuwbouw
Mogelijke fasering
Dit model onderzoekt het maximale rendement van de
Stap 1: kerk bouwt eigen gebouw op terrein, sloopt oude
locaties door uit te gaan van nieuwbouw op de locatie
gebouwen en voegt woningen toe.
van de kerk. Hierbij gaat cultureel erfgoed verloren
Stap 2: scholen fuseren op kavel van Margrietschool en
en komt veel wonen terug. De identiteit van het dorp
zo nodig aan Haarlemmerstraatweg.
zal hierdoor flink veranderen. De Oranje Nassaustraat
Stap 3: andere kavels woningbouw.
krijgt een nieuwe entree met de school. Het verlies aan cultuurhistorische waarde is hierin niet meegerekend.
Financiën Dit model scoort € 0,3 miljoen beter dan het nulmodel en
Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
daarmee relatief gunstig.
Het kerkcluster en de bebouwing aan de Haarlemmerstraatweg worden gesloopt. Hierdoor blijft
Conclusie
er weinig over van de ziel van het dorp.
Financieel is dit het gunstigste model, maar op alle andere vlakken scoort dit model slecht. Het ensemble van de kerk
Maatschappelijk rendement
gaat verloren en daarmee een baken in de regio. De school
De school ligt op een lastige plek aan de
komt aan de Haarlemmerstraatweg, hier verdwijnt ook
Haarlemmerstraatweg, waarbij fijnstof en geluid
historische bebouwing. De school ligt excentrisch en relatief
belemmeringen zijn. De kerk ligt relatief verstopt.
ver van Zwanenburg, op een plek die belast is door geluid en fijnstof. Ook is de vraag of een school het beste uithangbord
Planning /logistiek
is voor Halfweg aan de N200. Een meer beschutte plek zou
Nieuwbouw wordt beter als er eerst gesloopt wordt en
beter zijn. Wat betreft de afzetbaarheid van de woningbouw
daarna een nieuwe kerk gebouwd. De kerk heeft dan
is het gevolg van de financieel-economische crisis op de
tijdelijke huisvesting nodig. Kerk en school zijn in dit
woningmarkt dat de mobiliteit terugloopt en de vraag
model onafhankelijk van elkaar.
verschuift van duur naar goedkoop, en van koop naar huur. Een marktconforme aanpak impliceert dus voorlopig minder koopwoningen en meer ruimte voor huurwoningen. Dit heeft invloed op de opbrengsten van de woningen.
In dit model blijft weinig over van de cultuurhistorische waarden rondom de Oranje Nassaustraat.
school multifunctionele ruimte school wonen
Stap 3 Stap 2
Stap 3 wonen
Stap 1 Stap 1 kerk
36 |
3B Kerk op pierenbadje, nieuwbouw op alle schoollocaties, kerklocatie als school
Financiën
Dit model probeert de voordelen van model 2A te combi-
daarmee gunstig.
Dit model is € 0,5 miljoen beter dan het nulmodel en
neren met het rendement van model 3A. Door de Jozefschool te vervangen door woningbouw wordt het model
Conclusies
rendabeler. De kerk kan op de plek van het pierenbadje
Dit model is financieel gunstig door veel woningbouw.
eenvoudig bouwen.
Door de Jozefschoollocatie te bebouwen komt het model boven het ijkmodel uit. Hierbij is echter niet gekeken
Ruimtelijke kwaliteit + cultuurhistorie
naar de afzetbaarheid van de woningbouw en de mo-
De kerk blijft behouden, maar de vraag is of het cluster
gelijkheden binnen de beperkingen van Schiphol. Het
behouden kan worden.
zal een hele toer worden om de school goed in te passen rondom de kerk. Hierbij zal niet het hele ensemble
Maatschappelijk rendement
behouden kunnen blijven. Dit model is te lezen als het
Goede plek voor school en kerk.
pragmatische tussenmodel: de kerk blijft staan, een mooie nieuwe plek voor school en kerk en een financieel
Planning /logistiek
haalbaar plan.
De kerk kan direct beginnen met bouwen. Parallel daaraan kan de school gaan bouwen rond de kerk, dit zal impact hebben op de kerk. Andere optie is dat de scholen pas kunnen bouwen als de kerk verhuisd is.
Mogelijke fasering Stap 1: nieuwbouw kerk op pierenbadlocatie. Stap 2: alle scholen samen in en rondom de kerk. Stap 3: woningbouw op de schoollocaties.
Dit model zoekt het midden tussen model 2A ( ruimtelijke kwaliteit) en 3A (opbrengsten).
Stap 3 wonen
Stap 3 wonen
Stap 1
kerk
school
multifunctionele ruimte
Stap 2
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 37
38 |
Aanbevelingen Halfweg in de regio Halfweg is een dorp met een eigen identiteit op een
Door de wensen van de verschillende eigenaren te
strategische plek in de regio. Het dorp onderscheidt
combineren met ambities van het dorp en de regio
zich door het specifieke dorpse woonmilieu met
wordt gewerkt aan waardecreatie. Deze ontbreekt als
laagbouwwoningen, een sterk verenigingsleven en een
per kavel en per eigenaar naar een oplossing wordt
groot groengebied op loopafstand. Alles op 15 minuten
gezocht. Het geheel is meer dan de som der delen.
van Amsterdam en 10 minuten van Haarlem. De plek
Halfweg kan nu richting geven aan het karakter van het
wordt versterkt door de komst van een station: 4 treinen
dorp.
per uur brengen je nog sneller in de stad. Tegelijk moet er op regionaal niveau worden bepaald Het dorp kent drie polen met elk hun eigen kwaliteiten:
of de inzet op het gebied van cultuurhistorie als impuls
•
SugarCity: commercieel - cultuurhistorie
voor de ontwikkeling van een duurzaam dorp kansrijk is.
•
Halfweg: cultuurhistorie - maatschappelijk
Dit is een langduriger traject, waarbij de provincie een
•
Zwanenburg : maatschappelijk - commercieel
belangrijke rol speelt.
Op dorpsniveau is ingrijpen noodzakelijk. De
Tenslotte ligt er een taak bij de provincie om na
verloedering moet tot staan worden gebracht. Er
te denken over het Experimenteerdorp: is het
moeten ingrepen worden gedaan, de kerk wacht op een
interessant en mogelijk om Halfweg aan te wijzen als
oplossing, de scholen hebben prioriteit.
experimenteerlocatie waarbij meer mag dan met de
Als daarbij alleen wordt gekeken naar de belangen
huidige milieuregels het geval is? De consequenties
van eigenaren afzonderlijk op korte termijn, is dat een
hiervan worden op de kavels van Halfweg niet direct
gemiste kans.
zichtbaar, maar zullen voor het dorp als geheel en SugarCity in het bijzonder veel effect hebben.
Lokaal gaat het om samenwerking tussen de gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Haarlemmermeer en de ontwikkelaar van SugarCity. De drie polen kunnen elkaar versterken en moeten programma’s onderling goed afstemmen. Kansen ontstaan door integraliteit.
Cultuurhistorisch/ Commercieel
Cultuurhistorisch/ Maatschappelijk
Maatschappelijk/ Commercieel Balans zoeken tussen de drie kernen van Halfweg-Zwanenburg
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 39
Dorpskern Halfweg De dorpskern van Halfweg heeft ernstig te leiden onder
In dit licht bezien ontstaat een sterke voorkeur voor de
achterstallig onderhoud. Het is duidelijk dat winkels
modellen waarbij het ensemble van de katholieke kerk
hier te weinig draagvlak hebben. Maatschappelijke
behouden blijft en een nieuwe functie krijgt. Ze sluiten
functies staan onder druk. Door samen te werken
aan bij de ambitie van Halfweg om dorps te blijven, het
kunnen de maatschappelijke functies elkaar versterken
karakter te versterken en zich te onderscheiden in de
en toekomstbestendig worden. De rijke historie van het
regio.
dorp is afleesbaar aan de bebouwing: het gemaal, de kerken, de bebouwing aan de Haarlemmerstraatweg.
Model 2A is sterk omdat het de structuur van het dorp
Cultuurhistorie en maatschappelijke functies vormen
versterkt met de kerk op een prominente plek op de
samen de basis voor de dorpskern.
kruising en het kerkensemble in zijn geheel behouden blijft. Vanuit financieel oogpunt is model 3B interessant:
Aanbevolen wordt om de cultuurhistorie van Halfweg
behoud van de kerk, en het beste resultaat. Hierbij
te behouden en te koesteren. Hiermee onderscheidt
moet de inpassing van de school wel verder onderzocht
het dorp zich in de regio. Met behoud van de bakens
worden. Beide modellen gaan uit van de kerk op de plek
in het landschap wordt ook een provinciaal belang
van het pierenbadje en woningbouw op de locaties van
gediend. Door het accent op cultuurhistorie te leggen
de scholen.
wordt Halfweg toeristisch interessanter. Door haar
Model 2A is 0,5 miljoen duurder dan het nulmodel,
strategische ligging nabij het recreatiegebied zal het
model 3B is 0,5 miljoen beter dan het nulmodel. Er
nieuwe station bij Halfweg een belangrijk overstappunt
zijn verschillen in de resultaten per eigenaar. Met een
worden. Versterking van het cultuurhistorisch karakter
verevening tussen de eigenaren kan voorkomen worden
kan toeristen verleiden om niet alleen over te stappen
dat de parochie de drager wordt van de hoogste lasten.
maar ook te verblijven in Halfweg.
Model 2A: kerk ensemble volledig behouden
Model 3B: alleen de kerk behouden, school er omheen
40 |
Samenwerking tussen de maatschappelijke functies
Uit de globale financiële verkenning is een aantal
levert niet alleen interessantere modellen voor de
zaken gekomen die kunnen helpen bij een verdere
dorpskern op, maar is ook op de langere termijn
planvorming:
essentieel om het dorpsleven te faciliteren. Denk
•
Samenwerking van de scholen bij eventuele
aan verdere samenwerking tussen kerk, scholen en
nieuwbouw kan leiden tot kostenbesparing door
verenigingen, gebruik maken van elkaars ruimtes en
het delen of vermijden van tijdelijke huisvesting
samen vormgeven aan de sociale identiteit van het dorp.
en verhuisbewegingen, door optimalisatie van
Als het dorp de status van experimenteerdorp krijgt zijn
het aantal klaslokalen en door het benutten van gemeenschappelijke ruimten/voorzieningen.
dit belangrijke partijen die vorm kunnen geven aan de ambitie een duurzaam, aantrekkelijk woonmilieu te
•
De ruimte bij het pierenbadje is zonder slopen van opstallen bouwrijp te maken, en daarom erg
worden op een bijzondere plek in de regio.
geschikt om een ontwikkeling met doorverhuizingen te starten.
In alle gevallen is het cruciaal een manier te vinden om de schuifpuzzel van functies financieel vorm te geven.
•
De verwervingskosten van opstallen langs de
Voor de kerk zijn er interessante opties voor nieuwbouw
Haarlemmerstraatweg kunnen door sloop/
aanwezig buiten de eigen kavel. Er zal gezocht
nieuwbouw waarschijnlijk niet worden opgebracht. De loods van de meubeldiscount wellicht wel.
moeten worden naar bereidheid om dit samen te gaan onderzoeken.
•
kansrijk.
rijksmonument en provinciaal monument kan de provincie helpen bij de instandhouding hiervan door
Bij clustering van de scholen nabij de huidige Jozefkerk lijkt hergebruik van de kerk als gymzaal
Waar de bakens in het landschap zijn beschermd als •
Sloop/nieuwbouw van de winkels met
middel van subsidies en laagrentedragende leningen.
bovenwoningen langs de Oranje Nassaustraat is
Door de subsidies in de monumenten komen middelen
vooralsnog financieel erg ongunstig.
vrij die de gemeente elders in het plangebied kan
•
Financieel lijkt er weinig verschil te zijn tussen
inzetten. Waar de bakens leegstaan kan de provincie,
woningbouw ter plekke van de Halverwegeschool
ongeacht het al dan niet beschermd zijn, faciliteren bij
als eengezinswoningen of als drielaagse
het vinden van herbestemmingen. Het verlies van de
appartementen, mits zonder gebouwde
bakens betekent een verlies aan identiteit en ruimtelijke
parkeervoorzieningen. Appartementen met
kwaliteit in het bouwbestand. Halfweg heeft op dit
gebouwde parkeervoorzieningen lijken financieel
gebied niet zoveel reserves.
niet haalbaar.
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 41
42 |
Bijlage 1: rekenmodellen Nulmodel
Model 2A
Model 1A
Model 2B
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 43
Model 3A
Model 2C
Model 3B
44 |
Achtergrondinformatie nulmodel
TFR Halfweg | Studie Urhahn, Stedelijke Planning en Planmaat Provincie Noord-Holland | 45
Bijlage 2: geïnterviewde partijen •
Dhr. M. Baas, directeur openbare school Margriet
•
Dhr. H. van Raak, directeur rooms-katholieke school Sint Jozef
•
Mevr. W. Veldhuizen, directeur protestants-christelijke school Halverwege
•
Dhr. B. Bruin, burgemeester gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude
•
Mevr. H. Plukkel, gemeente Haarlemmermeer (projectmanager)
•
Dhr. M. Vermeulen, gemeente Haarlemmermeer (gebiedsmanager Haarlemmermeer-Noord)
•
Dhr. F. Kaaij, gemeente Haarlemmermeer (stadsarchitect)
•
Mevr. A. Verweij, gemeente Haarlemmermeer (scholen locatieonderzoek)
•
Mevr. M. Brouwer, Recreatieschap Spaarnwoude
•
Mevr. M. Groot, dorpsraad van Halfweg en Zwanenburg
•
Dhr. P. Vreeswijk, dorpsraad van Halfweg en Zwanenburg
•
Dhr. J. van Egmond, dorpsraad van Halfweg en Zwanenburg
•
Dhr. H. van der Elst, Detail Result
•
Dhr. F. Litjens, pastor rooms-katholieke kerk
•
Dhr. J. van den Heuvel (Bouwfonds)
•
Dhr. M. Frederiks (Bisdom Haarlem-Amsterdam)
•
Dhr. P. van Geel (Bisdom Haarlem-Amsterdam)
•
Dhr. S. Postumus (lid parochiebestuur OLVG-kerk)
•
Mevr. H. Terwijn (parochie OLVG-kerk)
•
Dhr. L. Prins, Cobraspen (ontwikkelaar SugarCity)
B 46 |
VERSLAG openbare bijeenkomst
De Taskforce op locatie in gesprek met burgemeester Bruijn.
De studie naar de vernieuwing van de dorpskern van Halfweg is op 12 juli 2012 gepresenteerd in de ontmoetingsruimte van de katholieke kerk. Burgemeester Bert Bruijn heet iedereen welkom. De vraag die de gemeente aan de TFR heeft gesteld gaat volgens hem over een groot deel van de instellingen en groepen mensen in de dorpskern van Halfweg. Ten eerste de katholieke kerk, die met te grote en te dure huisvesting in de maag zit. Wat kunnen we doen met de kerk en de bijgebouwen? Ten tweede de drie basisscholen: het aantal leerlingen (met name uit Amsterdam-West) loopt terug en de scholen denken na over samenwerking. Ten derde ziet de gemeente de leefbaarheid in de omgeving van de OranjeNassaustraat achteruit gaan. De vraag die de gemeente aan de TFR heeft gesteld is om een slimme oplossing voor deze problemen te bedenken. Han ter Heegde introduceert als voorzitter de Taskforce, de werkwijze en het team dat aan deze veertiende TFR-assist heeft gewerkt. Tess Broekmans, directeur bij Urhahn Urban Design, stelde het advies op, samen met Bureau Stedelijke Planning en Planmaat. Ze stelt allereerst dat Halfweg een heel bijzonder dorp is. Haar ontstaansgeschiedenis is bijzonder, er zijn cultuurhistorisch unieke monumenten en het dorpse milieu dat je hier aantreft is onderscheidend middenin een stedelijke regio. Zij presenteert vervolgens het advies aan de zaal, dat ook in deze publicatie is opgenomen.
Vragen uit de zaal Na afloop is er ruimte voor vragen over het onderzoek. Een aanwezige stelt dat de N200 een belemmerende factor is voor de ontwikkeling van Halfweg. De mensen in het dorp zien de N200 in de nabije toekomst graag verdwijnen. De Taskforce antwoordt hierop dat dit geen onderdeel van de vraagstelling was vanwege de onzekerheid van deze ontwikkeling. Iemand vraagt zich af waarom de plannen rond SugarCity niet in de vraagstelling zijn meegenomen? Nu mist hij een idee als bijvoorbeeld de ontwikkeling van een school op het complex, dat relevant is wanneer woningbouw niet mogelijk is. De burgemeester antwoordt dat de bureaus met een brede blik hebben gekeken en dat in het ruimere perspectief SugarCity ook is meegenomen. Door naar SugarCity en Zwanenburg te kijken zijn er inderdaad nog meer combinaties mogelijk die niet allemaal zijn onderzocht, beaamt Tess Broekmans. De burgemeester voegt hieraan toe dat de gemeente zelf momenteel ook andere opties onderzoekt in relatie tot de veiligheidswetgeving rond Schiphol, bijvoorbeeld in de
TFR Halfweg | Verslag Openbare Bijeenkomst Provincie Noord-Holland | 47
vorm van (tijdelijke) studentenhuisvesting in
dus aan de veilige kant. Mocht blijken dat de kosten van
kantoorpanden. Op dit moment is een functie met
renovatie hoger uitvallen, dan moet er uiteraard worden
langdurig verblijf in SugarCity niet toegestaan.
overwogen of het gebouw dat waard is. Verder is ook rekening gehouden met kostenverhogende factoren als
Halfweg vormt feitelijk een dubbeldorp met Zwanenburg,
grondvervuiling en bouwen langs de N200.
aan de andere kant van de brug over de Ringvaart.
Grondwaardes langs de N200 zijn niet al te hoog geschat.
Gevraagd wordt of deze modellen de dorpen ook in stedenbouwkundig opzicht aan elkaar breien. Tess
Iemand stelt dat de verschillen tussen de minnetjes en de
Broekmans licht toe dat de Dennenlaan in Zwanenburg en
plusjes in de modellen helemaal niet erg groot zijn. De
de Oranje Nassaustraat in Halfweg samen een
aanbevelingen zouden in financieel opzicht ook
stedenbouwkundige as vormen, ze liggen in elkaars
makkelijk anders kunnen uitpakken. De bureaus stellen
verlengde. Die as moet een prettige straat worden, meer
dat financiën geen doorslaggevende rol hebben gespeeld
dan een opstelstrook voor de brug in het midden ervan. In
bij de keuze voor de modellen. Wel zijn twee
de studie is een herinrichting van de openbare ruimte
denkrichtingen als meest kansrijk benoemd. Het
meegenomen, waardoor het meer een dorpsstraat wordt.
nulmodel is berekend op € 6 miljoen. De dekkingskant is
De Julianastraat in Halfweg die de Oranje Nassaustraat
niet meegenomen, maar ze stellen wel dat er budgetten
kruist moet dan een prettige route naar het station
zijn bij gemeente en Rijk om nieuwbouw van scholen te
worden. Met die twee straten samen worden alle
financieren.
bijzondere plekken in het dorp verbonden. Herinrichting plus het toevoegen van bijzondere bebouwing in die
Enkele bewoners zeggen bezig te zijn met een plan voor
straten, kan zo het karakter van het dorp versterken.
een speeltuin op het Margrietplantsoen. Zij vinden dat de speelplekken in ieder geval moeten blijven. Han ter
Er wordt vanuit de zaal gezegd dat de Ringvaart een
Heegde legt uit dat er zowel opties zijn waarin de speelplek
belangrijk verbindend element is voor deze
blijft als voorstellen met de kerk of een school op die plek.
gemeenschap. Hoe zou je dat stedenbouwkundig
Hoe zit het met parkeergelegenheid in de verschillende
kunnen versterken? Daarop antwoorden de bureaus dat
modellen, vraagt iemand zich af. Kun je de auto’s van
de mogelijkheden nu beperkt zijn omdat veel huizen
bezoekers wel kwijt als de kerk op locatie pierenbadje zou
hun achtertuin aan de ringvaart hebben. Er is daardoor
komen? En is er nagedacht over de route van een
geen openbare route langs het water mogelijk. Het
begrafenisstoet, langs de scholen? Bureau Planmaat geeft
advies is om eerst te focussen op het ‘waterplein’ ten
aan dat er is gerekend met normcijfers, voor
westen van de dorpskern. Daar liggen de attracties, het
leerlingenaantallen en parkeerplaatsen. De precieze
stoomgemaal en SugarCity. Het zou mooi zijn om op
uitwerking is een vraag die in een verder stadium opgelost
termijn een vierde brug te maken, zodat je een rondje
kan worden. Belangrijker is het dat er overeenstemming is
kan lopen rondom dat waterplein. Misschien kunnen op
over welk gebouw waar zal komen te staan.
termijn voorzieningen naar de ringvaart verschuiven, zodat het meer een drager kan worden.
De burgemeester beaamt dat de doorberekening natuurlijk op hoofdlijnen is. Er wordt geschoven en
Een toehoorder is bezorgd over de hoogte van de
geruild met eigendomsposities. Dat is de truc van dit
voorgestelde bebouwing. De woningen zijn voorzien als
advies. Het is essentieel dat heel heldere afspraken
‘gewone’ eengezinswoningen, de scholen worden
gemaakt worden voor begonnen wordt met uitruil van
gestapeld in twee lagen en zijn dus niet hoger dan de
grondposities. Dat maakt het niet makkelijk. Han ter
bestaande gebouwen in Halfweg. Bouwen in
Heegde reageert dat de meerwaarde van het verhaal
appartementen is hier niet echt een optie, aangezien
juist ontstaat door die koppeling te maken, door ‘ieder
daarbij door gebrek aan parkeergelegenheid extra kosten
voor zich op eigen kavel’ bereik je dat niet.
voor gebouwd parkeren ontstaan.
De discussie
Jacques Kwak van de TFR vraagt in hoeverre er in de
Na de vragen uit de zaal volgt een discussie tussen de
rekensommen rekening is gehouden met de
leden van de TFR en de bureaus die de studie hebben
bouwkundige staat van de kerk. Bureau Planmaat legt
uitgevoerd. Jacques Kwak, van huis uit makelaar, vindt
uit dat er geen tijd was voor de bureaus om heel diep in
de vraagstelling helder geformuleerd en de aanpak
de materie te duiken. Een onderzoek naar hergebruik
pragmatisch. Daardoor is het een compact en praktisch
van een kerkgebouw als gymzaal zou een heel onderzoek
onderzoek geworden. Hij stelt alleen een prioritering in de
op zich vragen. In de berekeningen is er uitgegaan van
vragen voor. De belangrijkste is daarbij of de katholieke
sloop en nieuwbouw van het complex. De berekening is
kerk kan blijven. Dat heeft te maken met de sentimenten
48 |
binnen de gemeenschap, omdat de kerk binnen het dorp
De kerk wil daar niet op wachten. Er is haast, want de
beeldbepalend wordt gevonden. Als die vraag met ‘nee’
situatie verslechtert per jaar. De onderhoudskosten van
wordt beantwoord, is de insteek voor de andere vragen
het bestaande bezit zijn simpelweg te hoog. Het bisdom
meteen compleet anders. Misschien kan ook de kerk gehandhaafd blijven door een deel als kerk te blijven gebruiken en de rest van de kerk voor andere doeleinden te bestemmen. Versterking van draagvlak voor voorzieningen door woningbouw is een tweede belangrijk aspect in het voorstel. Door het samenvoegen van de scholen concentreer je bovendien die voorzieningen én maak je ruimte voor woningbouwprogramma. Daarnaast moeten de verbindingen tussen Halfweg en Zwanenburg worden opgelost. Het is goed dat aansluiting is gezocht bij de structuur van het dorp. Focus op het assenkruis Oranje Nassaustraat - Julianastraat is slim. Hoewel hij geen specifieke voorkeur voor een model heeft, vindt hij het jammer in model 3B om de begraafsplaats af te schermen
TFR voorzitter Ter Heegde, Jacques Kwak en Jantine Gerbscheid op bezoek in de dorpskern van Halfweg.
van het dorp. De openheid naar het dorp is juist zo aardig. Daarom denkt hij dat de kerk het best past op de locatie
Haarlem ondersteunt de parochie in dit proces en heeft
aan de ringvaart. Zijn advies is om eerst
een eigen plan ontwikkeld. Dit plan heeft wel een
voorkeursmodellen te selecteren en dan het programma
positief resultaat en is maar twee ton duurder dan de
goed uit te werken en door te rekenen. Dan zouden de
beste variant van de bureaus. Daarbij blijven ze op de
verschillen, die nu nog marginaal zijn, zomaar groter
eigen locatie en zijn ze niet afhankelijk van anderen.
kunnen worden en er een duidelijke variant uitspringen.
Natuurlijk kan er nog wel verder worden gedacht over een situering van de kerk voor of achter het kerkhof.
Jessica du Marchie Sarvaas denkt dat het onderzoek goed
De partijen bevinden zich dus in verschillende stadia.
laat zien wat gebiedsontwikkeling anno 2012 is: heel
Het doel van deze avond is echter om de behoeftes van
veel kansen en heel weinig middelen. Om die kansen
kerk, scholen en gemeenschap in een zo optimaal
toch nog te benutten heb je samenwerking nodig. De
mogelijk model te combineren. Vandaar de vraag of het
bindende kracht van Halfweg is daarbij het erfgoed, dus
mogelijk is om dat monumentale kerkgebouw te
haar motto zou zijn: ‘bezint eer ge begint’ met de
behouden. Een deel van de kerk voor de eredienst
sloopkogel. Onderzoek naar woningbehoefte laat zien
behouden is volgens het kerkbestuur financieel niet
dat juist in deze regio vooroorlogse wijken heel geliefd
aantrekkelijk. De toren is bovendien de grootste
zijn. Dat is een groot pluspunt van Halfweg, waar dat
kostenpost. Bovendien heeft een kerk ook goede
woonmilieu relatief goed is vertegenwoordigd. Ze stelt
faciliteiten nodig. De kerk moet 25 á 30 jaar verder
dat het perspectief ‘expodorp’ zou kunnen worden
kunnen. Het belangrijkste is het voortbestaan van de
ingevuld met initiatieven als kluswoningen en vrije
parochie. Ze wil niet de dupe worden van nostalgisch
kavels. Pionieren met experimenteel omgaan met
sentiment, nu de hervormde kerk aan de N200 al
fijnstof of veiligheidsrisico’s lijken haar onverstandig.
gesloopt zal worden en zit dan ook niet te wachten op
Ze denkt wel dat het dorp Halfweg met haar
een eventuele monumentale status.
problematiek kansrijk zou zijn bij het zoeken naar middelen. De provincie kan daarbij helpen.
Wat zijn de wensen van de rooms katholieke kerk, die van alle partijen het meest vergevorderd is met de
De eerste reactie van het kerkbestuur is dat er erg
plannen?
makkelijk wordt gedacht over het verplaatsen van de
Een kerkgebouw langs de N200 of op het Prinses
kerk. Voor hen is de koppeling met het kerkhof cruciaal.
Margrietplantsoen vindt het kerkbestuur geen optie.
Er is in het verleden al eens gestudeerd op een nieuwe
Vanuit het Zwanenburgse deel van de parochie heeft een
positie van de kerk langs de ringvaart. Dat is niet
locatie aan de Ringvaart een voorkeur.
optimaal vanwege de ontsluiting: mensen moeten dan
Men vindt het van sommige modellen onwenselijk dat
altijd over het kerkhof lopen om de kerk te bereiken.
een begrafenisstoet direct langs de scholen voert. Vormen van samenwerking met de school (bijvoorbeeld
De scholen bevinden zich nog in een prille fase van
gedeeld gebruik van de aula) zijn wel bespreekbaar. Een
samenwerking. Samenwerking in één gebouw is daarbij
belangrijke eis is wel dat de kerk op het eigen kavel
iets anders dan fuseren. Ze zien wel dat er iets moet
blijft. De kerk (en het bisdom Haarlem-Amsterdam)
gebeuren én er liggen kansen. Een mooie gezamenlijke
hebben daarbij de nodige moeite met een situatie
gymzaal bijvoorbeeld. De eerste stap die ze willen zetten
waarin een nieuw kerkgebouw pal naast een behouden
is het maken van afspraken op bestuurlijk niveau.
gebouw met nieuwe functie komt te staan.
TFR Halfweg | Verslag Openbare Bijeenkomst Provincie Noord-Holland | 49
Samenvattend is voor de kerk bepalend: 1. een rendabel plan, 2. een nieuw gebouw voor de eredienst en bijbehorende voorzieningen, 3. niet te ver van het kerkhof en pas 4. in samenhang met de scholen. De bureaus stellen dat een ensemble zo kan worden
van renovatie. 3.
Als behoud niet mogelijk is, kan altijd nog voor nieuwbouw op de kavels van de kerk worden gekozen. Dat is op dit moment wel rendabel.
4. Ondanks het verschil in fase van planvorming kan
ontworpen dat de begraafplaats geen last heeft van de
het meenemen van de scholen in de planvorming
scholen en vice versa.
grote winst opleveren. Liever een gedegen verkenning dan over 10 jaar spijt van korte-
Door alle scholen op het Margrietplantsoen te bouwen
termijndenken in 2012.
zou de knoop iets minder ingewikkeld worden. De kerk kan dan op eigen terrein een snelle oplossing vinden.
Aan het eind van de avond overhandigt Tjeerd Talsma de
Het plantsoen lijkt echter wat klein en er moet
resultaten aan burgemeester Bruijn. Talsma is de
vervangende ruimte worden gevonden als
gedeputeerde van Ruimtelijke Ordening, Schiphol en
speelgelegenheid voor kinderen. De mogelijkheden van
Milieu. Hij stelt dat hier in Halfweg, waar zoveel
deze variant zullen nog verder moeten worden
complexe ruimtelijke vraagstukken aan de orde komen,
uitgezocht.
een integrale aanpak extra belangrijk is. De fijnstof- en
In eerste instantie lijkt het verstandig dat alle partijen
geluidshinderproblematiek horen daar zeker bij en het
in Halfweg snel met elkaar om de tafel gaan om zo te
is goed als de gemeenschap niet alleen de lasten, maar
zien of en waar gezamenlijke winst kan worden
ook soms lusten in de vorm van compensatie ontvangt.
geboekt. Laat het oude kerkgebouw ondertussen nog
Bijvoorbeeld in de vorm van geld van de Stichting
even staan. Bouw de nieuwe kerk zo dat de oude in ieder
Leefomgeving Schiphol. Hij zegt te hopen dat het de
geval kan blijven zo lang het onderzoek naar
betrokken partijen lukt om tot verstandige keuzes te
herbestemming loopt. Verder moeten van te voren
komen met het oog op de lange termijn.
afspraken worden gemaakt over verevening, bijvoorbeeld een gezamenlijk fonds. Bouwfonds merkt
Burgemeester Bert Bruijn bedankt de provincie, de TFR en
daarbij op dat proceskosten wel hoger worden naarmate
de gedeputeerde voor wat ze hebben gedaan. Hij is geraakt
je meer ontwikkelingen aan elkaar verknoopt.
door de betrokkenheid van de gemeenschap. Het is daarbij
Iemand in de zaal vraagt een reactie van B&W en
niet vreemd dat er in eerste instantie vanuit het eigen
gemeenteraad. Hoe gaat het proces straks verder? De
belang gekeken wordt en dat verschillen in tempo daarbij
burgemeester zegt dat ze na deze avond in het college
een obstakel voor samenwerking vormen. Dat hoeft geen
gaan bespreken wat ze ervan vinden en of ze het in een
probleem te zijn, uiteindelijk vormt het bestemmingsplan
voorstel willen verwerken. Na de zomer gaan ze weer
altijd nog een integraal toetsingskader. Het biedt
met de bewoners in gesprek, mede in het kader van de
tegenwoordig echter ook ruimte om globaler daarmee om
structuurvisie.
te gaan en maakt bijvoorbeeld een gefaseerde
Het advies aan de gemeente:
transformatie mogelijk. De gemeente wil daar overigens wel heel zorgvuldig mee omgaan. Eerst moet er goed na
Han ter Heegde vat aan het einde van de avond het
worden gedacht over het advies en de discussie die
advies aan de gemeente samen.
daarover is gevoerd. Hij hoopt de komende tijd in
De kerk heeft van alle partijen de meeste haast en wil zo
discussie te blijven, op zoek naar een plan dat voor
spoedig mogelijk tot een oplossing komen.
Halfweg het beste is maar waarin iedereen toch zijn eigen
Het is daarnaast te verwachten dat er op korte termijn
ding moet kunnen doen.
(enkele jaren) de noodzaak voor scholen zal zijn om een samenwerking aan te gaan die zal resulteren in concentratie van programma. Wij bepleiten dat stappen worden gezet naar een integraal plan. Alleen daaruit verwachten we dat meerwaarde ontstaat. De belangrijkste conclusies op een rij: 1.
Modellen waarin de kerk naar de N200 en op het Margrietplantsoen verhuist vallen af. Het Margrietplantsoen komt eventueel later beschikbaar voor een onderwijscluster.
2.
In het kader van de cultuurhistorie van Halfweg is van belang dat het huidige onderkomen van de kerk behouden blijft. De mogelijkheden daartoe moeten verder worden bestudeerd.Zoiets zou binnen een half jaar te realiseren moeten zijn. Belangrijke vraagtekens zijn de bouwkundige staat en de kosten
Gedeputeerde Talsma overhandigt het advies aan burgemeester Bruijn van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.
C 50 |
Reactie PERS
TFR Halfweg | Reacties pers en gemeente Provincie Noord-Holland | 51
bert bruijn Burgemeester Het gemeentebestuur heeft voor de woonkern Halfweg te maken met een gecompliceerde situatie, die om verschillende redenen heeft geleid tot fysieke achteruitgang van de gebouwde omgeving van de dorpskern. Belangrijke veroorzaker daarvan is het feit dat de geluidbeperkingen rond de luchthaven Schiphol de afgelopen veertig jaren hebben verhinderd dat in het dorp bouwactiviteiten konden plaatsvinden. Het langzame proces van geleidelijke achteruitgang moet in verband met verbetering van de leefbaarheid worden omgekeerd. De realisering van een treinstation en de herontwikkeling van het gebied van de voormalige suikerfabriek, nu bekend als SugarCity, dragen daaraan zeker bij, maar kunnen niet zonder gevolg blijven voor de dorpskern zelf. De gemeente is dan ook verheugd dat de provincie Noord-Holland de Taskforce Ruimtewinst heeft willen inzetten om tot een advies te komen. Het rapport dat de gemeente heeft ontvangen levert een aantal perspectieven en een aantal modellen. Genoeg stof om in samenspraak met het dorp een richting te kunnen kiezen. Burgemeester en wethouders beraden zich nog op die richting en komen binnen enkele weken tot besluitvorming over het vervolgproces. Onderdeel van de revitalisering van de dorpskern is het mogelijke behoud en hergebruik van beeldbepalende onderdelen van de dorpsbebouwing. Daarnaast kan sprake zijn van samenvoeging van onderwijsfuncties die nu nog gevestigd zijn op drie afzonderlijke locaties. Onder dankzegging voor hetgeen door de provincie is geleverd, zal de gemeente in het vervolg van het proces graag gebruik willen blijven maken van de bestuurlijke en ambtelijke samenwerking en advisering met en door het provinciaal bestuur. H.B. Bruijn Burgemeester van Haarlemmerliede en Spaarnwoude
52 |
Samenstelling TFR taskforce ruimtewinst halfweg Voorzitter Han ter Heegde
Burgemeester gemeente Heerhugowaard
TFR-leden Jacques Kwak
Partner Colliers International
Jessica Du Marchie Sarvaas
Beleidsadviseur provincie Noord-Holland
Peter de Bois Lector multifunctioneel en intensief ruimtegebruik, Hogeschool van Amsterdam
Klankbordgroep Provincie Noord-Holland Daphne Rigter
Projectmanager Programma OV-Knooppunten
Ingrid Speekenbrink
Accountmanager regio Zuid-Kennermerland
Silvia van der Meij
Teamleider Wonen
Joop Slangen
Beleidsadviseur Ruimtelijke Inrichting
Ernst van der Kleij
Beleidsadviseur Cultuur en Cultuurhistorie
Corine Meijer
Beleidsadviseur Natuur, Recreatie en Landschap
Marjolein Geirnaert
Beleidsadviseur Wonen
Ambtelijk team Shirin Jaffri
Projectmanager Taskforce Ruimtewinst
Jantine Gerbscheid
Coördinator Taskforce Ruimtewinst
Bart Witteman
Eindredactie publicatie
Thécky Wortelboer
Secretariaat en ondersteuning
Caroline Coolen
Communicatieadviseur
Advies: Perspectieven voor de dorpskern van Halfweg Tess Broekmans
Urhahn Urban Design
Northon Flores Troche
Urhahn Urban Design
Eriko Watanabe
Urhahn Urban Design
Toine Hooft
Bureau Stedelijke Planning
Joris Quaedflieg
Bureau Stedelijke Planning
Patrick Nan
Planmaat
Herman Groeneveld
Planmaat
TASKFORCE RUIMTEWINST
HAARLEM, maart 2013
dorpskern
Perspectieven voor Dorpskern Halfweg
HALFWEG
