GUIDO VAN WOERKOM: OOK BIJ TEGENWIND SCHOUDERS ONDER ELEKTRISCH VERVOER ZETTEN

INHOUD KORFKER SPREEKT ZICH UIT ALS KERSVERS DIRECTEUR DOET RONDETAFELGESPREK OVER ONDERWIJS ELEKTRISCH RIJDEN

VA K T I J D S C H R I F T V O O R B E N E LU X J U N I 2 0 1 2

‘GEMEENTEN STIMULEREN EEN ACTIEVERE ROL TE SPELEN’ SAMENWERKING NORDRHEINWESTFALEN BIEDT ONGEKENDE KANSEN VOOR INDUSTRIE VLAAMSE PROEFTUINEN VOLT-AIR, IMOVE EN EV TECLAB DAGEN MARKTPARTIJEN UIT

GUIDO VAN WOERKOM:

‘ OOK BIJ TEGENWIND SCHOUDERS ONDER ELEKTRISCH VERVOER ZETTEN’

www.peugeot.nl

INHOUD

Stilstand, vertraging of versnelling?

www.twitter.com/emobility_solar

Guido van Woerkom, waarnemend voorzitter Formule E-Team: ‘Ook bij tegenwind schouders onder elektrisch vervoer zetten’

10

Column Danny Geldtmeijer - Hoe Smart wilt u het hebben?

13

Automotive hogescholen en universiteit enthousiasmeren jongeren voor elektrische mobiliteit

14

Proeftuin Electric Vehicles and Distributed Energy Resources van start

17

Vlaamse proeftuin platform Volt-Air, iMove en EV TecLab dagen marktpartijen uit

18

‘DOET moet in één adem genoemd worden met elektrische mobiliteit’

20

‘Gemeenten stimuleren een actievere rol te spelen’

22

Eén jaar HNR | EV Centrum: ‘In 2015 vier EV Centra in Nederland’

23

Accenture, GreenFlux en Oranjewoud presenteren periodiek onderzoek onder elektrische automobilisten in Nederland

24

Column Hans Verwijs - Friesland wordt nog schoner en nog stiller

25

100% ELEKTRISCH. 100% VERANTWOORD.

Phoenix Contact werkt aan globale normen voor laadconnectoren

27

Een echt maatschappelijk verantwoorde onderneming kiest voor elektrisch rijden. Zo heeft bouwconcern VolkerWessels recent maar liefst 50 iOn’s aangeschaft. Met de Peugeot iOn rijden zij milieubewust zonder CO2 uitstoot. Ook genieten van de voordelen van de Peugeot iOn? Maak dan een proefrit bij de Peugeot-dealer.

Samenwerking Nordrhein-Westfalen biedt ongekende kansen

29

Uitrol EV binnen gemeenten: ‘Begin klein, houd het simpel’

30

ecomobiel belooft opnieuw duurzaam spektakel

31

TKI Automotive zet in op industriële innovaties rond elektrisch vervoer

34

Elektrisch, CO2 -uitstoot: 0 gr/km

Kijk voor meer informatie op www.peugeot.nl

PEUGEOT iOn

Het landschap van elektrisch rijden wordt momenteel gekenmerkt door de grote hoeveelheid vragen. Zal het nieuwe kabinet elektrisch vervoer blijven stimuleren en misschien zelfs sterker ondersteunen? Zal de huidige economische tegenwind de verkoop van elektrische voertuigen drukken? Zullen nog meer grote automerken hun ‘elektrische’ plannen al dan niet tijdelijk in de ijskast zetten? Het zijn stuk voor stuk vragen die een antwoord geven op het overkoepelende vraagstuk of de huidige ontwikkelingen de markt van elektrisch vervoer tot stilstand brengen, vertragen of versnellen. In deze tweede editie van het kalenderjaar zijn de verschillende kandidaten die onze redactie geïnterviewd heeft stuk voor stuk positief gestemd. Of het nu om de afgelopen maand aangestelde waarnemend voorzitter van het Formule E-Team gaat, de kersverse directeur van Vereniging DOET, of de projectleider van het TKI Automotive. Zij geloven nog altijd in de toekomst van elektrisch rijden. Frappant genoeg lijkt momenteel bij onze zuiderburen – en dan met name in Vlaanderen en in veel mindere mate in Wallonië – een situatie te ontstaan die ons land enkele jaren geleden kende. In Vlaanderen worden namelijk met groot enthousiasme proeftuinen rond elektrisch vervoer opgetuigd (zie pagina 18 en 19) en vond bovendien begin deze maand de eerste editie van de duurzame mobiliteitsbeurs Mobimix.beurs plaats (het zusje van het Nederlandse ecomobiel, zie ook pagina 8). Tijd voor al te veel negativisme lijkt er dan ook niet te zijn. Alleen door met zijn allen de hand aan de ploeg te slaan, kunnen wij het Nederlandse mobiliteitslandschap verder elektrificeren. Hopelijk geeft ook u massaal acte de présence in de tweede week van oktober wanneer de vierde editie van ecomobiel plaatsvindt. Deze beurs vormt immers een hernieuwde kans om elektrisch vervoer bij het grote publiek over onder de aandacht te brengen. Om ecomobiel en ook u te ondersteunen in uw ambities, vervaardigen wij in september een ecomobielspecial. Als u hierin – of op de beurs – wenst te participeren, stuur dan een e-mail naar [email protected] of naar [email protected] Edwin van Gastel, hoofdredacteur E-Mobility ([email protected])

E-Trucks Europe start veldtesten met Brabantse prototypes

ALD: EV door werkgevers minimaal ondersteund Uit onderzoek van leasemaatschappij ALD Automotive blijkt dat werkgevers elektrisch rijden nog nauwelijks stimuleren. Leaserijders zijn daarentegen wel positief over het rijden met een elektrische auto. Vooral het milieuaspect en de lage bijtelling zijn veel genoemde pluspunten. Voor veel leaserijders is de actieradius en de lange oplaadtijd wel nog een heikel punt. Het onderzoek van ALD

Automotive is uitgevoerd onder tweehonderddertig leaserijders en laat zien dat zestig procent van de ondervraagden positief is over elektrisch vervoer. De belangrijkste redenen om voor elektrisch vervoer te kiezen zijn de lage bijtelling (69 procent) en het milieu (74 procent). ALD Automotive introduceerde eerder dit jaar haar testprogramma e-Drive voor elektrisch vervoer.

GreenGT test elektrisch tijdens Le Mans

E-Trucks Europe – onderdeel van de Beukers Groep uit Westerhoven – startte bijna twee jaar geleden met de ontwikkeling van een elektrische truck. Na succesvolle ontwikkelingen met een eerste prototype afgelopen kalenderjaar, komt de verdere

ontwikkeling nu in een stroomversnelling terecht. ‘Inmiddels is de eerste truck ingezet in containertransport bij Baetsen’, vertelt algemeen directeur André Beukers. ‘De tweede truck zal ingezet worden bij afvalverwerker Cure. De twee voertuigen

zullen dan te bewonderen zijn in het Zuidoost-Brabantse straatbeeld. De veldtesten vinden plaats in het kader van een Brabants demonstratieproject binnen de regeling Slim Elektrisch Rijden Brabant.’ Zoals bekend heeft E-Trucks Europe zo min

mogelijk ingegrepen in het bestaande voertuig. Zo zijn alle originele ophangpunten en het grootste deel van de vrachtwagenelektronica behouden. Toegevoegd zijn ‘slechts’ een elektrische aandrijflijn en een accupakket. Beukers: ‘Desondanks en logischerwijs zijn wij momenteel het verplichte keuringstraject en de bijbehorende homologatie aan het doorlopen. Uiteindelijk moet dit ertoe leiden dat uiterlijk begin 2013 de voertuigen definitief de weg op kunnen en effectief in het straatbeeld zullen voorkomen. Het is onze ambitie om in de komende jaren naar een jaarlijkse afzet te groeien van enkele tientallen complete voertuigen en elektrische aandrijflijnen die wij als retrofit kunnen plaatsen.’

P E R S O O N L I J K In de rubriek persoonlijk bericht E-Mobility ieder kwartaal over personele wisselingen in de voor elektrisch rijden relevante sectoren. Kent u iemand die van functie veranderd is, of bent u zelf van functie veranderd? Mail uw bericht naar [email protected] Steef Korfker is op 1 april officieel gestart in zijn functie als directeur van DOET, de branchevereniging voor elektrisch vervoer in Nederland. Korfker is bovendien nog werkzaam bij het Havenbedrijf Rotterdam (zie ook het interview met Korfker op pagina 20). Guido van Woerkom is aangesteld als waarnemend voorzitter van het Formule ETeam. Van Woerkom had namens de ANWB – waar hij hoofddirecteur is – al zitting in het Formule E-Team en zal tot nader order fungeren als voorman van het orgaan.

4

Martijn Wigmans heeft recent de managementtaken van Jaco de Kempenaer bij QWIC overgenomen. Hij zal de volledige sales- en serviceteams gaan leiden. Wigmans kent een uitgebreide staat van dienst in de (elektrische) tweewielerbranche, onder andere bij Johnny Loco en Ultra Motor. Hans de Boer, Jurjen de Jong en Hans Verwijs staan sinds kort aan het hoofd van GreenFlux. De Boer is aangesteld als chief executive officer van de nieuwe operator en service provider voor elektrisch vervoer. Rob Frohn is per 1 juni benoemd tot chief executive officer van DELTA. Frohn was sinds januari 2011 lid van de Raad van Commissarissen van DELTA NV. DELTA kondigde recent aan voor het einde van dit jaar vijf snellaadlocaties voor elektrische auto’s in Zeeland te realiseren.

DEKRA overhandigt ALFEN eerste gecertificeerde laadpunt Tijdens een seminar heeft DEKRA haar nieuwe keurmerk voor laadpalen gepresenteerd. Het evenement werd afgesloten met de feestelijke overhandiging van het eerste ‘DEKRA Seal’ voor laadpalen. ALFEN is daardoor de eerste firma die in Nederland beschikt over een DEKRA-gecertificeerd laadpunt, in de vorm van de ICU Twin-laadpaal. DEKRA is een internationaal opererend bedrijf met ruim vijfentachtig jaar ervaring op het gebied van kwaliteit, veiligheid en zekerheid. De activiteiten in Nederland zijn gebundeld onder DEKRA Claims and Expertise en DEKRA Certification (voorheen KEMA Quality) dat onder meer keurmerken realiseert en uitgeeft.

GreenGT – dat serieuze ambities heeft in de duurzame racerij – heeft deelgenomen aan de testdag van de 24 uur van Le Mans met een waterstof elektrische bolide. GreenGT heeft de ambitie om volgend jaar aan de 24 uur van Le Mans deel te nemen met het voertuig.

Phoenix Contact lanceert nieuwe EV-producten Phoenix Contact heeft in Nederland diverse nieuwe producten voor elektrische voertuigen gelanceerd. Een van de belangrijkste is het Combined Charging System. Hiermee is een systeem gemaakt met een unieke aansluitoplossing voor het laden van elektrische voertuigen met gelijk- of wisselstroom. Door de universele constructie van de inlet is voor het laden met AC en DC slechts één aansluitpunt nodig. Het systeem is ontwikkeld in samenwerking met de vijf Duitse automobielfabrikanten Volkswagen, Audi, Porsche, BMW en Mercedes.

Holland E-Mobility House op EVS26 De Provincie Noord-Holland, het Rijk, de Provincie Noord-Brabant, de brancheverenigingen FIER Automotive en Amsterdam hebben tijdens de 26e editie van het Electric Vehicle Symposium (EVS) in Los Angeles Nederland gepresenteerd als internationale koploper. De partijen presenteerden zich gezamenlijk via het ‘Holland E-Mobility House’. De partijen hebben de ambitie dit volgend kalenderjaar weer te doen als de 27e editie van het evenement in november plaatsvindt in het Spaanse Barcelona. Edwin Tazelaar van Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) won tijdens EVS26 de prestigieuze Best Dialogue Award. De hoofddocent van HAN kreeg de prijs voor zijn presentatie op de EVS. Tazelaar reisde samen met collega en HAN-lector Bram Veenhuizen af en zij gaven allebei één van de ruim driehonderdvijftig presentaties. Tazelaars

presentatie werd door de deelnemers verkozen tot beste presentatie. In zijn winnende presentatie nam Tazelaar stelling in over het vermogen van een elektrisch voertuig. Hij gebruikte daarvoor onder andere metingen aan de Fiat Doblo, die door HAN werd gebouwd.

Dutch partners in e-mobility

INTERNATIONAAL Beloning voor accu-innovatie Volkswagen en het chemiebedrijf BASF gaan de ‘Science Award for Electrochemistry’ uitreiken. Iedere wetenschapper met kennis van accutechnologie kan zich inschrijven. Degene met het beste idee, gaat er vandoor met een geldprijs van vijftigduizend euro. De twee bedrijven hopen met behulp van de Award een doorbraak in accutechnologie te forceren. Meer informatie over de uitreiking en de spelregels is te vinden op www.science-award.com/en/sae ‘Draadloos opladen de toekomst’ De Amerikaanse Utah State University werkt hard aan ‘in-motion charging’, een in het wegdek verwerkt draadloos oplaadsysteem voor rijdende elektrische auto’s. Volgens de Amerikaanse universiteit is de huidige inductielaadtechniek nog te onnauwkeurig en inefficiënt voor het opladen van rijdende voertuigen. Utah State University optimaliseert daarom eerst een stationair werkend draadloos oplaadstation. In de zomer testen de Amerikanen een elektrische bus. Deze rijdt op en neer op een traject van twee kilometer en laadt in stilstand enkele minuten draadloos op bij het begin- en eindpunt. App berekent actieradius De Britse elektrische mobiliteitsspecialist Green & Energy GmbH heeft de iEV-2-app voor de iPhone ontwikkeld, die de actieradius van elke elektrische auto berekent. Met behulp van GPS-signalen houdt de app rekening met de rijsnelheid, of automobilisten op A- of N-wegen rijden en de rijmodus en accucapaciteit van de betreffende auto. De app is gratis te downloaden in de app store. Elektrische auto’s in legendarische Pikes Peak rally Mitsubishi neemt met twee volledig elektrische auto’s deel aan de legendarische Pikes Peak International Hill Climb in het Amerikaanse Colorado Springs. Met de speciaal ontwikkelde Mitsubishi i-MiEV Evolution en de gewone Mitsubishi i gaan de Japanners voor de zege in de elektrische klasse. De i-MiEV Evolution is een speciaal voor de rally ontworpen versie van de i MiEV, met dezelfde elektromotor, accu en andere belangrijke onderdelen. fonts

WE ARE

HOLLAND A PILOT AREA

READY TO TO MARKET

Lettercountouren

Essent/RWE voorziet Duitse dealers Renault van laadinfra Na Nederland werkt Essent/RWE ook in Duitsland samen met autofabrikant Renault aan de implementatie van elektrisch rijden.

Dealers van Renault in Nederland en Duitsland worden door Essent/RWE voorzien van oplaadproducten. In totaal hebben vijfhonderdvijftig Renault-dealers in beide landen tot dusver laadinfrastructuur besteld. En bij meer dan driehonderd daarvan is de techniek al geïnstalleerd. General Electric spreekt vertrouwen uit in elektrisch rijden General Electric blijft geloven in de toekomst van elektrisch rijden. Hoewel de verkoop van volledig elektrische auto’s nog wat tegenvalt in de Verenigde Staten, blijft General Electric investeren in de technologie ervan. ‘Er komt een omslagpunt’, aldus Jeff Immelt, ceo van General Electric. Daimler en BYD starten automerk Denza Daimler en het Chinese BYD starten een nieuw elektrisch automerk: Denza. Daimler en BYD zijn twee jaar geleden een joint venture aangegaan met als doel voet aan de grond krijgen in de Chinese automarkt. Het eerste tastbare resultaat van deze samenwerking is het elektrische automerk Denza. In 2013 willen de twee autofabrikanten het eerste productiemodel op de markt brengen. Amerika investeert in draadloos laden Het Amerikaanse Energie Ministerie investeert twaalf miljoen dollar in de ontwikkeling van draadloze oplaadtechniek voor elektrische auto’s. In totaal wil het Department Of Energy (DOE) vier bedrijven steunen met het geld. Het Amerikaanse Energie Ministerie ziet in draadloos opladen een manier om elektrische voertuigen praktischer en gebruiksvriendelijker te maken voor consumenten en bedrijven. Volkswagen: elektro-auto binnen drie jaar goedkoper dan brandstofauto Volkswagen denkt dat de elektrische auto binnen nu en drie jaar goedkoper is dan een brandstofauto. Volgens Rudolf Krebbs, manager e-auto’s bij het Duitse concern, komt dit vooral door de snel dalende kostprijs van batterijen. Honda wint zeldzame materialen terug Honda gaat samen met de Japanse firma Japan Metals & Chemicals op grote schaal zeldzame grondstoffen uit oude nikkel-metaal accu’s van hybride Honda-auto’s recyclen. Dankzij een nieuw recycleproces claimt Honda ruim tachtig procent van de schaarse, veelal uit China afkomstige, zeldzame grondstoffen terug te winnen. Rubriek ‘INTERNATIONAAL’ bevat publicaties van:

Lettercountouren No pay off

5

Athlon Car Lease en Tesla starten samenwerking Athlon Car Lease en Tesla gaan uitgebreid samenwerken om elektrisch rijden in Europa mogelijk te maken. Tijdens de presentatie van de Tesla Model S in Nederland ontvouwde de partijen plannen voor vernieuwende leaseconstructies, autodeelprojecten en een nieuw initiatief voor het Duurzaam Mobiliteitsplan van Athlon Carlease. Een tot de verbeelding sprekend initiatief is de CEO Pool, car sharing voor het hogere segment met de Tesla Model S. De auto staat klaar bij het Elektrisch Vervoer Centrum in Rotterdam en van daaruit kunnen drie CEO’s gezamenlijk met één Tesla Model S rijden. Voor de CEO Pool zijn in totaal tien auto’s gereserveerd.

Intelligente verkeersmanagementsystemen Om de toenemende drukte op de wegen beter te kunnen beheersen, ontwikkelen wij systemen die informeren, waarschuwen, adviseren en soms ook ingrijpen. Smart grid Wij ontwikkelen met energiebedrijven oplossingen om een balans te krijgen tussen decentrale energieopwekking en de veranderende energiebehoefte.

Atsma en steden subsidiëren elektrisch stadsvervoer

Elektrische auto’s Binnen energieketens kijken wij met energiebedrijven naar de mogelijkheden om het elektriciteitsnet gereed te maken voor het gebruik van de elektrische auto. Technolution ontwikkelt innovatieve technologische oplossingen voor onder andere Rijkswaterstaat, Transport for London, SpitsScoren, Gemeente Rotterdam, ASML, Philips, Mister Green, Enexis, Essent, Eneco en Stedin. >the right development

www.technolution.eu

Join the future of Automotive! Kom studeren aan de TU/e in de high tech automotive regio Eindhoven! • Elektrische mobiliteit en schone motoren • Slimme en veilige auto’s Schrijf je in voor een van de programmaonderdelen van Automotive op de TU/e: Bachelorprogramma (BSc) Automotive Master (MSc) Automotive Technology Post-master Ontwerpersopleiding (PDEng) Automotive Systems Design Promotie projecten (PhD) Automotive

----------------------------------------------------------------------------------------------info: [email protected] - www.tue.nl/automotive

Staatssecretaris Joop Atsma (Milieu) heeft een subsidieregeling voor elektrische bestelauto’s en taxi’s in het leven geroepen. Atsma heeft het geld beschikbaar gesteld uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De subsidie is bedoeld voor alle bestel-s en taxivoertuigen die schoner zijn dan de zogenaamde Euro5-norm voor diesel. De financiële impuls is ook bedoeld om de doorbraak van elektrisch rijden onder taxi-, koeriers- en distributiebedrijven te bevorderen. Atsma verwacht dat de subsidiemaatregel vooral de grote steden zal bereiken, omdat vier grote stadsgemeenten een eigen subsidie zullen toevoegen aan de rijksregeling. Bovendien zijn elektrische auto’s door de relatief beperkte actieradius vooral geschikt voor dienstverleners die korte ritten maken en waarvoor laadpalen aanwezig zijn.

Smart Energy Collective start ontwerp vijf smart grid projecten Met de ondertekening van een hernieuwde samenwerkingsovereenkomst door zesentwintig partners van het Smart Energy Collective, is het startschot gegeven voor de volgende fase in de ontwikkeling van vijf grootschalige en uiteenlopende smart grid demonstratieprojecten in Nederland. De projecten worden gerealiseerd op luchthaven Schiphol, in kantoren van ABB en Siemens, en in drie woonwijken: in Gorinchem, Heerhugowaard en Goes.

Stichting e-laad pakt stevig door De vaart zit er in bij stichting e-laad. In de afgelopen periode liet de stichting diverse malen van zich horen met bijzondere wapenfeiten. Zo werd begin mei in het Zeeuwse Tholen het symbolische vijftienhonderdste publiek oplaadpunt voor elektrische auto’s onthuld. Verder heeft e-laad bekendgemaakt dat het aantal opladende elektrische auto’s, verbruikte kilowatturen en bespaarde CO2 voortaan live te volgen is via de website van de organisatie. Begin juni kondigde e-laad bovendien aan 263 gemeenten het predikaat ‘gastvrij voor elektrische auto’s’ te overhandigen.

NIEUWSFLITSEN Nissan schenkt Nederland veertig snelladers via het zogenoemde love to load-netwerk van The New Motion. Samen met dit bedrijf gaan de Japanners werken aan een netwerk van snelladers. Het streven is dat automobilisten hun elektrisch aangedreven auto binnen dertig kilometer van waar ze zich op dat moment bevinden kunnen opladen. The New Motion werkt bij de realisatie van dit netwerk ook samen met Nudge en Opel. STILL Intern Transport – marktleider in elektrische heftrucks – is gestart met import van de bestelbus Mia Electric. De Mia Electric was dankzij de opvallende vormgeving een hit op de Autosalons van Brussel en Geneve. STILL is niet alleen de importeur van de Mia Electric, maar verzorgt ook service en onderhoud van de elektrische bussen in Nederland. De bus is in drie uitvoeringen verkrijgbaar. De provincie Noord-Holland investeert 900.000 euro in onderzoek naar elektrisch openbaar vervoer en duurzame energie. Ook wil de provincie met het geld de bestaande oplaadinfrastructuur voor elektro-auto’s uitbreiden met snellaadpunten. De Europese Unie betaalt de helft van het bedrag. Een van de gefinancierde projecten onderzoekt of het mogelijk is elektrische bussen op te laden met zonnecellen in het wegdek. Binnen een jaar heeft één op de drie autoverhuurbedrijven een elektrische auto in het verhuurarsenaal, verwacht brancheorganisatie BOVAG. Robert van Almkerk, manager BOVAG Verhuurbedrijven, schat zelfs dat meer dan de helft van de autoverhuurbedrijven een elektroauto in de verhuurvloot heeft. University Racing Eindhoven (URE) van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) heeft de nieuwe, volledig elektrische formuleraceauto URE07 gepresenteerd. Zoals elk jaar gaat het studententeam uit Eindhoven meedoen met de Formula Student Competitie. De presentatie van de nieuwe auto vond plaats op de AutomotiveCampusNL. ARN, expert in het recyclen van auto’s, en kenniscentrum Innovam, ontwikkelen samen een opleiding voor het demonteren van elektrische en hybride auto’s.

Geïnteresseerde demontagebedrijven moeten nog even geduld hebben, de nieuwe opleiding start in 2013. Het demonteren van elektrische en hybride auto’s staat nu nog in de kinderschoenen. In 2011 zijn slechts twee volledig elektrische en vierendertig hybride voertuigen gesloopt. De elektrische Fisker Karma is in de eerste maanden van dit jaar het op één na best verkopende luxeautomerk van Nederland. Daarmee is Fisker BMW, Mercedes-Benz en Audi te snel af. Alleen Porsche bleef Fisker vóór door meer exemplaren van de Panamera te verkopen. Friesland Bank Rotterdam heeft een door Strix Lease Service geleverde elektrische Peugeot iOn in gebruik genomen. Onder de naam Strix Elektrisch Leasen lanceert Strix Lease Service een lease-aanbod rond elektrische auto’s en de bijbehorende randsystemen en diensten. De elektrische Superbus van Wubbo Ockels is door de RDW goedgekeurd voor de openbare weg. De komende twee jaar mag het prototype deelnemen aan het verkeer, zodat de bus uitontwikkeld wordt in de praktijk.

Op de Floriade 2012 zijn maar liefst zestig oplaadpunten voor elektrische auto’s geplaatst, hiermee heeft het evenement een Nederlands record te pakken. De oplaadpunten zijn een initiatief van Stichting Florielectric, Stichting e-laad en netbeheerder Enexis. Bovendien is ook een wereldrecord gevestigd met het tegelijkertijd laden van 49 voertuigen. Ruitschade-specialist Carglass rijdt voortaan elektrisch. Het bedrijf start een pilotproject met drie elektrische Renaults Kangoo. De serviceauto’s gaan een jaar lang proefrijden in Utrecht, Rotterdam en Amsterdam. Spijkstaal heeft de elektrische Spyke-e geïntroduceerd in Nederland. Het is de eerste elektrische stadsauto van de transportonderneming. Aan ambities geen gebrek bij Spijkstaal; ze willen jaarlijks drie- tot vierduizend exemplaren van de elektrische auto verkopen die net geen 13.000 euro kost. In 2020 wil Spijkstaal met de auto vijftien procent van de Nederlandse elektrische automarkt in handen hebben.

The New Motion en Q-Park slaan de handen ineen. De twee partijen plaatsen zo snel mogelijk honderd laadpalen voor elektrische auto’s. De zogenaamde loloo’s van The New Motion komen in parkeergarages van Q-Park door heel Nederland. De eerste twee loloo’s zijn geplaatst in de garage aan de Lutherse Burgwal in Den Haag.

De inschrijving voor de grootste elektrische rally ter wereld is geopend. De Professional Passionates Electric Rally voor topbestuurders, politici en gepassioneerde professionals, vindt dit jaar voor de tweede keer plaats. Op 14 september start het evenement in het Olympisch Stadion van Amsterdam. Vorig jaar reden ruim honderdvijfentwintig elektrische auto’s mee in de rally. Dit jaar verwacht de organisator RallyMasters het dubbele aantal.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is sceptisch over de doelstellingen van de Nederlandse overheid om in 2020 minstens 200.000 elektrische auto’s op de weg te hebben. Cijfers van PBL tonen aan dat gezien de lage verkoopaantallen en het profiel van de kopers van deze auto’s, die doelstelling te hoog gegrepen is.

Axi-charge en Utiliq slaan de handen ineen bij de uitrol van oplaadpunten en dienstverlening voor jachthavens in de provincie Friesland. Tot en met 30 juni 2012 kunnen gemeenten en bedrijven die bedrijfsmatig een jachthaven exploiteren gebruikmaken van de subsidieregeling ‘Stimulering oplaadpunten elektrisch varen provincie Friesland’.

Autoverhuurder EuropCar breidt het groene wagenpark uit met twintig elektrische auto’s. Opel levert voor het project twintig exemplaren van de elektrische Ampera met range extender. De auto’s gaan rijden in het kader van het duurzame GoforGreen-label.

Een van Europa’s grootste aanbieders van deelauto’s, Greenwheels kent een nieuwe aandeelhouder. De internationale service- en handelsonderneming Pon Holdings heeft een aanmerkelijk belang genomen in de onderneming die ook elektrische deelauto’s kent.

Where innovation starts 7

Eerste editie Mobimix.beurs zeer succesvol verlopen

Het multitalent AC- en DC-laden met één systeem

Kaart geeft elektrische wagens in België weer Om inzicht te krijgen in hoeveel elektrische voertuigen er zijn in België, heeft ASBE (de Belgische sectie van het Europese AVERE-netwerk voor fabrikanten, toeleveranciers, invoerders en verdelers van elektrische voertuigen en toebehoren) een eenvoudige toepassing gelanceerd waar een overzicht te vinden is. Bezitters van een elektrisch voertuigen worden opgeroepen hun voertuig te registreren via de website www.asbe.be/nl/evs

Brussels Airport plaatst oplaadpalen en test Ampera

AC

DC Ideaal voor het laden van elektrische voertuigen: het gecombineerde AC/DC-laadsysteem De universele constructie van de nieuwe inlet maakt het mogelijk: slechts één aansluitpunt voor zowel het AC- als DC-laden. De DC-laadconnector voor spanningen tot 850 V en stromen tot 200 A en alle andere AC-laadconnectoren en kabels, hebben een comfortabele ergonomische handgreep – voor makkelijk en betrouwbaar insteken en losnemen. Bel voor meer informatie naar (0316) 59 17 20 of bezoek phoenixcontact.nl

© PHOENIX CONTACT 2012

Derde editie Clean Week Zolder succesvol verlopen

In Tour & Taxis in Brussel vond op 6 en 7 juni de eerste editie van de Mobimix.beurs plaats, het Belgische zusje van ecomobiel. Onder belangstelling van enkele honderden mobiliteitsprofessionals opende de Brusselse minister Grouwels de beurs na de uitreiking van de Business Mobility Awards aan Thuiszorg Vleminckveld, Nike en Swift. Vijftig merken en organisaties presenteerden zich op de tweedaagse beurs voor duurzame mobiliteit. ‘We zijn heel blij dat we dit unieke event hebben gerealiseerd’, vertelt Roel Vanderbeuren, coördinator van Mobimix.be. ‘De koppeling van interessante content op de verschillende events en workshops met de demonstraties en testen van tal van producten en diensten lijkt de juiste keuze. Hier ontdekt de ondernemer, fleet manager of mobiliteitsverantwoordelijke alle opties om de mobiliteit van zijn onderneming of organisatie te verduurzamen.’ Mobimix.beurs opende met het Mobiliteitscongres – een initiatief van Mobimix. be, Brussels Metropolitan en de Vlaamse Stichting Verkeerskunde – dat werd bijgewoond door een honderdvijftigtal mobiliteitsprofessionals. De focus lag op ‘flexibele mobiliteit’ en hoe de HR-afdeling van ondernemingen daarmee kan omgaan. De tweede dag van Mobimix.beurs

kende onder meer een workshop over elektrische mobiliteit en de wisselwerking met smart grids. Het Olympus-platform gaf daarbij meer uitleg over de mogelijkheden om nieuwe toepassingen te testen en ook Blue Mobility lichtte toe wat haar projecten naar de toekomst toe zijn. Tijdens de Inspiratiemeeting elektrische mobiliteit konden Belgische en Nederlandse genodigden van elkaar horen hoe in beide landen naar elektrisch rijden wordt gekeken. Vanderbeuren besluit: ‘Uit de eerste gesprekken met de standhouders maken we op dat velen interessante contacten overhouden aan de beurs. Het opgekomen publiek was voor hen dan ook helemaal hun doelpubliek, wat voor hen de kans bood om de nodige feedback te krijgen. Ook van de bezoekers van deze eerste editie ontvingen we feedback die zeer nuttig is voor een volgende editie.’

Mobimix.tool: TCO klassieke en elektrische bedrijfswagens te vergelijken Mobimix.be en The New Drive hebben tijdens de Mobimix.beurs een gratis online calculator gelanceerd voor Belgische werkgevers en werknemers om de kosten van een elektrische en klassieke bedrijfswagen te vergelijken. De twee partners willen zelfstandigen, fleet managers en werknemers inzicht geven in de total cost of ownership (TCO) van elektrisch rijden. De TCO calculator geeft een zo reëel mogelijke indicatie van de rijkosten. Uit de meeste berekeningen kan worden afgeleid dat de elektrische auto voor ondernemingen in vele gevallen goedkoper is dan de conventionele wagen. De relatief hogere aanschafprijs en lagere restwaarde worden goedgemaakt door gunstige gebruikskosten en overheidsincentives. De TCO-calculator wordt blijvend up-to-date gehouden door The New Drive. Dit geldt voor de fiscaliteit, de brandstofprijzen en de beschikbare voertuigen. Het algoritme dat de TCO berekent houdt rekening met gecombineerde gegevens van constructeurs, verzekeraars en actuele wegdata. De tool is te raadplegen via www.tcoberekenen.be

Op Brussels Airport is een pilotproject rond groene mobiliteit gestart. In samenwerking met Bluecorner en ThePlugInCompany worden twee laadpalen ter beschikking gesteld voor bezoekers aan de luchthaven die hun elektrische auto willen opladen. De installatie van een laadpaal op de luchthaven heeft naast praktisch nut ook een belangrijke symboolwaarde. Brussels Airport wil een steentje bijdragen om de ‘kip of het ei’-impasse te doorbreken. Bovendien zal de luchthaven zelf een elektrische Opel Ampera gaan testen.

Formula Groep T stelt elektrische racewagen voor

Zestien ingenieursstudenten van Groep T Hogeschool in Leuven hebben hun zelfgebouwde elektrische racewagen voorgesteld. In juli 2011 is het team begonnen aan de bouw van een Formula Student racewagen. In een jaar tijd hebben ze de wagen ontworpen, nauwkeurig berekend en geassembleerd. Dankzij een nauwgezette samenwerking met gespecialiseerde partnerbedrijven zijn ze er in geslaagd om de milieuvriendelijkste racewagen van België te bouwen. Gedurende de zomer zal het studententeam deelnemen aan de bekende Formula Competitions.

Ook de Technische Universiteit Eindhoven gaf met de elektrische Lupo op Circuit Zolder acte de présence De derde editie van de Clean Week 2020 op Circuit Zolder is volgens de organisatie succesvol verlopen. Clean Week 2020 brengt spelers en belanghebbenden die werken rond ecologische mobiliteit en groene spitstechnologie samen. Belangrijk onderdeel van de week waren de Vlaamse proeftuin platforms. Tijdens een middagsessie werden onder meer de verschillende initiatieven van de proeftuinplatforms voorgesteld en werden de eerste ervaringen en ‘best practices’ gedeeld. Gedurende de Clean Week maakte een groot aantal bezoekers verder gebruik van de mogelijkheid om de meer dan honderd elektrische en hybride, maar ook andere ‘eco’-wagens en tweewielers te testen.

FEDERMOTO breekt lans voor elektrische scooter

Gentse subsidie elektrische fiets groot succes

FEDERMOTO, de groepering van distributeurs van gemotoriseerde tweewielers geassocieerd met FEDERAUTO, vraagt meer aandacht voor elektrische scooters. Het prijsverschil tussen een tweewieler en een elektrische auto is momenteel zeer groot. FEDERMOTO heeft de elektrische scooter aangemerkt als ‘een uitstekende tussenstap naar een elektrische auto’.

In het vragenuurtje van de Gentse gemeenteraad werd recent gevraagd naar de stand van zaken rond de aangevraagde premies voor elektrische fietsen en scooters. Eind mei bleken al bijna zevenhonderd aanvragen binnengekomen te zijn voor een premie bij de aankoop van een elektrische fiets en vier aanvragen voor een premie bij de aankoop van een elektrische scooter.

Ook Vlaanderen kiest voor een uniforme laadstekker

Elektrische taxi’s in Brussel

De platformen uit de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen hebben onder begeleiding van het Programme Office gezamenlijk besloten dat Mode 3 laden met de Type 2 stekker de standaard keuze wordt voor het opladen van elektrische wagens in de publieke oplaadinfrastructuur in Vlaanderen. Om het voor de gebruiker van een elektrische wagen zo gemakkelijk mogelijk te maken om op te laden bij de publieke oplaadpunten in Vlaanderen, is het belangrijk dat dit overal met dezelfde laadkabel kan gebeuren. Een standaard stekker is één van de eerste belangrijke stappen die nodig zijn om van elektrisch rijden een succes te maken. Ook in Nederland werd bij de introductie van elektrisch vervoer voor een uniforme laadstekker gekozen.

Het kabinet van Brussels minister Grouwels heeft laten weten dat volgend voorjaar de eerste elektrische taxi’s in Brussel zullen verschijnen. Op initiatief van de bevoegde minister keurde de Brusselse regering een ontwerpbesluit goed dat het juridisch kader voor elektrische taxi’s vastlegt. De elektrische taxi’s zullen eruit zien als gewone Brusselse taxi’s en zullen een specifiek logo dragen dat op hun elektrische aandrijving wijst. Nu het ontwerpbesluit dat het juridisch kader vastlegt, is goedgekeurd door de Brusselse regering, kan het naar de Raad van State voor advies. Minister Grouwels hoopt het definitief door de Brusselse regering te laten goedkeuren vóór het zomerreces. In september volgt dan de oproep tot kandidaten. Vervolgens zouden de eerste licenties begin volgend jaar worden uitgereikt en zullen de eerste elektrische taxi’s in het voorjaar 2013 in het Brusselse straatbeeld verschijnen.

VLAANDEREN

9

Guido van Woerkom, waarnemend voorzitter Formule E-Team:

‘Ook bij tegenwind schouders onder elektrisch vervoer zetten’ Op het snijden van de maanden mei en juni kwam het bericht naar buiten dat het Formule E-Team (FET) ANWB-hoofddirecteur Guido van Woerkom geselecteerd heeft als waarnemend voorzitter. Van Woerkom zal in ieder geval tot en met de verkiezingen in de Tweede Kamer en het daaropvolgende formatieproces fungeren als voorman van het FET. ‘Mijn eerste prioriteit is het FET weer in beweging brengen’, vertelt Van Woerkom. ‘Nederland heeft in de afgelopen paar jaar internationaal natuurlijk een fantastische propositie weten te verwerven waarbij internationale erkenning geoogst is. Nu is het echter zaak zowel intern – binnen het FET en de aanverwante community – als extern de zaken weer aan het rollen te krijgen.’ Momentum Volgens Van Woerkom is na de terugtreding van Prins Maurits van Oranje als FET-voorzitter onder meer de discussie over het creëren van standaarden, universele betaalsystemen en de opvolging van de stichting e-laad tijdelijk ‘stil’ komen te liggen. ‘En natuurlijk is het belangrijk om deze discussies weer snel op gang te brengen om vervolgens resultaten te kunnen boeken. Daarnaast is het voor externe partijen belangrijk dat het FET een bijdrage levert aan het stimuleren van de marktvraag naar elektrische voertuigen.’ Van Woerkom zal naar eigen zeggen in de komende periode fungeren als aanspreekpunt voor eenieder die zich met elektrische mobiliteit bezighoudt. Of het nu gaat

Over Guido van Woerkom Guido van Woerkom is sinds 1999 directeur van de ANWB. Na zijn studie rechten aan de Universiteit Leiden vervulde Van Woerkom onder meer functies bij Albert Heijn en BBDO Groep Nederland. Van Woerkom vervult diverse nevenfuncties, waaronder tot voor kort die van president-commissaris van Evides NV, een waterbedrijf in Zuid-West Nederland. Verder is hij voorzitter van de Hotelschool Den Haag en van de woningcorporatie Ymere. Bovendien heeft hij toezichthoudende rollen in de verkeersveiligheid (vicevoorzitter van de SWOV) en het toerisme (penningmeester van Nederland Schoon).

10

om de FET Taskforce, Agentschap NL of marktpartijen, zij moeten volgens Van Woerkom weten waar zij aan toe zijn. ‘Het is ongekend belangrijk dat alle stakeholders vertrouwen houden in de toekomstperspectieven van elektrisch vervoer. Het is immers dé mogelijkheid om duurzame mobiliteit te creëren. Als het vertrouwen verdwijnt, zakt ook de markt weg inclusief alle toegezegde investeringen. Kortom, wij moeten het momentum vasthouden.’ Verkiezingsprogramma’s Dat het relatief lang geduurd heeft alvorens het FET een nieuwe – en naar nu blijkt waarnemend – voorzitter heeft geselecteerd, ligt volgens Van Woerkom mede aan de onverwachte komst van nieuwe verkiezingen. ‘Wij zullen in de komende periode gaan zien wat het nieuwe kabinet wil met elektrisch vervoer. Als het nieuwe kabinet besluit de activiteiten te intensiveren of af te zwakken, bepaalt dit logischerwijs de keuze voor een nieuwe voorzitter van het FET. Zodra het regeerakkoord en de prioriteiten van het kabinet duidelijk zijn, zal een nieuwe voorzitter gezocht worden.’ Tot die tijd is het FET en ook Van Woerkom vooral druk met lobbyen. ‘Na mijn benoeming hebben wij direct alle politieke partijen een brief gestuurd over het belang van elektrisch vervoer. In de komende periode zal duidelijk worden wat de verschillende partijen in hun verkiezingsprogramma op zullen nemen over elektrische mobiliteit. Sommigen zullen kiezen voor intensivering, anderen niet. Hoe dan ook, elektrisch vervoer is een nieuw fenomeen. Daarbij hoort het gegeven dat alles niet in één rechte lijn omhoog verloopt. Alle verschillende stakeholders moeten ook bij tegenwind hun schouders onder elektrisch vervoer zetten en eigenlijk zelfs meer gaan doen.’

‘Bij een nieuw fenomeen als elektrisch rijden loopt logischerwijs niet alles in één rechte lijn naar boven’

Eind maart vond het congres ‘Elektrisch rijden in de versnelling’ plaats in de Orangerie in ’s-Hertogenbosch, georganiseerd door het Formule E-Team. Een verslag van dit evenement (inclusief foto’s) kunt u downloaden via www.emobilitymagazine.nl/Emobility12012FET.pdf

11

Truck’s 7,4T - 27T

Hoe Smart wilt u het hebben?

Bus 7mtr – 26mtr Bedrijfswagens

Hybrid & Electric drive systems

Taxi’s Auxiliery systems Batterijpack’s

Innovatiepark 16 4906 AA Oosterhout The Netherlands T +31 (0)162 420 005 [email protected] www.e-moss.com

Is rijden op stroom wel goed voor het milieu?

Welke modellen kan ik kopen?

Je kan toch helemaal niet .nl ver rijden met een nieuws / elektrische discussies / achtergronden auto? over elektrisch rijden

ZERAUTO

Is elektrisch rijden duur?

Gaat een accu snel kapot?

Terwijl het aantal elektrische auto’s in Nederland nog weergeeft dat we aan het prille begin staan van iets, maken sommigen onder ons zich al zorgen over hoe we al die auto’s gaan laden als het er miljoenen zijn in Nederland. Voor de goede orde: het gaat hen niet om welke stekker er gebruikt wordt en of het überhaupt met een stekker gaat (inductieladen). En ook niet om het feit of het drie keer per week batterijen wisselen wordt, of dat we met pasjes, sms of met een app betalen. Nee, hun zorg is of de energievoorziening er wel geschikt voor is en of het geen showstopper is om sowieso grootschalig met elektrisch vervoer bezig te gaan.

Smart Charging ‘Demand Side Management’ is maar één van de synoniemen van het nieuwe peak shaven, in smart grids land worden vele kreten gehanteerd om het aansturen van elektrische belastingen te duiden. Als het gaat om elektrische auto’s is sinds kort ‘Smart Charging’ in zwang. Het leidende principe is dan niet alleen knijpen bij tekorten – in het net of bij centrales – maar ook op vol vermogen laden als het even harder waait of het een mooie zonnige middag is. In steeds groter wordende projecten wordt de technologie hiervoor verder ontwikkeld. Uit eigen ervaring kan ik melden dat we op dat front een heel eind zijn, later daarover meer. Waar echter nog veel te ontwikkelen valt is de ‘interface’ met de gebruiker.

‘Dat kan het net niet aan.’ ‘Dan moeten ze vijf centrales bijbouwen.’ Het zijn zomaar wat citaten van doemdenkers. Feit is echter dat er met de huidige elektriciteitsvoorziening zonder aanpassing honderd- tot tweehonderdduizend elektrische auto’s kunnen inpluggen op het net. Niets extra kabels en extra centrales. Waarbij wel de nuance dat al die auto’s mooi verspreid over het land hun laadbeurten afnemen en niet in één grote gemeente. Het doemscenario dat iedereen tussen zes en zeven thuiskomt en inplugt lijkt ook overtrokken. De praktijk (verkeersdata 2003-2009) is dat we tussen half drie en half negen arriveren aan het thuisfront. Voor de avondploeg in de file staat, zijn de vroege vogels alweer klaar met laden.

De fun-factor Er lijkt nog een lange weg te gaan voordat ‘Henk en Ingrid’ elektrisch zullen rijden, laat staan dat zij zich laten Smart Chargen door een energiereus. Wellicht dat mensen er alweer meer toe genegen zijn, als zij middels slim laden hun eigen zonne-energie kunnen gebruiken voor hun auto. Echter dan is de mindset al een andere, zij hebben zichzelf immers al voorzien van zonnepanelen. Het lijkt mij daarom belangrijk, naast alle technologische ontwikkelingen, vooral te onderzoeken en testen wat mensen drijft, wat hen raakt, waar ze een goed gevoel van krijgen… Mensen die hun elektriciteitsmeter zien teruglopen op een zonnige dag kennen dat gevoel, mensen met een elektrische auto kennen dat gevoel van het optrekken. Hoe laat je mensen glimlachen van een slim ladende auto?

De uitdaging Het wordt echter wel spannend om door te stomen naar meer dan een miljoen elektrische voertuigen. Als we het net en de bestaande productiecapaciteit de hele dag benutten op hun normale capaciteit kan er voldoende energie worden overgedragen voor vijf miljoen elektrische auto’s, het ‘uitsmeren’ van de belasting wordt dan wel een must. Vroeger werd dat ‘Peak Shaving’ genoemd, in de industrie geen onbekend fenomeen. Het is met de liberalisering van de markt echter wat uit de mode geraakt, maar hoop doet gloren: ‘Demand Side Management’ komt eraan.

Proeftuinen ‘Hoe laat je mensen glimlachen van een slim ladende auto?’ Dat is een mooie vraag voor een proeftuin! Het lijkt helaas nog een onderbelichte vraag bij de recent gestarte proeftuinen, gelukkig is er veel aandacht voor de gebruikers en hun beleving bij energie. Elektrische auto’s en het slim laden ervan komen er wat minder goed bedeeld vanaf. Wellicht in een volgende ronde een grotere rol hiervoor? Danny Geldtmeijer Lector Smart Energy Avans Hogeschool

http://www.zerauto.nl

nieuws / discussies / achtergronden over elektrisch rijden

13

Rondetafelgesprek met Maarten Steinbuch en Rob Kluivers:

Automotive hogescholen en universiteit enthousiasmeren jongeren voor elektrische mobiliteit ‘Alles draait om het toevoegen van nog meer enthousiasme en uitstraling waardoor studenten geïnteresseerd raken voor automotive opleidingen.’ ‘Een thema waarop wij in de komende jaren onze expertise willen en moeten uitbreiden is het onderhouden van elektrische auto’s.’ ‘Zaken als het elektrificeren van conventionele voertuigen en de ontwikkeling van elektrische racewagens werken ongekend enthousiasmerend voor studenten.’ Het zijn enkele gedane uitspraken tijdens een rondetafelgesprek met Rob Kluivers van het Automotive Center of Expertise en Maarten Steinbuch van de Technische Universiteit Eindhoven. E-Mobility organiseerde de rondetafel om stil te staan bij de stand van het onderwijs op het gebied van elektrische mobiliteit. Het Automotive Center of Expertise (ACE) is het vorig jaar gelanceerde samenwerkingsverband tussen de automotive instituten van Fontys Hogescholen, de Hogeschool Rotterdam, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en bedrijven in de automotive sector. ‘Als organisatie kent ACE drie doelstellingen’, opent Kluivers het rondetafelgesprek. ‘Allereerst is dit het verhogen van de instroom van studenten om te kunnen voldoen aan de sterk toenemende vraag naar automotive topingenieurs. Ten tweede is dit het aanbieden van een uniek talentenprogramma voor excellerende studenten die hier in het derde en vierde studiejaar aan deelnemen om een dergelijke topingenieur te worden. Tenslotte willen wij toegepast onderzoek uitvoeren voor én met het bedrijfsleven.’ Track record Onder de vlag van ACE en hun eigen identiteit zetten alle drie de deelnemende hogescholen volgens Kluivers momenteel fors in op elektrische mobiliteit. ‘De HAN is in dit domein het langst actief en is bovendien prominent aanwezig op het domein van waterstof. Zo heeft men een elektrisch aangedreven bagagetrekker voor Schiphol ontwikkeld, is een Fiat Doblo geëlektrificeerd en beschikt men over een waterstoflaboratorium. Voor de Hogeschool Rotterdam geldt dat zij op de RDM Campus veel activiteiten hebben rond elektrische mobiliteit, zoals de Elektrische Scooter Fabriek. Tenslotte heeft Fontys onder meer een buggy geëlektrificeerd die klaar is voor typegoedkeuring. Kortom, alle hogescholen werken aan een stevig ‘elektrisch’ track record onder de vlag van ACE.’ Ook de Technische Universiteit Eindhoven timmert hard aan de weg op het domein van elektrische mobiliteit. Meest in het oog springend project is misschien wel de geëlektrificeerde Volkswagen Lupo die vele malen de wereldpers heeft weten te halen vanwege de uitzonderlijke prestaties. ‘Dit voertuig toont het enthousiasme waarmee onze studenten met het onderwerp elektrische mobiliteit aan de slag gaan’,

14

vertelt hoogleraar Maarten Steinbuch. ‘Het project past ook perfect in de nieuwe onderwijsstructuur die wij de afgelopen jaren binnen de automotive tak van onze universiteit hebben opgetuigd. Het onderwijs is daarbij te verdelen in vier segmenten: de bachelor, de master, de Post-master Design Engineering (PDeng) en de PhD.’ Systeemdenken Een van de onderdelen waar Steinbuch met zijn team de laatste jaren het meeste tijd in heeft gestoken is de ontwikkeling van de eerste Nederlandse master voor Automotive Technology. ‘Deze wordt gevoed met kennis en kunde van zes van onze faculteiten. Uniek is het centraal stellen van het woord ‘systeem’. De master kent daardoor in het eerste half jaar de verplichting om de acht automotive disciplines (vakken) te volgen om het systeemdenken bij studenten te ontwikkelen, waarna de studenten zich nog anderhalf jaar zullen specialiseren.’ ‘Maar wij hebben niet alleen de master onder handen genomen’, vervolgt Steinbuch. ‘Het afgelopen jaar hebben wij ook een unieke en nieuwe bachelor Automotive gestart en ondergebracht bij de faculteit Elektrotechniek. De vernieuwingen werpen nu al hun vruchten af. Zo waren er afgelopen jaar dertig instromers, zullen dit er komend jaar al vijftig tot zestig zijn en willen wij uiteindelijk toe naar meer dan honderd studenten. Dit zou een verdubbeling van het aantal studenten voor de faculteit Elektrotechniek betekenen.’ De spreekwoordelijke aardbei op de taart is volgens Steinbuch de PDeng. ‘Dit jaar hebben wij de mogelijkheid om binnen dit programma – waar trainees (afgestudeerde ingenieurs) ook betaald worden – er acht op te leiden. Wij hopen dat dit er op termijn vijftien worden als wij voldoende financiering vanuit het bedrijfsleven kunnen aantrekken. En dat zien wij met vertrouwen tegemoet, want voor elke automotive ingenieur die wij afleveren geldt zelfs in deze tijd dat twee of drie bedrijven klaarstaan om hen een baan aan te bieden.’

EV-aandeel Binnen de automotive opleidingsstructuur van de Technische Universiteit Eindhoven is volgens Steinbuch het aandeel elektrische mobiliteit ongekend groot. ‘Voor de master geldt dat zo’n zeventig procent van de opleiding zich afspeelt rond elektrische en hybride aandrijflijnen en connected cars. En dit aandeel zal alleen nog maar toenemen omdat wij aan de vooravond van een grootschalige transitie staan naar schone vervoersconcepten.’ Steinbuch is dan ook blij dat zijn studenten de mogelijkheden krijgen om veel praktijkervaring op te doen. ‘Zaken als het elektrificeren van de Volkswagen Lupo en het ontwikkeling van elektrische racewagens werken natuurlijk ongekend enthousiasmerend.’ Ook een van de projecten waar Kluivers binnen ACEverband veel van verwacht, wordt uitgevoerd rond het thema elektrisch racen. In het geval van ACE is het een project voor Siemens Nederland Electric Sports Car Build Off (ESCBO). ‘Dit bedrijf wil een positie verwerven in de markt van elektrische mobiliteit. Om de eerste stappen te zetten heeft Siemens Nederland de drie automotive hogescholen – verenigd in ACE – en de Hogeschool Den Haag uitgedaagd om ieder een elektrische sportauto te bouwen. De Burton dient daarbij als basis en zal worden geëlektrificeerd door enkel gebruik te maken van producten van Siemens. Naar het zich nu laat aanzien start het project rond de periode augustus-september en moet het in mei-juni 2013 afgerond zijn. Siemens stelt daarbij permanent vijf techneuten beschikbaar die de studenten tijdens het project met raad en daad bijstaan en heeft bovendien in Den Haag een testlab gebouwd. Het enthousiasme bij alle betrokkenen is enorm groot. Er van leren en plezier beleven loopt als een rode draad door het project.’ Kluivers heeft grote waardering voor de financiële injectie die Siemens heeft gegeven aan het project. Ook op het gebied van marketing en promotie zijn afspraken gemaakt die voor veel awareness onder jeugd zullen gaan zorgen.

Onderhoud ‘Door de omvang van het project zullen in totaal binnen ACE zo’n tachtig tot honderd studenten aan het project kunnen werken op de vier aangesloten hogescholen’, vervolgt Kluivers. ‘Dat de hogescholen in Eindhoven, Rotterdam, en Arnhem/Nijmegen verenigd zijn heeft naar mijn idee een belangrijke bijdrage geleverd aan het binnenhalen van dit project. Bovendien is het een icoonproject dat een mooie basis biedt om in de komende jaren ons portfolio met projecten voor het bedrijfsleven uit te bouwen. Met het bouwen van prototypes is direct een specialiteit benoemd van de hogescholen. Een onderwerp waarop wij in de komende jaren onze expertise nog willen en moeten uitbreiden is het onderhouden van elektrische auto’s. Onze overtuiging is dat wij die kennis en kunde in de komende jaren kunnen ontwikkelen als een grotere markt voor elektrisch vervoer gaat ontstaan.’ Net als Kluivers, heeft ook Steinbuch nog zijn wensen. ‘Ik hoop dat wijin staat zijn om over nog meer goede proefopstellingen te gaan beschikken die mede mogelijk gemaakt worden door het bedrijfsleven. Bovendien hoop ik dat wij in staat zijn om gemeenschappelijke raceteams te maken zoals het team University Racing Eindhoven, waarbij dan wel een team ontstaat met studenten vanuit alle onderwijslagen. Tenslotte zetten wij in op het realiseren van high tech corridors tussen de AutomoveNL Campus, de High Tech Campus Eindhoven en onze TU/e Science Campus. Wij willen via een elektrisch deelautoconcept duurzaam vervoer tussen al deze campussen mogelijk maken.’ Kluivers voegt toe en besluit: ‘Alles draait dus om het toevoegen van nog meer enthousiasme en uitstraling met bijbehorende tamtam waardoor studenten geïnteresseerd raken voor onze opleidingen. Want werkgelegenheid binnen de automotive sector is geen issue; er stromen gewoon niet genoeg ingenieurs uit op zowel hbo- als wo -niveau’.

15

www.citroen.nl

Proeftuin Electric Vehicles and Distributed Energy Resources van start:

‘Drempels wegnemen om duurzame energiesystemen en elektrische auto’s in gebruik te nemen’

(foto: Bas Stoffelsen)

NIEUWE ENERGIE

De onlangs gestarte proeftuin Electric Vehicles and Distributed Energy Resources (EVANDER) maakt onderdeel uit van het Innovatie Programma Intelligente Netten (IPIN). Het innovatieprogramma wil de introductie van intelligente netten in Nederland versnellen. In twaalf proeftuinen die drie jaar duren worden leerervaringen opgedaan met nieuwe technologieën, samenwerkingsverbanden en marktstrategieën. ‘Binnen het EVANDER-project stimuleren wij met een slim elektriciteitsnetwerk het gebruik van duurzame, lokaal opgewekte energie en elektrische voertuigen in Nieuwegein’, opent Jeroen van der Meer het gesprek. De projectmanager Smart Grids van ProxEnergy vervolgt: ‘Op bedrijventerrein Liesbosch in Nieuwegein koppelen wij diverse partners (zie kader), bedrijven en elektrische voertuigen aan een intelligent net. Zo ontstaat een zogenaamde prosumercoöperatie: de prosumers kunnen zowel een consument als een producent van energie zijn. Met EVANDER willen we zodoende drempels wegnemen om het gebruik van elektrische auto’s en nieuwe energiebronnen te stimuleren.’

PROBEER HET NU ZELF

CITROËN C-ZERO

100% ELEKTRISCH

Geen brandstof. Geen CO2-uitstoot. Geen geluid.

Vehicle-2-grid Speciale aandacht in het Nieuwegeinse project gaat uit naar batterijtechnologie. Van der Meer: ‘Wij kunnen de nieuwe generatie batterijen, waaronder autobatterijen, gebruiken als lokale opslag van opgewekte duurzame energie die niet direct gebruikt hoeft te worden. Door zo een smart grid te realiseren zijn investeringen in zware aansluitingen of extra transformatorcapaciteit niet nodig.’ Volgens Van der Meer worden alle processen rond elektrische voertuigen, infrastructuur, energieproductie, energieopslag en energiehandel in de proeftuin op elkaar afgestemd en wordt het lokale fysieke net aangepast voor monitoring en informatie. Voor ProxEnergy is het in de praktijk testen van vehicle2-gridtechnologie – die Mitsubishi Motor Sales Nederland in EVANDER inbrengt – een belangrijke test met het oog op de toekomst. ‘In het specifieke geval in Nieuwegein gaan

wij een zonnecelsysteem met batterij koppelen aan ons energiemanagementsysteem om vervolgens met verschillende laadstrategieën de taxi ’s van Prestige te laden’, aldus Van der Meer. ‘De opgewekte zonne-energie kan daarbij via het lokale smart grid ook nog eens geleverd worden aan nabijgelegen bedrijven.’ Standaardisatie ‘Het standaardisatieproces is nu vooral nog gericht op de eindgebruiker in de vorm van uniforme laadpasjes en het opladen van de auto’, vervolgt Van der Meer. ‘Wij willen met deze proeftuin een basis leggen voor een standaard voor het bi-directioneel laden én ontladen van autobatterijen. Hierdoor kun je de elektrische voertuigen als opslagbuffers gebruiken voor elektrische energie. Dit zal leiden tot een uitbreiding van in omloop zijnde communicatieprotocollen voor laadpunten. Daar heeft een grote groep ondernemingen zich zoals bekend achter geschaard.’ Van der Meer besluit: ‘Voor ons is de grote uitdaging een interface te creëren met algoritmes dat laadstrategieën mogelijk maakt en zodoende ook een smart grid faciliteert. VITO is in die optiek een belangrijke partner in het project omdat zij met Intelligator een softwarepakket hebben ontwikkeld dat een virtuele elektriciteitsmarkt genereert tussen de verschillende elektriciteitsproducerende en –consumerende componenten van het smart grid. Nu het project gestart is zullen in de komende periode de verschillende contouren definitief gemaakt worden.’

EVANDER-projectpartners • Penvoerder Prestige Taxicentrale heeft tien laadinfra-units, achttien elektrische voertuigen en wil zich ontwikkelen tot prototype prosumer door het aanleggen van een zonnestroominstallatie en batterijopslag; • ProxEnergy is het bedrijf dat het energiemanagementsysteem ontwikkelt om het energieverbruik efficiënter in de tijd te kunnen verdelen; • netwerkbeheerder Stedin; • ABB Epyon ontwikkelt de DC-snellaadinfrastructuur; • GreenFlux ontwikkelt serviceproducten voor de laadinfrastructuur; • TU Delft brengt specifieke kennis in van batterijtechnologie; • Erasmus Universiteit onderzoekt de sociale adoptieprocessen; • de Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek VITO ontwikkelt algoritmes voor vraag en aanbod; • energiemaatschappij Greenchoice regelt de landelijke productie en afnemers; • lokale duurzame energiemaatschappij ADEM; • Mitsubishi Motor Sales Nederland levert vehicle-2-grid-batterijtechnologie.

17

Vlaamse proeftuin platform Volt-Air, iMove en EV TecLab dagen marktpartijen uit Met de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen doen vijf verschillende platforms ervaring op met elektrische voertuigen. E-Mobility spreekt iedere editie met een aantal van deze platforms. Dit keer vertellen Steve Morpeth van Volt-Air, Jan Monserez van EV TecLab en Marcel Meeus van iMove. Al deze platforms starten momenteel met het faciliteren van innovatieprojecten op hun ‘platforms’. Het Volt-Air platform bestaat uit drie sublabs die met elkaar verbonden zijn via een gemeenschappelijk dataplatform voor gegevensuitwisseling. Zo is er het microgrid lab op de Siemens site in Huizingen dat bestaat uit hernieuwbare energiebronnen in de vorm van zonnepanelen, een warmtekrachtkoppelingsysteem en elektrische voertuigen. Het EV-lab van Volvo Cars in Gent bestaat uit Volvo C30 elektrische wagens, voorzien van meetapparatuur voor het loggen van technische data. Tenslotte is er het servicelab in Kortrijk, dat bestaat uit een pool van verschillende elektrische voertuigen die via Westlease ter beschikking worden gesteld van diverse bedrijven in de regio Kortrijk. Volt-Air beoogt innovaties te ondersteunen om de integratie van elektrische voertuigen in bedrijfsvloten en in microgrids van bedrijven te bevorderen. Dataplatform ‘Momenteel zijn er binnen ons platform meerdere zaken gaande’, vertelt Steve Morpeth, de verantwoordelijk Volt-Air projectmanager bij Siemens. ‘Een van de belangrijkste is de afronding van het gemeenschappelijk dataplatform. Het platform is het kloppend hart van het project en is ongekend geavanceerd. Cruciaal is dat het dataplatform eigenlijk nooit af is, het evolueert. Als direct gevolg moeten partijen die een innovatieproject op het Volt-Air platform willen uitvoeren wel wat waarde toevoegen voor de ontwikkeling van het dataplatform. In feite ligt alles nog open. Stel dat een bedrijf op ons platform een proef wil uitvoeren met inductief laden – een technologie waar wij niet over beschikken binnen ons platform – weigeren wij dat niet per definitie. Wij hebben namelijk mogelijkheden om met additionele middelen het platform uit te breiden. Kortom, wij stellen alles in het werk om zo veel mogelijk innovatieprojecten binnen Volt-Air te realiseren. Eind 2012 zouden wij daarbij over tenminste één draaiend innovatieproject op ons platform moeten beschikken. Over de gehele looptijd hopen wij natuurlijk zo veel mogelijk projecten op te starten, maar of dit er twee of tien zullen worden is nu nog moeilijk te voorspellen.’ iMove ‘Op 22 juni heeft ook iMove haar officiële kick-off beleefd’, vertelt Marcel Meeus, namens Umicore betrokken bij iMove.

18

‘Tijdens het openingsevenement zijn ruim honderd elektrische voertuigen voorgesteld aan het publiek. Vergelijkbaar met een drive-in zijn de verschillende voertuigen en iMove voorgesteld.’ Volgens Meeus stromen de vragen van partijen die geïnteresseerd zijn om projecten uit te voeren op het iMove platform binnen. ‘Zoals bekend zijn wij al met de uitvoering van een aantal projecten op het platform gestart, maar er is nog volop ruimte om dit uit te breiden.’ De harde feiten van het iMove platform zijn ronduit indrukwekkend te noemen. Het consortium van zeventien Vlaamse bedrijven en onderzoeksinstellingen staat onder coördinatie van Umicore. Het omvat maar liefst honderdvijfenzeventig voertuigen en driehonderd laadpalen. Binnen het project zijn onder andere drieëntachtig personenwagens en drieëndertig bestelwagens voorzien. Buiten het gesubsidieerde project zijn er nog zesenveertig extra voertuigen die zullen worden gemonitord. Vierenvijftig van de gesubsidieerde laadpalen zullen op bedrijfsparkings worden geplaatst en negentig op publieke plaatsen. Nog vierennegentig extra laadpunten worden door het consortium voorzien zonder subsidie. De gegevensverzameling zal gebeuren door middel van 139 dataloggers in de wagens, zeventig smartphones en een it-systeem.

EV TecLab Ook het platform EV TecLab zal zich in de komende maanden druk inspannen om partijen aan te trekken die innovatieprojecten op het platform willen uitvoeren. Het EV TecLab-consortium – gecoördineerd door Punch Powertrain – bestaat uit tien Vlaamse bedrijven en onderzoeksinstellingen die nieuwe aandrijftechnologieën voor elektrische bestelwagens, vrachtwagens en bussen ontwikkelen en evalueren om deze later te kunnen commercialiseren. De voertuigen worden voornamelijk

‘Wij stellen alles in het werk om zo veel mogelijk innovatieprojecten op het platform te initiëren, het is echter onmogelijk te voorspellen of dit er twee of tien zullen zijn’

ingezet voor goederentransport in de dienstensector en het openbaar vervoer. ‘Het komende half jaar zijn wij nog volop bezig met het opleveren van alle infrastructuur en voertuigen’, vertelt Jan Monserez van Punch Powertrain. ‘Wij beschikken al over tien Ford Transit Connect EV’s en dit moeten er in november vijftig zijn. Met name de homologatie is een belangrijke te nemen horde. Ook de elektrische vrachtwagens en bussen worden momenteel gerealiseerd. Vervolgens zullen de voertuigen twee jaar ingezet worden waarbij allerlei mogelijkheden

bestaan om data te verzamelen en deze te verwerken. Juist voor het verwerken van data willen wij innovatieprojecten optuigen waarvoor wij bij externe partijen zullen aankloppen. Bovendien zijn er al dertien projecten gedefinieerd, die binnenkort opgestart zullen worden en waarop nog ingeschreven kan worden door geïnteresseerde partijen, uiteenlopend van het inductief laden van een elektrische vrachtwagen, tot een safetymonitor en de ontwikkeling van componenten specifiek voor elektrische voertuigen.’

Het zonnepalenveld en een elektrisch voertuig uit het platform Volt-Air

Batterijonderzoek ‘Een van de belangrijkste onderzoeken die zal plaats vinden op de hiervoor genoemde infrastructuur is batterijonderzoek’, vertelt Meeus. ‘Als Umicore zijn wij wereldleider in de productie van kathode materialen voor lithium ionbatterijen. Binnen dit batterijtype zijn tal van ontwikkelingen gaande waar bij alles draait om de dollar/euro per kilowattuur ratio. De kathodematerialen nemen vooralsnog zo’n drieëndertig tot vierendertig procent van de kosten in. Die prijs willen wij logischerwijs proberen te verlagen, want om een succes te maken van elektrisch vervoer is de batterijprijs een van de doorslaggevende criteria. Binnen iMove bekijken wij nieuwe batterijsystemen en testen deze ook. Kortom, wij hopen middels iMove forse stappen voorwaarts te zetten op het gebied van batterijkennis. Het zijn ook met name de technische projecten die veel aandacht vergen om opgestart te krijgen op het iMove platform, voor de maatschappelijke projecten – zoals het bekijken van rijprofielen en -gedrag – is genoeg animo.’

19

Kersverse DOET-directeur Steef Korfker over de ambities:

‘DOET moet in één adem genoemd worden met elektrische mobiliteit’ Op 1 april 2012 startte Steef Korfker officieel als de nieuwe directeur van de Dutch Organisation for Electric Transport, kortweg DOET. De branchevereniging voor elektrische mobiliteitsbedrijven heeft de ambitie om de komende jaren fors te groeien en haar stem steeds krachtiger te laten horen. ‘Als er in Nederland over nieuwe initiatieven en projecten rond elektrische mobiliteit gesproken wordt, willen wij binnen afzienbare tijd in één adem genoemd worden met dit onderwerp’, stelt Korfker. ‘Ik tref een sector aan die een marktaandeel van ‘slechts’ 0,15 procent heeft en waarbij veel nut en noodzaak bestaat om dit aandeel fors te verhogen’, opent Korfker het gesprek. ‘Het directeurschap is een uitdagende klus. Ik zie DOET als de place to be om elektrische mobiliteit verder op de kaart te zetten. Het is namelijk de branchevereniging die een van de meest kansrijke producten met het oog op de toekomst over de bühne brengt: de elektrificering van mobiliteit en de slimme omgang hiermee, zoals bijvoorbeeld car sharing.’

Steef Korfker bij de BMW ActiveE van BMW Nederland, het nieuwste lid van Vereniging DOET

20

Marktvraag Korfker beseft als geen ander dat het toenemende aantal leden verwacht dat DOET haar rol als branchevereniging gaat waarmaken. ‘Onze kernactiviteiten moeten ten faveure van onze leden zijn. Zo proberen wij vraag en aanbod aan elkaar te koppelen, een toenemende marktvraag te initiëren en vervullen wij ook de logische taken van een branchevereniging zoals lobbyen, het creëren van samenwerkingsprojecten en communiceren ten bate van elektrische mobiliteit.’ Een mooi recent wapenfeit dat Korfker tot tevredenheid stemt, is de goedkeuring van het Innovatie Prestatie Contract (IPC) Elektrische Mobiliteit. ‘De gecombineerde aanvraag van DOET en AutomotiveNL is op de eerste plaats van negenenveertig aanvragen geëindigd. In het project wordt ruim één miljoen euro geïnvesteerd waarbij de Rijksoverheid zo’n driehonderdduizend euro bijdraagt. Deze IPC-aanvraag is een mooie basis waarop wij in de komende periode kunnen voortborduren. Wij hopen daarbij soortgelijke en bij voorkeur zelfs grotere projecten op te tuigen. Wij kijken nadrukkelijk naar de mogelijkheid om aanspraak te maken op Europese middelen. Binnen Europa komt bijvoorbeeld geld beschikbaar voor het verwerven van betrouwbare data over laadpunten. Als DOET willen wij de kartrekker worden bij het aanspraak maken op de bijbehorende Europese fondsen.’

Ledengroei Korfker ziet als nieuwe DOET-directeur echter nog meer doelstellingen. ‘Zo is een constante ledengroei een voorwaarde om als branchevereniging goed te kunnen blijven functioneren. Recent zijn bijvoorbeeld bedrijven als BMW Nederland maar ook Cofely en Ballast Nedam toegetreden. Dit toont onze veelzijdigheid. En in aanvulling op het IPC-succes, willen wij ieder jaar twee of drie succesvolle projecten optuigen.’ Over de lange termijn wil Korfker vooralsnog niet al te veel filosoferen. Geluiden die eerder opgingen over een mogelijke fusie met andere brancheverenigingen wil de DOET-directeur vooralsnog links laten liggen. ‘Op termijn is alles mogelijk en bespreekbaar. Op dit moment willen wij echter de spreekwoordelijke luis in de pels zijn en een onafhankelijk DOET-geluid laten horen over elektrisch vervoer en hier ook over communiceren.’ In die komende periode mag ook de Rijksoverheid volgens Korfker het nodige van DOET verwachten. ‘Op de eerste plaats moet men bij ons de mening van de markt vinden. Wij laten het geluid van alle disciplines horen – van partijen die de laadinfrastructuur verzorgen, voertuigen aanbieden maar ook van mobility service providers. Wij kenmerken ons door open en eerlijke communicatie over deze opkomende branche die economische kansen biedt voor de BV Nederland. Bovendien zijn wij daarbij een partij die niet om het minste geringste op de deur van de overheid zal kloppen, anders loop je het risico jezelf te overschreeuwen.’ En dan de ambitie van de overheid om in 2020 tweehonderdduizend elektrische voertuigen binnen Nederland te hebben. ‘Ondanks sommige negatieve geluiden, is het doel in onze visie nog altijd haalbaar’, stelt Korfker. ‘Voorwaarde is wel dat het overheidsbeleid – bijvoorbeeld op het gebied van fiscaliteit – consistent is in de komende jaren. Anders haal je de stip op de horizon niet.’

Steef Korfker in het kort Steef Korfker is sinds 1999 werkzaam bij het Havenbedrijf Rotterdam. Als Fleetmanager Sustainable Mobility heeft Korfker de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met elektrische en duurzame mobiliteit. De toename van de aandacht voor dit onderwerp is onder meer te danken aan de oprichting van het Rotterdam Climate Initiative. Dit initiatief streeft naar een drastische afname van de CO2-uitstoot in Rotterdam, waarbij elektrische mobiliteit een van de in het oog springende instrumenten is.

xxx

21

Eén jaar HNR | EV Centrum:

‘Gemeenten stimuleren een actievere rol te spelen’

‘In 2015 vier EV Centra in Nederland’

SLIM Elektrisch rijden Noordoost-Brabant. Het is de titel van een van de negen experimenteerprojecten dat plaatsvindt in het kader van de Brabantse stimulerings regeling ‘Elektrisch Rijden en slimme decentrale netwerken’ (SLIM-ERB). Het project heeft inmiddels tot de beoogde pool van elektrische auto’s geleid in Noordoost-Brabant.

31 Augustus is het exact een jaar geleden dat Het Nieuwe Rijden | Elektrisch Vervoer Centrum (HNR | EV Centrum) haar deuren opende. Het ‘belevingscentrum’ voor bedrijven en consumenten laat haar bezoekers kennismaken met tal van soorten en merken elektrische auto’s en tweewielers. Manager Jan Storm kijkt tevreden terug op de eerste twaalf maanden. ‘Het verhaal van elektrisch vervoer komt binnen’, aldus Storm.

De Gemeente Oss is penvoerder van het Brabantse experimenteerproject dat net als alle andere projecten rond de zomerperiode afloopt. Naast Oss nemen verder Vervoersservice van Driel, 0900-electric, Prolease, het RMB, Fontys Hogescholen, OC Mobility Coaching en de gemeente Bernheze deel. ‘Door de trage levering van de marktpartijen heeft ons project in eerste instantie vertraging opgelopen’, opent Theo Geurts van Kessel van de gemeente Oss het gesprek. ‘Toch rijden wij inmiddels alweer bijna een jaar rond met twee elektrische Ford Connects en zes Nissan Leafs.’‘Dit project bewijst ook het nut van een proeftuin’, vult Rien van der Knaap aan, partner bij OC Mobility Coaching. ‘De kinderziektes die wij tegenkomen wil je immers niet de massa laten tegenkomen.’ Variërend Het project in Noordoost-Brabant kent vier deeltrajecten: het realiseren van laadinfrastructuur, een verkenning naar hoe overheden met laadinfrastructuur in de openbare ruimte kunnen omgaan, het onderzoeken van de prestaties van de auto’s en tenslotte gedragsonderzoek. ‘Als gemeente hebben wij zes laadpunten in de openbare ruimte gerealiseerd’, vertelt Geurts van Kessel. ‘De kennis die wij hierbij opgedaan hebben willen wij delen met gemeenten die de laadinfrastructuur als een hick-up zien om te starten met elektrisch vervoer. Bovendien wil je gemeenten stimuleren een actievere rol te spelen om elektrische voertuigen op de weg te krijgen. Het faciliteren door het realiseren van laadinfrastructuur is de minimale inspanning die je mag verwachten van een gemeente.’ Fontys Automotive heeft volgens Geurts van Kessel diepgaand onderzocht wat de belasting van de accu’s van de voertuigen is in relatie tot het gebruik, de weersomstandigheden

en de beladingsgraad. Rik Baert van Fontys Automotive: ‘In zekere zin wijken de gegevens die wij verzameld hebben niet veel af van andere proeftuinen. Zo blijkt het verbruik sterk te variëren. Niet alleen tussen de verschillende voertuigen, maar juist ook tussen dezelfde voertuigen. Veelal is dit te wijden aan het type ritten dat afgelegd wordt, en soms ook aan de rijstijl van de gebruiker.’ ‘Ook uit het derde deeltraject, het gedragsonderzoek, komen enkele bekende zaken naar voren. Zo identificeert men de prijs en het bereik van de elektrische auto als een drempel om er één aan te schaffen. Wat daarbij wel opvalt is dat van hen die het bereik als een probleem zien, slechts een derde een probleem heeft met de laadtijd. Dit blijken veelal de taxichauffeurs te zijn die het voertuig zo intensief mogelijk willen gebruiken. Anderzijds noemen vrijwel alle gebruikers het milieuaspect als het grootste voordeel van de elektrische auto.’ Een van de resultaten waar Geurts van Kessel zeer content mee is, is de zichtbaarheid van de elektrische auto in de regio. ‘De bekendheid van elektrisch vervoer is ongekend toegenomen binnen onze gemeente. Bovendien bevalt het de gebruikers ook goed. Binnen de gemeente is er geen enkele werknemer die geen gebruik wil maken van de elektrische auto’s. Er is zelfs een werknemer die aangegeven heeft de elektrische auto te willen behouden ten koste van de benzineauto. Het doel om voor buurgemeenten de drempel te verlagen om aan de slag te gaan met elektrisch vervoer, is ook gehaald. Helaas geldt voor de deelnemende taxibedrijven dat zij vooralsnog de business case van elektrisch taxivervoer niet sluitend kunnen maken. Mogelijkerwijs biedt het snelladen in de toekomst soelaas.’

‘In het afgelopen jaar is gebleken dat het loont om mensen elektrisch rijden te laten beleven’, vervolgt Storm. ‘Het is een fantastisch instrument om mensen te overtuigen dat de technologie van elektrische voertuigen volwassen is. Vervolgens is het zaak om de betreffende personen te laten beseffen dat elektrisch vervoer binnen hun mobiliteitsbehoefte past.’

‘Kinderziektes wil je de massa niet tegen laten komen, deze proeftuinen zijn dan ook essentieel’

Tweewielerlocatie Inmiddels heeft het HNR | EV Centrum meer dan duizend delegaties voorgelicht en diverse wapenfeiten op haar track record (zie ook kader). Door funding van partners en het organiseren van evenementen lijkt ook de ambitie om het budget binnen drie jaar sluitend te hebben volgens Storm realiseerbaar. ‘Belangrijker nog is het succes voortkomend uit de voorlichting van de verschillende delegaties. Als direct gevolg zijn wij met circa honderd ondernemers in gesprek om hun mobiliteit structureel duurzamer te maken. Zij zijn de zogenaamde high potentials voor elektrische voertuigen.’ Het succes van het HNR | EV Centrum heeft er niet alleen toe geleid dat automerken als Nissan, Peugeot, Opel, Renault en Tesla ‘aan boord’ zijn, maar dat ook nu al gekeken wordt naar de oprichting van additionele EV Centra in de rest van Nederland. Zo wordt gekeken naar een locatie op Schiphol en een vestiging in Friesland. Storm: ‘Eind 2012 willen wij stappen gezet hebben en moet de tweede locatie voor een EV Centrum definitief zijn. Het doel is om in 2015 vier EV Centra draaiend te hebben. De regionale bediening is namelijk een kracht. Verder denken wij ook nog aan de realisatie van een tweewielerlocatie waar specifiek voorlichting over dit type vervoermiddelen gegeven wordt.’ Binnenkoppen Verder is het HNR | EV Centrum door de gemeente Rotterdam gevraagd om mee te werken aan de realisatie van de ambities van de stad. ‘Rotterdam wil in 2015 over duizend laadpunten en duizend voertuigen binnen haar gemeentegrenzen beschikken. Om dit aantal voertuigen te kunnen realiseren zal er een stichting opgericht worden die de markt met elkaar verbindt en eventueel het voorwerk van het HNR | EV Centrum voor de verschillende aanbieders kan binnenkoppen. Het type gebruikers zal divers zijn: van taxi’s tot deelvervoer en het gemeentelijke wagenpark.’ Een wens die Storm in de komende periode eveneens graag in vervulling ziet gaan om nog meer resultaat te boeken is de realisatie van een specifieke ‘EV-tool’. ‘Het gaat om een

22

digitale mobiliteit transitietools. Door een soort enquête in te vullen kunnen de gebruikers vervolgens zien hoe zij hun mobiliteit kunnen verduurzamen. Momenteel voeren wij gesprekken en zoeken wij financiering om nog dit jaar de tool in gebruik te kunnen nemen.’

Eenjarig jubileum in een notendop 31 augustus 2011: minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu verricht de officiële openingshandeling van Het Nieuwe Rijden | Elektrisch Vervoer Centrum (HNR | EV Centrum). 25 oktober 11: het HNR | EV Centrum verzorgt een sprint tussen man en machine: Olympisch sprinter Patrick van Luijk versus Feyenoorder Ron Vlaar in een Tesla Roadster.

23 november 2011: het HNR | EV Centrum start met EV-voorlichtingslunches.

14 december 2011: het HNR | EV Centrum verwelkomt haar duizendste bezoeker.

1-3 februari 2012: het HNR | EV Centrum organiseert samen met BMW het exclusieve ‘BMW Mobility of the Future Event’ in het Drijvend Paviljoen in Rotterdam.

8 februari 2012: het HNR | EV Centrum organiseert haar eerste proefritavond voor consumenten. 16 april 2012: het HNR | EV Centrum feliciteert de eerste stagiaire met de voltooiing van het stageonderzoek. Samen met Innovam en het IVA Driebergen wordt een certificaat ontwikkeld voor stagiaires met basiskennis van elektrisch vervoer. 21 maart 2012: het HNR | EV Centrum organiseert het eerste grootschalige proefrit-event op locatie – bij en voor KPMG – en laat ruim driehonderd mensen kennismaken met elektrisch vervoer.

28 maart 2012: het HNR | EV Centrum toont als eerste op Europees grondgebied de Tesla Model S in samenwerking met Athlon Car Lease.

23

Friesland wordt nog schoner en nog stiller

Accenture, GreenFlux en Oranjewoud presenteren periodiek onderzoek onder elektrische automobilisten in Nederland Elektromobilisten zijn zo positief over elektrisch rijden dat zij bereid zijn anderen te stimuleren ook elektrisch te gaan rijden. Dit blijkt uit de eerste resultaten van periodiek onderzoek van het consortium Accenture, Greenflux en Oranjewoud. Het onderzoek – getiteld ‘Elektrische auto op 1’ – zal regelmatig uitgevoerd worden onder een groep van early adopters die reeds in een elektrische auto rijdt.

Door de komst van de elektrische boten wordt het vaarwater in Friesland nog aantrekkelijker voor de toerist. Minder lawaai en minder stank van diesel. Elke zichzelf respecterende werf biedt nu elektrische boten aan. En ook de verhuurvloot maakt een flinke transitie in deze richting door. De maatregelen van de provincie hebben al ruimschoots geholpen: subsidies voor de ombouw van bestaande boten en voor de aanleg van laadpunten. Inmiddels wordt het aantal elektrische boten al op 440 geschat. Dat is al meer dan de circa vijfenzestig elektrische auto’s die er in Friesland rijden. De volgende stap is een vaarroute die alleen voor stille boten toegankelijk is. Dan worden de investeringen in de elektrische boten en in de infrastructuur helemaal ruim beloond. Geen sinecure want natuurlijk wil nog niet iedereen eraan en sommige natuurgebieden zijn nog helemaal gesloten. Dus wordt er veel gepraat met veel partijen. Maar de goede beweging zit erin!

Twee grafieken uit het onderzoek ‘Elektrische Auto op 1’

Het consortium van Greenflux, Accenture en Oranjewoud is verantwoordelijk voor het eerste representatieve onderzoek in Nederland dat op grote schaal berijders van elektrische voertuigen vraagt naar hun ervaringen met elektrisch rijden. In totaal hebben meer dan honderdvijftig berijders van elektrische auto’s de vragen beantwoord, een respons van meer dan vijftig procent. ‘Nu het aantal elektrische automobilisten in ons land meer en meer toeneemt, alsmede de typen elektrische voertuigen, zullen wij de berijders regelmatig blijven volgen’, aldus Mark Schütz, Senior Manager en Lead e-mobility bij Accenture. ‘Zodoende willen wij de ervaringen verder in kaart brengen, knelpunten identificeren en overheden en bedrijven adviseren. Positivisme Uit het eerste onderzoek van het consortium valt vooral het positivisme onder de elektrische rijders op. Zo toont het onderzoek aan dat vierentachtig procent van de

24

elektrische rijders positief is over elektrisch rijden en het aanbeveelt aan vrienden en kennissen. ‘Een opmerkelijk onderzoeksresultaat is dat de elektrische auto wordt ingezet als primair vervoermiddel, ook als een tweede brandstofauto als alternatief beschikbaar is’, aldus Schütz. Negentig procent overweegt zelfs wederom een elektrische auto te kopen wanneer de actieradius of de laadinfrastructuur verbetert. Deze groep is dan ook bereid te betalen voor betrouwbaarheid. Wat verder opvalt is dat een groot gedeelte van de rijders aangeeft niet tot nauwelijks inzicht te hebben in het gegeven hoeveel elektriciteit hun voertuig gebruikt en welke kosten hiermee gemoeid zijn. Draagvlak ‘Naar aanleiding van ons onderzoek kun je ook concluderen dat recente ontwikkelingen, zoals het initiatief van Rijkswaterstaat voor een landelijk netwerk van snellaadpunten, goed aansluiten op de behoeften van de

huidige gebruikers. Vooralsnog hebben berijders te weinig inzicht in locaties en beschikbaarheid van laadpunten’, vervolgt Jurjen de Jong, Directeur Marketing & Business Development van Greenflux. Een eenduidig overzicht van alle laadpunten en hun beschikbaarheid in Nederland is nodig om elektrisch rijden verder te ontwikkelen. Het delen van informatie tussen verschillende partijen is hierbij essentieel.’ Ook Robert Coffeng – Adviesgroepmanager Mobiliteit bij Oranjewoud – is blij verrast met de resultaten van het onderzoek. ‘Er lijkt een groter draagvlak te zijn ontstaan voor elektrisch rijden dan voor eerdere duurzame initiatieven. Dat geeft vertrouwen in een verdere groei van deze markt. Het onderzoek toont verder aan dat het vertrouwen dat de huidige berijders hebben in hun elektrische auto, verder gaat dan de woon-werk kilometers. Met een stabieler netwerk van laadpunten zullen zij de auto ook voor andere reisdoelen gaan gebruiken. Bovendien zal elektrisch rijden voor meer mensen een optie worden.’

Met plezier rijd ik sinds een paar weken in een Opel Ampera. Met een goede kostenvergelijking tussen fossiel en elektrisch kon ik de aanschaf al snel verantwoorden (zie www.drive4electric.nl/nl/autozoeker-d4e). Ik had natuurlijk graag voor een volledig elektrische auto gekozen, maar ik moet soms verder dan Wolvega heen en weer en dan is een range extender erg gemakkelijk. De sport is natuurlijk om maximaal voor elektrisch te gaan. Ik kreeg de gouden tip om steeds de bergversnelling L te gebruiken, waardoor vrijwel alle uitloopenergie teruggeleverd wordt. Nu haal ik al zestig kilometer elektrisch. Vervolgens kan ik op de grote weg overschakelen op benzine, zodat ik de steden meer kan ontzien. Maar aan de discipline om laadpunten op te zoeken moet ik hard werken. Het zit ook niet mee. Soms staat er op een website een laadpunt, maar zie ik ter plaatse alleen een vuilnisbak.

Hoe gaan meer ondernemers elektrisch rijden? Aan het aanbod van elektrische voertuigen zal het niet liggen. Het aantal modellen groeit gestaag. Staatssecretaris Joop Atsma kondigde op de Drive4Electric vriendenclub aan dat er in oktober vijfentwintig miljoen euro ter beschikking komt als aankoop subsidie voor bedrijfsauto’s en taxi’s. Mooi! Het is fijn dat een groep gebruikers van specifieke auto’s, die het voordeel van de nul procent bijtelling nu niet kan verzilveren, een extra stimulans krijgt om elektrisch te rijden. Want technisch gezien is deze groep bij uitstek geschikt voor elektrisch rijden: een beperkte dagelijkse rij-afstand en een goed gepland rittenschema. Als keerzijde levert zo’n aankondiging vertraging in de markt op omdat er vanaf nu gewacht wordt met aanschaffen, maar oktober komt er snel aan. Er is al heel veel: beschikbare modellen, subsidieregeling, fiscale voordelen, goede rekentools en een startgids voor bedrijven. In Friesland is er bovendien een kortingsregeling van vijfhonderd euro per privaat oplaadpunt en de mogelijkheid om te testrijden tijdens een bijeenkomst van de vriendenclub. Wat is er nog niet? Een groot aantal oplaadpunten! Daarvoor zijn de kosten toch nog vaak te hoog om te financieren. Tenzij er gekozen kan worden voor lange termijn financiering. Want zoals zo vaak bij duurzame investeringen: verleng de afschrijvingstermijn en de investering verdient zich terug. En voor veel duurzame investeringen zoals zonnepanelen, maar ook voor oplaadpunten is dat gerechtvaardigd. Want de levensduur is veel langer dan de gebruikelijke vijf jaar. De overheid kan hier geweldig in helpen door goed toegankelijke borgstellingen af te geven. Dan volgt de rest ook wel. Zou de opvolger van Atsma hier volgend jaar mee komen? Hans Verwijs Projectdirecteur Drive4Electric Geschreven op persoonlijke titel

25

2012. HET JAAR WAARIN RENAULT ELEkTRIsCH RIJdEN INTROdUCEERT FLUENCE Z.E. • nu verkrijgbaar • 0% bijtelling • geen kilometeradministratie • vanaf € 25.990,- incl. BTW • batterijhuur vanaf € 82,- p.m.*

RENAULT Z.E. 100% ELEkTRIsCH, GEEN UITsTOOT DRIVE THE CHANGE *Prijs batterijhuur Fluence Z.E. o.b.v. 10.000 km/jaar en driejarig contract. Geen uitstoot tijdens het rijden, kijk voor meer informatie op renault.nl. Het officiële bereik van een Renault Fluence is volgens de New European Driving Cycle 185 km. In dagelijks gebruik is het bereik van elektrische auto’s afhankelijk van de soort route, de snelheid, het gebruik van airconditioning of verwarming, en de rijstijl. Voorbeeld: op een rit door een stedelijke omgeving kunt u een bereik van ongeveer 85 km verwachten tijdens koud weer, en een bereik van ongeveer 135 km tijdens gematigde weersomstandigheden. Details van NEDC op www.renault-ze.com.

Phoenix Contact werkt aan globale normen voor laadconnectoren Sinds enkele jaren zet elektromobiliteit de voertuig-, elektro- en energie-industrie opnieuw aan het werk. Nieuwe normen en standaarden moeten worden gedefinieerd, bijvoorbeeld voor de interface tussen elektrische auto’s en laadstations. Phoenix Contact is internationaal een van de prominente spelers die samen met autofabrikanten en energieleveranciers werkt aan ergonomische laadconnectoren voor wereldwijd gebruik, inclusief de bijbehorende normen. ‘Met de omschakeling naar de battery electric vehicle moet de automobielbranche zich opnieuw oriënteren’, opent Thijs van den Akker het gesprek, productmanager bij Phoenix Contact Nederland. ‘Men gaat van de grote motor met kleine tank naar de kleine motor met grote accu. De onderdelen die in de honderdvijfentwintigjarige geschiedenis van de verbrandingsmotor gebruikt werden, worden daardoor deels overboord gegooid. Technici werken aan nieuwe aandrijfconcepten die de auto sterk veranderen. Ook bij auto’s met brandstofcellen of hybride auto’s zullen de aanpassingen drastisch zijn. Naast elektrische motoren vinden ook vermogenselektronica – zoals omvormers, intelligente accumanagementsystemen en motorsystemen – hun weg naar de auto. En dit met vanzelfsprekend grote gevolgen.’ Definities Een voorbeeld van een drastische verandering is volgens Van den Akker het boordnet. ‘Waar eerder met spanningen tussen twaalf en vierentwintig volt werd gewerkt, wordt er tegenwoordig gesproken over primaire laadspanningen tot wel achthonderdvijftig volt. Wat in de internationale wereld van elektrische voertuigen zeer belangrijk is bij al deze zaken, is het behouden van een overzicht. Daartoe zijn bij de laadconnectoren en de laadmodi de voornaamste definities van termen opgesteld. Zo is een ‘plug’ een laadconnector die in de oplaadpaal wordt gestoken, een ‘socket’ de aansluiting in de oplaadpaal, de ‘connector’ de laadconnector die in de auto wordt gestoken en de ‘inlet’ de aansluiting in de auto. En natuurlijk is ook het onderscheid tussen wisselstroom- (AC) en gelijkstroomladen (DC) cruciaal.’ Afhankelijk van het beschikbare vermogen duurt het bij AC laden zo’n acht uur om een accu volledig te laden, waardoor dit vooral geschikt is voor ‘huishoudelijk gebruik’ zoals het ’s nachts of in de garage laden van het voertuig. Door de veel hogere laadstromen zijn de laadtijden bij DC-laden aanzienlijk korter. Deze gelijkstroom maakt zelfs een snelle lading van circa tien minuten mogelijk. Van den Akker: ‘Hierbij is het weer noodzakelijk om nauwkeurig op de snellaadcapaciteit van de accu’s te letten. Bij slecht laadmanagement en oververhitting kan het accupakket onherstelbaar worden beschadigd.’ Speciaal voor het Japanse en Amerikaanse stroomnet is de zogenaamde type 1-laadconnector ontwikkeld, licht Van den Akker toe. ‘De ontwikkelde type 2-laadconnector is bestemd

voor het driefasennet in Europa. China heeft weer een eigen versie van de AC-laadconnector gedefinieerd, die sterk lijkt op de Europese type 2-connector. Wij hebben vroegtijdig bij het opstellen van deze GB-standaard meegewerkt en zijn nu al met meer dan vijfduizend sockets in laadpalen van de Chinese producent Nari vertegenwoordigd. Dit staat voor het Nanjing Automation Research Institute, een dochter van de netwerkexploitant China State Grid.’ Combo-oplaadsysteem Samen met de internationale automobielbranche heeft Phoenix Contact verder de afgelopen periode vaart gezet achter de ontwikkeling van het zogeheten Combined AC/ DC-oplaadsysteem. ‘Het voordeel van dit systeem zit hem in de bijzondere geometrie en ontwikkeling van de inlet in de auto’, vertelt Van den Akker. ‘De laadaansluiting bevat zowel een aansluiting voor de AC-connector als voor de DC-snellaadconnector. Net als bij het eenvoudige AC-laden is de Combined AC/DC type 1 bestemd voor de Amerikaanse markt en de Combined AC/DC type 2 voor Europa. Bij de

ontwikkeling en het ontwerpen van de laadconnectoren stonden veiligheid en ergonomie centraal. Want ook de elektrotechnische leek moet op elk moment gemakkelijk, veilig en intuïtief kunnen opladen.’ ‘Op basis van de actuele normensituatie kun je er van uitgaan dat er geen internationaal uniforme laadconnectoren komen’, besluit Van den Akker. ‘Aan de ene kant zijn de technische randvoorwaarden per regio te verschillend. Zo is er een ‘eenfase’-net in de Verenigde Staten en een ‘driefasen’-net in Europa. Aan de andere kant vloeien uit de elektrotechnische basisnormen van de betreffende landen verschillende eisen voort. Bovendien spelen ook economische belangen een rol en voorkomen gedeeltelijk de technisch optimale oplossing. Wij bieden daarom naast de diverse laadconnectoren en oplaadaansluitingen ook componenten voor de infrastructuurkant zoals besturingen, mode 3 laadcontrollers, voedingen, overspanningsbeveiligingen en elektrische aansluittechniek.’

Andere landen – andere laadsystemen: DC- en AC-laden in de VS, Europa, China en Japan

27

ecomobiel App

ecomobiel

®

Dé vakbeurs voor groene mobiliteit

2012

verkrijgbaar vanaf medio juli

Dé vakbeurs voor duurzame mobiliteit Ahoy Rotterdam 9 & 10 oktober 2012

ecomobiel is het toonaangevende business platform voor leveranciers van een breed spectrum aan duurzame mobiliteitsoplossingen. Zij ontmoeten beslissers uit het bedrijfsleven en de publieke sector op de beursvloer, in workshops en op het test & drive parcours. Laat uw duurzame mobiliteitsoplossing zien op ecomobiel en reserveer snel een goede locatie! Neem voor meer informatie en standreserveringen contact op met het beursteam via 010-7989505 of kijk op de website:

www.ecomobiel.nl Samenwerking Nordrhein-Westfalen biedt ongekende kansen Speciale focus in 2012 • Hoogwaardige themasessies en netwerk events i.s.m. kennispartners

• Smart Work & Mobility • Duurzaam transport • Online relatiemarketing en matchmaking via o.a. Eventmatch en de ecomobiel App

In de rubriek ‘Over de grens’ geeft een Nederlandse ondernemer of bestuurder zijn visie op een ‘nieuwtje’ uit het buitenland. Deze maand geeft Anton Wolthuis van AutomotiveNL zijn visie op de Projectdag Elektrische Mobiliteit die half april in Düsseldorf plaatsvond. Het Duitse R&D programma Network of Automotive Excellence (NoAE), het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en AutomotiveNL organiseerden gezamenlijk dit evenement. In de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen (NRW) zijn namelijk interessante ontwikkelingen gaande op het terrein van elektromobiliteit. ‘In het ochtendprogramma werd stilgestaan bij de Duitse ervaringen om elektrische mobiliteit te verrijken met kennis en kunde vanuit drie sectoren: allereerst en natuurlijk via de automotive industrie, maar ook door middel van

de luchtvaart- en railsector’, opent Wolthuis. ‘Door als het ware expertise over te tanken kan een versnelling gerealiseerd worden. Duitse vertegenwoordigers van Valeo, Boeing en Bombardier schetsten de opportuniteiten.’ Na deze drie sessies was er tijdens het event ruimte voor presentaties over mogelijkheden om samenwerkingsprojecten op te tuigen. ‘Een van de projecten die in het oog sprong was 2BCycled’, vertelt Wolthuis. ‘Met dit project willen de Nederlandse partijen ARN en DNV Kema de handen ineenslaan om met Duitse partners de recycling van accupakketten op te pakken. Daarbij zijn er zowel technische, economische, juridische als systematische uitdagingen. Andere voorstellen vanuit Nederlandse zijde om samen te werken kwamen vanuit de Stichting Zero Emissie Busvervoer ten aanzien van de total cost of ownership van elektrisch openbaar vervoer en vanuit de

Brabantse Ontwikkelings Maatschappij op het gebied van smart grids. Ook vanuit Duitse zijde werden diverse voorstellen voor samenwerkingsprojecten gedaan, onder meer op het gebied van locatie gebaseerd en intelligent laden van elektrische voertuigen, een constructiekit voor elektrische voertuigen en waterstof opslagtechnologieën.’ Wolthuis besluit: ‘Naar aanleiding van alle verschillende presentaties en geïnventariseerde kansen moeten in de komende periode verschillende projecten opgetuigd worden. Na de zomer moet duidelijk worden wat de resultaten zijn.’ De Projectdag Elektrische Mobiliteit krijgt een vervolg op 10 en 11 september in Heerlen. Waar in april de invalshoek automotive was, zal de invalshoek in september smart grids zijn. Meer informatie over dit event met de titel ´Combined Energy´ is te vinden op www.combined-energy.eu

OVER DE GRENS

29

Uitrol elektrisch vervoer binnen gemeenten:

‘Begin klein, houd het simpel’ De Startgids Elektrisch Vervoer van Agentschap NL helpt gemeenten op weg bij de introductie van elektrisch vervoer. De hernieuwde gids werd gepresenteerd tijdens het congres van het Formule E-Team. Volgens auteurs Mark van Kerkhof en Wouter Müller (beiden APPM Management Consultants) geen overbodige luxe. ‘Veel gemeenten wachten af, ook uit financiële overwegingen. Niets doen is geen optie. Bovendien kun je elektrisch vervoer ook stimuleren zonder diep in de buidel te tasten.’ De Startgids is een echte ‘doe-gids’ geworden, vol met op de praktijk gebaseerde concrete tips en checklists. Hij helpt bij de gedachtevorming en reikt handvatten aan voor de uitvoering van maatregelen. Vragen die onder meer aan de orde komen zijn: aan welke beleidsdoelstellingen kun je elektrisch vervoer koppelen en in welke mate wil je als gemeente bij de implementatie betrokken zijn? Praktisch gaat de gids bijvoorbeeld in op samenwerking (hoe en met wie) en het aanleggen van oplaadinfrastructuur. Ook bevat de gids theoretische achtergrondinformatie, over wat elektrisch vervoer eigenlijk is en over de Nederlandse en wereldwijde ontwikkeling van elektrisch vervoer. Iteratief Van Kerkhof en Müller constateren dat nog steeds veel gemeenten denken dat ze niets aan elektrisch vervoer hoeven te doen. Van Kerkhof: ‘Maar ze worden er in toenemende mate mee geconfronteerd, al is het alleen maar door de verzoeken van bewoners en bedrijven voor oplaadpunten. Je moet er op zijn minst over nadenken hoe je daarmee om gaat. Dit betekent kennis binnenhalen, positie bepalen en een houding kiezen. Van daaruit denk je na over de volgende stap.’ En die volgende stap is zo ingewikkeld als je hem zelf maken wilt, menen de twee adviseurs. Müller: ‘Het is verstandig klein te beginnen en zaken eenvoudig te houden. Ga niet aan de voorkant alles dichttimmeren. Elektrisch vervoer is nog volop in ontwikkeling, de uitrol is een iteratief proces. Zoek de samenwerking met het bedrijfsleven en vind win-win situaties. Breng mensen bij elkaar en faciliteer ontwikkelingen. Bijvoorbeeld door venstertijden voor elektrische vrachtwagens te verruimen of in je openbaar vervoer concessies te eisen ten aanzien van zero emmissie op te nemen.’ Consistent Als voorbeeld noemt Müller een Tilburgs initiatief: ‘Namens de gemeente organiseerden wij een bijeenkomst over

30

ecomobiel belooft opnieuw duurzaam spektakel te worden van mobiliteitsnoviteiten

elektrisch vervoer voor lokale bedrijven. Daar lag de kiem voor drie concrete initiatieven. De bedrijven werken die nu eerst zelf uit en praten daarna verder met de gemeente. Ik merk dat het bedrijfsleven echt wel wil en heel goed begrijpt dat de overheid niet zomaar elektrisch vervoer gaat subsidiëren. Taxibedrijven bijvoorbeeld realiseren zich dat het verduurzamen van hun taxi’s slechts een kwestie van tijd is. Ze willen er vaak graag mee aan de slag, maar het gevaar bestaat dat ze zichzelf dan uit de markt prijzen. Dus wachten ze tot de overheid eisen aan de hele sector oplegt. De moraal van het verhaal is dat je als overheid met slimme maatregelen en weinig geld ontwikkelingen in gang kunt zetten en versnellen. Het is dan wel belangrijk dat je een consistent en consequent beleid voert.’ Koppeling In de Startgids wordt ruime aandacht besteed aan het aanbrengen van een link tussen elektrisch vervoer en andere beleidsvelden. Müller en Van Kerkhof benadrukken dan ook dat elektrisch vervoer niet het kindje van één sector moet zijn, maar van de gehele gemeente. Müller: ‘Door elektrisch vervoer te koppelen aan andere beleidsvelden, wint de ontwikkeling aan tempo en wordt hij blijvend.’ De gemeente Helmond doet dat heel slim vindt Van Kerkhof: ‘Daar is elektrisch vervoer belegd bij de afdeling Economie. Helmond maakt gebruik van de sterkten die er al zijn: de aanwezigheid van bedrijven in de automotive sector en de nabijheid van Brainport Eindhoven. Dit heeft geleid tot versteviging van bestaande bedrijven en de komst van nieuwe.’ Van Kerkhof beaamt dat niet ieder gemeente een automotive sector heeft die kan plukken van de economische vruchten van elektrisch vervoer. ‘Maar het gaat om de gedachte: vlieg elektrisch vervoer breed aan. Er zijn zo veel koppelingen te maken. In plaats van lastig, duur en ingewikkeld, wordt elektrisch vervoer een middel om de gemeente op meerdere fronten op een hoger plan te brengen.’

De duurzame mobiliteitsbeurs ecomobiel vindt dit jaar op 9 en 10 oktober plaats. Jaar op jaar heeft de beurs tot nu toe een gezonde groei laten zien. Ook dit jaar zal dat het geval zijn. Bovendien presenteert de organisatie tal van noviteiten. Uiteenlopend van een beurs app en een Smart Work & Mobility Zone tot samenwerking met de Hansa Green Tour. Een gesprek met organisator Gerben Bierbooms over de ambities en behaalde resultaten tot dusver. Half juni werd de Hansa Green Tour verreden. Een jaarlijks internationaal netwerk evenement voor Nederlandse en Duitse ondernemers en beleidsmakers. Het event wordt door Hanze Development georganiseerd in de vorm van een Tour en dit jaar was ecomobiel een van de partners. Er werd gereden met hybrides, elektrisch aangedreven auto’s en auto’s op biobrandstof door het Hanzegebied van Noord-Europa. Ecomobiel liet dit jaar haar bedrijfswagenrally voor het eerst opgaan in de Hansa Green Tour. Startlocatie was Groningen Airport in Eelde. Na tussenstops in diverse plaatsen eindigde de race in Hamburg. Het programma omvatte onder meer bezoeken aan bedrijven en steden met innovatieve toepassingen op het gebied van duurzame energie.

De stekker in elektrisch vervoer, maar hoe? Startgids voor gemeenten die aan de slag gaan met elektrisch vervoer.

anl0255_startgids-gem_druk_13.indd

1 21-03-12 14:47

De Startgids Elektrisch Vervoer is te downloaden via www.formuleeteam.nl

Internationalisering Het contact tussen Hansa Green Tour organisator Hanze Development en ecomobiel werd volgens Bierbooms gelegd via Emodz, de Duitse samenwerkingspartner van ecomobiel. Bierbooms: ‘Matchmaking is een belangrijk onderdeel van zowel de Hansa Green Tour als van ecomobiel. Ondernemers en beleidsmakers moeten met elkaar om de tafel. Het leggen van nieuwe zakelijke contacten in Nederland en Duitsland was dan ook de rode draad van de tour. Wij beogen nog altijd internationalisering van ons beursconcept en daarbij is ook Duitsland een belangrijke markt. De Hansa Green Tour vormt dus een mooi opstapje. Een van de uitvloeisels van onze internationale ambities was de cohosting van de Belgische variant

van ecomobiel: Mobimix.beurs. Dit evenement vond begin juni plaats in Brussel (zie ook het artikel op pagina 8, red.).’ Voor haar eigen editie hoopt ecomobiel in oktober het bezoekersaantal weer te laten groeien. Afgelopen jaar werden ruim vijfduizend bezoekers in Ahoy verwelkomd, dit jaar hoopt Bierbooms 6.500 mensen te verleiden ecomobiel bij te wonen. Diverse nieuwe paviljoens (zogenaamde Zones) moeten naast de bestaande – zoals het ook dit jaar terugkerende onderwijspaviljoen – hier een bijdrage aan leveren. Evenals Handig Communicatie, het door ecomobiel geselecteerde PR-bureau, dat een uitgebreid campagneplan heeft samengesteld. ‘Een van die nieuwe Zones is de Smart Work & Mobility Zone’, vertelt Bierbooms. ‘Met het paviljoen bieden wij een overzicht voor oriëntatie en implementatie van Het Nieuwe Werken & Slimmer Reizen. In interactieve workshops en lezingen in speciaal daarvoor ingerichte zalen vertellen bedrijven aan branchegenoten bovendien alles over hun best practices rond dit thema.’ ExpoMatch Een ander nieuw paviljoen waar Bierbooms veel van verwacht is het CEO Paviljoen. ‘Hier worden circa tien duurzame auto’s – uiteenlopend van de Fisker Karma tot de Tesla Model S, BMW 5/7 Hybrid, Mercedes Benz E klasse NGT, Volvo V60 plug-in en de Infinity Hybrid – getoond die bij uitstek geschikt zijn voor directeuren van bedrijven.’ Een andere zone die Bierbooms tenslotte niet ongenoemd wil laten is die van Truck & Transport. ‘Samen

met brancheorganisaties als EVO Connect en TLN bekijken wij zelfs de mogelijkheid om hal twee specifiek in te richten rond dit onderwerp. Hier zal in de komende weken een beslissing over genomen worden.’ En dan de beursapplicatie – de ecomobiel app – die momenteel ontwikkelt wordt voor smart phones en tablets. ‘De app heeft een groot aantal verschillende dimensies’, licht Bierbooms toe. ‘Zo zijn niet alleen gebeurtenissen rond de beurs zichtbaar, maar is het een online platform dat alle actualiteiten en aanbieders rond duurzame mobiliteit in beeld brengt. Bovendien wordt ook de ExpoMatch en de bezoekersregistratie gekoppeld aan de app. De ExpoMatch is hét systeem dat exposant en bezoeker samenbrengt op de beursvloer en daarbuiten. Elk bezoeker kan door het aanmaken van een profiel een lijst laten samenstellen met beursstandhouders die voor hem of haar interessant zijn. De uitgebreidheid van onze app gecombineerd met Expomatch, zorgen dat onze benadering binnen ‘beurzenland’ ook wel wordt gezien als een revolutie. De verwachtingen zijn dan ook hoog gespannen.’ Ook in 2012 werkt ecomobiel samen met het vaktijdschrift E-Mobility. Als onderdeel van deze samenwerking bevat E-Mobility in september onder meer een special over ecomobiel, die wederom ten tijde van de beurs additioneel verspreid zal worden. Voor meer informatie over ecomobiel en de E-Mobility special kunnen geïnteresseerden contact opnemen met [email protected] of [email protected]

31

Nederland mooier maken

De ‘Fuelswitch Karavaan’, een karavaan van ‘alternatieve’ voertuigen waaronder elektrische scooters

DOET-leden ronden samen met TNO onderzoek naar veiligheid elektrische scooters af Zeven leden van Vereniging DOET kondigden afgelopen voorjaar aan samen met de branchevereniging en kennisinstituut TNO onderzoek te gaan doen naar de veiligheid van elektrische scooters. Ebretti, QWIC, Noveco BV, Zerobikes, MPI-NL, Eeeefun en het voormalige Electric Move Concept willen met het onderzoek een ‘kwaliteitsslag’ bewerkstelligen in het Nederlandse landschap van elektrische scooters. Inmiddels nadert het onderzoek zijn einde en is men klaar om de opgedane kennis te gaan delen en te vertalen naar de praktijk.

Excursie elektrisch rijden en de Olympische Spelen in Londen

‘Eén van de eerst volgende stappen is het breder delen van de opgedane kennis’, vertelt Tijmen de Groot, die de werkgroep 2wielers van Vereniging DOET leidt. ‘Zo zijn wij voornemens de informatie te gaan delen met aanpalende brancheverenigingen zoals de BOVAG, de RAI Vereniging en de ANWB. Er zijn zeer interessante zaken naar voren gekomen. Zo is de Europese regelgeving voor gemotoriseerde tweewielers in 2002 voor het laatst aangepast toen er nog nauwelijks elektrische scooters waren. Hierdoor zijn er veel hiaten in de regelgeving die aangepakt dienen te worden om stappen voorwaarts te maken. Enkele voorbeelden hierbij zijn beveiliging tegen oververhitting en overladen van componenten zoals de accu’s en controller. Ook kortsluitbeveiliging en een betere informatievoorziening aan dealer en gebruiker zijn speerpunten.

Londen heeft de ambitie om zo snel mogelijk 100.000 elektrische voertuigen in de stad te laten rijden. Laadinfrastructuur wordt uitgerold en ondernemers zetten volop in op elektrisch rijden. Ook tijdens de Olympische Spelen rijden atleten en officials elektrisch.

APPM Management Consultants nodigt u uit voor een

Aanmelden of vragen? Neem contact op met

dagexcursie over elektrisch vervoer naar London op

Harm-Jan Idema via [email protected] en 06 - 46346024

donderdag 13 september a.s. We bezoeken Source London:

of kijk op www.appm.nl.

de projectorganisatie die verantwoordelijk is voor de introductie van elektrisch vervoer in Londen. Daarnaast

Kosten: dagexcursie op donderdag 13 september,

gaan we met lokale ondernemers in op de inzet van

inclusief reis s 750 (excl. btw). Optionele over-

elektrisch vervoer tijdens de Olympische Spelen. U kunt

nachting en bezoek aan Oplympisch Stadion op

uw verblijf verlengen met een overnachting en een bezoek

vrijdag 14 september tegen meerkosten (ntb).

aan het Olympisch Stadion op vrijdag 14 september.

breda

hoofddorp

zoetermeer

appm.nl

In samenwerking met

Uitgangspunt Het initiatief van het onderzoek is volgens De Groot voortgekomen uit de wens om de branche naar een hoger niveau te brengen. ‘Uitgangspunt is om alleen maar veilige elektrische scooters in Nederland op de markt te krijgen. Daarbij is er natuurlijk een groot verschil tussen de kwaliteit van de verschillende verkrijgbare e-scooters. Wij willen de minimale veiligheidseisen voor e-scooters scherper stellen zodat alleen nog écht veilige scooters in Nederland op de weg komen. Alleen door de kwaliteit en veiligheid te borgen kan de markt op termijn groeien.’ Imago Uiteindelijk hoopt DOET als uitvloeisel van het onderzoek toepasbare veiligheidseisen te kunnen opstellen voor

elektrische scooters. Omdat de huidige regelgeving niet voldoet, wordt ook contact gezocht met overheidsorganisaties zoals de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW). Daardoor moet er een einde komen aan een tijd waarbij het mogelijk is een container vol inferieure elektrische scooters naar Nederland te laten komen en die hier op de markt te brengen. Mocht dit tot calamiteiten leiden, dan zal immers de hele branche imagoschade oplopen. De Groot: ‘Door het creëren van een checklist voor de veiligheid van elektrische scooters, kunnen zowel producenten als importeurs controleren of de scooters die ze op de markt brengen aan de veiligheidseisen voldoen en zo nodig verbeteringen aanbrengen. Dealers kunnen bovendien hun klanten beter informeren en die klanten kunnen hun kennis uitbreiden en betere vragen stellen aan de dealers.’

DE 2WIELER

33

Volop pret met de Renault Twizy

Als paradepaardje van het topsectorenbeleid van demissionair minister Verhagen moeten nog voor zijn officiële aftreden in september de zogenaamde Topconsortia voor Kennis & Innovatie (TKI) van start gaan. Het TKI Automotive moet daarbij zorgdragen voor industriële innovaties rond elektrisch vervoer. Het TKI Automotive valt onder de topsector High Tech Systemen en Materialen (zie ook kader). De TKI Automotive kent twee domeinen: Smart Mobility en Future Powertrain. Elk domein kent zes peilers, waarbij ‘EV Technology’ valt onder het domein Future Powertrain. Binnen elke peiler wil men onder de vlag van het TKI Automotive grootschalige innovatieprojecten opstarten. Verbinden ‘Voor de peiler EV Technology denken wij aan vier verschillende innovatieprojecten’, vertelt Wolthuis, die namens AutomotiveNL verantwoordelijk is voor de TKI Automotive. ‘Het gaat allereerst om een project waarbij wij de verschillende campussen in de regio via elektrisch vervoer met elkaar willen verbinden. Het gaat niet alleen om de AutomotiveCampusNL in Helmond, maar ook om de Eindhovense universiteitscampus en High Tech Campus Eindhoven. Op deze laatste locatie wordt overigens ook een innovatieproject geformeerd rond een lokaal smart grid.’ Het elektrisch verbinden van de campussen waar Wolthuis over spreekt gaat uit van de gedachte om zo groen mogelijk van ‘well to wheel’ te komen. Daartoe zal de zon als voornaamste energiebron gaan fungeren. Verder zullen de aanwezige snellaadstations gebruik maken van inductieve en

draadloze laadtechnologieën. Wolthuis: ‘In het project zal informatie vergaard worden over de voertuigen, de laadinfrastructuur en alle aanverwante zaken. Doordat de testen uitgevoerd worden door studenten en werknemers van de AutomotiveCampusNL, kan het een en ander geïntegreerd worden in het onderwijsprogramma van de verschillende educatieve instellingen die lokaal gevestigd zijn. Het wordt daarmee een showcase voor elektrische mobiliteit.’ Bus van de Toekomst Een innovatieproject waar Wolthuis binnen de peiler EV Technology van het TKI Automotive eveneens veel van verwacht, draagt de titel ‘Bus van de Toekomst’. Hierbinnen zal niet alleen gewerkt worden aan een superlichtgewicht elektrische stadsbus, maar zal deze ook in een natuurlijke omgeving getest worden. De bus is daarbij voorzien van verschillende laad- en opslagsystemen. ‘Door de elektrisch aangedreven stadsbus op een normale buslijn in te zetten, kan de potentie van elektrisch openbaar vervoer aangetoond worden. Het uiteindelijk doel is het mogelijk maken van de marktintroductie van een superlichtgewicht elektrische bus van twaalf meter lengte. De innovatie zit daarbij niet alleen in de aandrijf-, laad- en opslagtechnologie, maar juist ook in het materiaalgebruik.’

Wolthuis besluit: ‘Voor alle innovatieprojecten die wij binnen de peiler EV Technology willen optuigen, geldt dat zij een cruciale fase ingaan. In de zomerperiode moet duidelijk worden of er voldoende draagvlak is binnen de industrie en moeten ook de projectplannen gedefinieerd worden.’

Topconsortia voor Kennis & Innovatie Als onderdeel van het Topsectorenbeleid van demissionair minister Verhagen heeft het bedrijfsleven zogenaamde innovatiecontracten gesloten met de Rijksoverheid. Elektrisch rijden maakt in dit geval onderdeel uit van het innovatiecontract Automotive (wat valt onder de topsector High Tech Systemen & Materialen) en intelligente netten maken onderdeel uit van het innovatiecontract Smart Grids (wat valt onder de topsector energie). Zowel voor Automotive als voor Smart Grids wordt een zogenaamd Topconsortia voor Kennis & Innovatie (TKI) gevormd dat onderdeel is van de innovatiecontracten. De TKI’s zijn daarmee de vehikels die moeten leiden tot de vorming van innovatieprojecten.

In de rubriek EVFocus test de redactie van E-Mobility ieder kwartaal elektrische voertuigen die op de Nederlandse wegen geïntroduceerd worden. Deze maand bericht Marc Bolier van ZERAuto voor E-Mobility over zijn ervaringen met de Renault Twizy, en over de ervaringen van zijn kinderen! En we staan weer met beide benen op de grond: na een kleine week intensief sturen hebben wij de Twizy teruggebracht naar Renault. De kinderen vonden het afscheid nog het ergst: zij zagen de Twizy als een nieuw soort huisdier. En wij missen hem ook. Plus en minpunten Om eerlijk te zijn, het is zeker niet alleen hiep hiep hoera achter het stuur van de Twizy. Zo, dat is eruit. Om te beginnen was het in onze testperiode koud – ’s ochtends een graad of zeven. Dat merk je wel: een dikke jas en handschoenen helpen, maar je zit stil en de auto heeft nu eenmaal geen zijruiten. Nog iets anders om over na te denken: iedere grappenmaker kan de verlichting van de Twizy aanzetten. Dus nog los van het feit dat de auto vrij toegankelijk is kan elke lolbroek een gat slaan in je stroomvoorraad. De handrem is wel beveiligd: gaat alleen los als het contact aanstaat. Goed, het zijn kleine hobbels die het nieuwe concept van Renault niet minder aantrekkelijk maken. Hij rijdt echt leuk! Als je zestig kilometer per uur zoeft, heb je het gevoel alsof je minstens twee keer zo hard gaat. De Twizy stuurt mooi strak, is lekker sportief geveerd en de voorstoel, weliswaar zonder verstelbare rugleuning, zit ronduit prima. Is de Leaf van Nissan eigenlijk een auto waar zoveel mogelijk aan toegevoegd is, zoals navigatie, achteruitrijcamera, iPhonebediening, enzovoorts; de Twizy is precies het tegenovergestelde: alles wat niet noodzakelijk is, zit er ook niet op. Zo kan het ook en de lol is er niet minder om. Bereik De accu in de bodem weegt honderd kilo. Hij ligt precies in het midden onder de twee stoelen die achter elkaar zijn opgesteld. Het resultaat is een perfecte wegligging. De capaciteit van 6,1 kilowattuur betekent een laadduur van drieënhalf uur via de klassieke stekker met randaarde (230 Volt, acht Ampère). Handig is het drie meter lange spiraalsnoer dat is weggestopt in de neus van de auto. Zelden was

34

EVFOCUS

TKI Automotive zet in op industriële innovaties rond elektrisch vervoer

inpluggen makkelijker. En wat is het bereik in de praktijk? Wij komen op zeventig tot tachtig kilometer. De dertien kilowattmotor is toereikend. Je hebt wel de neiging het pedaal steeds flink in te trappen, zodat je al snel een racyrijstijl hebt. Dat vreet natuurlijk stroom. Al is dat relatief: tachtig kilometer op zes kilowattuur, wat resulteert in een ongelooflijk nette 0,075 kilowattuur per kilometer. Stadswonder Eigenlijk is bereik nauwelijks een probleem: de Twizy is geen afstandsmachine. Je gaat er niet dagelijks mee van Amsterdam naar Utrecht. Bijvoorbeeld omdat je met tachtig kilometer per uur op de snelweg weinig te zoeken hebt. Het snelheidsverschil met het overige verkeer is te groot en de herrie is overdonderend. Niet leuk dus, helemaal niet als het regent en het vuile water door het interieur stuift. De Twizy is de machine voor de korte ritjes in en om je woonplaats. Eigenlijk kan er van alles met de Twizy. Wie hem voor de deur heeft staan, gaat vanzelf allerlei gebruiksmomenten zien. Het is geen vervanger van een gezinsauto, maar hij is perfect voor al die ritjes waar een auto ‘te veel’ is. Twee versies De Twizy – de tachtig kilometer per uur versie – is er vanaf 7.690 euro. De deuren zijn echt nodig en kosten vijfhonderdnegentig euro extra. Al met al ga je richting de vijfentachtighonderd euro, waar dan nog minimaal vijftig euro accuhuur per maand bij komt. Rente, afschrijving, accuhuur, verzekering, onderhoud, elektriciteit: reken op tweehonderdvijftig euro per maand. Geen schokkende bedragen – echter de Twizy is geen vervanger, maar een aanvulling van een wagenpark. Dus zijn het extra kosten. Maar goed, voor dat geld heb je echt wel een leuk ding voor de deur. Hij maakt je vrolijk, alleen als je hem al ziet staan, krijg je een goed gevoel. Instappen langs die stoere omhoog draaiende deuren, contact aan en karren maar!

35

E-Mobility Activiteitenkalender 27 en 28 Juni 2012 Mercure Amsterdam aan de Amstel

Smart City Event 2012 – 27 juni 2012 – Amsterdam, Nederland

Het Smart City Event 2012 is de grootschaligste conferentie binnen Europa waar alle partijen twee dagen samenkomen om te leren van de meest vooruitstrevende projecten binnen Europa. www.smartcityevent.com

Dong Energy Frisian Solar Challenge – 8 tot en met 14 juli 2012 – Friesland, Nederland De DONG Energy Solar Challenge is een zonnige variant op de beroemde Elfstedentocht. Over een afstand van 220 kilometer varen deelnemers in een zelfgebouwde zonneboot.

Automotive Networks missie Barcelona – 12 tot en met 15 september 2012 – Barcelona, Spanje

Voor het project Automotive (net)Works! worden er twee uitgaande missies en één inkomende missie georganiseerd. Doel is talent aantrekken en kennis ontwikkelen voor de automotive sector in Nederland. www.automotivenl.nl

Excursie EV en OS in Londen – 13 september 2012 – London, Engeland

APPM Management Consultants organiseert voor geïnteresseerden een dagexcursie over elektrisch vervoer naar Londen. www.appm.nl

Professional Passionates Electric Rally – 14 september 2012 – Amsterdam, Nederland

Op 14 september organiseert RallyMasters ’s werelds grootste elektrische auto rally, de Professional Passionates Electric Rally met ruim tweehonderdvijftig decisionmakers in tweehonderdvijftig elektrische auto’s. www.ppelectricrally.nl

Week van de Mobiliteit 2012 – 16 tot en met 22 september 2012 – België Naar jaarlijkse gewoonte vindt eind september de Week van de Mobiliteit plaats. Op 21 september vindt traditioneel de Car Free Day plaats. www.weekvandemobiliteit.be/2012

ENEVATE Event – 18 tot en met 20 september 2012 – Helmond/Den Bosch, Nederland  Europese Commissie en Wereldbank over investeringskansen  Gerealiseerde succesvolle samenwerkingsmodellen en slimme verdienmodellen  Europese Ministeries over de kansen binnen Nationale Wetgeving

Jacqueline Cramer

 Europese Wethouders over de succesvolle Green Stories in steden als Amsterdam, Birmingham, Barcelona, Wenen,

Fotograaf:Dina Mulder

Bristol, Antwerpen, Baerum  Parallelsessies over Smart Grids, Elektrisch Vervoer, Open Data en Duurzaam Bouwen

EV-missie naar Baden-Württemberg – 9 en 10 oktober 2012 – Baden-Württemberg, Duitsland Samen met Flanders Investment & Trade, Agoria Automotive, IWT en Flanders’ DRIVE  organiseert de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen een tweedaagse missie rond het thema elektromobiliteit. www.proeftuin-ev.be

De vierde editie van deze vakbeurs voor duurzame mobiliteit vindt plaats in Ahoy Rotterdam en maakt opnieuw een stap in grootte, aantal deelnemers en aantal bezoekers. www.ecomobiel.nl

Officiële kennispartners:

Wubbo Ockels

Meer informatie of inschrijven? 67034_advertentie 186x267.indd 1

Grid Connected Vehicles: Powered Two Wheelers – 27 september 2012 – Zolder, België

Evenement dat een overzicht biedtvan evoluties en trends in het domein van de ‘Powered Two Wheelers’. www.smartgridsflanders.be

ecomobiel 2012 – 9 en 10 oktober 2012 – Rotterdam, Nederland

Jan Pronk

Jeremy Rifkin

ENEVATE stakeholder pilot event op de AutomotiveCampusNL in Helmond, gecombineerd met een programma in Den Bosch. ENEVATE is een Europees innovatieproject rond elektrisch rijden. www.automotivenl.nl

www.smartcityevent.com 30-3-2012 11:56:29

37

E-Mobility Register

COLOFON

Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveranciers, financiële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’ formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister

AutomotiveNL Branchevereniging automotive industrie Steenovenweg 1, 5708 HN Helmond T. 0492-562500 / E. [email protected]

LYRIC Motion Benelux Personal Transportation Vehicle (PTV) Dorpsstraat 64, 7261 AX Ruurlo I. www.lyricmotion.nl / E. [email protected]

Nederland mooier maken

Jaargang 3 – Nr. 2 Maart 2012 E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch rijden en smart grids en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren in Nederland en Vlaanderen. Uitgever & Hoofdredacteur Edwin van Gastel (EG Media) (E). [email protected] Vormgeving Bette van Loenen (EG Media) (E). [email protected] Eindredactie Els Stultiens Fotografie Vincent Knoops en Robert ten Berge

ALFEN bv ALFEN levert onder de naam ICU een complete reeks van oplossingen voor het opladen van elektrische voertuigen Postbus 1042, 1300 BA Almere T. 036 - 549 34 00 / E. [email protected]

Advies- en ingenieursbureau Movares Actief op het raakvlak van energie, mobiliteit, ruimte en infrastructuur / I. www.movares.nl/elektrischrijden T. 030-265 3712 / E. [email protected]

APPM management consultants Spicalaan 8, 2132 JG Hoofddorp T. 023-5621630 / I. www.appm.nl

Netbeheer Nederland Brancheorganisatie van regionale en landelijke netbeheerders Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem T. 026-3569500 / I. www.netbeheernederland.nl

Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg T. 088-8311120 / I. www.bom.nl

Technische Universiteit Eindhoven Diverse wetenschappelijke automotive opleidingen E. [email protected] I. www.tue.nl/automotive

Elektrisch Vervoer

Columnisten Hans Verwijs (Drive4Electric) en Danny Geldtmeijer (Enexis)

APPM realiseert elektrisch rijden voor talloze overheden en bedrijven in Nederland, sinds de opkomst

Druk Roto Smeets

van Elektrisch Vervoer. Als marktleider in Nederland hebben we de kennis op dit gebied,

Abonnementen & Advertenties www.emobilitymagazine.nl of [email protected]

veel ervaring en een groot netwerk.

Wat kunnen wij voor u betekenen?

Redactieadviesraadleden Steef Korfker (Vereniging DOET), Danny Geldtmeijer (Enexis), Anton Wolthuis (AutomotiveNL), Edith Groenewolt (BOM) en Marianne van den Oever (Formule E-Team)

Dutch Organisation for Electric Transport

-

Identificeren van kansen op het gebied van Elektrisch

APPM bestaat uit zo’n

Vervoer voor uw organisatie;

60 professionals. Onze

Vertalen van kansen naar concrete actie- en uitvoerings-

bedrijfscultuur is gebaseerd

programma’s, quick wins en projectvoorstellen;

op vrijheid, verantwoor-

Projectmanagement en aanbesteding voor de uitrol van

delijkheid en vertrouwen.

elektrisch vervoer en (snel)laadinfrastructuur in het bijzonder;

Wilt u kennis met ons maken?

Organiseren van samenwerking, met o.a. overheden,

Neem dan contact op met

netbeheerders, energieleveranciers en andere marktpartijen;

Mark van Kerkhof, via

-

Communicatie en flankerende maatregelen;

079 - 3600044 of

-

Ontwikkelen van mobiliteitsconcepten die bijdragen aan

kerkhof @appm.nl.

Dutch Organisation for Electric Transport

Vereniging DOET Branchevereniging voor elektrisch rijden E. [email protected] I. www.doetdoet.nl

Technolution B.V. The right development Zuidelijk Halfrond 1, Postbus 2013, 2800 BD Gouda T. 0182-594000 / I. www.technolution.eu

Partners

-

Ambassadeurs

het gebruik van Elektrisch Vervoer, zoals elektrisch OV, taxi’s en scooters; © EG Media 2012 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.

38 34

-

Advies, strategie en beleid.

breda

100%

hoofddorp

zoetermeer

appm.nl

ICU facilitates easy and reliable electric driving

Het eerste laadpunt voorzien van gerenommeerd DEKRA seal.

ICU Twin, bewezen veilig en betrouwbaar. 13 juni 2012 is het eerste DEKRA seal voor laadpunten voor elektrische voertuigen toegekend aan de ICU Twin van ALFEN. Deze gerenommeerde certificering onderkent een veilige en betrouwbare werking van de ICU Twin, iets wat

essentieel is. Kiest u voor zekerheid dan is de ICU Twin dus de meest logische keuze. Geïnteresseerd? Neem dan contact op met ALFEN, dé specialist in laadoplossingen voor elektrisch vervoer.

ALFEN bv Almere | Tel: 036 - 549 34 00 | E-mail: [email protected] | www.icu-charging-stations.com