HADASSAH EMMERICH Verleidelijke kunst met een rauw randje

Henri, Anouck en Philippe Remmers van belevingscentrum CORPUS: ‘We leren van elkaar’

FARMA Biotechnologie: snelgroeiende subsector in de gezondheidszorg

HADASSAH EMMERICH Verleidelijke kunst met een rauw randje

NIKS TEHUIS! De senior van vandaag heeft keuze

Mooi op leeftijd: Ellen Vogel  Als het pensioen tegenvalt  Schenken op papier Social venturing: meer dan liefdadigheid  Beleggen met beleid

E X Q U I S I T E

J E W E L L E R Y

A N T W E R P

Champagne diamond ring and earrings combined with sattined pink gold. Millésime Collection © 2 Seriously

Visit us at www.roell.be

column

Vitaliteit D

e lente lacht ons toe. Tijd voor nieuwe energie, frisse ideeën en zin om zaken aan te pakken. Kortom, tijd voor vitaliteit. Vitaliteit loopt als een rode draad door deze editie van Seriously. Wij besteden volop aandacht aan hoe deze lentementaliteit steeds meer de herfst en de winter van ons leven gaat overheersen. Zo staan wij in het hoofdartikel stil bij ‘het nieuwe oud worden’. En de jonge ondernemer die we voor het voetlicht brengen, Daan Dohmen, vindt dat je ouderen moet benaderen door naar hun geluk te kijken.

De vitale wind die waait door onze bank, is des te bijzonderder omdat wij dit jaar precies 130 jaar bestaan. Voor ons is het een eer om een rijke bancaire traditie voort te zetten. Vooral als u ons het vertrouwen blijft geven om u bij vermogenszaken van dienst te zijn. 쐍 Tanja Nagel is directievoorzitter van Theodoor Gilissen Bankiers. [email protected].

Ook bij Theodoor Gilissen zie ik hernieuwde vitaliteit nu wij de crisis achter ons laten. Wij blikken vooruit, vanuit een professionele, ethisch bewuste en betrokken houding. Dit creeert een sterke basis om ons blijvend te richten op het optimaal behartigen van uw belangen. Deze basis biedt op haar beurt ruimte aan nieuwe initiatieven. Met de radiocampagne ‘Serious Money. Taken Seriously.’ laten wij weer nadrukkelijker van ons horen. En onze nieuwe secondopinionservice neemt de beleggingsportefeuille(s) die u wellicht bij een andere bank hebt, onder de loep. Lees er meer over op pagina 26 in het interview met onze commercieel directeur, Jan Coen Balt. Ook zijn wij begonnen om blijvend, goed inzicht te krijgen in uw ervaringen met onze dienstverlening. Na een gesprek met uw private banker, kunt u (in beginsel via e-mail) een uitnodiging krijgen om feedback te geven. Wij hebben het onafhankelijke bureau Feeddex ingeschakeld om uw bevindingen te verzamelen. Wij houden zo de vinger aan úw pols.

‘De lentementaliteit overheerst steeds meer de herfst en de winter van ons leven’ TEKST: TANJA NAGEL. FOTO: ELSELIEN VAN DER WAL.

Seriously 3

4 Seriously

VA N B E A R L E S T R A AT 8 8 - 9 0

AMSTERDAM

WWW.PAUWMANNEN .COM

Colofon Seriously is een uitgave voor cliënten en relaties van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. en verschijnt twee keer per jaar. Internet: www.gilissen.nl  Hoofdkantoor Amsterdam Keizersgracht 617, 1017 DS Amsterdam Telefoon: +31 (0)20 527 60 00 Fax: +31 (0)20 527 60 60 E-mail: [email protected]  Vestiging Den Haag Lange Voorhout 31-33, 2514 EC Den Haag Telefoon: +31 (0)70 312 29 10 Fax: +31 (0)70 312 29 19 E-mail: [email protected]  Vestiging Eindhoven Parklaan 34a, 4613 BE Eindhoven Telefoon: +31 (0)40 711 27 00 Fax: +31 (0)40 711 27 10 E-mail: [email protected]  Vestiging Rotterdam Veerkade 5a, 3016 DE Rotterdam

6

36

Telefoon: +31 (0)10 713 75 00 Fax: +31 (0)10 713 75 10 E-mail: [email protected]

3 6 8 10 14 16

 Redactieraad Theodoor Gilissen: drs. Jan Coen Balt, drs. Etienne van Dam MFP, Sandy Doop, drs. Henriëtte Kooi, mr. Tanja Nagel, Jacco Schoeber, drs. Chantal van Sparrentak, drs. Ineke Valke RBA, drs. Huib Vermeulen, drs. David van der Zande RBA  Concept & realisatie: vdbj _ , Bloemendaal (www.vdbj.nl), editorial director: Bas Kooman, redactioneel manager:

19

Anja Corbijn van Willenswaard, accountmanager: Ted van der Werff, projectcoördinator: Monique Bakker  Ontwerp & vormgeving: Anne Rose Oosterbaan Martinius  Lithografie & drukwerk: vdbj _ print support, Bloemendaal Disclaimer Theodoor Gilissen Bankiers N.V. besteedt uiterste zorg aan de samenstelling van deze publicatie en aan de betrouwbaarheid van de opgenomen informatie.

22

Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. aanvaardt dan ook geen

20 22 25 26 28

aansprakelijkheid voor onjuistheden of enig handelen op

30

grond van de in deze publicatie gegeven infor matie en adviezen.  In het verleden behaalde rendementen bieden geen

32 35

garantie voor de toekomst. De gepubliceerde rendementen zijn een gemiddelde. Individuele rendementen kunnen van de gepubliceerde rendementen afwijken.  Dit magazine, de inhoud en de vormgeving ervan zijn eigendom van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. te Amsterdam. Alle rechten worden voorbehouden. Niets van deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, openbaar gemaakt, of voor al dan niet commerciële doeleinden worden gebruikt, in enigerlei vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Theodoor Gilissen Bankiers N.V.

44

36 38 41 42 44 48

COLUMN TANJA NAGEL Vitaliteit HET VERMOGEN VAN Ellen Vogel CULTUUR Musea, toneel en muziek INTERVIEW Familie Remmers MIJN KOSTBARE TALENT Daan Dohmen RONDJE VAN DE ZAAK Eindhoven, Robert Borghs STRIKT VERTROUWELIJK Uit de praktijk van de private banker SECTOR IN BEELD Farma FEATURE Het nieuwe oud worden COLUMN GUERRILLAMARKETING Cor Hospes FOCUS Second opinion HANDEL MET VOORKENNIS Hadassah Emmerich LEVENSFASE Schenken onder schuldigerkenning TASTBAAR VERMOGEN Wim Brink COLUMN GEZONDHEIDSECONOMIE Henriëtte Maassen van den Brink en Wim Groot SECTOR IN BEELD Farma GOED GEDAAN Social venturing COLUMN ACADEMISCH Elmer Sterken SECTOR IN BEELD Farma SERIOUS FRIENDS Beelden aan Zee PORTFOLIOBELEID

Serious Money. Taken Seriously. Nummer 14, maart 2011 FOTO OMSLAG: HESTER DOOVE.

FOTO’S: O.A.RICK ARNOLD, ERIK BORGHS; CORBIS / JIM RICHARDSON.

Seriously 5

het vermogen van

Ellen Vogel

Bij de tijd blijven llen Vogel is de enige actrice van haar generatie die met haar tijd is meegegaan’, zegt toneelschrijver en regisseur Lodewijk de Boer, over de grande dame van het Nederlands theater, die in januari van dit jaar 89 werd. De Boer sprak die woorden niet onlangs, maar al in 1975. Het waren de jaren na de Aktie Tomaat, toen toneelschoolstudenten in 1969 de volgens hen vermolmde en achterhaalde Nederlandse toneelwereld te lijf gingen. Gevolg: sommige theatermakers vertrokken naar het buitenland, andere stopten, al dan niet tijdelijk. Ellen Vogel leek een van de slachtoffers te worden van de actie, maar herpakte zich. Ze besloot niet langer in vaste dienst van toneelgezelschappen te werken, maar zich te vestigen als freelance actrice en trad soeverein het post-Tomaat-tijdperk binnen. Om vervolgens een halve eeuw lang niet meer van het toneel te verdwijnen. Ellen Marie Elze Vogel werd op 26 januari 1922 in Den Haag geboren. Haar beide ouders waren voordrachtskunstenaars en met name haar vader, Albert Vogel sr., was een landelijke bekendheid. Belangstelling voor expressie en theater had ze, onvermijdelijk, van meet af aan. Als kind leerde ze hele passages van haar favoriete schrijver Couperus uit haar hoofd en droeg ze voor. Op het lyceum verraste ze als Shylock in De koopman van Venetië, een rol die geen enkel ander meisje wilde spelen, omdat hij zo’n slechterik was. Maar het theaterdierin-wording Ellen Vogel zag hier een uitdaging. Toch volgde er eerst nog een trits onafgemaakte opleidingen voordat ze uiteindelijk, via via, op de Amsterdamse toneelschool belandde. In de hongerwinter kreeg ze tbc waardoor ze ook deze opleiding niet kon afmaken, maar na de oorlog vroeg een oud-leraar van de toneelschool haar toe te treden tot het nieuwe gezelschap Comedia dat hij zojuist had opgericht. Haar grote doorbraak volgde twee jaar later, toen ze het gehandicapte meisje Laura speelde in Glazen speelgoed van Tennessee Williams. In 1950 werd vanuit Comedia De Nederlandse Comedie opgericht, een gezelschap waar Vogel 21 jaar aan verbonden zou blijven en waar

‘E

6 Seriously

TEKST: HANS BOUMAN. FOTO: ANP / VALERIE KUYPERS.

ze een groot aantal schitterende rollen vertolkte. Haar favoriete rol uit een heel theaterleven was waarschijnlijk die van de provocerende, alcoholistische maar tegelijk ontwapenende Claire in Edward Albee’s Wankel evenwicht. Bij het grote publiek werd ze intussen vooral bekend via haar televisiewerk, waaronder twee fameuze Couperus-bewerkingen. Veel kijkers herinneren zich haar als Constance van der Welcke uit De kleine zielen of als Ina d’Herbourgh uit Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan. Anders dan sommige collega-actrices had Vogel er geen moeite mee dat ze gaandeweg ‘ouderevrouwenrollen’ kreeg toebedeeld. Het ouder worden in het vak viel haar erg mee en ze paste zich met een natuurlijke vanzelfsprekendheid aan aan de langzaam veranderende omstandigheden. In de jaren tachtig en negentig lachte ze de pensioengerechtigde leeft ijd vierkant uit met glansrollen in Ibsens Spoken, Thomas Bernhards Heldenplatz en Albee’s Drie grote vrouwen. In 2000 nam ze afscheid van het theater als ‘het lastige krengetje’ Margot Jacobsen in Verzameld werk van Donald Margulies. Wie dacht dat we daarna niets meer van Ellen Vogel zouden horen, vergiste zich. Ze trad de 21ste eeuw binnen via twee boekverfi lmingen: De ontdekking van de hemel en De tweeling en later via een televisiebewerking van De avondboot. In 2009, het jaar dat ze de Blijvend Applaus Prijs ontving, schitterde Vogel als 87-jarige in de rol van een dementerende prinses Juliana in Bernhard, schavuit van Oranje. Professioneel sloeg ze zich door fysieke ongemakken, zoals een verslechterd gezichtsvermogen, heen. Het was haar laatste rol, zei ze achteraf in een interview. ‘Je moet reëel zijn. Het gaat niet meer. Het is afgelopen. Daar heb je je bij neer te leggen. En dat is helemaal niet zo treurig, want ik heb het mooiste van het mooiste te spelen gehad in mijn leven.’ Ook als ze zegt dat haar tijd voorbij is, blijft Ellen Vogel bij de tijd. 쐍

‘Ze lachte de pensioensgerechtigde leeftijd vierkant uit met glansrollen in Ibsens Spoken en Albee’s Drie grote vrouwen’ Seriously 7

cultuur

MUSICAL ZORRO

DE NEEF VAN FREEK Na een muzikaal intermezzo Van A naar Z, brengt Freek nu een splinternieuwe avondvullende conference met frappante familiebanden als leidraad. Freek heeft twee neven. De ene geadopteerd, de andere een echte bloedverwant. Toch delen ze een opzienbarende geschiedenis met elkaar. Voer voor een onderhoudend verhaal vol opmerkelijke overeenkomsten met de tijd van nu... 쐍 Vanaf 11 maart te zien in heel Nederland. Meer informatie en speellijst op www.freekdejonge.nl.

Zorro; jeugdsentiment voor de een, voor de ander een Spaans spektakel met Antonio Banderas. De musical, geïnspireerd op het boek van Isabel Allende, vertelt het verhaal van een gemaskerde strijder die vecht voor rechtvaardigheid. Zorro wordt verscheurd tussen zijn liefde voor Luisa en zijn strijd tegen onderdrukking en uitbuiting van het volk. Hoofdrollen worden gespeeld door Lone van Roosendaal en René van Kooten met Thom Hoffman in de rol van de verteller en van Don Alejandro, de vader van Ramon en Zorro. Zorro is een spectaculaire musicalervaring en een romantisch liefdesverhaal vol passie, stunts, avontuur, humor en ontroering, met de authentieke Spaanse flamenco en de aanstekelijke muziek van de Gipsy Kings, waaronder bekende nummers als ‘Bamboleo’, ‘Djobi Djoba’ en ‘Baila Me’. 쐍 Vanaf 13 april te zien in het De la Mar Theater in Amsterdam.

LEVEN IN DE BROUWERIJ LEZERSAANBIEDING

!

Theodoor Gilissen biedt haar cliënten 10 vrijkaartjes voor ‘Morgenstern Trio’. Het Zwitserse trio is een jonge ster aan de pianotriohemel! De kaarten zijn beschikbaar voor dinsdag 10 mei 2011, 20.15 uur. De Kleine zaal van het Concertgebouw Amsterdam zal het podium bieden voor deze jonge talenten. U kunt zich t/m vrijdag 22 april opgeven via [email protected], o.v.v. Lezersaanbieding Kamermuziek Amsterdam. Gelieve in uw e-mail uw contactgegevens te vermelden en het aantal gewenste kaarten (maximaal 2 stuks). Hoe eerder u zich aanmeldt, hoe meer kans u maakt!

8 Seriously

Jan Steen (1625/26-1679) staat bekend om zijn komische voorstellingen van verlopen huishoudens, kwakzalvers en minzieke meisjes. Maar zijn oeuvre bevat ook serieuzere onderwerpen. Op deze tentoonstelling staan Steens schilderijen uit het Mauritshuis centraal, aangevuld met enkele bruiklenen van andere musea en particuliere verzamelaars. Het Mauritshuis bezit 14 mooie schilderijen van Jan Steen, waaronder enkele onbetwiste hoogtepunten zoals Soo voer gesongen, soo na gepepen (circa 1665), Het oestereetstertje (circa 1658-1660) en De hoenderhof (1660). In de laatste zaal, tijdelijk ingericht als atelier, behandelt een van de restauratoren twee werken: Het doktersbezoek (circa 1660-1662) en Dansende boeren bij een herberg (circa 1646-1648). Tijdens de tentoonstelling is het publiek ‘live’ getuige van de restauratie. 쐍 Van 3 maart tot en met 13 juni 2011 te zien in het Mauritshuis te Den Haag.

TEKST: NINA VAN DE WETERING. FOTO’S: O.A. JORIS-JAN BOS, RINGE GOSLINGA, CARLI HERMÈS, DAISY KOMEN.

VERJAARDAGSFEEST VAN HAROLD PINTER Stanley Webber is jarig. Tenminste, dat zegt zijn hospita, mevrouw Boles. Zelf ontkent hij dit. Hij zit helemaal niet te wachten op een verjaardagsfeest. Zeker niet wanneer twee ongure vreemdelingen zich opwerpen als verjaardagsgasten en Stanley beschuldigen van verraad aan de ‘Organisatie’. Het verjaardagsfeest loopt uit op een bizar ritueel vol drank, seks en speelgoedtrommels. De absurditeit, het geweld en de politieke ondertoon in deze klassieker van Harold Pinter zijn in goede handen bij regisseur Susanne Kennedy. Ariane Schluter speelt een van de hoofdrollen. 쐍 Vanaf 8 mei t/m 18 juni te zien in het NTgebouw in Den Haag en Frascati in Amsterdam. Meer informatie en speeldata op www.nationaletoneel.nl.

VROLIJKE OPERA BUFFA Als ode aan Mozart componeerde Richard Strauss Der Rosenkavalier geheel in diens stijl. Het is een vrolijke opera buffa die de toeschouwers al tijdens de première in 1911 in de ban kreeg met heerlijke (dansbare!) melodieën. Na een van de mooiste ouvertures uit de operageschiedenis ziet u hoe een lompe baron door middel van verkleedpartijen en intriges van zijn huwelijksplannen genezen wordt, en hoe een niet meer zo jeugdige vorstin haar minnaar aan een jongere rivale moet afstaan. Het fin de siècle-gevoel, maakt deze opera tot een echt tijdsdocument, waarin na erotische woelingen en melancholieke bespiegelingen de nieuwe generatie in de persoon van Octavian als Rosenkavelier en Sophie, de huwelijkskandidaat van de baron, de meeste sympathie krijgt. 쐍 Van 13 tot 29 mei in het Muziektheater in Amsterdam. Speeldata op www.dno.nl.

DANS VROEGER EN NU In Reconsider zijn werken van vroeger en nu te zien; van een gevestigde naam en een opkomende dansmaker. Zoals Forgotten Land, een vroeg meesterwerk van Jirˇí Kylián. Uit dezelfde hand Mémoires d’Oubliettes uit 2009. Van Medhi Walerski, die zelf in een aantal van Kyliáns stukken voor Nederlands Dans Theater danste, brengt het gezelschap het

ballet Underneath, zijn fantastische debuut voor Nederlands Dans Theater I uit 2008. De voorstelling krijgt een extra dimensie door de livebegeleiding van Holland Symfonia. 쐍 Te zien op 12 mei 2011, in Lucent Danstheater in Den Haag, daarna tot 7 juni in diverse theaters. Speeldata op www.ndt.nl.

Seriously 9

interview

CORPUS, interview met de familie Remmers

‘De combinatie van oud en jong is ijzersterk’ Sinds drie jaar is de enorme zittende gestalte, naast de A44 bij Oegstgeest, een vertrouwde verschijning. Hierin huist CORPUS, ‘reis door de mens’, een belevingscentrum met een missie. Maar ook een commerciële onderneming. Henri Remmers (65), kleurrijk entrepreneur, is initiatiefnemer en algemeen directeur. Hij werkt nauw samen met zoon Philippe (31) en dochter Anouck (30). Wat leerde, binnen het van de grond af opgebouwde bedrijf, oud van jong en jong van oud? e hoort het wel vaker van familieleden die samen in de top van een bedrijf zitten: eigenlijk was het nooit zozeer de bedoeling geweest. Het kwam er gewoon van. Henri Remmers begon Reco Productions International in de periode dat zijn kinderen net werden geboren. Hij bedacht commercials, leverde televisieproducties aan onder meer Veronica en was zelf presentator en journalist. Later legde hij zich toe op de ontwikkeling van concepten en de realisering ervan. Bekende projecten zijn het Holland-paviljoen op de Wereldtentoonstelling van 1992 in Sevilla en een onderdeel van Archeon in Alphen aan den Rijn. Vanaf 2005 begon hij aan de voorbereiding van CORPUS (tevens congrescentrum – en ernaast is een hotel in aanbouw) dat in maart 2008 de deuren opende. Het interactieve museum, met als thema het menselijk lichaam, wil educatief en informatief zijn op het gebied van gezond leven, welzijn en ziektepreventie. De bezoeker maakt een 55 minuten durende ‘reis door de mens’, beginnend in de knieholte van de 35 meter hoge gestalte aan de A44 (‘Bij de darmen rechtsaf’), en eindigend in de hersenpan. Hoe werkt alles, wat gebeurt er allemaal en wat is de invloed van gezond eten en bewegen? In het allereerste begin raakte Anouck bij CORPUS betrokken; ze werd manager marketing, sales en pr. In 2007 volgde Philippe als director of operations. Wat volgde, waren bewogen, leerzame jaren. Voor twee generaties.

J

10 Seriously

TEKST: EGBERT JAN RIETHOF. FOTO’S: HESTER DOOVE.

Hoe kwamen de kinderen bij CORPUS terecht, als het dan toch niet echt de bedoeling was?

Henri Remmers: ‘Ze volgden hun eigen weg, dat stimuleerden wij als ouders. Natuurlijk zit het toch ergens in je achterhoofd, maar je wilt het niet opleggen. Het moest echt van henzelf komen. Het kwam zo uit dat Anouck na een project bij productiebedrijf Eyeworks druk aan het solliciteren was. Ze moest intussen iets doen en het lag voor de hand dat ze bij Reco nuttig werk kon verrichten. We waren net CORPUS aan het starten.’ Anouck Remmers: ‘Tot mijn verrassing begon dat voor mij te leven. De marketingafdeling moest helemaal worden opgezet en dat leek me een geweldige uitdaging. Het waren puzzelstukken die in elkaar vielen. Mijn bedoeling was het écht nooit geweest.’ Henri Remmers: ‘Ze bleef eigenlijk gewoon plakken. Het was geen stage, maar andere medewerkers en ikzelf zagen, zoals dat ook bij stagiairs kan gaan, dat ze in aanmerking kwam. Ik leerde haar voor het eerst kennen vanuit een zakelijke kant. Philippe werkte inmiddels bij het Hilton Hotel in Amsterdam. Wij zochten een manager operations die, met als achtergrond een hotelopleiding, de zaak intern verder kon opzetten. Ik bekeek de fi les van de sollicitanten. Hé, dacht ik, volgens mij is dit mijn zoon.’

왘

Henri: ‘Hoe opener ik sta voor hun ideeën, hoe ruimer mijn blik wordt en hoe minder zorgen ik krijg’ Seriously 11

Philippe/Anouck: ‘Onze blik op hem is verruimd. Zakelijk is hij veel harder dan we hem kennen als vader’

Philippe Remmers: ‘Het is helemaal nooit mijn intentie geweest. Ik heb zelfs een paar jaar fysiotherapie gestudeerd, niet echt een opleiding waarmee je later terechtkunt bij Reco. Daarna heb ik de hogere hotelschool gedaan. Bij het Hilton kon ik ook manager worden, maar het aantrekkelijke van CORPUS was dat daar nog niets stond. Alles moest van scratch af aan worden opgebouwd. Dan zou ik werkelijk álles leren.’

belang. Daar zijn ze goed in, met hun overzicht en rust. Communicatief zijn ze – als er bijvoorbeeld iets is misgelopen met een boeking – gewoon beter. Daarbij zijn ze een goed voorbeeld voor onervaren jongeren. Ouderen zijn vaak ook meer betrokken bij het bedrijf, zij kiezen er echt voor. Ze stáán er. Studenten zijn fris en enthousiast en rennen lekker door, als pups eigenlijk. De combinatie van oud en jong is ijzersterk.’

Anouck Remmers: ‘Dat was ook wat mij trok. Iedere afdeling, de hele gang van zaken, de logistiek, moest in theorie worden bedacht en daarna gerealiseerd. Horeca, verkoop- en marketingsysteem, personeel, administratie, diensten, website, een reserveringssysteem...’

Henri Remmers: ‘Ouderen zijn meer stressbestendig. Ze handlen het. Belangrijk als er 230.000 bezoekers per jaar aan de deur staan, van wie je graag wilt dat ze allemaal tevreden het pand weer verlaten.’

Philippe Remmers: ‘De “reis door de mens” bestaat uit heel wat operations. Zeker de helft van de praktijk pakte anders uit dan de theorie en dan moest het roer weer om. Je leerde vreselijk veel.’ Henri Remmers: ‘Hun geschiktheid is beoordeeld door een team van mensen. Zij moesten het gevoel hebben het zelf waar te moeten maken. En dat moeten ze nog steeds. Er is 87 man personeel, ze zijn deel van het geheel.’ Hoe is bij Reco en CORPUS het aannamebeleid als het om ouderen gaat?

Philippe Remmers: ‘Het gaat uitsluitend om kwaliteit. Er zijn binnen CORPUS bijvoorbeeld veel functies als hostess. Zij begeleiden de bezoekers tijdens de “reis door de mens” en staan in de winkel. Leeft ijd is volstrekt onbelangrijk, de oudste is 63. Je ziet dat de verschillende leeft ijdsgroepen ook goed met elkaar omgaan. Dit bedrijf is zeven dagen per week operationeel en ouderen hebben het enorme voordeel dat ze flexibel zijn. We hebben een aantal parttimers dat alleen in het weekend wil werken. Prima.’ Anouck Remmers: ‘Het voordeel van ouderen is vooral hun… wijsheid. Aan de balie is klantvriendelijkheid van 12 Seriously

Wat heeft deze oude vader in vijf intensieve jaren aan jullie doorgegeven?

Anouck Remmers: ‘De brede kijk die je nodig hebt bij dit soort projecten. Je moet van je eiland af. Alle facetten hangen samen. Zo zal ik bijvoorbeeld meer moeten waarnemen dan alleen wat mijn marketingoog ziet. Ik heb geleerd ook aan de operationele kant mee te denken, net zoals Philippe wel eens een commercieel idee inbrengt. Een marketingcampagne die ik opzet, moet passen in de operationele zijde van het bedrijfsproces. Ik heb in ogenschouw genomen hoe en waarom mijn vader deze locatie in Oegstgeest koos en waarom hij deze partijen erbij betrok.’ Henri Remmers: ‘Het is niet alleen van de grond af opgebouwd, het is ook een bijzonder bedrijf: we zitten in de engte tussen ideologie – verantwoord leven door te bewegen en gezond te eten – en commercie. Mijn mening is dat je dit project niet moet laten subsidiëren, het moet zichzelf bedruipen. We hebben het systeem van Founding Fathers, stichtingen en organisaties die betrokken zijn bij producten of diensten gerelateerd aan gezond leven en medische aspecten van het menselijk lichaam. Zoals de Hartstichting en de Nierstichting, organisaties die ons steunen. We zijn daarnaast bezig het project in het buitenland uit te rollen, all over the

world. We onderzoeken de mogelijkheid dat te doen met private investeerders, private equity fondsen. De manier van denken die dit allemaal bijeenbrengt, heb ik kunnen ontwikkelen doordat ik al heel wat decennia meeloop. En mijn kinderen, maar ook andere medewerkers, krijgen dat versneld mee.’ Philippe Remmers: ‘Ik heb behoorlijk veel van hem geleerd, meer dan bij het Hilton. Ik ging meteen het diepe in. Bovendien houdt mijn vader de lijnen kort. Doe ik iets verkeerd, dan weet ik het meteen. Niet alleen in kantoortijd, ook zondagochtend om negen uur. Hij maakt mij attent op alles waar ik alert op moest zijn. In het algemeen leerde hij mij snel te handelen en scherp te blijven. Schrijf je een mail aan iemand met wie je zaken doet, dan moet je je goed focussen: wat staat er nu precies in dit bericht en hoe komt dat bij de andere partij binnen? Hij heeft ook overgebracht dat je niet bang moet zijn om fouten te maken. Heb je ze gemaakt, dan meteen openheid geven. Daarnaast heeft hij laten zien hoe je onderhandelt. Ik weet nu welke positie ik moet innemen en welke kant ik het uit moet sturen. Ik was niet bepaald volleerd toen ik binnenkwam en al ben ik nu veel zelfstandiger, ik groei nog steeds. Zoals mijn vader in de zaak is, zo kende ik hem helemaal niet. Mijn blik op hem is verruimd.’ Anouck Remmers: ‘De mijne ook. Zakelijk gezien is hij veel harder dan ik hem ken als vader. Ook dat neem je mee, dat is mensenkennis. Verder, ik kan ook kritisch naar hem kijken, ik ben het lang niet altijd met hem eens. Hij wil dat mijn budget op een bepaalde manier wordt uitgegeven en dan zeg ik: “Gaan we niet doen.” Dan liggen we in de clinch waarna we er weer uitkomen.’ Op schertsende toon: ‘Meestal gebeurt er wat ik wil.’ Philippe Remmers: ‘Vroeger stond hij wel eens zomaar van tafel op, weg was hij, vanwege een zakelijk probleem. Nu weten we wat achter de schermen speelt. Het was eigenlijk bizar dat hij nog aan tafel zát, begrijpen we nu. Ik heb ook gezien hoe koppig hij is, net als mijn zuster trouwens.’

de ruimte geeft om andere dingen te doen die ook weer goed zijn voor het bedrijf. Van Anouck heb ik diplomatie geleerd. Bij haar weet ik wat er terugkomt als ik iets op een bepaalde manier zeg en dat heeft me ertoe gebracht het op een andere manier te doen. Dat ben ik geleidelijk ook in het contact met derden beter gaan aanpakken.’ Anouck Remmers: ‘Zijn er dan dingen die jij voor je houdt?’ Henri Remmers: ‘Zeker, ik geef minder toe aan opvliegerigheid. Ook dat heb ik geleerd. Als Philippe niet hier zou werken, had ik allang tegen hem gezegd: “Kijk eens kritisch in de spiegel naar hoe jij je kleedt. Je bent te nonchalant, soms.”’ Philippe Remmers: ‘Dat weet ik dan ook weer.’ Henri: ‘Van Philippe heb ik geleerd coulanter te zijn, zoals hij zelf is. Luisteren, fouten toegeven. Mensen om mij heen constateren dat ook. Het komt natuurlijk ook doordat ik ouder ben geworden. Dan neem je de dingen toch meer voor wat ze zijn.’ Ouderen zullen langer doorwerken en fit, flexibel en ondernemend blijven. Hoe kan het zakenleven daarvan profiteren?

Anouck Remmers: ‘Ouderen kennen de voorgeschiedenis van het bedrijf en van het bedrijfsleven, weten waarom dingen zijn geworden wat ze zijn. Ze herinneren zich de ups en de downs, de samenhangen. Dat is heel nuttige kennis. Af en toe moet je achteruit kijken om te zien hoe je vooruit kunt komen. Aan de andere kant kun je niet van ouderen verwachten dat ze alle ontwikkelingen volledig blijven volgen. Via Twitter en andere social media kun je blijven meepraten – maar om dat in te zien zijn jongeren onmisbaar.’ Ga je door?

Anouck Remmers: ‘Volgens mij hebben we daar allemaal last van.’

Henri Remmers: ‘Misschien wel tot ik op het slagveld overlijd. Pensioen opnemen is niets voor mij, al zal ik de komende jaren iets meer delegeren. Wat ik vooral wil, is dat we het concept internationaal uitrollen, met behulp van private equity. Een stuk of tien vestigingen. Te beginnen met Sjanghai.’ 쐍

De oudere generatie leert ook van de jeugd?

www.corpusexperience.nl.

Henri Remmers: ‘Natuurlijk. Hoe opener ik sta voor hun ideeën, hoe ruimer mijn blik wordt en hoe minder zorgen ik krijg. Dat inzicht heb ik ontwikkeld tijdens de samenwerking met Anouck en Philippe. Niet alleen laat ik ze toe, die ideeën, ook neem ik de stap om de uitvoering te begeleiden. Dat is voor mij echt een ontdekking geweest: het werkt productief om hun interpretatie van wat de moderne tijd voortbrengt en mogelijk maakt, toe te laten. Mijn interpretatie is te beperkt. Ik laat ze ook in ruime mate vrij om te doen wat goed is voor het bedrijf, net als andere verantwoordelijken trouwens. Hun leerproces verloopt daardoor sneller, maar het mijne ook. Zo is er voor mij meer ontspanning, wat me

LEZERSAANBIEDING ‘CORPUS’

!

Zelf ook een ‘reis door de mens’ maken? CORPUS biedt hiertoe de mogelijkheid voor het speciale actietarief van € 8,75 per persoon in plaats van € 17,50 per persoon. U kunt zich opgeven bij de afdeling Marketing & Communicatie van Theodoor Gilissen. Stuur hiertoe een e-mail naar [email protected], o.v.v. Lezersaanbieding ‘Corpus’. Gelieve in uw mail uw contactgegevens te vermelden. Deze actie is geldig tot en met 22 april 2011.

Seriously 13

mijn kostbare talent

Ondernemer Daan Dohmen

‘Ik stel niet de techniek, maar de mens centraal’ Ouderen langer zelfstandig thuis laten wonen, is de missie van ondernemer Daan Dohmen (31). ‘Eenzaamheid los je niet op

een verpleegkundige gebeld. Hetzelfde gebeurt als de kookplaat aan blijft staan of als iemand valt.’

met een pilletje.’

Bingo

ij ergert zich regelmatig aan de politieke discussies over de zorg. De focus op meer geld, op meer efficiëntie. ‘Je kunt ouderen ook heel anders benaderen door naar hun geluk te kijken. Stop ze niet in tehuizen, maar bied ze een alternatief.’ Daan Dohmen, directeur van Focus Cura Zorginnovatie, is van jongs af aan geïnteresseerd in ouderen. Op zijn zestiende werkte hij als schoonmaker in een bejaardentehuis, volgde intern een cursus bejaardenverzorging en werkte met dementerenden. Een studie geneeskunde was de logische vervolgstap, maar hij werd uitgeloot. Dohmen koos voor Technische Bedrijfskunde aan de Universiteit Twente en specialiseerde zich in Geneeskunde en Management. ‘Een studie met veel mogelijkheden: economie en bedrijfskunde gecombineerd met techniek en geneeskunde.’ Hij werd gegrepen door de vraag wat techniek kon betekenen voor ouderen. ‘In verzorgingstehuizen zag ik veel eenzame ouderen die liever langer zelfstandig waren blijven wonen. Veiligheid, sociale contacten en goede zorg zijn dan belangrijk: kan techniek dat mogelijk maken?’

H

Kookplaat Na zijn afstuderen in 2004, richtte Dohmen Focus Cura Zorginnovatie op. Zeven jaar later heeft het bedrijf dat de 14 Seriously

kloof tussen zorg en technologie wil verkleinen, 85 mensen in dienst. ‘Ik wist dat er behoefte was aan de producten van Focus Cura, maar dat we zo snel zo groot zouden worden, had ik niet verwacht.’ De concepten die het bedrijf ontwikkelt, worden door speciaal opgeleide monteurs bij de mensen thuis geïnstalleerd. ‘Ze leggen heel geduldig en uitgebreid uit hoe de apparaten werken.’ Focus Cura bedacht onder andere Zorg op Afstand. Via telemonitoring kunnen mensen met bijvoorbeeld hartfalen, CVA (een beroerte) of COPD (longemfyseem), thuis worden begeleid. ‘De patiënt kan zelf zijn longfunctie meten, het systeem verstuurt de resultaten naar een verpleegkundige of medisch specialist. Die bekijkt of het goed gaat, of er misschien medicatie nodig is of dat de patiënt naar de dokter moet. Via videocontact wordt de situatie besproken. ‘Door patiënten meer te betrekken bij hun gezondheidssituatie, zijn ze zich er beter van bewust, worden problemen eerder gesignaleerd en kan preventief worden gewerkt’, zegt Dohmen. Voor de (snel groeiende) groep dementerenden, ontwikkelde Focus Cura een alarmeringsconcept met sensoren dat afwijkingen in patronen signaleert. ‘Er zijn dementerenden die vergeten naar bed te gaan. Als iemand de hele nacht in een stoel zit, wordt dat door het systeem geregistreerd en wordt een familielid of

TEKST: MILOE VAN BEEK. FOTO: MARCEL BAKKER | HIREZ IMAGES.

Omdat ouderen steeds meer met kwaaltjes te maken krijgen, moeilijker de deur uit komen en in een sociaal isolement kunnen geraken, heeft Focus Cura PAL4 (Personal Assistent 4 Life) ontwikkeld. Een algemeen internetplatform biedt informatie over bijvoorbeeld gezondheid, een specifieke inlogcode geeft toegang tot een persoonlijk gedeelte met spelletjes en mogelijkheden om contact met andere senioren in de buurt te maken of met een kleinkind dat ver weg woont. Op woensdagmiddag kan via dit systeem live bingo worden gespeeld met andere ouderen. Dohmen: ‘Veel senioren zijn eenzaam en worden depressief. Dat los je niet op met een pilletje, wel door hun wereld groter te maken.’ Promovendi doen voor Focus Cura constant onderzoek naar de effecten van de technische toepassingen: hoe maken die de zorg beter en efficiënter? ‘En we praten met ouderen, waar hebben zij behoefte aan? Ons succes komt ook omdat we niet de techniek, maar de mensen centraal stellen.’ Werknemers van Focus Cura moeten daarom affiniteit hebben met zowel ouderen als techniek. ‘Het is essentieel dat ze iets voor de maatschappij willen betekenen.’ Focus Cura is een gezond bedrijf, maar geld verdienen, is nooit Dohmens drijfveer geweest. ‘De maatschappelijke impact vind ik veel belangrijker.’ 쐍 쐍 Meer informatie: www.focuscura.nl.

‘Werknemers moeten affiniteit hebben met zowel ouderen als techniek’ Seriously 15

rondje van de zaak De kantoren van Theodoor Gilissen Bankiers bevinden zich op fraaie locaties in diverse grote steden. Wat zijn de favoriete adresjes van de mensen die er werken?

1. Antonio’s, Dommelstraat 16

Hier word je nog ouderwets onthaald door de ultieme Italiaanse gastheer, die je dottore noemt. Al het personeel is onvervalst Italiaans en de gerechten ook. Ik ben sowieso een liefhebber van de Italiaanse keuken en houd van koken. Onlangs ben ik lid geworden van een kookclub waar je begeleid door een echte chef-kok de fijne kneepjes van het vak leert.

5

1 2 4 3

6

2. De Effenaar, Dommelstraat 2

De Effenaar bestaat al sinds 1971. Vroeger was dit een alternatief georiënteerd jongerencentrum en heerste er een undergroundsfeer. Later werd het een ware poptempel. Ik ben geboren en getogen Eindhovenaar en heb hier in mijn jeugd menig concert bijgewoond van The Ramones en Joy Division. Nu ga ik af en toe naar optredens van bijvoorbeeld Joe Bonamassa en Porcupine Tree. Dan lijkt het of de tijd heeft stilgestaan.

16 Seriously

EINDHOVEN Robert Borghs (48) is commercieel directeur van Theodoor Gilissen Bankiers in Eindhoven. Hij is getrouwd met Diana en trotse vader van twee zonen, Matthijs (17) die thuis woont en Wouter (19) die in Tilburg studeert en op kamers woont. Hij woont in Nuenen en werkt sinds juli 2008 bij Theodoor Gilissen Bankiers.

3. Wildenberg mannenmode, Kleine Berg 53

Deze zaak sluit naadloos aan bij wat ik zoek in een kledingzaak. Wildenberg staat dicht bij de klanten, er wordt alle tijd genomen, met een kopje koffie erbij. Een zaak die vakmanschap, creativiteit koppelt aan Brabantse gastvrijheid. Het is een warme winkel met een modern uiterlijk en ouderwets goede service. Fijn als de verkopers je naam nog weten, dan voel je je echt welkom. Mijn pakken koop ik het liefst van Corneliani, die kunnen op maat gemaakt worden – en dat was prettig toen ik als rechtgeaarde bourgondiër nog wat meer woog. Wildenberg mannenmode lijkt op Theodoor Gilissen Bankiers, we leveren allebei maatwerk.

4. Muziekcentrum, Heuvel Galerie 140

Mede door mijn werk heb ik ook klassieke muziek leren waarderen. Niets zo rustgevend als op zondagochtend ontbijten met klassieke muziek op de achtergrond, tot mijn zoon uit zijn bed komt en het resoluut uitzet. Theodoor Gilissen Bankiers ondersteunt het Music Master program dat het Muziekgebouw in staat stelt internationale topartiesten en orkesten naar Nederland te halen. Zesmaal per jaar bezoeken wij met onze relaties een concert. Zoals met kerst een prachtig concert in de Catharinakerk met het Tsjechisch Philharmonisch Koor. Hoewel het Muziekcentrum in de Heuvelgalerij verscholen ligt, heeft het wel de beste en meest geavanceerde concertzalen.

Wielrennen

Voor mijn conditie ben ik gaan wielrennen. Je moet je er niet te veel van voorstellen. Eerst een rondje op mijn Colnago door de prachtige natuur met een ploegje mannen om dan in Heeze als beloning een kop koffie te drinken. Het is ook gewoon gezellig, op zijn Brabants.

6. Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10

Ik ga graag naar het Van Abbemuseum, wat mij betreft qua moderne kunst een van de topmusea van de wereld. Onlangs zag ik de overzichtstentoonstelling van Lissitzky. Ik houd meer van moderne kunst dan van de oude, maar het moet me wel iets zeggen. Ook de architectuur van het Van Abbemuseum spreekt me aan; de combinatie van het statige oude gebouw en de moderne kubistische jas van leisteen. Theodoor Gilissen Bankiers is overigens een van de promotors van het museum. Hierdoor staat het één keer per jaar tot onze beschikking. Met de toelichting van een conservator gaat de kunst veel meer leven.

5. Strijp-S. Torenallee

Omdat mijn tweelingbroer hier zijn fotostudio heeft, kom ik hier regelmatig. Strijp-S zijn de voormalige fabrieken van Philips die zijn omgetoverd tot prachtige woonlocaties zoals de lichttoren en werklocaties voor startende bedrijven in de categorie jong tot erg jong. Met volop ruimte voor muziek en kunst. Het zindert hier van de creativiteit. Als ik hier rondloop, slaat die sfeer op mij over en zou ik graag in hun schoenen staan.

!

LEZERSAANBIEDING ‘VAN ABBEMUSEUM’

Wilt u ook kennismaken met het Van Abbemuseum en genieten van kunst en bijzondere architectuur? Op vertoon van deze Seriously ontvangt u als relatie van Theodoor Gilissen Bankiers bij aankoop van twee toegangsbewijzen van €9,00 een GRATIS memoryspel met afbeeldingn van 60 werken uit de collectie, t.w.v. €15,00. Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt (niet geldig in combinatie met andere kortingen).

PRODUCTIE EN TEKST: NINA VAN DE WETERING. FOTO’S: O.A. ERIC BORGHS; PETER COX, PHILIP GLASER; HOLLANDSE HOOGTE / MAURICIO MIRANDA.

Seriously 17

$ATÏHUISÏVANÏUWÏDROMENÏ

ISÏJUISTÏNUÏDICHTERÏBIJÏ DANÏUÏDENKT

'HHFRQRPLHLVDDQKHWKHUVWHOOHQ+HWYHUWURXZHQLVWHUXJ(QGDWKHHIW]LMQLQYORHGRS GHEHUHLGKHLGRPZHHUWRWJURWHUHDDQNRSHQRYHUWHJDDQ'HPDUNWYRRUDXWR¶VLVDOJRHG RSZHJ'LWYRRUMDDUJDDWGHEDQHQPDUNWIRUVDDQWUHNNHQ$OLVµWPDDUGRRUGDWGHEDE\ ERRPHUVPDVVDDOPHWSHQVLRHQJDDQ'DQ]DORRNGHKXL]HQPDUNWZHHUJDDQVWLMJHQ 'XVDOVXVWLHNHPDOSODQQHQKDGRPGHRYHUVWDSWHPDNHQQDDUGLHQLHXZHZRQLQJZHHV GDQGHHHUVWHRPQRJHYHQWHSUR½WHUHQYDQGHKXLGLJHNRSHUVPDUNW1HHPGDDURP GLUHFWFRQWDFWRSPHWHHQ4XDOLVPDNHODDU+LMNDQXXLWVWHNHQGLQIRUPHUHQRYHUXZ NDQVHQRSGHZRQLQJPDUNW(QXGLVFUHHWNRSSHOHQDDQSRWHQWLsOHNRSHUVYDQXZ KXLGLJHZRQLQJ(QQDWXXUOLMNELMKHWYLQGHQYDQXZQLHXZHFRPIRUWDEHOHSLHGjWHUUH .LMNPDDUHHQVRSZZZTXDOLVQO 

18 Seriously

<`LWT^8LVPWLL]^@b^WP`_PW_Z_PPYYTP`bWPaPY

strikt vertrouwelijk

Uit de praktijk van de private banker

Tegenvallend pensioen Zijn pensioen had hij goed geregeld en zijn huis in Amsterdam-Zuid was bijna geheel hypotheekvrij. Daarnaast bezat hij een huisje in Frankrijk en had hij nog een miljoen eigen vermogen opgebouwd. Toch was de financiële situatie van kersvers pensionado Ton Hagmeijer minder florissant dan hij dacht.

J

arenlang had Ton Hagmeijer een vooraanstaande managementfunctie bij een internationaal opererende handelsonderneming. De laatste jaren bedroeg zijn inkomen ruim twee ton, vrijwel standaard aangevuld met een bonus van nog eens een ton. Door actief te beleggen, slaagde hij erin een vermogen op te bouwen van zo’n miljoen euro: een mooi appeltje voor de dorst als hij straks niet meer zou werken. Hetzelfde gold voor het huis in Frankrijk, dat hij na het overlijden van zijn ouders van de erfenis had gekocht. Op zijn zestigste ging Hagmeijer met pensioen. Hij behoorde tot de – steeds zeldzamere – categorie werknemers die hun pensioen goed hadden geregeld: zijn inkomen zou 70 procent van zijn eindsalaris bedragen. Bovendien was de hypotheek van zijn huis in Amsterdam-Zuid bijna afgelost. Al met al kon hij zijn pensionering in financieel opzicht met vertrouwen tegemoet zien.

‘Hagmeijer voelde zich moreel verplicht zijn dochter te helpen’ Tenminste, zo leek het. Want toen Hagmeijer onlangs zijn financiële situatie doornam met trusted advisors Jacco Schoeber en Etienne van Dam, bleek de situatie toch iets minder florissant dan hij had aangenomen. Van Dam: ‘Een inkomen van 70 procent van het eindloon klinkt mooi en in de praktijk moeten veel mensen het met minder doen. Maar natuurlijk viel na Hagmeijers pensionering ook die jaarlijkse bonus weg, zodat zijn bruto-inkomen 140 duizend euro ging bedragen: minder dan de helft van wat hij gewend was. Dat stond op gespannen voet met de ambitieuze reisplannen die hij en zijn vrouw hadden. Daarnaast had mevrouw Hagmeijer een nogal hoog bestedingspatroon: ze had haar eigen paard, gaf veel uit aan kleding, enzovoort.’ Bovendien trok rond die tijd ook Hagmeijers dochter aan de bel. Zij was door haar ouders gestimuleerd in de ontwikkeling van haar creatieve talenten en was fotografe geworden. Een hoog inkomen leverde dat niet op, maar Hagmeijer had

haar altijd ondersteund, financieel en met een eigen etage in het ouderlijk huis. Die situatie veranderde toen zij een relatie kreeg met een kunstenaar en zwanger raakte. Ze wilde op zichzelf gaan wonen en riep de hulp van haar ouders in voor een hypotheek. Schoeber: ‘Hagmeijer voelde zich moreel verplicht zijn dochter te helpen, maar in de praktijk betekende het dat hij een hypotheek van vier ton moest financieren: zijn dochter en haar partner wilden vanwege hun beroep in Amsterdam blijven wonen. Dat leverde maandlasten op die hij met zijn levensstijl en lagere inkomen niet kon opbrengen. Bijkomend probleem was dat, als gevolg van de economische crisis, zijn huis in Frankrijk een stuk minder waard was geworden en in de praktijk onverkoopbaar.’ De specialisten van Theodoor Gilissen Bankiers namen Hagmeijers financiële situatie uitvoerig met hem door. Schoeber: ‘Eigenlijk was Hagmeijer, zoals de meeste jonge zestigers, nog helemaal niet van plan naar een appartement te verhuizen. Toch hebben we hem geadviseerd die beslissing naar voren te halen.’ Hagmeijers huis bleek anderhalf miljoen op te brengen. Voor acht ton kocht hij een mooi appartement voor zichzelf en zijn vrouw. De resterende zeven ton werd aangewend om voldoende rendement te behalen om het huis voor zijn dochter te financieren. ‘Aansluitend daarop zijn we met hem rond de tafel gaan zitten en hebben we zijn beleggingsportefeuille doorgenomen’, vult Van Dam aan. ‘Toen Hagmeijer nog werkte, belegde hij vooral in aandelen en behaalde zo een relatief hoog rendement van gemiddeld acht procent. Hij nam daarmee een zeker risico, maar zag dat als acceptabel: hij had immers zijn salaris en hoefde niet van zijn vermogen te leven. Omdat hij vanaf nu voor zijn levensonderhoud af en toe een beroep op het opgebouwde vermogen zou willen doen, adviseerden we hem op een defensiever beleggingsprofiel over te gaan. Daarvan is het verwachte rendement lager – tussen de vier en vijf procent – maar datzelfde geldt voor de risico’s.’ Ton Hagmeijer is nu van een hoop zorgen verlost: zijn dochter is onder de pannen en hij en zijn vrouw hebben voldoende vermogen achter de hand om de relatief dure jaren tussen je zestigste en zeventigste comfortabel door te komen.   De casussen die in deze rubriek ter sprake komen, zijn representatief voor de praktijk van de private banker. Ze zijn echter niet gebaseerd op één bepaalde cliënt, maar samengesteld uit diverse ervaringen van verschillende adviseurs. Opgevoerde cliëntnamen zijn gefingeerd.  Voor meer informatie: [email protected] of [email protected]. Jacco Schoeber is directeur private banking bij Theodoor Gilissen Bankiers. Drs. Etienne van Dam MFP is directeur private wealth management bij Theodoor Gilissen Bankiers. TEKST: HANS BOUMAN.

Seriously 19

sector: beleggen in farma

20 Seriously

TEKST: TOM MULLER. FOTO: REUTERS / BRIAN SNYDER.

Farma: oude groeisector met veranderd toekomstperspectief De farmasector is als onderdeel van de gezondheidszorg een groeisector bij uitstek en wordt gedomineerd door grote internationale concerns, grotendeels van Amerikaanse oorsprong (bijvoorbeeld Merck, Pfizer en Genzyme, een van de oudste biotechnologiebedrijven ter wereld, onder meer gevestigd in Boston, zie foto). Na een decenniadurende omzet- en winstgroei van de farmaconcerns keerde de trend de afgelopen jaren. De afloop van belangrijke geneesmiddelenpatenten leidde tot omzet- en prijsdruk en er kwamen vergelijkbare generieke producten op de markt tegen een veel lagere prijs. Hiermee droogde de winstbron voor de

grote farmaconcerns deels op. Daarnaast viel het aantal nieuwe producten dat voortkwam uit eigen onderzoek en ontwikkeling terug, terwijl de kosten en reguleringen voor nieuwe producten opliepen tot tussen € 0,5 en € 1 miljard. Kleinere bedrijven konden door deze hoge kosten niet langer het risico van nieuwe producten nemen. Dit alles heeft geleid tot fusies en overnames in de sector, met als doel de vermindering van de onderzoeks- en ontwikkelingskosten (de sluiting van bedrijfsonderdelen zoals Organon is hier een voorbeeld van).  Zie ook pagina 36-37. Seriously 21

het nieuwe oud worden

‘Diversiteit houdt niet op als je 65 of 75 bent’ ‘Het schrikbeeld is een tehuis waar je maar één keer in de week kan douchen.’ Bij de private bankers van Theodoor Gilissen Bankiers komt huisvesting bij cliënten op leeftijd geregeld ter sprake. Gelukkig is tegenwoordig veel meer mogelijk als het eigen huis te groot of te belastend wordt. lke keer als hij Noord-Beveland binnenrijdt, voelt hij het weer: wat een rust, wat een gaafheid. Geen schoorstenen van fabrieken, en minder auto’s dan in de regio Rotterdam – waar hij vandaan komt. Henk Beerens – ‘85 jaar maar het werkt nog allemaal in de bovenkamer’ – voelt zich bevoorrecht dat hij zijn oude dag door kan brengen op Landgoed Rijckholt. ‘Financieel is het pittig’, zegt Beerens, ‘het is een hoop geld dat je neer moet tellen, maar het is het helemaal waard.’ Beerens, die zich letterlijk rijk mag rekenen vanwege familievermogen (‘dat scheelt wel, ja’), krijgt er niet enkel het uitzicht over het Zeeuwse landschap voor. Hij en zijn vrouw (76) beschikken over zo’n 100 vierkante meter, met een zit/eetkamer, een slaapkamer, nog een extra kamertje, een badkamer, en een balkon.

E

Table d’hôte ‘In een regulier bejaardentehuis ben je toch meestal een nummer’, aldus Beerens. En dát is niet bepaald de stiel van de voormalig beeldhouwer (‘geen middelpuntig beroep’). ‘Hier is de zorg voortreffelijk. Al die jonge vrouwen die dat werk doen, zijn allerliefst. Alles is hier echt op maat.’ Het echtpaar kookt nagenoeg dagelijks zelf, in hun eigen pantry. Op vrijdag niet; dan nemen ze plaats aan de ‘gastentafel’: dineren met de medebewoners én de familie die het landgoed runt. Een soort table d’hôte. ‘Het 22 Seriously

TEKST: ERIC VD BERG. FOTO’S: 0.A. MOON SARIS.

is zo’n plezierig gezelschap. Echt gelijkgestemden.’ Aan tafel zit dan ook Kim Bakker, eigenaar en manager van Rijckholt. Zij koestert het ‘familiegevoel’: hier is niemand een nummer. ‘Waarom moet iedereen per se meedoen met de massa?’, zegt ze. De bewoners van haar landgoed, met een gemiddelde leeft ijd van 80 jaar, hebben wat te besteden, dus waarom zouden ze hun geld niet uitgeven aan een comfortabel onderkomen. ‘Je kunt deze mensen niet dwingen op woningwetniveau te gaan wonen; dat zijn ze niet gewend.’

Hotelservice Haar collega/concurrent Erwin Miedema, directeur van Domus Magnus, aanbieder van kleinschalige en exclusieve woonvoorzieningen voor ouderen in monumentaal vastgoed, denkt er precies eender over: ‘Diversiteit houdt niet op als je 65 of 75 bent. Iedereen moet uiteraard recht hebben op goede zorg, maar in Nederland is het soms doorgeschoten. Je hebt maatwerk nodig. Net als op de automarkt: er moet voor ieder

wat wils zijn.’ De senior van vandaag heeft wat te kiezen – op een compound, in een woongroep, onder één dak met de jongere generatie. Vooral de senior met een redelijk gevulde portemonnee kan iets luxueuzers bewonen dan het gangbare bejaarden- of verzorgingstehuis. De appartementen van Domus Magnus – onder meer op landgoed Klein Engelenburg bij Brummen en landhuis De Magistraat in Rotterdam – kosten gemiddeld 3800 euro per maand, inclusief de ‘twentyfour-seven hotelservice’, zoals de directeur het noemt. Landgoed Rijckholt (40 woningen, waarvan 10 voor dementerende bejaarden) rekent van 750 euro voor een kleine kamer tot 3000 voor een groot appartement. Wie dagelijks drie maaltijden wil hebben, betaalt nog eens 750 euro.

Zorgfinanciering En dan de zorg. Die wordt in eerste instantie, zoals bij iedereen, gefinancierd uit de AWBZ (Algemene Wet bijzondere ziektekosten) en de WMO (Wet maatschappelijke ondersteuning). De bewoner kan ook een eventueel PGB (Persoonsgebonden Budget) besteden aan de zorg in het huis. Die bedragen zijn echter niet in alle gevallen toereikend. Bij Domus Magnus is de zorgverlening precies zoals dat bij ieder ander zou zijn (‘al proberen we natuurlijk een goede werkgever te zijn en de beste mensen aan te trekken’); bij Rijckholt kan de bewoner een pakket kopen. De eigen bijdrage varieert van 700 euro tot 5300 euro per maand. 왘

‘Je kunt deze mensen niet dwingen op woningwetniveau te wonen; dat zijn ze niet gewend’

VERHUIZEN OP MAAT

Landgoed Rijckholt.

Druk, druk, druk. Kinderen van ouderen zijn doorgaans erg bezig met hun eigen leven. Geen tijd voor de rompslomp van het plannen van een verhuizing van hun ouders naar een seniorenflat of een andere residentie. Maar zelfs dat is tegenwoordig uit te besteden. Saskia Zonderland regelt met haar bedrijf de verhuizing zelf, maar ook alles daaromheen: van adreswijzigingen tot het kiezen van het behang, van het inschakelen van een stoffeerder tot het opruimen of verdelen van de boedel. En dat regelen, dat doet Zonderland met haar OuderenVerhuiszorg sinds jaar en dag. Voor degenen die het budget ervoor hebben.Zonderland rekent grosso modo 65 euro per uur (maar gaat daar flexibel mee om); doorgaans besteedt ze 7 tot 15 werkdagen aan een cliënt. Haar kracht, naar eigen zeggen: ‘Ik neem de tijd voor de mensen, ga mee in hun tempo; dat kunnen velen niet. Ik luister goed. Niet dat ik in alles adviseer, ik ben geen interieurdesigner of iets dergelijks. Maar ik praat wel met ze over keuzes: u houdt toch zo van de natuur, is bamboe niet iets voor u?’ Ze ziet dat haar werk de relatie van haar cliënt met de kinderen vaak ten goede komt. ‘De praktische problemen zijn bij mij terechtgekomen. Daardoor kunnen zij zich richten op het persoonlijke en emotionele. Een verhuizing weegt voor een oudere zwaarder dan je denkt.’ www.ouderenverhuiszorg.nl.

Landgoed Klein Engelenburg bij Brummen. Seriously 23

왘 Wie per dag een half uur thuiszorg wil

(voor hulp met de steunkousen, en de maaltijden aan de deur bezorgd), is 2100 euro kwijt. ‘Het zijn geen kinderachtige bedragen’, zegt Michiel Peters, adviseur private wealth counseling bij Theodoor Gilissen. ‘Maar ik zie cliënten die het er graag voor overhebben. Het schrikbeeld is een tehuis waar je maar één keer in de week kan douchen.’ De vermogensbank adviseert zelf niet bij de keuze van een eventuele woonvoorziening, wel kan ze cliënten erop wijzen rekening te houden met kapitaal dat later mogelijk nodig is. ‘Met de overwaarde op een groot huis kom je vaak al een heel eind in de goede richting, het gaat dan al snel om enkele tonnen, waaruit de extra uitgaven kunnen worden gefinancierd’, aldus Peters. ‘Je ziet ook dat een groot huis op hogere leeft ijd een last kan worden. Wie doet het onderhoud, wie doet de tuin?’

‘Het is één grote familie, ik zou iedereen zo’n oude dag toewensen’

Maar je moet het tegenwoordig niet zien als ‘de laatste stap’, meent Peters. ‘We hebben het vaak over heel vitale mensen, die nog op vakantie gaan of een dagje golfen. Ze zijn gewoon toe aan iets kleiners, maar wel in het juiste segment.’

Klassieke muziek Op landgoed Rijckholt (6,7 hectare) wonen onder anderen oud-tandartsen en ouddirecteuren en/of hun echtgenotes . ‘Je merkt het, ze zijn mondig, het zijn allemaal een beetje baasjes’, zegt eigenaar Kim Bakker (30). ‘Dat is leuk: ze denken mee met ons. Ze zijn geïnteresseerd in hoe het bedrijf wordt gerund.’

‘Ons grootste goed is dat we in de huid van onze cliënt kunnen kruipen’, zegt directeur Erwin Miedema van Domus Magnus. ‘Zo kwamen we erachter dat zeven van de tien bewoners regelmatig naar het Concertgebouw gingen. Nu hebben we elke vrijdag zelf live klassieke muziek.’ Domus Magnus, dat in maart verder uitbreidt met een complex aan de Lauriergracht in Amsterdam, besteedt per bewoner ‘drie tot vier keer zo veel’ aan het eten in vergelijking met de reguliere ouderenzorg. ‘Altijd dagverse producten. De chef-kok is er ook ’s avonds.’ Miedema (36), die zelf tijdens zijn MBAstudie op een ‘kasteeltje’ in Frankrijk verbleef en dacht: zó wil ik wel oud worden, voorziet een grote transitie naar de particuliere woonvoorzieningen voor ouderen. Die zullen wat hem betreft zeer pluriform zijn. ‘Wij zitten toevallig in het vijfsterrensegment. Maar dat kan ook drie of vier sterren zijn. En waarom geen huizen op basis van geloof, herkomst of seksuele voorkeur? Als dat mensen bindt, zal er vraag naar zijn.’

Kinderen op bezoek

LEZERSAANBIEDING DE NIET-MEER-ZO-PIEP-SHOW

!

Een show over het nieuwe ouder worden, over wat te doen na je pensioen. Met livemuziek van de Niet-Meer-Zo-Piep-Huisband, met onder anderen Clous van Mechelen en Kim Soepnel. Een show vol sexy, rebelse, vrolijke, chagrijnige en brave ouderen. Over oppasopa’s die liever een cruise gaan maken. Over ouderen die nog steeds op de barricaden staan. Over tapdansende en boekenschrijvende ouderen die de sterren van de hemel zingen. Met een speciaal opgericht NMZP-Koor van twintig bijzondere mensen van 60 tot en met 93 jaar die hun ervaringen met ouder worden delen in een vrolijke, ontroerende en hilarische show. Deze show is tot en met eind mei te zien in diverse theaters in Nederland. Wilt u, als relatie van Theodoor Gilissen Bankiers, kans maken op twee vrijkaarten voor de Niet-Meer-Zo-Piep-Show in Amsterdam (Bijlmerparktheater op 15 mei en Theater Meervaart op 29 mei) of Hoofddorp (Schouwburg De Meerse op 1 mei), stuur dan vóór 22 april aanstaande een mail met uw contactgegevens en de datum van uw voorkeur naar [email protected]. Hoe eerder u zich aanmeldt, hoe meer kans u maakt! 쐍 De speellijst en meer informatie over de Niet-Meer-Zo-Piep-Show vindt u op www.parelsvoordezwijnen.com.

24 Seriously

Landgoed Rijckholt – in Zeeland, en niet voor iedereen om de hoek – ontdekte dat er behoefte was aan overnachtingsmogelijkheden voor de families van de bewoners. Dus is er een bed & breakfast gebouwd met 21 kamers – voor toeristen, maar ook voor de bezoekers. De kleinkinderen rennen over het terrein, de kinderen kunnen toeren over de eilanden, een middagje zeilen, of ’s avonds nog een borreltje doen. Het is één grote familie, zegt Henk Beerens, bewoner van Rijckholt. ‘We lopen de deur niet bij elkaar plat, maar je voelt je bij elkaar thuis. Het is top of the bill. Ik zou iedereen zo’n oude dag toewensen.’ 쐍 De naam van de bewoner van Landgoed Rijckholt is omwille van de privacy gefingeerd.

쐍 Meer informatie: www.rijckholt.info, wwww.domusmagnus.com. 쐍 Voor meer informatie: [email protected]. Michiel Peters is adviseur private wealth counseling bij Theodoor Gilissen Bankiers.

column

Cor Hospes

Senioren en social media innen een maand was het vier miljoen keer bekeken. Het stond op duizenden blogs en wereldwijd verscheen het in tal van televisieprogramma’s. Het filmpje over de drie jongens was wereldnieuws. Want het was mogelijk, lieten ze zien: liquid mountaineering, of in gewoon Nederlands: lopen over water. Dankzij de schoenen van het Britse sport- en outdoormerk Hi-Tec. Natuurlijk was het hele verhaal een hoax. Het merk wilde gewoon wat gezellige rumour around the brand, meer specifiek, rondom hun waterafstotende schoenen. En dat lukte. Door een ongeloofwaardig verhaal op een overtuigende manier in MTV-look & feel te vertellen. En dat verhaal wilde iedereen graag online delen. Want daar draait het op social media om. Verhalen vertellen, ervaringen delen. In woord en beeld. Dat maakt van social media dan ook een goede aanjager van guerrillamarketing acties.

B

‘Social media zijn de huiskamers, clubhuizen en koffiezetapparaten van vroeger’

Cor Hospes is expert in guerrillamarketing en online marketingtools. Hij is auteur van onder meer Guerillamarketing en Verlichting in Business. Hij is eigenaar van www.tsjee.com, gespecialiseerd in impact branding. Voor Seriously selecteert hij spraakmakende cases waar ondernemers en consumenten iets van kunnen leren.

Zoals ik dat definieerde in mijn boek ‘Guerrillamarketing. Nieuwe sluiproutes naar het hart van je klant’: ‘Een strategisch doordachte reclameoverval die op een onvoorspelbaar moment, op een originele relevante manier, en op het juiste ogenblik bij de juiste doelgroep sympathie en een onvergetelijk wauw-effect opwekt voor een merk, mening, dienst of product.’ Daarvoor kun je social media dus heel goed als Umfeld gebruiken. Ook onder senioren. Want die zitten in toenemende mate op social media. Volgens cijfers van het Amerikaanse onderzoeksbureau Pew Research Center netwerkt 47 procent uit de leeftijdscategorie 50 tot 64 gezellig op Facebook, Twitter, LinkedIn en MySpace. En dat doet 26 procent van de 65-plussers ook. Gek genoeg laten adverteerders senioren ook online links liggen. Behalve dan met ongeloofwaardige ouderwetse reclame waar bijna niemand nog naar kijkt. Social media zijn de huiskamers, clubhuizen en koffiezetapparaten van vroeger. Dus daar kun je ook prima traceren wat een guerrillamarketingactie onder senioren losmaakt, merkte Greenpeace. Dat zette via social media de ‘aanval’ in op Nestlé. Want die internationale foodgigant gebruikte voor zijn producten, waaronder KitKat, palmolie van de grootste palmolieproducent ter wereld dat daarvoor steeds vaker illegaal Indonesisch regenwoud kapt. En dat is een enorme bedreiging voor de oerang oetan. Greenpeace riep mensen van alle leeftijden dan ook via social media op een protestmail naar de Nestlé-site op Facebook te sturen. En dat lukte, 100.000 keer. Vooral nadat Nestlé erin was geslaagd het actiefilmpje van Greenpeace, een parodie op een KitKat-reclame, van YouTube te verwijderen. En censuur, een beter online actiemechanisme bestaat er niet. Want natuurlijk verscheen het filmpje daarna elders op internet. Het resultaat: Nestlé verbrak na de online guerrilla alsnog het contract met de Indonesische palmolieproducent. Om nog maar eens te onderstrepen hoe succesvol je mensen online kunt mobiliseren. Bijvoorbeeld om via YouTube, Facebook, blogs en andere social media president van Amerika te worden. Want dat was Obama zonder zijn guerrilla-achtige socialmediastrategie nimmer gelukt. Change, daar stond zijn verkiezing voor. Change, daar staat social media voor. 쐍 Seriously 25

focus op...

Second opinion Veel cliënten van Theodoor Gilissen Bankiers hebben ook een portefeuille bij een andere bank. Logisch, want spreiden is verstandig. Cliënten die die portefeuille eens tegen het licht willen houden, kunnen nu bij Theodoor Gilissen terecht voor een extra service: een second opinion oftewel een grondige analyse op risico, kosten en kwaliteit. En: gratis natuurlijk.

26 Seriously

TEKST: JOS LEIJEN. FOTO: SHUTTERSTOCK / ARKADY.

‘W

ij weten dat cliënten dikwijls hun vermogen spreiden over verschillende banken’, zegt Jan Coen Balt, commercieel directeur private banking bij Theodoor Gilissen. ‘Dit kan bijdragen aan lagere risico’s maar ook leiden tot suboptimale resultaten. Het is daarom het overwegen waard om de portefeuille aan een second opinion bij ons te onderwerpen. Hoe zit het met de kosten? In hoeverre tasten die het rendement aan? Welke risico’s kleven er aan bepaalde beleggingen? Dat is vaak onduidelijk.’ Theodoor Gilissen biedt de mogelijkheid van een second opinion als extra service om de relatie met haar cliënten verder te verdiepen. Balt: ‘Als trusted partner streven we naar een langdurige relatie die is gebaseerd op vertrouwen. Wij zijn onafhankelijk en hebben geen eigen beleggingsproducten. We zien onze cliënten dan ook niet als een afzetkanaal van deze producten. Wij handelen primair vanuit het belang van onze cliënten en daarbij past een goede analyse van hun totale vermogen.’

Risico en kosten

Bij een second opinion bekijkt de bank de portefeuille met een deskundig oog. Dit behelst een toetsing op verschillende variabelen. Hoe zit het met de spreiding? Zijn de risico’s voldoende gespreid over verschillende beleggingscategorieën? Is er een evenwichtige verdeling over aandelen, vastgoed en obligaties? Verder wordt er per beleggingstitel een inventarisatie gemaakt van rendement, risico en kosten. ‘Een belangrijk aspect zijn de kosten’, zegt Balt. ‘Bij veel beleggingsfondsen is de kostenstructuur onduidelijk. Soms zijn er instapkosten, uitstapkosten of performancekosten naast de “gewone” beheerkosten. Wij komen regelmatig tegen dat de totale kosten meer dan 3 procent bedragen; dat holt het totale rendement behoorlijk uit.’ Een facet dat eveneens veel aandacht krijgt, is het risico. ‘Sommige fondsen maken een mooi rendement, maar wij willen wel weten

waar dat rendement vandaan komt. Hoe kwetsbaar is het? Wat gebeurt er met het rendement als er iets verandert in de omgeving? Hoeveel vrijheid heeft de beheerder van het fonds om in te grijpen in de beleggingen en hoe gaat hij daarmee om?’ Een ander aspect aan dat risico is de verhandelbaarheid van de beleggingen. ‘Dat kan vooral bij hedgefunds spelen. Als het lang duurt voordat je een verkoop kunt realiseren, loop je veel meer risico wanneer het vertrouwen wegebt. Omdat die verhandelbaarheid bij sommige titels weinig transparant is, loont het om goed te kijken hoe open en liquide de beleggingen zijn.’

Objectief rapport

De resultaten van de second opinion worden vastgelegd in een uitgebreid rapport. ‘Een objectief rapport’, benadrukt Balt. ‘Wij hebben er geen belang bij om de uitslagen te kleuren. We streven naar een relatie die op vertrouwen is gebaseerd en daarbij past het niet om dingen te verdraaien. Als een portefeuille degelijk is en goed in elkaar steekt, zullen we dat zeggen. En als er dingen te verbeteren zijn, melden we dat ook. De cliënt kan dan ook met het rapport naar zijn bankier gaan om zaken aan te passen.’ Bij de second opinion kijken de private bankers van Theodoor Gilissen naar de beleggingsportefeuille zoals die is, zonder een relatie te leggen met de beleggingsdoelstellingen van de cliënt. Dat is anders wanneer het gaat om de portefeuille die de cliënt in beheer geeft bij Theodoor Gilissen. ‘In dat geval beschouwen we altijd het totale plaatje’, vertelt Balt. ‘We nemen het vermogen, de doelen en de inkomensbehoefte bij elkaar en zoeken daarbij de optimale beleggingsoplossing. Wenst de cliënt bijvoorbeeld jaarlijks inkomen, dan hoort daar een andere samenstelling van de portefeuille bij.’

zijn bankier. Het belang van Theodoor Gilissen is volgens Jan Coen Balt vooral het verbeteren van de relatie. ‘De afgelopen jaren heeft het vertrouwen in banken de nodige deuken opgelopen. Wij gaan als bank niet voor de snelle winst, maar voor een langdurige relatie en optimaal vermogensbeheer. Daarbij durven we als dat nodig is de cliënt ook tegen te spreken. We houden een spiegel voor en confronteren cliënten met de gevolgen van hun keuzes. Dat hoort ook bij onze rol.’ Theodoor Gilissen biedt de second opinion ook aan vermogenden aan die nog geen cliënt zijn. ‘Wij geloven in onze manier van werken als onafhankelijke trusted partner’, zegt Balt. ‘Potentiële cliënten mogen ons daarop uitproberen. En daarna praten we graag verder over beleggingsdoelen en -oplossingen.’   Voor meer informatie: [email protected]. Jan Coen Balt is als commercieel directeur verantwoordelijk voor de private banking­ activiteiten van Theodoor Gilissen Bankiers.

Vertrouwen

De second opinion geeft de cliënt inzicht in zijn beleggingsportefeuille en geeft hem handvatten om het gesprek aan te gaan met

‘Wij komen tegen dat de kosten meer dan 3 procent bedragen; dat holt het rendement behoorlijk uit’ Seriously 27

handel met voorkennis

‘Culturele identiteit speelt een belangrijke rol in mijn werk’ 28 Seriously

With Love from Batik Babe Kunst kopen hoeft niet altijd een zaak van ‘serious money’ te zijn. Wie zijn ogen open houdt en de vinger aan de pols van markt en tijdgeest, kan op prachtig werk stuiten. Betaalbaar werk van jonge kunstenaars die nog moeten doorbreken. De kunstcommissie van Theodoor Gilissen tipt: Hadassah Emmerich.

et zijn barokke, exotische schilderingen waarin de beelden als in dromen over elkaar heen buitelen: overdadig van kleur en zwierig van vorm. Maar hoe verleidelijk ze op het eerste gezicht ook lijken, hun schepper, Hadassah Emmerich, is er niet op uit om ons te behagen. Het gaat haar om dieper liggende thema’s, zoals de complexiteit van het begrip identiteit. Hoe zien wij onszelf en de ander?

H

Haar eigen wortels zijn Nederlands, Indisch, Chinees en Duits en veel daarvan zien we terug in haar werk. Bewust combineert ze een Oosterse, intuïtieve benadering met het meer conceptuele gedachtegoed van ‘het Westen’. Na haar opleiding aan de kunstacademie van Maastricht studeerde Emmerich in Antwerpen en vertrok ze vervolgens voor twee jaar naar het prestigieuze Goldsmiths College in Londen. Daar viel veel op zijn plaats; haar gemengde culturele achtergrond, de verschillende beeldculturen én de rauwe randen van een wereldstad. We zien het allemaal terug in haar werk: van de straatcultuur in graffititeksten tot het verleidelijke kleurgebruik van Aziatische snoeppapiertjes, en dat alles overgoten met een onmiskenbare vrouwelijke sensualiteit. ‘With Love from Batik Babe’ was dan ook de goedgekozen titel van een tentoonstelling in het Gemeentemuseum in Den Haag.

Berlijn Emmerich ‘mixt en matcht’ niet alleen flarden van verschillende culturele beeltenissen, ze gebruikt ook een veelheid aan technieken in één beeld. Sjablonen, slingerende verfstreken, gecombineerd met bijna gekalligrafeerde plantenvormen in fluorkleuren, soms rechtstreeks uit de spuitbus op het doek gezet. Ook het formaat is voor haar geen beperking, alles kan. Van een handzaam papierformaat, tot een grote muurschildering die over meerdere etages ‘voortwoekert’, zoals in het trappenhuis van de Nederlandse ambassade in Jakarta. Sinds een paar jaar woont en werkt Emmerich in Berlijn. Ze koos daarmee voor een hippe jonge stad, maar wel een met een beladen culturele bagage. ‘Vanwege mijn Indische achtergrond was ik altijd al met identiteit bezig. Dat heeft zich nu uitgebreid, is specifieker geworden’, zegt Emmerich. In haar meest recente werk heeft het uitbundige kleurgebruik plaatsgemaakt voor meer gedekte tinten, maar haar beeldtaal blijft onveranderd divers en gelaagd. 쐍

Uit kunstcollectie Theodoor Gilissen.

쐍 Kunstenaar: Hadassah Emmerich, Heerlen, 1974 쐍 Opleiding: - M.A. Fine Art Goldsmiths College, Londen, 2003-2005 - Hoger Instituut voor Schone Kunsten, Antwerpen, 1997-2000 쐍 Tentoonstellingen (selectie): - 2010 Ornament und Verbrechen, Palais Aktuelle Kunst, Glückstadt - Seance, SCHAU ORT, Zürich - Exopolis, Erasmus Huis, Jakarta - La Charmeuse de Serpents, Hendershot Gallery, New York 쐍 Prijzen: 2006 Fritschy Cultuurprijs, Museum Het Domein, Sittard 2000 Parkstadprijs, Stadsgalerij Heerlen 쐍 Collecties: AON Nederland, Museum Het Domein, Bonnefantenmuseum Maastricht, Rabobank Nederland, Museum voor Moderne Kunst Arnhem, Gemeentemuseum Den Haag, DSM Heerlen, Fries Museum Leeuwarden 쐍 Budget: 1.500 – 15.000 euro 쐍 Website: www.hadassahemmerich.com.

LEZERSAANBIEDING

!

Theodoor Gilissen geeft 10 pakketjes ansichtkaarten weg met afbeeldingen van haar kunstcollectie. Wilt u als relatie ook in het bezit komen van deze unieke kaarten, stuur dan een e-mail met uw contactgegevens naar [email protected] o.v.v. Ansichtkaarten kunstcollectie. De eerste 10 reacties zullen de kaarten thuis ontvangen.

TEKST: VERILY KLAASSEN. FOTO: RICK ARNOLD; PETER ROSEMANN (SCHILDERIJEN).

Seriously 29

levensfase

Met de nieuwe Successiewet zijn de meeste vrijstellingen verhoogd en is de tarievenstructuur vereenvoudigd. Toch is het nog altijd fiscaal voordelig

om een deel van uw vermogen al bij leven op uw kinderen over te dragen. Als u daarbij wel de beschikking over het vermogen wilt houden, kunt u schenken onder schuldigerkenning.

Schenken op papier A rie van Vliet heeft de afgelopen twintig jaar goed geboerd. Hij en zijn vrouw Eveline hebben een mooi bedrijf opgebouwd dat ook de crisis goed doorstaat; een deel van de winst hebben ze gestoken in een kleine manege met vier mooie paarden. Ze hebben een aardige kunstverzameling en een redelijk omvangrijke beleggingsportefeuille. Samen hebben ze twee kinderen, André (20) en Eva (22). Arie loopt inmiddels tegen de zestig. Hoewel hij gezond is – hij rijdt elke dag paard – en minimaal negentig denkt te worden, wil hij zo langzamerhand toch wat vermogen gaan overhevelen naar zijn kinderen. Het toptarief voor de erfbelasting is sinds 1 januari 2010 weliswaar verlaagd, maar als zijn kinderen straks zijn vermogen erven, moeten ze over het grootste deel toch 20 procent erfb elasting betalen. Arie wil Mees en Sophie echter ook niet zo maar een zak geld in de schoot werpen. Ze moeten eerst maar eens hun eigen plek in de samenleving zien te veroveren; dat heeft hij vroeger ook gedaan. Bovendien, een groot deel van het vermogen zit in het bedrijf, de woning, de paarden en de kunstverzameling. En die houden Arie en Eveline liever nog even zelf.

Schenken en teruglenen In het geval van de familie Van Vliet is een zogeheten schenking onder schuldigerkenning of schenking op papier een mogelijkheid om vermogen over te dragen en er toch over te blijven beschikken. Bij een schenking op papier schenken de ouders een bedrag aan hun kinderen om het vervolgens direct weer terug te lenen. De kinderen krijgen een vordering op de nalatenschap die ze na het overlijden kunnen aftrekken van de erfenis. Zij betalen daardoor minder erfbelasting. Arie en Eveline besluiten aan ieder van hun kinderen € 100.000 te schenken en terug te lenen. Ze gaan met André en Eva naar de notaris om lening en afspraken vast te leggen in een notariële akte. Dat is verplicht, anders accepteert de Belastingdienst de transactie niet als lening en vervallen ook de fiscale faciliteiten. In de akte staat ook het rentepercentage van 6 procent vermeld. De hoogte van dit percentage is bij wet vastgesteld. André en Eva zouden over de schenking schenkbelasting moeten betalen, want deze wordt geheven van de verkrijgers. Voor een schenking van € 100.000 is dat een bedrag van € 9.500 (€ 5.000 belastingvrij en 10 procent over de resterende € 95.000). Omdat dit nogal een aanslag is op hun bescheiden middelen, besluiten Arie en Eveline om

‘Arie wil Mees en Sophie niet zo maar een zak geld in de schoot werpen’ 30 Seriously

TEKST: JOS LEIJEN. ILLUSTRATIE: RHONALD BLOMMESTEIN.

de schenking ‘vrij van recht’ te doen. In feite betalen zij dan de verschuldigde schenkbelasting. Ze schenken op papier een ton aan hun kinderen en betalen daarvoor € 10.555 schenkbelasting per kind. (Op de website van de Belastingdienst staat een handige rekenhulp om de hoogte van de schenkbelasting te bepalen: www.belastingdienst.nl/ reken/schenkbelasting.)

Belastingvrij overdragen Arie en Eveline moeten de jaarlijkse rente, € 6.000 voor elk van hun kinderen, ook werkelijk overmaken. Ze mogen het niet aan de schuld toevoegen en moeten er dus rekening mee houden dat ze dit geld vrij kunnen maken. Het voordeel is dat André en Eva over dit bedrag geen belasting hoeven te betalen. De ouders kunnen op deze manier dus ieder jaar € 6.000 belastingvrij overdragen aan hun kinderen. Voor de belasting verschijnt de schuld bij de ouders in box 3. Het bedrag wordt dus afgetrokken van het bedrag waarover Arie en Eveline vermogensrendementsheffing moeten betalen. Bij André en Eva vormt de vordering van € 100.000 een bezitting in box 3. Zij moeten hierover dus wel vermogensrendementsheffi ng betalen (1,2% boven de vrijstelling van € 20.661), ook al hebben ze in werkelijkheid geen beschikking over het geld. Hiervoor kunnen ze een deel van de rente gebruiken die ze van hun ouders ontvangen.

Oplopende rentelast Het echtpaar Van Vliet besluit zo de komende jaren een steeds groter deel van hun vermogen over te dragen naar de volgende generatie. Ze moeten er dan wel rekening mee houden dat ze ieder jaar opnieuw naar de notaris moeten om een akte te laten opstellen. Daarnaast moeten ze incalculeren dat de rentelasten aardig kunnen oplopen. Als ze na vier jaar aan ieder van hun kinderen € 400.000 hebben geschonken en dat weer hebben teruggeleend, komt dat neer op een jaarlijkse betaling van € 48.000 aan rente. En die moeten ze ook werkelijk betalen. ‘Dat geld moet je dan ook wel hebben’, aldus Etienne van Dam, directeur private wealth counseling bij Theodoor Gilissen Bankiers. ‘Als je voor deze constructie kiest, moet je goed bedenken wat de financiële consequenties zijn voor de komende jaren. Ik adviseer onze cliënten om ieder jaar een nieuwe afweging te maken en regelmatig de inkomensplanning tegen het licht te houden. Het is mooi dat je voordelig vermogen kunt overbrengen naar de volgende generatie, maar je moet je eigen financiële situatie ook goed in de gaten houden.’ 쐍 쐍 Voor meer informatie: [email protected]. Etienne van Dam is directeur private wealth counseling bij Theodoor Gilissen Bankiers.

Seriously 31

‘KLS heeft een systeem ontwikkeld dat de bestellingen van de apotheken verzamelt en klaarmaakt voor transport. Dit systeem heet ‘Central Filling’. De aangesloten apotheek krijgt de bestellingen van de klanten keurig op naam verpakt aangeleverd.’

‘Als je ziet dat zo’n bedrijf goed doorgaat, geeft dat een prettig gevoel. Ik leer er nog steeds van’ 32 Seriously

tastbaar vermogen

Wim Brink

‘Geld is goedkoop gereedschap’ Een ondernemer in hart en nieren. Dat is Wim Brink. De jongste van negen kinderen stond jarenlang met twee van zijn broers aan het hoofd van de Brink Holding BV te Staphorst, het familiebedrijf dat door zijn vader werd opgericht. Hij steekt regelmatig geld in een startend bedrijf.

I

nmiddels is langzamerhand onderdeel na onderdeel van Brink Holding van de hand gedaan, maar helemaal stoppen met werken ziet Brink niet zitten. ‘Doordat je bedrijven verkoopt, komen er middelen vrij om andere dingen te gaan doen’, zegt Brink. En ondernemen is wat hij het liefst doet. Omdat hij er veel plezier aan beleeft. Maar ook, en misschien wel belangrijker, omdat hij merkt dat hoewel er veel gepraat wordt over innovatie, als het puntje bij het paaltje komt mensen met een goed idee vaak vergeefs aankloppen bij de gevestigde instanties voor een startfinanciering. ‘De grote banken laten het afweten bij de financiering van innovatieve producten. Die willen zien dat er snel geld verdiend gaat worden. Maar innovaties hebben een aanlooptijd waarin het alleen maar geld kost. De meeste banken willen daar niet in investeren.’

Investeren in innovatie

‘Als ze een goed idee hebben en het zijn echte ondernemers, dan investeer ik en kijk als commissaris mee.’ Nederland blijft achter, als we niet oppassen, is zijn angst. ‘We moeten investeren in innovatie. Dat brengt een risico met zich mee. Het kan ook níét goed gaan. Private investeerders zijn veel meer dan banken en de overheid bereid zulke risico’s te lopen. Omdat ze zelf ook ondernemer zijn of zijn geweest, niet bang zijn om fouten te maken en kansen zien. Je hebt mensen nodig die bepaalde risico’s willen lopen. Dat zijn de mensen die zorgen voor innovatie. Je krijgt dat niet voor elkaar zonder ondernemers die dit willen financieren.’ Als het lukt, geeft het veel voldoening. Ook toen Wim Brink nog fulltime in het familiebedrijf werkte, maakte hij uitstapjes naar buiten. ‘Enige jaren geleden heb ik een failliete

brandweerautofabriek in Hoogeveen gekocht. Dat vind ik mooi, dat is iets echts, ik wil kunnen voelen en ruiken waar ik mee bezig ben. Ik heb het vanuit het faillissement weer opgebouwd en er een ambulancebouwer bij gekocht om het volume te vergroten. Inmiddels werken er weer negentig mensen’, glimlacht hij.

Blijven leren

De meeste voldoening haalt hij tegenwoordig echter uit zijn bemoeienissen met KLS Netherlands BV. Brink veert op als hij praat over het bedrijf uit Hoogeveen. ‘Ik sprak met Bert Draaijer, een ex-Fokker-man. Hij had een goed idee, maar het leverde nog geen resultaat op. Hij had geld nodig om zijn product verder te ontwikkelen. Toen hij vertelde waar hij mee bezig was en ik me erin verdiepte, besloot ik in KLS te investeren.’ Het bedrijf richt zich op volledig geautomatiseerde logistieke systemen voor medicijndistributie. ‘De meeste apotheken hebben een enorme voorraad dure geneesmiddelen’, gaat Brink enthousiast verder. ‘Ze worden bevoorraad door de groothandel. In de apotheek zelf worden de medicijnen op recept voor de klanten ingepakt. Zulk simpel werk kun je volledig automatiseren. KLS heeft een systeem ontwikkeld dat in een groot centraal magazijn de bestellingen van de apotheken verzamelt en klaarmaakt voor transport. Dit systeem heet ‘Central Filling’. De aangesloten apotheek krijgt de bestellingen van de klanten keurig op naam verpakt aangeleverd.’ Het voordeel voor de apotheker en de klant is duidelijk, vindt Brink. ‘De medewerkers hebben meer tijd om de klant te woord te staan, meer tijd voor advisering.’ Van een eenmanszaak in 2004, is KLS Netherlands in zes jaar tijd gegroeid naar ruim dertig werknemers nu. Er is nu  TeksT: Marjolein van resT. foTo’s: kls neTherlands.

Seriously 33

‘Ik heb ooit een failliete brandweerautofabriek in Hoogeveen gekocht. Dat vind ik mooi, dat is iets echts’

ook al veel belangstelling uit het buitenland. ‘Inspirerend is dat. Als je ziet dat zo’n bedrijf goed doorgaat, geeft dat wel een prettig gevoel. Ik leer er zelf ook nog steeds van. Je ziet dat een ander het anders doet en dat dat ook goed gaat.’ KLS heeft inmiddels ook de zogenaamde Medicomaat op de markt gebracht. ‘Het is een soort pinautomaat voor medicijnen. Met een speciale pas met code kun je 24 uur per dag je bestelde medicijnen uit de automaat halen. Het overgrote deel van de recepten bestaat namelijk uit herhaalrecepten. Die mensen hebben geen informatie nodig, maar staan wel in de rij te wachten op hun medicijnen. Met zo’n automaat hoeft dat niet meer.’

Mentaliteit

Geld is goedkoop gereedschap, vindt Brink. ‘Ik leen het uit, een ander werkt ermee. Al moet je soms starters weerhouden om te gaan ondernemen. ‘Dat moet jíj vooral niet gaan doen’, zeg ik dan. Dan zijn ze bijvoorbeeld veel te optimistisch over hun mogelijkheden of die van hun product. Een worstcasescenario moet je in ieder geval ook hebben, je kan er niet van uitaan dat alles goed zal gaan. Of ze hebben een heel dik ondernemersplan. Een echte ondernemer kan bij 34 Seriously

wijze van spreke op de achterkant van een sigarendoos zijn plan helder maken.’ Ondernemen kuan je niet leren. Brink is ervan overtuigd. ‘Dat moet ín je zitten. Je voelt al snel of iemand gedreven is, of hij door muren gaat om iets te bereiken. Die mentaliteit heb je wel nodig, zeker in de pioniersfase. Maar je moet ook weten wanneer je anderen naar voren schuift. Een scheepsbouwer is meestal niet de juiste kapitein. Als je er de juiste mensen achter zet, die de dagelijkse zorg voor het bedrijf op zich nemen, zie je dat de ondernemers weer nieuwe dingen gaan oppakken. Zoals bij KLS Netherlands, bijvoorbeeld. Daar staat nu alweer een machine klaar die strips met pillen vult voor patiënten in ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en voor de thuiszorg. De pillen zitten op de goede volgorde en met vermelding van het moment waarop ze ingenomen moeten worden.’ Brink werkt zelf al 35 jaar samen met een financiële collega. ‘Ik ben wat wilder en had altijd veel plannen, hij adviseerde me vaak om er nog maar eens een nachtje over te slapen. Dat werkte heel goed. Het is onvermijdelijk dat ik nu een stapje terug doe, maar ik zal altijd met ondernemen bezig blijven.’ 

column

Gezondheidseconomie

Zorgen voor de oude dag I

n ‘De ijdelheid van het menselijk streven’ beschrijft de Romeinse satiricus Juvenalis ouderdom: ‘Wie ouder wordt, krijgt klachten in de rug, een ander in de heup, of in zijn schouder; daar is er eentje blind en flink jaloers op koning Eenoog; hier wordt iemands eten door vreemde vingers langs de vale lippen binnengevoerd – de man kan nog net boven zijn bord de mond naar voren tippen, zoals een zwaluwjong wanneer zijn moeder – zelf hongerig – hem voert uit volle bek. Toch liever zo’n lijfelijk gebrek dan half dement te zijn, zodat je van je slaaf geen naam meer weet.’ Bijna 21 eeuwen later zijn de ongemakken van ouderdom nog hetzelfde. Wij hebben geen slaven om voor ons te zorgen, maar zijn aangewezen op thuiszorg of een verzorgings- of verpleeghuis. Of we zo veel beter af zijn? De eenvormigheid, troosteloosheid en vaak slechte kwaliteit vergroten eerder de narigheid van de ouderdom. Gebrek aan geld en te weinig goed gekwalificeerd en gemotiveerd personeel worden de grootste problemen voor de zorg. Het aantal werkenden in de sector moet de komende twintig jaar eigenlijk verdubbelen. In de toekomst kan uit de collectieve middelen alleen nog basale zorg gefinancierd worden. Hierdoor zal de ouderenzorg steeds meer gaan lijken op het ouderdomspensioen. De basis van het pensioen is de AOW. De meeste mensen hebben een aanvullende pensioenverzekering, waarvan de hoogte afhangt van de financiële mogelijkheden en wensen. Dit is de toekomst van de ouderenzorg: een sobere basisvoorziening voor iedereen met vrijwillige aanvullende ouderenzorgverzekeringen. Die aanvullende ouderenzorgverzekeringen zouden ons inziens heel goed een onderdeel kunnen zijn van de aanvullende pensioenverzekering. Deze verzekering keert uit zodra men zorgbehoeftig wordt.

‘In de toekomst kan uit de collectieve middelen alleen nog basale zorg gefinancierd worden’ Met het persoonsgebonden budget voor zorg is er al een basisvoorziening. Door het PGB aan te vullen met andere financiële middelen, kunnen ouderen de zorg en woonvoorzieningen kiezen die het beste bij hen passen. De een hoort nu eenmaal graag Frans Bauer, de ander luistert liever naar Tannhauser van Wagner. De een is stram en stijf, de ander bewegelijk. Voor projectontwikkelaars en zorginstellingen biedt dit mogelijkheden om private woon-zorgvoorzieningen te ontwikkelen. Private arrangementen kunnen voor ouderen met een goed inkomen een aantrekkelijk alternatief vormen voor de eenvormige en vaak armzalige omgeving van een verzorgingshuis of verpleeghuis. 

Henriëtte Maassen van den Brink is hoogleraar economie aan UVA en UM en Wim Groot is hoogleraar gezondheidseconomie aan UM. Seriously 35

sector: beleggen in farma

36 Seriously

TEKST: TOM MULLER. FOTO: CORBIS / JIM RICHARDSON.

Farma: oude groeisector met veranderd toekomstperspectief Sinds de laatste twee decennia van de vorige eeuw is de menselijke biotechnologie als snelgroeiende subsector in de gezondheidszorg opgekomen. De kennis van de structuur van levende organismen (op de foto groeien genetisch gemodificeerde planten van weefselkweek in een laboratorium van de Amerikaanse Cornell University) en DNA, leidt tot nieuwe geneesmiddelen, waarmee op een natuurlijke wijze wordt ingegrepen. Door kennis van de genetische oorzaken van ziektes en bestrijding daarvan, kunnen met biotechnologie preventieve maatregelen genomen

worden, zodat in een aantal jaren ziektes als kanker, reuma en alzheimer grotendeels effectief bestreden kunnen worden. Biotechnologiebedrijven hebben als kleine bedrijven een start gemaakt op basis van specialistische kennis met een lange voorbereidingsperiode (vaak meer dan tien jaar). De (gepatenteerde) kennispositie van deze bedrijven en de daarmee gepaard gaande nieuwe producten, leiden tot overnames door grote farmabedrijven die daarmee hun productpijplijnen aanvullen. 왘 Zie ook pag. 42-43. Seriously 37

goed gedaan

Social venturing

Impact investing Meetbaar maatschappelijk rendement

Kijken en Kiezen is een leermethode voor zeer moeilijk lerende kinderen. Dankzij de investering door de Noaber foundation werd het een renderende activiteit.

38 Seriously

Op veel terreinen is het lastig, zo niet onmogelijk om met liefdadigheid alleen misstanden effectief aan te pakken. Social venturing kan dan een oplossing zijn, bewijzen twee succesvolle ondernemers, Paul Baan en Frank van Beuningen. Sociaal rendement is het eerste doel van hun investeringen, financieel rendement een goede tweede.

H

et past in de professionalisering van de filantropie: venture philantropy. Het verschil met pure liefdadigheid is dat niet alleen een meetbaar maatschappelijk rendement wordt nagestreefd, maar daarnaast, zij het ondergeschikt, een financieel rendement. Bovendien worden behalve geld ook ervaring en kunde ingezet. Bij social venturing gaat het eveneens om de inzet van kapitaal om een maatschappelijk probleem te verhelpen. Het ‘impact only’ bij filantropie wordt ‘impact first’. Veelal worden de financiële opbrengsten in nieuwe projecten geïnvesteerd. ‘Het is als compost voor een boom’, zegt Paul Baan, voorzitter van de Noaber Foundation. ‘De bladeren van die boom vormen weer compost voor andere bomen.’

Social venturing

De Noaber Foundation van Paul Baan wil een bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Dat doet zij door middel van donaties aan maatschappelijke projecten en door in bedrijven te investeren oftewel social venturing. Een voorbeeld van dat laatste is Ecolane, een van oorsprong Fins bedrijf dat software ontwikkelt voor een efficiënte organisatie van personenvervoer, en dan vooral ten behoeve van mensen die zich geen eigen vervoer kunnen permitteren. De Noaber Foundation heeft dit bedrijf zeven jaar geleden startkapitaal verstrekt en gaat daar vanwege een doorbraak op de Amerikaanse markt nu de vruchten van plukken. Een tweede voorbeeld is NeuroTech Solutions, een Israëlisch bedrijf dat onlinesoftware ontwikkelt voor een vroegtijdige diagnose van ADHD. Nu de eerste producten op de markt zijn gebracht, is ook daarvan rendement te verwachten. Dichter bij huis heeft de Noaber Foundation de ontwikkeling gefinancierd van Kijken en Kiezen, een digitale leermethode voor zeer moeilijk lerende kinderen. Aanvankelijk wilde één school

een donatie hiervoor, maar dankzij de investering kon er een renderende activiteit van worden gemaakt. Inmiddels werken meer dan 750 leraren en 4000 leerlingen in het primair onderwijs met Kijken en Kiezen. ‘Al deze investeringen dragen bij aan de oplossing van een hardnekkig maatschappelijk probleem’, stelt Paul Baan. ‘In sommige gevallen doet de “exit” zeker niet onder voor commercieel rendement, maar dat is ondersteunend – het staat niet voorop.’

Na microfinanciering...

Op veel terreinen is het onmogelijk om met filantropie alleen een duurzame economische verbetering op gang te brengen. Gemeenschappen die het van giften moeten hebben, vertonen immers eerder de neiging te verslappen dan zich op te richten. Ook PYMWYMIC, de ‘Put Your Money Where Your Mouth Is Company’ van Frank van Beuningen en zijn partner Margaret McGovern, onderschrijft dit uitgangspunt. ‘Social venturing is een vorm van impact investing’, licht Van Beuningen toe, ‘ofwel een bewuste keuze maken dat je wilt investeren met een sociaal rendement, maar je geld niet weggeeft zoals bij traditionele liefdadigheid.’ Als voorbeeld van social venturing wil Frank van Beuningen vooral de impact investing in de missing middle noemen. ‘Nadat iemand met een microfinanciering een bedrijfje heeft gestart en vervolgens bij de bank aanklopt voor een lening, dan zit dat bedrijfje in een niemandsland: het is te groot voor meer microfinanciering en te klein voor een lening van de bank. Wij helpen die bedrijfjes. Het sociaal rendement daarvan is doorgaans groter dan het sociaal rendement van microfinanciering, vooral omdat deze bedrijven al beginnen met mensen in dienst te nemen. Ook het financieel rendement is hoger dan bij microfinanciering, maar het risico is ook hoger. We zijn daar nog te kort mee bezig om een duidelijk track record te kunnen laten zien.’ 

‘Social venturing is als compost voor een boom, waarvan de bladeren weer compost voor andere bomen vormen’ tekst: Peter van steen. Foto’s: jan den ouden.

Seriously 39

*5)34.5)3 57).)4)!4)%& 6!."%,!.'


$OEHETZELFDEALSONDERNEMER-ARTA'NYP 3TELEEN#ULTUUR&ONDSOP.AAMIN /MDATZEJONGETALENTVOLLEGEESTESWETENSCHAPPERSWILONDERSTEUNEN INHUNVERVOLGSTUDIEOFONDERZOEKINHETBUITENLAND WERDHET-ARTA'NYP &ONDSINOPGERICHT(ETFONDSISTOTSTANDGEKOMENVIAHET 0RINS"ERNHARD#ULTUURFONDS DATZORGTVOORHETBEHEER DEADMINISTRATIEEN OOKEENTEAMVANSPECIALISTENHEEFTAANGEWEZENOMGESCHIKTEKANDIDATEN TESELECTEREN)NONTVINGENTWEESTUDENTENEENBEURSUITHETFONDS )NMIDDELSBEHEERTHET0RINS"ERNHARD#ULTUURFONDSMEERDAN #ULTUUR&ONDSENOP.AAMVOORPARTICULIEREN BEDRIJVENENSTICHTINGEN (ETISEENUITGELEZENMOGELIJKHEIDOMUWCULTURELEINTERESSETESTEUNEN ENTEMANIFESTERENOFBIJVOORBEELDEENFAMILIELIDTEEREN /VERWEEGTUOOKZOIETSVOORCULTUURTEDOEN7EVERTELLENUALLESOVERDE MOGELIJKHEDEN HETGEMAK DE½SCALEVOORDELENmNHOEVEELVOLDOENINGHET GEEFT-AAKGERUSTEENAFSPRAAKMETEENVANONZEADVISEURS "EL OFKIJKOPWWWCULTUURFONDSJUISTNUNL7IJZETTENUW BEVLOGENHEIDOMINEENEIGENCULTUURFONDS

40 Seriously

column

Vergrijzing

Oud moet blijven leren D

e bevolking van de meeste OECD-landen vergrijst. Japan loopt in dit proces voorop, maar ook de Noord-Europese landen zullen tot ruwweg 2035 een gemiddeld steeds oudere bevolking hebben. Dit heeft belangrijke consequenties voor de verhouding tussen actieven en inactieven in de samenleving en daarmee de betaalbaarheid van de pensioenen en de gezondheidszorg. De door het Tilburgse instituut NETSPAR aangejaagde discussie over de verschuiving van de AOW-leeftijd en de waardering van de balansen van pensioenfondsen kunnen uiteraard vol op de belangstelling van politici rekenen. Minder bekend zijn twee andere debatten die de vergrijzing met zich meebrengt. De eerste discussie is een politiek-economische: hoe verandert het stemgedrag als de gemiddelde bevolking ouder wordt? Een tweede discussie is die over de noodzaak van investeren in onderwijs en kennis. Het is rationeel om te veronderstellen dat vergrijzende samenlevingen minder geneigd zijn om voor grote en langdurige investeringen te kiezen. Indien een bevolking vergrijst, ligt ontsparen en consumeren meer voor de hand. Ontsparen heeft op termijn serieuze gevolgen voor de vermogensmarkten. Het is maar goed dat er opkomende economieën zijn die voor voldoende aanvoering van besparingen kunnen zorgen. Wat betreft de genoemde investeringsbereidheid, zijn het vooral investeringen waarvan de rendementen pas op een wat langere termijn genoten worden, die onder druk kunnen komen te staan. In samenlevingen waar oudere generaties veel geven om het nageslacht kan dit verschijnsel uiteraard voor een deel doorbroken worden.

derlandse is dit een groot vraagstuk. Nederland lijkt weg te glijden op internationale onderwijs- en innovatieranglijsten. De oplossing van dit probleem is opmerkelijk. Pas als een samenleving als geheel de scholing en bijscholing van de hele bevolking ter hand neemt, ontstaat een groot positief effect op de kennisontwikkeling. Dit betekent dat we moeten streven naar permanent onderwijs over de hele levensfase, waardoor er een saamhorigheid tussen de oudere en de jongere generaties wordt gekweekt. Met andere woorden: leeftijdsonafhankelijke scholing is een must voor een op kennis gerichte samenleving. Je bent nooit te oud om te leren. Gelukkig maar, want de Nederlandse economie heeft iedereen de komende 25 jaar hard nodig: iedereen die een bijdrage wil leveren aan de kenniseconomie en die haar of zijn kwaliteiten ter beschikking stelt aan productie- of leerprocessen. Ons prachtige financiële systeem kunnen we benutten om ervoor te zorgen dat we deze mogelijkheden kunnen gebruiken. 쐍

De investeringen in het onderwijs en in R&D zijn een voorbeeld. Het is bekend dat een economie op de lange termijn groeit omdat de arbeidsproductiviteit toeneemt. De arbeidsproductiviteit groeit sneller in landen met hoge en gerichte uitgaven aan onderwijs en R&D. Maar dit effect heeft jaren van inwerking nodig. En hier schuilt een gevaar: investeringen in onderwijs staan sneller onder druk in vergrijzende economieën. Zeker voor een economie als de Ne-

‘Investeringen in onderwijs staan sneller onder druk in vergrijzende economieën’ Prof. dr. Elmer Sterken is Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen en macro-economisch adviseur van Theodoor Gilissen. TEKST: ELMER STERKEN. FOTO: LEX DRAIJER.

Seriously 41

sector: beleggen in farma

Farma: oude groeisector met veranderd toekomstperspectief De opkomst van de biotechsector en de bewezen productsuccessen hebben ook tot grote beleggingssuccessen geleid. Naast een veelheid aan kleine biotechstarters die hun doel niet bereikt hebben, zijn er de successen van bedrijven als Amgen en Genentech, die nu tientallen miljarden waard zijn. Daarnaast zijn er de afgelopen jaren een aantal kleinere biotechbedrijven overgenomen tegen substantiële premies, bijvoorbeeld de lopende overname door J&J van Crucell. Met name de verwachte omzet- en winstgroei in de sector en de duurzame aspecten van de bedrijven maken

42 Seriously

TEKST: TOM MULLER. FOTO: ANP / ADRIAN BRADSHAW.

hierin beleggen aantrekkelijk. Op de foto produceren medewerkers van de Sinovac Biotech company het H1N1 vaccin (tegen de Mexicaanse ofwel varkensgriep) via de nog klassieke methode in verse kippeneieren. Naast de verwachte productsuccessen van de biotechbedrijven heeft het winnen van de strijd tegen ziektes, waaronder (op termijn) kanker, reuma en alzheimer, grote maatschappelijke gevolgen voor de volksgezondheid en de gemiddelde levensduur. De voorkeur van Theodoor Gilissen Bankiers gaat in de Nederlandse biotechmarkt uit naar Galapagos.

Seriously 43

Theodoor Gilissen werkt niet alleen op bancair gebied veel met andere bedrijven. Ook culturele instellingen, restaurants, hotels, luxemerken etc. zijn haar zakenpartners. Ondernemingen die trots zijn op hun vakmanschap en producten en diensten leveren op hoog niveau. Wij stellen ze graag aan u voor in Serious Friends.

‘De Scholtens hadden lol in het verzamelen van beelden en zo hebben veel mensen er plezier van’ 44 Seriously

TEKST: MARJOLEIN VAN REST. FOTO’S: RICK ARNOLD; BEELDEN AAN ZEE / HAN VAN BOMMEL (THEO E LIDIA) .

serious friends

Beelden aan Zee

Hier aan de kust

Theo e Lida, Doppio ritratto door Mario Martinelli, 2000, staaldraad.

Half verscholen, bijna opgaand in de Scheveningse duinen ligt het particuliere museum Beelden aan Zee. Een uniek museum in Nederland, puur gericht op beeldhouwkunst. Het gebouw toont zelf bijna als een sculptuur, prachtig gelegen langs de Zuid-Hollandse kustlijn.

‘Z

estien jaar geleden werd het museum opgericht door Theo en Lida Scholten’, vertelt Jan Teeuwisse, directeur van het beeldenmuseum. ‘Ze waren enthousiaste verzamelaars van beeldhouwkunst en besloten de kunstwerken tentoon te stellen in een speciaal daarvoor ontworpen gebouw. Wim Quist, die ook tekende voor het Museon en de nieuwe vleugel van het Kröller Müller, ontwierp voor Beelden aan Zee een gebouw dat een aaneenschakeling van binnen- en buitenruimten heeft. Met terrassen van waar je de zee kunt zien.’

Menselijke figuur De collectie bestaat uit moderne en hedendaagse internationale beeldhouwkunst. Zo’n duizend objecten van ná de Tweede Wereldoorlog. ‘En altijd gekocht van levende kunstenaars’, gaat Teeuwisse verder. ‘Met als onderwerp vrijwel overwegend de menselijke figuur, in steen, hout, maar ook plastic en zo breed mogelijk, tot aan conceptuele kunst toe.’ Het museum drijft op een groot aantal enthousiaste vrijwilligers. ‘We hoeven nooit te werven, zo’n tien procent van de vrijwilligers is er al vanaf het eerste uur. 왘 Seriously 45

46 Seriously

왘 De

Scholtens kwamen veel in Amerika, en waren gecharmeerd van de opzet van veel musea daar. Met een schare goed opgeleide vrijwilligers die zorgden voor gastvrijheid op niveau. Dat wilden ze ook voor Beelden aan Zee.’ De 175 vrijwilligers weten waarover ze praten, ze krijgen een opleiding van een jaar waarin verteld wordt over de collectie en het gebouw zelf. ‘Praktische informatie, maar ook inhoudelijk, Quist vertelt bijvoorbeeld zelf over zijn gebouw. Ook de kunstenaars komen wel eens naar het museum.’ ‘De Scholtens hadden lol in het verzamelen van beelden’, zegt Teeuwisse. ‘Ze hadden hun geld ook in vastgoed kunnen stoppen, maar hier hebben veel meer mensen plezier van.’ 쐍 쐍 Meer informatie: www.beeldenaanzee.nl

‘Een grote schare goed opgeleide vrijwilligers zorgt voor gastvrijheid op niveau’

Seriously 47

portfoliobeleid

Zo doen we dat! Beleggen met beleid Informatie verwerken, strategie bepalen, keuzes maken. Voor het beleggingsbeleid gaat Theodoor Gilissen Bankiers (TGB) niet over één nacht ijs. Om te laten zien hoe dit serieuze spel gespeeld wordt, nemen we plaats op de bank naast TGB’s ‘coach’ van de Multi Strategy Fund Portefeuille.

ngericht inkopen is niet alles. Dat zien we aan Real Madrid, dat de beste en duurste voetballers ter wereld binnenhaalde, maar niets bereikte. Er moet een dragende visie zijn. Coaches en officials zoeken spelers en begeleiders die passen bij de strategie en het spelconcept, en als ze zelf wegvallen, stapt een ander in. Zo gaat het bij Barcelona (middenveld met twee punten naar voren) en sinds kort weer bij Ajax (buitenspelers, inschuivende 4). Beheerportefeuilles zoals banken die aanhouden, zijn te vergelijken met voetbalteams, maar ook met gerechten. Er zijn goede ingrediënten nodig, die de koks kiezen aan de hand van de in het huis geldende filosofie. Daarna brengen zij die verfijnd en gebalanceerd samen, op basis van een doordachte en geïnspireerde aanpak, wat leidt tot het topgerecht. In de Multi Strategy Fund Portefeuille (MSF) selecteert TGB de aan te kopen ingrediënten oftewel de aandelenbeleggingsfondsen aan de hand van vier heldere kernwaarden: 1) specialisten doen het beter dan generalisten; 2) kwantitatieve screening is onvoldoende, analyse van de historie heeft zeer beperkte voorspellende waarde; 3) kwalitatieve selectiecriteria zijn onmisbaar en 4) individuele aandelenanalyse en -selectie biedt de beste kans op herhaalbare outperformance.

O

Scoutingsysteem

‘Specialisten doen het beter dan generalisten’ 48 Seriously

TEKST: EGBERT JAN RIETHOF . ILLUSTRATIES: VIJSELAAR EN SIXMA. FOTO: LEX DRAIJER, FRANK RUITER.

Zowel de selectie van de fondsen als de samenstelling van de portefeuille vindt plaats in een zorgvuldig proces. Dat is nodig, want je kunt wereldwijd uit tienduizenden fondsen kiezen. Martijn van Kilsdonk, portfoliomanager van MSF: ‘Je moet een efficiënte manier hebben om ze door te nemen, iets als het scoutingsysteem van Ajax of PSV. Je zoekt naar vergelijkbare fondsmanagers, met dezelfde doelstellingen. Je zet verdedigers, middenvelders, aanvallers bij elkaar, anders kun je ze niet vergelijken. Dat bete-

kent dat we een database opbouwen en beheren: inventariseren, weten wat ze doen, groeperen. Eerst op regioniveau, want Amerikaanse beleggingen met Europese vergelijken heeft geen zin. Daarbinnen kijken we bijvoorbeeld naar de manier van werken: hebben vooral goedkopere aandelen hun aandacht of aandelen die het hardst groeien? Er zijn vele maatstaven denkbaar. Binnen de groepen vindt de eerste selectie plaats.’ Het resultaat is nog steeds ‘een enorme bak met fondsen’; goede filtering is dus nodig. Dit doet TGB via kwantitatieve analyse. Die is in deze fase behulpzaam, al hebben in de filosofie van TGB historische resultaten niet echt een voorspellende waarde. ‘We analyseren meerdere rendements- en risicokarakteristieken van de fondsen over diverse periodes. We meten niet slechts het aantal doelpunten van de betrokken spelers van de afgelopen seizoenen, maar ook het balverlies en verdedigende acties.’ Na deze scouting op afstand blijft 20 à 30 procent over op een longlist, die waarschijnlijk kansrijk is op basis van de bekeken variabelen.

Consistent rendementsprofiel Om het aanbod verder in te dikken, wordt de kwantitatieve analyse op deze longlist verdiept. Met behulp van twaalf variabelen maken Martijn van Kilsdonk en zijn scouts bij de overblijvers de consistentie van rendementsprofielen en risico-elementen zichtbaar. ‘We maken niet slechts een paar foto’s van de acties van de speler die we op het oog hebben, maar diverse films van zijn aanvallende en verdedigende acties door de tijd heen. En dit over zijn gehele loopbaan, ook bij vorige clubs. Die scoutingfilms bepalen onze eerste indruk van de eigenschappen van de speler en de consistentie ervan’, aldus non-playing captain Van Kilsdonk. ‘Een voorbeeld. Binnen de groepen van vergelijkbare managers, de peergroups, kun je kijken naar de positie van de manager binnen de groep als het gaat om rendement. Dat doe je over bijvoorbeeld periodes van twee jaar; daarbij begin je in een ver verleden en schuif je steeds een maand op, zodat je een genuanceerd grafisch overzicht kunt maken over tientallen periodes. Wat je graag ziet, is dat iemand consistent bovenin staat. Eventuele uitschieters naar beneden duren kort en gaan niet te diep. Dat geeft informatie, je wordt benieuwd. Hoe deed hij dat?’ Hetzelfde gebeurt op basis van risicokarakteristieken, bij variabelen als ‘volatiliteit’ (beweeglijkheid). Het zou immers mooi zijn als die opvallende manager onder zijn prachtige consistente rendementsprofiel ook nog

een gunstige risicohandtekening kon zetten. Wie standvastig lagere risico’s neemt dan de markt is interessant, maar ook iemand die de risicokarakteristiek weet te verlagen net voor markten negatiever worden, of juist te verhogen als markten stijgen. Van Kilsdonk: ‘Er bestaan risicohandtekeningen die wij per definitie minder aantrekkelijk vinden. Continu hoge bèta oftewel hoge volatiliteit.’

busjes kennen en begrijpen. We staan naast deze specialist op zijn platform en krijgen een beeld van de mens en hoe hij in het proces staat. Wat drijft hem, waarheen wil hij gaan? Is wat hij gepresteerd heeft daaruit te verklaren of speelt toeval mee? Hoe transparant handelt hij, hoe groot is zijn kennis?’

Bezoeken en monitoren Gesprekken Naast kwantitatieve analyses voert TGB ook zogenoemde holdinganalyses uit: waar belegde de fondsmanager door de jaren heen eigenlijk in, wat waren de historische positioneringen over sectoren, landen en stijlen? Ook dat wordt uitvoerig en genuanceerd in kaart gebracht. ‘Zo krijgen wij een veelzeggend beeld: gedraagt de speler zich in alle omstandigheden hetzelfde of past hij zich aan de tegenstander aan?’ Van Kilsdonk vindt het belangrijk dat de uitkomsten van de kwantitatieve en holdinganalyse elkaar bevestigen. Zo blijft er uiteindelijk een shortlist over. In Europa staan daar bijvoorbeeld circa 25* namen op. De lijst met kandidaat-basisspelers is nog te lang. Tijd om kwalitatieve informatie binnen te halen, te verifiëren en naast de kwantitatieve en holdingdata te leggen. De desbetreffende kandidaten krijgen vragenlijsten en, heel belangrijk bij TGB, gesprekken. Met behulp van welke elementen is het rendement verhoogd, met bottom-up aandelenselectie bijvoorbeeld? ‘Belangrijk, want wij willen daar een herhaalbaar patroon in zien. Dat geeft in onze filosofie de beste kans op outperformance. We willen alles van de fondsmanager weten, we halen de draaikubus van Rubik uit elkaar en leren alle deelku-

Momenteel heeft Martijn van Kilsdonk zeven van zijn selectie van 25 in de basis opgenomen, waar het Europa betreft, ‘ingehuurd’ in feite, om het geld van TGB te beheren. De meeste zijn gekozen met de verwachting dat zij voor langere tijd waarde kunnen toevoegen. De scouts blijven hen en de overigen actief bezoeken en monitoren, waarbij zij alles documenteren. Soms is het moment daar om afscheid te nemen van een fonds (te verkopen). Dat kan zijn als een belangrijk persoon in het management van het fonds opstapt, of als er veranderingen zijn in het 왘

Seriously 49

We kunnen er dan een manager bij zetten, tot een transfer besluiten dus, of bij een ander meer inkopen. Anderzijds kunnen we ook bepaalde risico’s minder opzoeken. Zulk beleid is bijvoorbeeld in 2010 goed beloond.’ Zo is het beleggingsbeleid – de selectie van de spelers en de constructie van het team – het resultaat van een veranderlijk proces met vele lagen, waaraan diverse mensen op de burelen van TGB zich dagelijks wijden. Naast het MSF zijn er nog andere beheerportefeuilles, elk met een andere focus, zoals duurzaamheid of obligaties. De TGB-coaches stellen daar de teams samen met behulp van gespecialiseerde scouts en doen dat altijd volgens de hier beschreven huisfilosofie. 쐍 proces die TGB niet zinnen. Martijn van Kilsdonk: ‘Ook als er resultaten zijn die we niet kunnen verklaren – die hoeven niet eens slecht te zijn – bezinnen we ons.’ Met deze benadering onderscheidt TGB zich. Paul Broholm, die als directeur investments boven de portfoliomanagers van TGB staat, zegt: ‘Veel partijen gaan af op kwantitatieve analyse en laten het daarbij. Het is sneller, maar leidt tot meer wisselingen in de portfolio en minder goed presteren op lange termijn. Veel grote partijen zien meer in het onderhouden van hun naam met behulp van marketing en het vergaren van veel geld dan in het neerzetten van een stevige langetermijnperformance. Dat laatste is ons streven. Wij zoeken systematisch en zorgvuldig de allerbeste beleggers voor de klanten, mensen die buiten gebaande paden durven gaan, collega’s die blij zijn dat wij langskomen en doorvragen. Het zijn mensen van wie wij op basis van uitgebreide analyse en rapportage verwachten dat ze een reële kans hebben om in de toekomst resultaten te boeken.’

Samenstelling portefeuille Het samenstellen van het juiste team, binnen bijvoorbeeld Europa, is een proces van balanceren, wikken en wegen. Van Kilsdonk heeft specialisten nodig, zoals Ajax buitenspelers en verdedigers die achterin een-opeen kunnen spelen, spelers dus die als het moet – als de wedstrijdsituatie (de markt) het vereist – toegevoegde waarde leveren. Daartussen moet balans zijn; het speelveld is goed bezet. Van Kilsdonk: ‘De fondsmanagers zijn erg divers georiënteerd, in aanpak en in het patroon van wanneer ze rende-

ment leveren. Allemaal hebben ze goede en zwakke plekken. De zwakke worden afgedekt met de sterke kanten van een ander.’ Dankzij deze diversificatie blijft het potentieel van extra rendement behouden en zijn risicoaspecten te controleren. Een voorwaarde voor een goede portefeuille is dus dat de gekozen fondsmanagers volledige transparantie bieden: TGB heeft overzicht nodig over alle karakteristieken van haar portefeuille als geheel en hoe die onderling samenwerken. Van Kilsdonk: ‘Pas dan kan ik zeggen: dit risico lopen we nu. We kunnen bijvoorbeeld zien dat de managers samen te veel eenzijdige keuzes van dezelfde soort maken. Soms willen we het daaruit voortvloeiende risico niet en grijpen we in. We verschuiven wat, brengen balans aan. Als de middenvelder en de rechterspits naar dezelfde centrumpositie trekken, lopen ze elkaar in de weg en is de flank niet bezet.’

Tactische allocatie Daarnaast kan tactische allocatie waarde toevoegen: de coach beslist vanwege de slechte toestand van het veld om met de punt naar achteren te spelen. Een voorbeeld is het opnemen van meer kleine bedrijven, als de strateeg bij TGB de coach influistert dat voor die sector in Europa meer winstgroei te verwachten is gezien de situatie op de wereldmarkt. Ook hier is complete transparantie en kennis van de spelers en hun eigenschappen, alsmede de vorm waarin ze verkeren, onmisbaar. Van Kilsdonk: ‘We kijken door de hele portefeuille heen en besluiten van 10 naar 15 procent te gaan.

‘Als we resultaten niet kunnen verklaren, bezinnen we ons’ 50 Seriously

* De andere blokken in de portefeuille zijn Noord-Amerika, Emerging Markets, Japan en de Pacific. 쐍 Voor meer informatie: [email protected] of [email protected]

Paul Broholm (onder) is directeur investments en Martijn van Kilsdonk portfoliomanager bij Theodoor Gilissen Bankiers.

VOGELGRIEP

ZINLOOS GEWELD

PROBLEEMJONGEREN

ONTBOSSING

Het Rijksmuseum weet nòg een goed doel Zo ongeveer alle wereldproblemen ziet u terug in de collectie van het Rijksmuseum. Maar het Rijksmuseum heeft zelf ook een zorg. Het op peil houden van de kwaliteit van die wereldberoemde collectie is iets dat we niet alleen kunnen. Voor bijzondere aankopen, restauraties en educatieve projecten zijn we aangewezen op particulieren. Daarom verwelkomt Het Rijksmuseum Fonds alle schenkingen en nalatenschappen, klein en groot. Meer informatie? Bel Het Rijksmuseum Fonds op 020 6747 335 of mail naar [email protected].

Seriously 51

52 Seriously