GWATE’s: het punt in Afrika waar Habitatrichtlijn en kaderrichtlijn Water elkaar ontmoeten ?
Gert VAN HOYDONCK, Piet DE BECKER. (Agentschap voor Natuur en Bos, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek)
LAAGVEEN
Moerasspirearuigte
Vochtige heide
Juridische achtergrond Kaderrichtlijn Water (2000/60/EC) Art,1: “…terrestrische ecosystemen die rechtstreeks afh zijn van aquatische…, voor verdere achteruitgang w behoed en w beschermd + verbeterd” Bijlage II: karakterisering + effectbeoordeling Bijlage V: definitie goede kwantitatieve toestand Decreet Integraal Waterbeleid (9/07/2003)
Omzetting KRW in Vlaamse wetgeving Besluit VR waterkwaliteitsnormen (BVR 21/05/2010) Omzetting KRW in Vlaamse wetgeving Criteria voor het bepalen van de goede kwantitatieve toestand
Europese leidraad (guidance) voor concrete uitwerking
Juridische achtergrond Habitat- en Vogelrichtlijn (79/409/EEG en 92/43/EEG) Aanwijzing speciale beschermingszones (SBZ) Vaststelling instandhoudingsdoelstellingen (IHD) Bepaling Lokale staat van instandhouding (LSVI) Gewestelijke IHD BVR 23/07/2010 Doelen per habitat + per soort niveau Vlaanderen Specifieke IHD BVR 25/4/2014 Doelen per habitat + per soort niveau SBZ–(deel)gebied Pact 2020: “In 2020 voldoende habitat ingericht, herbestemd, verbeterd of afgebakend om 70% van de instandhoudingsdoelstellingen van de Europees te beschermen soorten en habitats te realiseren”
Van theorie naar praktijk 1. Opdeling Vlaanderen in grondwaterlichamen 2. Per grondwaterlichaam toestandsbeoordeling = 4 testen Toestand Waterbalanstest
GOED ONTOEREIKEND
GOED Intrusietest
Oppervlaktewater -test
ONTOEREIKEND
GOED GWATE’s
ONTOEREIKEND
GOED Natuurtest
ONTOEREIKEND
GOED
ONTOEREIKEND
Van theorie naar praktijk 1. Wat zijn grondwatergebonden habitats ?
2. In welke SBZ-deelgebieden ? 3. Welke hydrologische kenmerken ? 4. Welke meetgegevens beschikbaar
INBO
Over welke gebieden info? • SBZ-H gebieden (38 in Vl.) • Opgesplitst in 455 DG (opp. 0.13 ~ 8300Ha <230 ha>)
• 16 grondwaterafhankelijke habitattypes (GWAHT’s),
34 subtypes
Grondwaterafhankelijke habitattypen (GWAHT’s) subtype 1330
1330_hpr
2170
zilte graslanden kruipwilg-vegetatie in duinen
2190
waterrijke vegetaties in duinen 2190_mp
4010
vochtige duinvalleien met kalkvegetaties Noord-Atlantische vochtige heide
6230
6230_hmo
vochtig heischraal grasland
6410
6410_ve
basenarme Molinion graslanden veldrus
6410_mo
basenrijke Molinion graslanden
6430
voedselrijke ruigten 6430_hf
moerasspirearuigten
6430_hw
verbond harig wilgenroosje
6430_mr
rietland met heemst, moeraslathyrus en moerasmelkdistel
6430_bz
moerasspirearuigten met boszomen
6510
laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) 6510_hu
glanshaververbond
6510_hus
grote pimpernelgraslanden
6510_hua
weidekerveltorkuid
7110
hoogveen
7120³
aangetast hoogveen
7140
overgangs- en trilvenen 7140_oli
voedselarme en zure overgangsvenen met slijkzegge en veenbloembies (hoogveenslenken eigenlijk) & venige heide
7140_cl
draadzeggevegetaties
7140_meso
kleine zeggen
7140_base
basenrijk trilveen
7140_mrd
veenmosrietlanden
7150
slenken in veengronden (Rhynchosporion)
7210
kalkhoudende moerassen met galigaan
7230
alkalisch laagveen
91E0
91F0
91E0_oli
oligotroof elzenberkenbroek
91E0_meso
mesotroof elzenbroek
91E0_eutr
eutroof elzenbroek
91E0_veb
vogelkers-essenbos
91E0_bron
goudveil essenbos essen-olmenbos
Rapporten? Drie gegevensbronnen: •
Els De Bie, Cécile Herr en Willy Huybrechts, 2011. Voorstudie naar de opmaak van ecologische waterkwantiteitsdoelstellingen voor de Speciale Beschermingszones (SBZ-H). INBO.R.2011.9
•
Cécile Herr, Els De Bie, Jan Corluy, Piet De Becker, Jan Wouters & Maarten Hens 2012. Analyse van de actuele milieudruk op de aanwezige habitattypen in de Vlaamse Habitatrichtlijngebieden - grond- en oppervlaktewaterkwaliteit, atmosferische. INBO.R.2012.3 • deel eutrofiering grondwater (2012) • deel waterkwantiteit (excl. overstromingstolleranties) (2012)
Ecohydrologische waterkwantiteitsdoelstellingen
•in beeld brengen van bestaande inzichten in hydrologisch functioneren van SBZ gebieden en de beschikbare kennis; • als basis voor actie invullen kennishiaten (gebiedsgericht) • met oog op afstemmen van hydrologische randvoorwaarden op de ecologische doelen van SBZ;
Ecohydrologische waterkwantiteitsdoelstellingen
Standplaatseisen Gwdynamiek habitattype • ‘referentiewaarden’ – GxG = gemiddelde grondwaterstand (zie verder)
• 2 Vlaamse INBOdatasets: – NICHE-tabel – POTNAT-tabel
© Fischer
Standplaatseisen habitattype • GxG = gemiddelde grondwaterstand • GHG = hoogste – per hydrologisch jaar: gemiddelde 3 hoogste waarden
• GLG = laagste – per hydrologisch jaar: gemiddelde 3 laagste waarden
• GVG = voorjaar – per hydrologisch jaar: gemiddelde rond 1 april
© Fischer
Standplaatseisen habitattype • GxG = gemiddelde grondwaterstand • GHG = hoogste – per hydrologisch jaar: gemiddelde 3 hoogste waarden
• GLG = laagste – per hydrologisch jaar: gemiddelde 3 laagste waarden
• GVG = voorjaar – per hydrologisch jaar: gemiddelde rond 1 april
© Fischer
Standplaatscondities Er is gekozen voor
• Puntsgewijs: Peilbuisgegevens – Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) – WATINA (hydrologische databank INBO)
© Fischer
Puntbenadering: Standplaatscondities
• Selectie criteria tijdreeks: – Meest recente opeenvolgende hydrol. jaren
– Max # dagen tussen meting: 35 – Min # metingen = 10
– Uitsluiten ‘Geen Overlap’ – totaal # +-2000
– Na criteria # 486
© Fischer
Doelafstand standplaatseisen
peilbuisgegevens te nat
max GHG min
GHG = Gemiddelde HOOGSTE te droog
Grondwaterstand
te nat
max GLG
GLG = Gemiddelde LAAGSTE
min te droog
Grondwaterstand
© Fischer
Te droog – ‘Verdroging’ • te lage grondwaterstand zodat habitattype niet optimaal kan ontwikkelen of in stand gehouden kan worden (verruigde vorm) (gehanteerde werkdefinitie) • effecten als gevolg van verstoring door menselijke beïnvloeding van waterinhoud en cyclus van de grondwaterlagen, waterlopenstelsel en bodem (uit Natuurrapport 2003)
Doelafstand – lage gwstand GxGref
GHG of GVG
GLG
Per peilbuis: grootste afstand tot range van ofwel GLG ofwel GH(V)G
GLG of GH(V)G
Resultaten – ‘verdroging’
‘Verdroging’ - habitattype ID
1330 2170 2190 4010 6230 6410 6430 6510
7140 7210 7230 91E0
Naam Atlantische schorren (Glauco-Puccinellietalia maritimae) Duinen met Salix repens ssp. Argentea (Salicion arenaria) Overige waterrijke vegetaties in de duinen Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Molinion) Voedselrijke zoomvormende ruigten Laaggelegen schraal hooiland: glanshaververbond Overgangs- en trilveen Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davalliana Alkalisch laagveen Bossen op alluviale grond
‘Verdroging’ – (deel)gebied
Van theorie naar praktijk 1. Wat zijn grondwatergebonden habitats ?
2. In welke SBZ-deelgebieden ? 3. Welke hydrologische kenmerken ?
INBO
4. Welke meetgegevens beschikbaar
Definitie GWATE : Grondwaterafhankelijk terrestrisch ecosysteem = SBZ-deelgebied met watergebonden habitats
GWATE’s (1) Selectie GWATE’s
GWL
SBZ-H - deelgebied
404 GWATE’s Grondwatergebonden habitats
GXG_Peilbuizennetwerk
GWATE’s (2)
GWATE’s (3) Extract GWATE-test Grondwaterlichaam DEELGEBIED blks_0160_gwl_1s BE2200038-13 blks_0160_gwl_1s BE2300044-21 blks_0160_gwl_1s BE2400009-1 blks_0160_gwl_1s BE2400010-3 blks_0160_gwl_1s BE2400010-5 blks_0160_gwl_1s BE2400011-3 blks_0160_gwl_1s BE2400011-4 blks_0160_gwl_1s BE2400012-1
GWATE 7 21 24 30 32 36 37 41
Bruikbare peilbuizen 4 1 4 4 12 1 10 9
Voldoet Te droog 4 0 1 1 3 1 3 8 1 1 8 2 3 3
Te nat
3
3
GWATE-test 100% 0% 25% 25% 92% 0% 80% 67%
Winning GWL Geslaagd Neen Neen Neen Neen JA Ja Neen Neen Neen
Tabel: Binnen GWL 8 gemonitorde GWATE’s Van de 8 5 bedreigd Van de 5 0 met winning als oorzaak test geslaagd voor GWL Totaal: 57 van 404 GWATE’s gemonitord (soms maar 1 peilbuis/1 habitat) 24 GWATE’s hebben status “bedreigd”
GWATE’s (4) Beperkingen meetnet ontwikkeling meetnet abiotiek SBZ’s Enkel bestaande habitats / geen doelen vnl. rapportagetool / ondergeschikt gemaakt aan IHDproject IHD-project passende beoordeling grenswaarden GWATE-test geen bijkomende beperkingen bovenop IHD-grenswaarden Acties + timing om verdroging habitats tegen te gaan in managementplannen per SBZ (in opmaak) nog niet concreet in stroomgebiedbeheerplannen
Samenvattend GWATE = cluster van grondwatergebonden habitats binnen SBZ-H Vooral rapportagetool ikv KRW Methodiek opgebouwd met bouwstenen uit IHD-project (geen dubbel werk) Cluster = SBZ-deelgebied Beoordelingsmethodiek = toetsing aan LSVI / grenswaarden Beperkingen in meetnet geen sluitende uitspraken mogelijk Detailtoetsing verdroging via monitoring IHD / LSVI Verdroging in Vlaanderen blijft een groot probleem voor natuur Maatregelen via managementplannen / beheerplannen
