GSB blad. Wij waken over u GROTESTEDEN. De nieuwe bezems. In Den Bosch. Dublin: Waarom je je. wil nog steeds. voor grondbeleid

N U M M E R

3

GROTES TEDEN

GSB blad J U N I

20 0 5

Wij waken over u In Den Bosch

De nieuwe bezems

Waarom je je

Dublin:

wil nog steeds

van Alexander

voor grondbeleid

studiereis of

niemand praten

Pechtold

zou interesseren

boboborrel?

Inhoudelijk Een lezer reageert op een aantal artikelen uit het GSB|blad. Deze keer Fred Schoorl, directeur van NIROV, het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting. Het ‘systeem’ grotestedenbeleid moet zich wat hem betreft overbodig maken. ‘Voor meer creativiteit bij de steden én meer eigen initiatief.’

Foto: Paul Voorham

Bit more Fred Schoorl: ‘Bij ons in de buurt had je vroeger altijd wel een buurvrouw of –man die iets opruimde, repareerde, of kwajongens als ik achter de broek zat. Het is een tijdverschijnsel dat daar nu speciale vrijwilligers voor nodig zijn. Buurtinterventieteams (BIT) proberen de verloren gegane sociale structuren nieuw leven in te blazen. Ik heb altijd grenzeloze bewondering voor de mensen die zich daarvoor inzetten. Mensen als Piet de Niet. Of we het met BIT’s redden is de vraag. Het moet namelijk wel iets van de straat worden. En je moet uitkijken dat het geen

5

geüniformeerde hobbyisten worden. Het is georganiseerde kwetsbaarheid. Maar wel mooi.’

Buurtpreventie waakt over u

Bemoeizucht

Fred Schoorl: ‘Minister Pechtold is op de daadkrachtige toer. Hij toont zich zogezegd in zijn eentje een sociale, fysieke en economische pijler. Na de aarzelende Thom de Graaf zit hier een soort populist die graag wat afroept. Ambtenaren publiceren te veel papier! Er wordt te veel gehotemetoot en geboboot! Exit met die term GSB! En, ministers moeten af en toe een tik uitdelen! Dat werk. Ondertussen blijft hij zelf vooral enthousiasmeren en overtuigen. Dat kan Pechtold wel. In het kabinet en daarbuiten. Hij toont ambitie en heeft een valkuil. Want deze minister moet

10

coachen en loslaten, maar wil zich toch graag overal mee bemoeien. Tja, dan heb je zo weer

veel Haags papier, gehotemetoot, geschermutsel en weinig tijd voor de praktijk. En hij komt zo graag bij de praktijk op de koffie.’

Interview: Alexander Pechtold

Grondbeleid Fred Schoorl: ‘Grondbeleid is een onderwerp dat steeds meer belangstelling trekt, nu de touwtjes aan elkaar geknoopt moeten worden. De Vinex-euforie is voorbij. Voor nieuwe locaties, maar ook voor de herstructureringswijken. Daar zitten de corporaties met hun problematische

13

overmaat aan vermogen. En gemeenten die nogal eens spelen met vuur en al te grijpgrage

handen. Gek dat bij de tips een heel belangrijke ontbreekt: werk aan een ontwikkelprogramma

voor je eigen ambtenaren. Want de kennis en deskundigheid in de praktijk valt vies tegen.’

Grondbeleid voor dummies

Colofon

2

Ook in dit nummer

Jaargang 6, nummer 3 (juni 2005)

Contact ook voor abonnementen

Haan, Leonie Hage, Ellen Weber, Noël

(kosteloos)

Houben, Hein Goeyens, Sigrid van Iersel Koninkrijksrelaties en verschijnt vijf

E [email protected]

Beeldredactie: Mascha Baarda

keer per jaar. Overname van artikelen is

T 070 4266142 (Hank Hendriks)

Fotografie: Steef Meyknecht, Paul

toegestaan met bronvermelding en na

Hoofdredactie: Marieke Klösters

Voorham, Ton Toemen, Hollandse

goedkeuring van de redactie. De artike-

Redactie: Els Beimers, Jeanne Derks,

Hoogte

len in het GSB|blad weerspiegelen niet

Raymon Nijstad, Hank Hendriks

Illustraties: Casper Gijzen

per se de opvattingen van het kabinet.

Eindredactie: Marije van den Berg

Vormgeving: Maarten Balyon grafische

[Maters & Hermsen Journalistiek,

vormgeving bv, Zoeterwoude [Martijn

Leiden]

van der Nat]

Artikelen: Marije van den Berg, Rody

Druk: Quantes, Rijswijk

van der Pols, Caroline Togni, Bart de

Het GSB|blad is een uitgave van het

GSB|blad – nummer 3 – juni 2005

ministerie van Binnenlandse Zaken en

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

4

Vliegwiel: vertrouw de buurt

16

Benchmark: provinciaal stedenbeleid

18

Dublin: studiereis of boboborrel?

19

Kostdat? Nora Storm

20

Plein: Huiswerk voor Pechtold

Nummer 30

Den Bosch zwijgt ‘Dadoedegenie.’ Praten met buitenstaanders is taboe in de Graafsewijk in Den Bosch.

Onveilig? De voordeuren staan wagenwijd open. A-sociaal? De buren doen hier alles voor elkaar. Racisme? Bestaat hier niet. De paar allochtonen die er wonen zijn Bosschenaren als iedereen. Onvriendelijk? ‘Jong, ga zitten en pak een bier.’ Toch lukt het ons niet om hier een ‘nummer 30’ (de rubriek waarin we aanschuiven bij een willekeurige wijkbewoner) te produceren. De ontvangst is allervriendelijkst, maar het gebrek aan medewerking volhardend. ‘Pak ’m, pak ’m.’ In de Kastanjelaan vermaakt een peroxideblonde en bruingeblakerde dame de buurt met haar keffertje. De vrouw heeft een grote spiegel en de Jack Russell vliegt telkens zijn evenbeeld aan. Haar publiek, gezeten in een partytentje dat oogt als permanente bebouwing, lacht zich blauw. Of ze wat willen vertellen over de buurt? ‘Tuurlijk. Kom d’r gezellig bij. Als je maar niets opschrijft.’ Even verderop biedt

De Graafsewijk in Den Bosch: zwijgzaam

het Lariksplein de aanblik van een westerndorpje. De deuren

Foto: Hollandse Hoogte

zijn op de helft doormidden gezaagd. Het onderste schotje zit dicht, het bovenste staat open. Zo hangt iedereen in de deuropeningen. Zo ook de vrouw op nummer dertig. ‘Praten

zijn. ‘Het is soms niet makkelijk om bewoners met elkaar en

met een krantje? Ach nee jongen, zo werkt dat hier niet.’ Een

met instanties in gesprek te brengen’, erkent opbouwwerker

stamgast van Ons Kafee kijkt daar niet van op. ‘Het is een geslo-

Wim Smeets van Stichting Divers.

ten buurt’, zeggen ze in de buurtkroeg van Marijke en Toiny aan de Graafseweg. Het Grote Zwijgen verbaast niemand. ‘Ge

Speelplaats

lult niet over de buren. Zeker niet tegen een onbekende die

Toch gaat het al weer wat beter. Peter Willekens van de

aanbelt. Buitenstaanders zien altijd problemen die er helemaal

gemeente: ‘We gaan nu met GSB-geld, zo’n 50 duizend euro,

niet zijn.’

een sociale speelplaats maken. Een speeltuin voor 0 tot 99-jarigen. En weet je, dat pleintje zelf vind ik niet eens zo belangrijk.

Angst

Het gaat om het proces om er te komen.’ Smeets vult aan: ‘Dit is

Wijkmanager Peter Willekens kijkt evenmin op. ‘De buurt kent

een mooi project, niet bedreigend. Door de wijk iets te bieden

een stille meerderheid die er liever het zwijgen toe doet. Uit

en bewoners uit te nodigen om mee te doen, kunnen we mis-

angst voor de veel kleinere, maar dominante groep die het niet

schien weer samen optrekken. Wel jammer dat we pas na de

eens is met ons veiligheidsbeleid.’ Een steen des aanstoots is

zomer beginnen.’ Het is de bedoeling dat kinderen tekeningen

de aanpak van wiettelers. Die worden hard aangepakt en uit

maken over hun droomspeeltuin. Met hun ouders formeren we

hun huis gezet. Dit zet kwaad bloed en iedereen die praat met

een beheersgroep. De hangjongeren denken ook mee. ‘Die plek

welke autoriteit dan ook kan als verrader worden bestempeld.

komt er alleen als de jongeren hun eigen plek kunnen “verko-

Wijkwinkel De Kiek wordt door mensen die er niet komen ‘De

pen” aan de buurt’, belooft de wijkmanager. |BdH

Kliek’ genoemd. Dezelfde onderhuidse spanningen leiden tot een uitbarsting nadat in het SBS-programma Probleemwijken een onthutsend beeld was geschetst over de wijk. Woedende amokmakers, het merendeel afkomstig van buiten de wijk, speelden eigen rechter en verjoegen een pleger van een zeden-

In deze rubriek bellen we aan bij een bewoner van huisnummer 30

misdrijf. Eerder was het goed raak in 2000, toen rellen ontston-

in een typische GSB-wijk met de vraag: wat merkt u van het grote-

den na een uit de hand gelopen politieoptreden. Dat de relatie

stedenbeleid?

tussen de wijk en de buitenwereld moeilijk is, mag duidelijk


3

Vliegwiel Buurtbudgetten blijken een succesvol middel om betrokkenheid te kweken bij elkaar en bij de eigen leefomgeving. Maar dan moet ook de gemeente vertrouwen blijven geven.

Vertrouw de buurt Schuttingen zijn opgeknapt, jeu-de-boulesbanen aangelegd en

echt het voortouw gaven bij het uitvoeren van ideeën. En als

brandgangen verlicht. De gemeente Breda is zeer tevreden over

de bewoners zelf daar geen initiatieven voor nemen, moeten

de resultaten van de campagne ‘Hart voor je buurt’, waarbij

ze daartoe worden aangespoord. De professionals in de buurt

burgers een financiële bijdrage krijgen voor eigen projecten in

hebben daarmee een andere opdracht gekregen: de bewoners

hun wijk. Het aantal aanvragen was vorig jaar overweldigend.

niet meer pamperen, maar te empoweren. Alleen op die manier

De gemeente is enthousiast over het resultaat en heeft de cam-

krijgt de invulling van buurtbudgetten meer om het lijf dan

pagne daarom voor vijf jaar verlengd.

alleen maar het plaatsen van een tafeltennistafel of alweer een buurtfeest.

Vertrouwen Met Onze Buurt aan Zet en andere participatieprogramma’s

Twijfelzone

hebben gemeenten ervaring op kunnen doen met buurtbud-

Nu Onze Buurt Aan Zet afgelopen is, gaan diverse gemeenten

getten. Het is een goed middel om bewoners in beweging te

door met eigen projecten. Zwolle gaat bijvoorbeeld aan de slag

krijgen, blijkt uit diverse landelijke evaluaties. Zo concludeert

met experimentele wijkbudgetten. Onze Buurt aan Zet lijkt

de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in het

daarmee het beoogde vliegwieleffect te hebben.

recente rapport ‘Vertrouwen in de buurt’ dat hiermee alle-

Maar keerzijde is dat de buurtbudgetten bij de toedeling van

daagse leefbaarheidsvraagstukken kunnen worden opgelost.

financiën in een aantal gemeenten nu moeten concurreren met

Als burgers hun eigen verantwoording nemen, voelen ze zich

andere maatschappelijke vraagstukken, waarvan de effecten

ook werkelijk betrokken.

veel duidelijker meetbaar zijn. Projecten op het gebied van ver-

Uit projecten van Onze Buurt aan Zet bleek bovendien dat

slaafdenzorg, psychiatrische patiënten en dak- en thuislozen

het effect het grootst was bij gemeenten die buurtbewoners

leveren bijvoorbeeld een zichtbare bijdrage aan de leefbaarheid op. Wat buurtprojecten teweeg brengen, is veel lastiger in beeld te brengen. Bewonersparticipatie is al helemaal moeilijk meetbaar. Politici die graag zelf de stoeptegels en de lantaarnpalen in de gaten blijven houden, zorgen in die twijfelzone voor forse tegenwind. Net als ambtenaren, die onzeker zijn op wat voor soort resultaten ze uiteindelijk afgerekend worden. Zo vormen buurtbudgetten een kwetsbare prooi voor gemeenten, die toch liever terugvallen op de oude cultuur van ‘u vraagt, wij draaien’. Maar de kracht van buurtbudgetten schuilt in het herstel van vertrouwen van buurtbewoners in elkaar en in maatschappelijke organisaties. Wie dat prille vertrouwen wil behouden, moet zelf ook de burgers vertrouwen. Durven loslaten, is dus het motto. Om de buurt aan zet te houden, moet de gemeente daarom nu zelf een duidelijke voorzet geven. |Sigrid van Iersel

Wat brengt het grotestedenbeleid teweeg? Een commentaar over de resultaten, doelen en spin-off’s van het GSB. Illustratie: Casper Gijzen

4


Rode pen

Files maken Amsterdam aantrekkelijk Het GSB|blad belt een krantenbericht na voor het

genheid, veel culturele activiteiten en er valt altijd wel

verhaal achter de quote. Ferry Houterman, voorzitter

wat te beleven. Geen last van files om de stad binnen te

van de MKB Amsterdam, reageert op een bericht in

komen, speelt zeker mee. Toch wil ik bij de stelling over

Het Financiële Dagblad over de bereikbaarheid van

de bereikbaarheid van Amsterdam een kanttekening

Amsterdam.

plaatsten. Er is volgens mij een belangrijk verschil tussen de bereikbaarheid van Amsterdam die redelijk tot goed is, en de doorstroom van het verkeer in de stad. Voornamelijk deze laatste is behoorlijk tijd consumerend. Het gebrek aan voldoende parkeerplaatsen speelt hierbij

De onderzoekers hebben dit jaar extra veel

een belangrijke rol.

aandacht besteed aan de factor bereikbaarheid.

Parkeergelegenheid aan de rand van de stad zoals in de

Daaruit komt naar voren dat Amsterdam en een

buurt van de Arena, is te ver. Het vormt een psychologi-

aantal van de randgemeenten zeer goed scoren

sche grens waardoor mensen minder snel geneigd zijn

als woonlocatie. Dit komt doordat vanuit deze

om naar het centrum te gaan. Wanneer er voldoende

regio een grote verscheidenheid aan banen mak-

parkeerplaatsen aan de rand van het centrum zijn, dan

kelijk te bereiken is. Volgens onderzoeker Gerard

bevordert dat de toestroom naar het centrum.

Marlet doet het vreemde fenomeen zich voor dat

Een stad als Amsterdam blijft afhankelijk van forenzen.

Amsterdam, en hetzelfde geldt voor Den Haag, juist aantrekkelijker wordt om te wonen dankzij het groeiende aantal files. ‘Van de andere kant geldt ook dat deze twee steden door de files voor mensen van buitenaf steeds moeilijker te bereiken

‘Geen last van files om de stad binnen te komen’

zijn’, aldus Gerard Marlet. De aanleg van de tweede Coentunnel is ongetwijfeld bevorderlijk voor de bereikbaarheid vanuit het NoorFerry Houterman: ‘Dat Amsterdam een aantrekkelijke

den van de provincie. Maar als dit gepaard gaat met

woonlocatie is, verbaast me niet. Wonen in de hoofdstad

een extra heffing, is dit nadelig voor de Amsterdamse

biedt veel voordelen zoals een uitgebreide werkgele-

werkgevers.’ |HG

Nationale Wijkbeurs 2005 Wie? Trisca de Palm, inwoonster van Hoogvliet (Rotterdam) Wanneer? 23 april 2005 Waar? ROC Midden Nederland in Utrecht Wie nog meer? Bewoners uit andere steden, vertegenwoordigers van woningbouwverenigingen, vrijwilligersorganisaties, gemeentes et cetera

Vooraf en achteraf

Vooraf:

Achteraf:

‘Ik wil graag de sfeer in de buurt

‘Een heerlijke dag! ’s Ochtends was er een discussie met bewoners over

verbeteren.

problemen in wijken. Het was zo fijn om eens van anderen te horen

Feesten

organiseren,

activiteiten. Ik ben nieuw in mijn

hoe zij bijvoorbeeld met hangjongeren omgaan. Oók in rijke buurten

wijk, dus wat ik ga doen weet ik nog

speelt dat. In de middag heb ik veel geleerd over een huiskamerpro-

niet precies. Ik ga naar de beurs voor

ject. Strekking was: als je activiteiten in de buurt organiseert, zorg dan

inspiratie. Vorig jaar kon je allerlei

dat iedereen iets te doen heeft. Ouderen, jongeren, voor iedereen

spelletjes doen en ik heb gehoord dat

moet wat te doen zijn. Het debat aan het eind met minister Donner

je er veel nieuwe ideeën kunt opdoen.

was interessant, maar door de lange dag dommelde ik eerlijk gezegd

Ik hoop ook vooral dat het een leuke,

een beetje weg. Wat nu? Onze buurt heeft veel plannen. Begin juni is

gezellige dag wordt.’

er een wijkfeest en we gaan zeker iets doen met het huiskamerproject. Ik ben helemaal geïnspireerd geraakt!’ |LH


5

Attentie! Buurtpreventie! 6


Reportage: buurtpreventie

Buurtinterventieteams

zijn

doorgeefluik:

kapotte ramen zijn voor de woningbouw, zwerfvuil is voor de milieudienst, voor ‘verdacht hangen’ bellen ze de politie. Gemeente en politie zijn blij met de vrijwilligers. ‘Hallo, mijn naam is de Piet de Niet en ik wil graag een steentje bijdragen aan het woonklimaat van de wijk.’De Hagenees bijt het spits af tijdens het voorstelrondje. Samen met nog ongeveer vijftien bewoners van de wijken Rustenburg-Oostbroek en Leijenburg is hij op deze maandagavond naar het buurthuis gekomen om meer te leren over buurtinterventieteams. En hun motivatie om aan deze cursus mee te doen, is nagenoeg gelijkluidend. Keer op keer klinken woorden als ‘leefbaarheid’ en ‘veiligheid’. Een van de aanwezigen: ‘Ik woon hier nu ongeveer vijfentwintig jaar. Altijd met plezier. Maar de laatste tijd gaat het toch wel bergafwaarts met de buurt. Ik ben hier om te kijken wat we daar met zijn allen aan kunnen doen.’

Blanke middenstandswijken Betrokken buurtbewoners dus. Ze vormen de basis van de bewonersteams waarmee de gemeente Den Haag nu al enkele jaren experimenteert om de leefbaarheid van de wijken te bevorderen. Onder verschillende benamingen: buurtpreventieteam, nachtpreventieteam en buurtinterventieteam. Vooral die laatste aanpak is bezig aan een opmars door de Haagse buurten. En zeker niet alleen maar in notoire achterstandsbuurten, om meteen maar een vooroordeel uit de weg te ruimen. ‘Ook in overwegend blanke middenstandswijken worden goede resultaten geboekt. Maar in plaats van rondhangende alcoholisten gaat het dan bijvoorbeeld om het voorkomen van inbraken’, zegt Marten van Harten van Stichting Boog, drijvende kracht achter de opzet van verschillende teams. Het buurtinterventieteam – kortweg BIT – is ontstaan in de Schilderswijk. Hier slaan in 2002 vrijwilligers van de nachtpreventie – bewoners die ’s nachts de straat op gaan om inbraken te voorkomen – en de multiculturele buurtvaders de handen ineen. Het blijkt een formule om een breed scala aan problemen aan te pakken die allemaal leiden tot gevoelens van sociale onveiligheid. Het concept is eenvoudig: vrijwilligers gaan op vaste tijdstippen de straat op om overlast en criminaliteit te signaleren, om mensen aan te spreken op hun gedrag en om zelf aanspreekbaar te zijn. Het concept van het buurtinterventieteam is eenvoudig: vrijwilligers

‘Iets’ met leefbaarheid

gaan op vaste tijdstippen de straat op om overlast en criminaliteit te

In 2003 krijgt de Stichting Boog van de gemeente Den Haag

signaleren, om mensen aan te spreken op hun gedrag en om zelf aan-

het verzoek ‘iets’ met de bewoners te doen aan de veiligheid

spreekbaar te zijn. Foto’s: Steef Meyknecht


7


BIT’s zijn er niet alleen tegen overlast van alcoholisten, maar ook om bijvoorbeeld zwerfvuil te bestrijden

in de wijk Morgenstond. De combinatie van mensen die elkaar

sie over de vraag: wat kunnen we aan de veiligheidsbeleving

niet meer kennen, de instroom van nieuwe bewoners en de

in de wijk doen? Een presentatie van de vrijwilligers van het

onderzekerheid over sloop en nieuwbouw hebben in deze wijk

buurtinterventieteam uit de Schilderswijk trekt de bewoners

gezorgd voor gevoelens van onveiligheid. Een buurtinterven-

vervolgens over de streep ook in Morgenstond een team op te

tieteam lijkt dé oplossing. Maar de vraag waarmee Boog wor-

richten.

stelt, is: hoe zet je zo’n team uit het niets op? Inmiddels zijn we twee jaar verder en is dit buurtinterventieOm het animo onder de bewoners te peilen, organiseert de

team nog steeds actief. Afgelopen april ontvingen de leden

stichting rondetafelgesprekken. ‘Daartoe hebben we vereni-

zelfs de Haagse Heldenprijs uit handen van burgemeester

gingen van huiseigenaren, migrantenorganisaties, kerken,

Deetman, een onderscheiding waarmee de gemeente Den

moskeeën, enzovoort, aangeschreven. En jongeren benaderd

Haag initiatieven op het gebied van veiligheid wil stimuleren.

in het wijkcentrum. Om draagvlak te creëren, moet je pro-

Volgens Anneke du Chatinier, BIT’er van het eerste uur, heeft

beren om de ‘sleutelfiguren’ in zo’n wijk te pakken te krijgen’,

het team Morgenstond zonder meer bijgedragen aan de leef-

legt Van Harten uit. Op deze manier krijgt Boog een groot aan-

baarheid van de wijk. ‘We hadden hier veel last van rondhan-

tal bewoners rond de tafel en ontstaat er een verhitte discus-

gende jeugd en alcoholisten. Door het buurtinterventieteam – maar ook door effectief optreden van de politie – is de over-

En de politie dan?

last minder geworden.’

Bewoners die ‘op patrouille’ gaan in hun eigen wijk: zitten ze daarmee niet in

Verdacht hangen

het vaarwater van de politie? Of nog scherper gesteld: laat je op deze manier niet

‘Groep drie, waar bevindt u zich nu, over.’ Eens per week trek-

het werk van agenten door burgers opknappen? Geenszins, vindt Frank Masten,

ken de vrijwilligers voorzien van herkenbare jassen met logo

wijkteamchef in Bouwlust/Vrederust, een van de Haagse wijken dat ook met een

de wijk in. Eén persoon blijft achter in het buurthuis dat als

buurtinterventieteam werkt. ‘De BIT’ers letten op veel meer zaken dan waar de

uitvalsbasis dient. Via portofoons geven de teamleden door

politie verantwoordelijk voor is. Kijk, de veiligheid in de wijk is een taak voor ons.

wat ze allemaal tegenkomen. De contactpersoon voert dit in

Maar met een scheefstaand paaltje of een omgekieperde vuilniszak kunnen we

de computer, waarna de meldingen worden doorgemaild aan

ons niet bezighouden. Dat is iets voor andere instanties. En die kunnen de BIT’ers

de juiste instanties. Kapotte ramen zijn voor de woningbouw,

prima inseinen.’

zwerfvuil voor de milieudienst, enzovoort. En mocht dat

Bestaat het gevaar niet dat de BIT’ers eigenhandig politieagentje gaan spelen?

nodig zijn, dan kunnen de BIT’ers rechtstreeks contact opne-

‘Nou, wij hebben het nooit meegemaakt dat die mensen als rambo’s door de wijk

men met de politie. ‘Dat is wel eens gebeurd toen een aantal

lopen. Ze hebben een cursus gedaan, waar ze precies leren wat ze wel en niet mo-

jongeren heel verdacht voor een juwelierszaak rondhingen’,

gen doen’, reageert Masten. In zijn eigen wijk zijn goede resultaten geboekt met

zegt Du Chatinier.

het buurtinterventieteam, die tijdens hun ronde regelmatig door een wijkagent worden vergezeld. ‘De bewoners beschikken over een uitstekend netwerk; ze we-

Drugsrunner

ten heel goed wat er in de wijk speelt. Als je alles wilt signaleren wat zij signaleren,

Om ervoor te zorgen dat de vrijwilligers niet geheel onvoor-

kun je op iedere straathoek wel twee agenten neerzetten.’

bereid de straat op gaan, hebben zij allemaal een cursus gedaan. De methodiek die door de Stichting Boog indertijd

8



‘Wij hebben het nooit meegemaakt dat die De BIT’ers krijgen een cursus om ze wegwijs te maken in het labyrint van instanties, zoals de kindertelefoon, de 24-uurcrisisdienst en de jongereninspectieteams.

mensen als Rambo’s door de wijk lopen’

voor de teams in de Schilderwijk en Morgenstond is opgezet,

Vanavond zijn Remco Watzema en Irma Cleijne aanwezig om

wordt nu ook in de andere Haagse wijken toegepast. Dankzij

de cursisten wegwijs te maken in het labyrint van instanties

een bijdrage uit het grotestedenbudget gebeurt dit vooral in

dat achter Bureau Jeugdzorg Haaglanden schuilgaat, zoals de

de naoorlogse wijken van het stadsdeel Escamp. Gedurende

kindertelefoon, de 24-uurcrisisdienst en de jongereninspectie-

vijf avonden krijgen de bewoners les. Ook de verschillende

teams. ‘Maar gebeurt er dan ook iets mee als wij bellen’, wil

migrantengroepen in de wijk komen aan bod. ‘En leren ze ook

een dame weten. ‘Ik heb namelijk altijd het idee: het wordt

van elkaars ervaringen, bijvoorbeeld hoe ze een drugsrunner

ergens door iemand genoteerd en vervolgens blijft het liggen.’

moeten herkennen’, zegt Van Harten.

Watzema beaamt dat er ‘helaas af en toe zaken over meer-

Du Chatinier was indertijd een van de ‘proefkonijnen’ voor

dere schijven gaan’. Maar, zo voegt zijn collega Cleijne eraan

deze cursus. ‘Ik heb er heel veel van opgestoken’, vertelt ze.

toe: ‘Wij hebben voor dit vak gekozen, omdat we ontzettend

‘Vooral de avonden waarop we les kregen over de verschil-

veel van kinderen houden. Dus geloof ons als we zeggen dat

lende bevolkingsgroepen in de wijk – Surinamers, Antillianen,

we graag met problemen aan de slag willen.’ De dame knikt

Marokkanen en Turken – vond ik heel nuttig. Je krijgt toch

begripvol.

iets meer begrip voor bepaalde jongelui. En je beseft ook dat

Piet de Niet is in ieder geval vol enthousiasme na afloop van de

ouderen soms misschien te snel bang zijn’, zegt Du Chatinier.

cursusavond. ‘Ik vond het heel nuttig wat we allemaal gehoord

‘Niet iedereen is trouwens even enthousiast. Ik heb ook wel

hebben’, zegt hij. ‘Nu loop ik me constant te ergeren aan aller-

eens commentaren gehoord in de trant van: wat interesseert

lei zaken die ik op straat tegenkom, maar weet ik niet waar ik

mij het nou uit welke streek die Marokkaan komt en hoe het

met mijn klachten naartoe moet. Straks kan ik in ieder geval

gebergte heet.’

actief iets ondernemen en daarmee iets voor de wijk doen. Want je kunt natuurlijk wel blijven klagen, maar dan veran-

Ziektes naar je hoofd

dert er nooit iets.’ |RvdP

De BIT’ers in opleiding zijn op hun eerste cursusavond in buurtcentrum Leyenburg in ieder geval één en al oor. Hoe spreek je de mensen die overlast veroorzaken aan, is een vraag die al snel boven komt drijven. ‘Bij ons rijden regelmatig van die lui

Meer weten?

met een noodgang tegen het verkeer in, terwijl er heel vaak

Stichting Boog biedt verkennend onderzoek aan gemeenten die belangstelling

kinderen in die straat spelen. Als je er dan iets van zegt, krijg

hebben voor de oprichting van BIT’s en adviseert over het opzetten van trainingen.

je alle ziektes naar je hoofd’, vertelt een van de flatbewoners.

Inlichtingen, tel. 070-3121212 (Mieke Willemsen). Zie ook www.boog.nl.

Het advies van de aanwezige wijkagent: nummerborden noteren en aan de politie doorgeven. Het illustreert meteen een

Meer lezen?

van de dilemma’s waarmee de teams te maken zullen krijgen:

‘Veiligheid ligt op straat - Informatiemap bewonersteams veiligheid’ van de

wanneer houdt de burgerplicht op en hoor je de instanties in

gemeente Den Haag Te bestellen via stichting Boog, www.boog.nl

te schakelen? Marten van Harten: ‘Ogen en oren op straat - ondersteuning van buurtveiligheidsOm die reden wordt er in de cursus veel aandacht besteed aan

initiatieven’ Te bestellen via [email protected]

alle instanties waarmee de BIT’ers te maken kunnen krijgen.


9

Interview: Pechtold

De eigenwijze rol van Alexander Pechtold

‘Ik bemoei me overal mee’ Naar eigen zeggen wil de nieuwe minister van grotestedenbeleid Alexander Pechtold ‘het podium geven aan de steden’. Maar hij gaat dan wel naast de steden op dat podium staan.

Samen met de steden die camera’s trekken? ‘En niet alleen om de successen te vieren, maar ook wel om te voorkomen dat straks al het goede wat er in een stad gebeurt de verdienste van de wethouder is en al het slechte de schuld van de minister…’ Uw voorganger Thom de Graaf zei altijd: minister van grotestedenbeleid ben je niet voor het politiek gewin, de lauwer-

U lijkt een charmante bespeler van de media. Twee maanden na uw aantreden als minister zijn de opgaven van de stad weer nieuws – denk aan de krantenkoppen over Curaçaose criminelen, softdrugs en de digitale overheid. Toeval, die aandacht? ‘Natuurlijk niet. Kijk, Venlo in zijn eentje haalt de landelijke pers niet met het drugsprobleem. En als ik alleen praat over ‘grotestedenbeleid’ in algemene zin zonder dat ik het werkelijk heb over de concrete opgave van een grote stad, luistert er ook niemand. Door de verbinding te leggen tussen de actualiteit in de stad en mijn portefeuille – en dat is dus ook Koninkrijksrelaties en bestuurlijke vernieuwing – wassen de handen elkaar.’ Venlo – softdrugs – en Dordrecht – de digitale overheid – deden dat inmiddels met succes. ‘Ja, en hier op het departement had men zelfs ook zoiets van ‘oh, ja, daar gaan wij ook over’. En natuurlijk, ik gá er niet echt over, maar ik heb wel de coördinerende rol, dus signaleren is wél mijn taak. Onder De Graaf is dat minder uit de verf gekomen, en dat kwam natuurlijk vooral omdat steden en rijk druk waren met het afsluiten van de convenanten. Maar nu is het de tijd van uitvoering – en ik heb daar een eigenwijze rol in, ja.’ Eigenwijs – dat kan ook niet anders na jarenlang wethouder te zijn geweest. Hoe moeilijk is het om niet op die stoel te gaan zitten als u daar op werkbezoek bent? ‘Héél makkelijk, haha. Ik moet me zelfs inhouden om niet steeds tegen mensen te zeggen: daarvoor moet u bij de wethouder zijn! Vroeger vond ik het ook altijd erg vervelend als zo’n hotemetoot even langskwam, alle camera’s op zich gericht had en vervolgens weer in de dienstauto vertrok. Dat wil ik voorkomen.’

10


Interview: Pechtold

krans gaat naar de wethouders in de grote steden, niet naar de minister. Bent u het daarmee eens?

– men kan mij daarvoor ook gebruiken. En zoals je hebt gemerkt straalt dat ook op de minister af.’

‘Volstrekt niet! Mijn rol is om me zo veel mogelijk te bemoeien met alles wat er in de grote stad speelt.

Als wethouder hebt u vaak ongezouten kritiek gehad op de

Namens de andere ministeries kan ik signaleren en

bureaucratie van het GSB. Wat staat er op uw ministersa-

in de peiling te houden: loopt het, is er meer hulp

genda om daar iets aan te doen?

nodig? Ik kan in Den Haag de problemen benoemen en

‘Iedere dag weer: zorgen dat de reflexen wegblijven om

doorvertellen aan de vakcollega’s in de ministerraad

steeds maar weer meer papier te produceren. Iets kleins

‘Als minister van grotestedenbeleid mag ik me overal mee bemoeien. En dat doe ik dus ook.’ Foto: Hollandse Hoogte


11

Interview: Pechtold

maar wel basaal: een brief aan de kamer van de club

De cyclus van MOP’s schrijven en verantwoorden lijkt uitge-

van GSB op het ministerie. Van dertig kantjes. Omdat

werkt. Heeft het grotestedenbeleid toekomst?

er negen ministeries aan hadden meegeschreven en

‘Kijk, het interesseert met echt niets hóe het gaat

er allemaal compromisteksten in stonden. Dertig! Dat

heten, maar dat het GSB herdoopt moet worden, staat

leest geen mens. Nooit, never.’

voor mij wel vast. Het woord heeft zijn élan wel verloren, ik zal het dan ook niet vaak gebruiken. En zo

En nu? ‘Is hij vijftien kantjes.’

hoort het ook, met zaken die een tijd succes hebben. Maar ik blijf een enorme fan van direct zaken doen met de steden. Misschien moeten we wel minder met

En daar moeten we het dan van hebben? ‘Natuurlijk, dit is een heel plat voorbeeld, maar dat

zijn 31’en tegelijk optrekken, meer de afzonderlijke kansen van steden pakken.’

zijn wel de dingen die je die eerste weken meteen storen. En ze stáán wel voor iets groters.’

U wilt meer inzetten op de buurt en participatie van bewoners. Indachtig het rapport van de Wetenschappelijke Raad

Wat staat het grotestedenbeleid nog te wachten?

voor het Regeringsbeleid ‘Vertrouwen in de buurt’?

‘Vorige week was de eerste brainstormsessie over 2005

‘Dat is een leuk rapport – met meteen de kanttekening

en verder van de GSB’ers bij het ministerie. Ik heb

dat ik vind dat er al héél veel gebeurt op dat vlak. De

daar even bij gezeten en ik merk daar zo’n ongelofe-

ambitie, ook die in het WRR-rapport, is maximaal,

lijk enthousiasme om het aan de steden over te laten,

maar de praktijk is weerbarstig. We zijn er niet alleen

om verantwoordelijkheden daar neer te leggen.’

met buurtbudgetten, met een tonnetje “wipkip” hier en daar.’

‘Ik blijf een enorme fan van direct

Buurtbudgetten kunnen ook een middel zijn om vrijwilligers

zaken doen met de steden’

‘Inderdaad heeft zo’n budget een afgeleid doel, name-

in een wijk samen te brengen. lijk dat je er mensen mee hun huis uit lokt en met elkaar in contact brengt. Maar vanuit mijn achter-

Steden zeggen: het probleem zit hem meestal niet bij die

grond als democraat krab ik me soms ook achter de

club, maar bij de vakdepartementen. Verkokering en te veel

oren over de democratische legitimiteit van bewoners

inhoudelijke inmenging is er nog steeds.

die het voor het zeggen krijgen. De goeden niet te na

‘Daarvoor heb je dan een minister die eens een schop

gesproken, maar ‘buurtkoninkjes’, daar komen we

en een tik kan uitdelen. Maar natuurlijk nog belang-

ook niet verder mee. De uitdaging is: loslaten waar

rijker: die goede contacten onderhoudt met de andere

dat kan. Lokaal én bij het rijk.’

ministers.’ Mag ik tot slot uw mobiele nummer noteren voor al die De sociale departementen zijn daarentegen onzichtbaar. BZK is daarom inhoudelijk verantwoordelijk geworden voor

steden die gebruik willen maken van uw netwerk bij het kabinet?

de sociale pijler. Wat kunnen we van u verwachten?

‘Haha, volgens mij wordt dat nummer inmiddels per

‘Ik heb het probleem van de sociale pijler ook gezien,

opbod verkocht. Maar even serieus: ik wil gráág langs

maar ik ga niet nu na een paar weken al zeggen: zo

komen. Nodig mij uit. Maar alsjeblieft, ga niet de

gaan we het doen. Blijven enthousiasmeren en over-

agenda van de burgemeester, alle wethouder en de

tuigen lijkt vooralsnog de weg. Bij VROM zie je name-

ambtelijke top schoonvegen voor een bobo-ontvangst.

lijk hoe het óók kan: minister Sybilla Dekker die het

Ik ga liever meteen met iemand van de vloer de straat

beleid omarmt en ermee wegloopt.’

op.’ Meer zoals Máxima, ’s ochtends bellen dat u ’s middags komt? ‘Dat lijkt me nou geweldig!’ |MvdB

12



Steden kunnen slimmer handelen op de grondmarkt. Draai aan de knop van het grondbedrijf om meer te realiseren. En dat is echt niet alleen voorbehouden aan de boekhouders. Daarom: grondbeleid voor dummies. Foto: Hollandse Hoogte


13


Waarom grondbeleid je zou m Wat is er zo bijzonder aan grond? Waarom voeren gemeen-

de ligging: een stuk grond in het centrum is duurder

ten grondbeleid en hoe doen zij dit?

dan eenzelfde stuk op het platteland. Volgens de ‘resi-

Grond is schaars. Je kunt het niet verplaatsen, niet

duele grondwaardeberekening’ bepaalt de marktsitu-

(of nauwelijks) vermeerderen en maar voor één func-

atie de grondwaarde: worden de woningen naar ver-

tie gebruiken. Het gebruik van het ene stuk grond

wachting duur verkocht, dan is de bouwgrond duur.

beïnvloedt het grondgebruik in de omgeving. Steden moeten dus goed afwegen wát ze met de grond willen

Steden investeren vaak miljoenen in het bouwrijp maken

en hóe ze dat kunnen realiseren. Het grondbedrijf,

van herstructureringsgrond. Het lijkt alsof projectontwik-

het financiële en markttechnische centrum van de

kelaars er met de winst vandoor gaan.

gemeente, kan gewenst grondgebruik afdwingen.

Als gemeente en corporaties hun werk goed orga-

Om beleidsdoelen te bereiken, de kwaliteit van de

niseren, is die kans klein. In principe staan er

inrichting te verbeteren of het besteedbare budget

grondopbrengsten tegenover de investeringen. In

te verhogen.

uitleggebieden zijn opbrengsten vaak hoger dan de

Het grondbedrijf kan een actief of faciliterend

kosten. Bij herstructurering is het meestal andersom:

(passief) grondbeleid voeren. Bij actief grondbeleid

gemeente en corporaties leggen er geld op toe.

zorgt de gemeente zelf voor verwerving, bouwen

Wanneer zij een projectontwikkelaar bij de herstruc-

woonrijp maken en uitgifte van grond. De aankoop

turering betrekken, is er geen ruimte en geen enkele

en exploitatie laat zij over aan private partijen. Dit

reden voor meer dan een normale winstvergoeding.

kan alleen als de gemeente grond bezit of verwerft.

Projectontwikkelaars bezitten meestal geen grond in

Wanneer een projectontwikkelaar de grond bezit, is

herstructureringsgebied, en hebben dus geen positie

de gemeente aangewezen op faciliterend grondbe-

om méér te claimen.

leid. Met een meer afwachtende houding: kaders stellen. In de praktijk zijn er steeds meer publiekprivate

Is binnenstedelijke herstructurering echt zo duur of kun je er

samenwerkingsconstructies, vanuit het oogpunt van

ook winst op maken?

expertise, efficiency en risicodeling.

Binnenstedelijke herstructurering is duurder dan bouwen in uitleggebieden. Het planproces is ingewik-

Op grond zijn grote winsten te behalen. Hoe kan het dat een

kelder: je hebt te maken met belangen van bewoners,

grondbedrijf soms verlies loopt?

dure parkeeroplossingen, sloopkosten, de kans op

Actief grondbeleid brengt financiële risico’s met

bodemverontreiniging is groter. De grootste kosten-

zich mee. Vroege verwerving van de grond geeft

post is de aankoop of inbreng van bestaande opstal-

zekerheid over het grondeigendom. Als het plan niet

len. Herstructurering is alleen winstgevend bij hoge

doorgaat, zit de gemeente met de dure grond en lijdt

opbrengsten, zoals bij koopappartementen in hoge

renteverliezen. Late verwerving heeft het risico dat

dichtheden. Op de meeste plannen maak je geen

andere partijen de gemeente voor zijn. Waardoor de

winst, omdat je nieuwe, goedkope huurwoningen

gemeente moet onderhandelen en uiteindelijk een

bouwt. Die herstructurering wordt alleen uitgevoerd

hoge prijs betaalt.

omdat gemeenten – en vooral corporaties – bereid zijn het verlies te dekken. |EWr

De prijs van woningbouwgrond is gemiddeld vier à vijf keer zo groot als landbouwgrond. Hoe kan dat? De bestemming heeft invloed op de waarde. De

Het ministerie van VROM legt de laatste hand aan een nieuwe

Nederlandse grondmarkt is gesegmenteerd: voor

Wet op de Grondexploitaties. Voor de zomer zou die de mi-

landbouwgrond geldt een andere vraagaanbodver-

nisterraad moeten bereiken en vervolgens komt de Tweede

houding en evenwichtsprijs dan voor het woning-

Kamer erover te spreken. Op www.vrom.nl staat tegen die tijd

bouwgrond. Daarnaast beïnvloeden eigenschappen,

meer (zoekterm: grondbeleid).

zoals infrastructuur of voorzieningen, de waarde. En

14



moeten interesseren George de Kam is hoogleraar maatschappelijk ondernemen met grond en locaties aan de Radboud Universiteit van Nijmegen. Hij tipt de stad.

Zes tips voor goed grondbeleid 1. Schrijf een goede nota grondbeleid. Evalueer het beleid van de afgelopen jaren. Zet uiteen wat het belang van grondbeleid voor de verschillende soorten locaties en beleidsdoelen is. Maak keuzes: welke koers wil je varen en welke maatregelen wil je treffen? Wijs gebieden aan waar je actief grondbeleid wil voeren, en je alleen faciliterend bezig wilt zijn. 2. Werk binnen de gemeente aan de gecoördineerde inzet van ruimtelijke ordening, grond- en welzijn/woon/zorgbeleid. Dat vergt discipline, maar vergroot de kans van slagen in mogelijke conflicten met marktpartijen. 3. Maak consequent gebruik van bestaande instrumenten zoals de Wet Voorkeursrecht Gemeenten (WVG). Pas de wet toe op de gebieden die je wilt herstructureren. 4. Het ruimtelijk beleid is een gemeentelijke verantwoordelijkheid, maar de oplossingen van de gemeente zijn niet de énige goede. Betrek andere partijen in een vroeg stadium. Zorg voor een wisselwerking tussen het ruimtelijk programma en de grondexploitatie. Vaak zit er nog speelruimte en kun je voorkomen dat plannen geblokkeerd worden omdat ze niet haalbaar zijn. Door slim te schuiven met dichtheden, is er meer mogelijk dan je denkt. 5. Investeer in een goede relatie met corporaties. Zij zijn best bereid tot samenwerking. Handig, want corporaties zijn slim in de aankoop van panden op binnenstedelijke locaties. Maak daar gebruik van: werk gezamenlijk aan goede condities voor investeringen in de bestaande stad en maak prestatieafspraken. 6. Maak een gemeentelijk investeringsprogramma voor de bestaande stad, waaruit blijkt welke middelen naar bepaalde wijken gaan (subsidies, middelen die het grondbedrijf op andere locaties verdient, onderhoudsbudgetten, etc). Dat kan een hefboom zijn voor investeringen van corporaties en marktpartijen.

Hugo Priemus:

‘Benut je grondpositie’ Gemeenten kunnen slimmer handelen op de grondmarkt.

delijk leidt herstructurering tot waardestijging, die beter ten goede kan komen aan gemeente en corporatie. Als het goed is, ploegen zij het geld terug in de wijk. Bijvoorbeeld door verbetering van openbare ruimte en groenvoorzieningen. Dat levert op zich geen geld op, maar zorgt ervoor de wijk als geheel verbetert.

Hugo Priemus, decaan van de TU Delft: ‘Wanneer je met een wijk

Waar je als gemeente geen grondpositie hebt: probeer de her-

aan de slag gaat: kijk eerst wie de grond bezit. Is dat de gemeente

structureringsgrond in handen te krijgen. Eigendom is belang-

of corporatie? Pas op! Geef de grond niet meteen weg. Benut

rijk om de waardevermeerdering te incasseren. De gemeente kan

je grondpositie. Herstructurering levert niet direct geweldige

dit doen door toepassing van de Wet Voorkeursrecht Gemeenten

opbrengsten. Eerst kost het veel: investeringen in infrastructuur,

(WVG). Die wet schrijft voor dat de grond bij verkoop eerst aan de

ontsluiting en stedenbouwkundige aanpassingen. Maar uitein-

gemeente wordt aangeboden.’


15

Benchmark: provincies en GSB

‘Steden bewegen soepel dankzij de prov Provincies gaan heel verschillend om met grotestedenbeleid. Noord-Brabant en Limburg langs de meetlat.

Noord-Brabant: alle kaarten op BrabantStad Wat doet Noord-Brabant voor de grote stad?

te bestrijden. Deze initiatieven waren

ciale verantwoordingsstructuur. Daar

Pieter van Ree, programmamanager BrabantStad:

zonder onze steun niet van de grond

hebben de steden geen werk aan.’

gekomen.’ Waar ligt de meerwaarde van provincies?

‘De provincie ondersteunt negentien sociale veiligheidsprojecten in de vijf

Hoeveel investeert de provincie in het grote-

‘Steden zijn meestal vooral bezig met hun

stedenbeleid?

eigenbelang. De provincie is bij uitstek

Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond.

‘We steken 6,4 miljoen euro in projecten

de partij die hen bij elkaar kan brengen

Zo vullen we het landelijke beleid aan.

om de sociale veiligheid te vergroten. De

zodat één en één drie wordt. De discussie om de provincies maar op te heffen, vind

Brabantse

grote

steden

Den

Bosch,

Daarnaast werken provincie en B5-ste-

provincie investeert daarnaast tijdens

den nauw samen binnen stedelijk net-

deze collegeperiode nog 200 miljoen

ik daarom onzinnig. Ik denk dat ze over

werk BrabantStad. Met elkaar brengen

euro in BrabantStad. Een hoop geld,

honderd jaar nog steeds bestaan. Om te

we onder andere infrastructuur, open-

maar er wonen maar liefst 900 duizend

lopen heb je botten en spieren nodig,

baar vervoer en culturele voorzienin-

mensen in de vijf grote steden en 1,4 mil-

maar het kraakbeen zorgt ervoor dat je

gen op een hoger peil. Verder verzorgt

joen in de stedelijke agglomeraties.’

soepel beweegt. De provincies vormen

Leidt dit niet tot een extra verantwoordings-

dat de boel bij elkaar houdt.’

BrabantStad de promotie van de steden in binnen- en buitenland. Het grotestedenbeleid is dus echt een joint venture

circus voor de steden?

van steden en provincie.’

‘Nee. Voor de sociale veiligheidsprojecten

Waarom

kiest

Noord-

Brabant voor sociale veiligheid? ‘Om

versnippering

voorkomen,

te

concentre-

ren we ons deze collegeperiode op één thema. Dat is sociale veiligheid geworden. vonden

16

het kraakbeen van bestuurlijk Nederland

De

‘Deze initiatieven waren zonder onze steun niet van de grond gekomen’

steden

namelijk

dat

Hoe beoordeelt u de manier waarop andere

sluiten we aan op

provincies het grotestedenbeleid aanpakken?

de

verantwoor-

‘Er zijn er maar drie met een groteste-

ding

op

denbeleid

rijksni-

in

hun

bestuursakkoord:

veau. Wel willen

Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant.

we eenmaal per

Gelderland vind ik erg interessant.

jaar een praktijk-

Deze provincie richt zich bewust niet

gerichte themadag

alleen op Arnhem en Nijmegen, die al

organiseren. Hier

in het landelijke GSB-beleid zitten. Veel

presenteren

de

aandacht gaat juist uit naar plaatsen

projecten zichzelf

als Apeldoorn, Doetinchem en Tiel.

en vertellen over

Vergelijkbare middelgrote steden vallen

het rijk hiervoor te weinig middelen

hun ervaringen en resultaten. Daar kun-

in Brabant helaas net buiten de boot. In

vrijmaakt. De provincie ondersteunt

nen andere grote en kleinere steden hun

Limburg lijkt het grotestedenbeleid wat

onder andere projecten om criminele

voordeel mee doen. Een eerste themadag

versloft. Ik heb het idee dat steden en

jongeren te begeleiden bij hun terugkeer

dit voorjaar was een succes. Voor onze

provincie een beetje met de rug naar

in de maatschappij, discriminatie in de

investeringen binnen BrabantStad grij-

elkaar toe staan. Net zoals dat in de jaren

horeca tegen te gaan en huiselijk geweld

pen we terug op de gebruikelijke provin-

negentig in Brabant het geval was.’


Provinciaal stedenbeleid

vincie’

KICK is een boksproject voor jongeren van Noord Brabant Foto Ton Toemen

Limburg: geen specifiek beleid Wat doet Limburg voor grote steden?

cie, steden en regio’s dus direct een pro-

Hoeveel geld gaat om in deze thematische

Maarten Wilbers, senior Ruimtelijk Beleid en Coördinatie:

ject opzetten. Daarbij maakt de provincie

aanpak?

geen onderscheid tussen stad en landelijk

‘In de programmabegroting is deze

‘Met het nieuwe coalitieakkoord uit 2003

gebied. Beiden zijn namelijk sterk met

coalitieperiode ongeveer 180 miljoen

is ons specifieke provinciaal grotesteden-

elkaar verweven. Zo kan meer goedkope

euro beschikbaar voor inzet binnen de

beleid vervallen. We hebben gekozen voor

woningbouw in het landelijke gebied de

thema’s. De besteding hiervan gebeurt

een vernieuwende aanpak, waarbinnen

steden ontlasten. Onze investeringen zijn

interactief. Zowel gemeenten als provin-

vijf thema’s centraal staan: Ondernemend

dan ook vaak gericht op een samenspel

cie kunnen projecten aandragen.’

Limburg,

van stad en land.’

Jong

in

Limburg,

Veilig

Limburg, Ruimte in Limburg en Vitale kernen en buurten. Binnen deze thema’s

Wat vinden de steden ervan?

ondersteunt de provincie uiteenlopende

‘Boekhoudkundig was het

projecten in steden én plattelandsregio’s.

in het verleden makkelijker

Verder beschikt Limburg over een provin-

voor de steden. Er was een

ciaal beleidskader stedelijke vernieuwing.

pot geld bij de provincie aan-

Daarmee geven we uitvoering aan het gro-

wezig, er lagen duidelijke

testedenbeleid van het rijk. Zo dragen we

spelregels: zij hoefden alleen

‘Wij leggen het initiatief primair bij de steden’

Waar ligt de meerwaarde van de provincie Limburg? ‘Economische

ontwik-

kelingen, infrastructuur, zorg, veiligheid en criminaliteit houden niet op bij de gemeentegrenzen. In de samenwerking op

ondermeer bij aan een opknapbeurt van

nog maar de projecten erbij

de wijk Q4 in Venlo.’

te verzinnen om de middelen binnen

internationaal niveau kan de provincie

regionaal, nationaal en

te slepen. Of het doelmatig was, is een

een belangrijke rol spelen. Die rol zal in

Waarom heeft Limburg deze omslag gemaakt?

ander verhaal. Want misschien doken

de toekomst eerder groter dan kleiner

‘In het verleden stelde de provincie een

er wel kansen op voor terreinen die niet

worden.’

zak geld beschikbaar. Aan de hand van

onder die spelregels vielen. Dat zagen de Klopt het dat de grote steden en de provincie

vooraf vastgestelde spelregels werden

steden ook. De bereidheid om op deze

deze middelen verdeeld over de steden.

nieuwe manier met de provincie samen

Deze aanpak leidde tot tijdrovende over-

te werken, is daarom groot. Want er zijn

‘Absoluut niet. De samenwerking van de

legronden en veel bureaucratie. Maar we

genoeg zaken waarbij de steden onze

provincie met bijvoorbeeld het stedelijk

leven in een hoogdynamische samenle-

hulp goed kunnen gebruiken. Zo draagt

netwerk Zuid-Limburg is goed. Het ver-

ving. Je moet snel en flexibel inspringen

de provincie bij aan de ontwikkeling van

schil met BrabantStad is dat de provincie

op maatschappelijke vraagstukken en

chemisch industriecomplex Chemelot in

Brabant daar meer de kar trekt. Wij leg-

kansen. Dat kan beter met een thema-

Sittard-Geleen. Verder investeren we bij-

gen het initiatief primair bij de steden

Limburg met de rug naar elkaar toestaan?

tische aanpak waarin het accent op de

voorbeeld in de binnen- en buitenringwe-

Heerlen, Sittard-Geleen en Maastricht.

uitvoering ligt en niet op de structuur.

gen van Parkstad Limburg. Hier profiteert

Dat is ook conform de Nota Ruimte van

Middelen zijn niet vooraf geoormerkt. Als

onder andere Heerlen van.’

het rijk.’ |NH

kansen zich aandienen, kunnen provin-


17

Cité Stadt City GSB-ers naar Dublin

Studiereis of boboborrel? Naar Dublin ging een groep GSB-coördinatoren. Zo’n reis levert wel degelijk veel zinnigs op. En

een grote groep inwoners – waarvan er veel in de sociaal ‘moeilijke hoek’ zitten – kennis maken met allerlei technologische ontwikkelingen. Prijsvragen en opdrachten werken betrokkenheid in de hand. Zo krijgen jongeren bijvoorbeeld program-

inderdaad, ook voor het netwerk.

meeropdrachten en kunnen ze hun audiovisuele presentaties en dergelijke op het internet zetten. Op die manier wordt er

Rianne van ’t Hullenaar, GSB-coördinator gemeente Enschede:

een hele knappe koppeling gemaakt tussen een economisch en

‘Het was een indrukwekkende studiereis, maar je krijgt wel

heid om zich te ontwikkelen. En de bedrijven krijgen misschien

vooral positieve verhalen voorgeschoteld. Van de negatieve

het hooggekwalificeerde personeel dat ze nodig hebben.’

sociaal programma. Je biedt de sociaal zwakkeren de mogelijk-

kanten – die er zeker zijn, zoals de groter wordende tweedeling Leerzaam vond ik om te zien hoe publieke en private partijen

Theo Strijers, projectdirecteur Grotestedenbeleid gemeente Den Haag:

in Ierland samenwerken. Daar kunnen we nog wat van leren.

‘Zo’n reis is natuurlijk altijd goed voor het onderhou-

Dat zie je bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van de Docklands,

den van je netwerk. In dat opzicht was het jammer

tussen arm en rijk – zie je in de presentaties veel minder terug.

die volledig ter hand wordt genomen door een ontwikkelings-

dat er maar weinig mensen van de departementen

maatschappij. Behalve dat ze een startkapitaal hebben gekre-

aanwezig waren! Persoonlijk heb ik bijvoorbeeld nog

gen van de overheid, moetzen ze zelf winst genereren voor ver-

met een deelnemer van LNV gesproken over “Groen om de

dere investeringen. En natuurlijk: naast alle presentaties was

Stad”, een beleidsveld waar ik maar zeer indirect bij betrokken

het ook nuttig om de GSB-coördinatoren van

ben, maar wat voor Den Haag wel degelijk

andere steden te ontmoeten en hun verhalen

van belang blijkt.

en ervaringen te horen.’

Jan Hendriks, projectleider gemeente Deventer: ‘Er zit wel degelijk een “netwerkaspect” aan

‘Altijd goed voor

Waar ik zelf het meest van heb opgesto-

het onderhouden

vergelijkbaar met ons grotestedenbeleid.

van je netwerk’

zo’n reis. Ik heb collega’s beter leren kennen en wat strategische informatie opgedaan doordat ik zicht heb gekregen hoe zaken bij ministeries en

ken, is het programma ‘Social Inclusion’, Wat ik heel knap vindt, is dat het ze daar lukt om van meet af aan maatschappelijke partners bij dit programma te betrekken die ook bereid zijn om mee te betalen,

zoals de Kamer van Koophandel, bedrijven, onderwijsinstellin-

provincies liggen. Welke? Concreet kan ik niet worden omdat

gen, enzovoort. Mijn ervaring is dat dergelijke partners alleen

dit mogelijk averechts zou kunnen gaan werken…

willen samenwerken als ze een heel direct eigen belang zien,

Maar het leerzaamst van de reis vond ik de ‘Digital Hub’. Vanuit

bijvoorbeeld een belastingvoordeel. Ik ga uitzoeken hoe ze dat

dit gebouw in het centrum van Dublin wordt een glasvezelnet-

in Dublin voor elkaar krijgen. Wellicht kunnen we daar ook in

werk beheerd, waarop een heel groot aantal scholen en andere

Den Haag ons voordeel mee doen.’ |RvdP

maatschappelijke instellingen zijn aangesloten. Zodoende kan

Foto’s: Deelnemers aan de reis

In deze rubriek: internationaal grotestedenbeleid

18


Kost dat?

‘Verslaafden verdienen respect’ Niet iedere stad heeft zoveel mazzel als Rotterdam. Zij hebben Nora Storm, die de stad met haar projecten voor verslaafden een hoop geld bespaart. ‘Kom eens hier kijken, Den Haag, in het echte leven!’

Nora Storm: ‘Voor mijn verslaafden is het werk niet het doel, maar het middel tot terugkeer in de maatschappij’ Foto’s: Steef Meyknecht

’s Morgens om acht uur staan ze op de stoep.

voelde me net Saartje met al die Swiebers

Zo’n 125 harddrugsverslaafden melden

om me heen’, vertelt ze in ‘De belevenissen

zich voor werk bij Uitzendbureau Topscore

van Nora Storm’, het boek dat verscheen

Wat kost dat? ‘Wat bespaar je, zul je

aan de Rotterdamse Saftlevenstraat. Na het

bij Nora’s tienjarig voorzitterschap van

bedoelen.’ Nora rekent voor: met het

opnoemen van de namen, de ploegeninde-

de Rotterdamse Junkiebond. De sluiting

uitzendbureau zijn 125 verslaafden van

ling en het uitdelen van de gele Topscore-

van perron Nul was de aanzet tot Nora’s

de straat. Als zij vast komen te zitten, en

’t Financiële kader

overalls vertrekken de uitzendkrachten

activiteiten, Topscore, maar ook Nora’s

dat gebeurt, kost dat de gemeenschap

naar hun werkplek bij bijvoorbeeld de RET

Nest, het samenwonen met verslaafden

400 euro per man per dag, is 125 x 400 = 50.000 euro. Nora’s Nest biedt kost en

(Rotterdamse openbaar vervoer), de super-

in de Saftlevenstraat en Nora’s Soephuis,

markt of het politiebureau.

waar gekookt en bediend wordt door ver-

inwoning aan tien dak- en thuislozen.

‘Als we hiermee moeten stoppen, dan zal

slaafden.

‘Reken maar uit wat dat de gemeente

ik ze laten zien wat overlast is.’ De woede

Als blijk van waardering voor haar inzet

Rotterdam scheelt.’ De enige subsidie

zit hoog bij Nora Storm, moeder aller ver-

voor

de

waar Nora’s stichting De Stormvogel aanspraak op wil maken (‘meer wil ik

drugsverslaafden

kreeg

Nora

slaafden in Rotterdam en oprichter van

Wolfert van Borselenpenning, uit handen

Topscore, uitzendbureau voor verslaafden.

van burgemeester Opstelten. ‘Met die Fred

niet’, beweert Nora) is de 252.000 euro

Door de nieuwe wet Werk en Inkomen

Flintstone wil ik wel in discussie’, meent

van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

is het niet meer toegestaan met behoud

Nora. ‘Hij komt veel in Amerika, waar hij

‘Maar je denkt toch niet dat je voor dat

van uitkering deeltijdwerk te verrichten.

ideeën opdoet voor Rotterdam. De andere

geld dit pand, met 24-uurs zorg voor tien

‘Typisch weer zoiets dat ze in Den Haag

grote steden nemen het over.’ Over de

mensen draaiende kunt houden? Daar

bedacht hebben. Voor mijn verslaafden is

‘Rotterdamse aanpak’ van de verslaafden-

heb je minstens vijftien man personeel,

het werk niet het doel, maar het middel tot

problematiek is Nora niet te spreken. ‘De

HBO-niveau, plus nog een behandelings-

terugkeer in de maatschappij. Als je dat de

jacht op verslaafden is heel erg geopend in

verantwoordelijke, een manager en een

nek omdraait, kunnen we weer van voren

Rotterdam’, verzucht Nora. Verplicht afkic-

psychiater voor nodig.’ Nora houdt het

af aan beginnen.’

ken of de stad uit, daar komt het kortweg

klein; samen met haar zoon Vincent Bolle

op neer. Maar volgens Nora moet je accepte-

en vaste waarde Heidi Geppert draait zij

Fred Flintstone

ren dat iemand gebruikt. ‘Ga daarmee aan

de nodige uurtjes. ‘Maar mij kun je afre-

Nora Storm begon ooit als vrijwilligster

de slag. Praat mét die mensen, niet óver

kenen op resultaat. Daar gaat het om.’

in de Pauluskerk van dominee Visser. ‘Ik

hen. Zij verdienen respect.’ |CT


19

Plein Een benchmark die steden echt gebruiken, geen papieren tijger, daar vraagt Gerard Schouw Pechtold om

Lorna Koenen wil met de minister in gesprek over bewonersparticipatie die verder gaat dan wipkippen

David Jongen hoopt dat Pechtold in het kabinet een dwingend coördinator van stadsbelangen wordt

Huiswerk Bondgenootschap ‘Pechtold heeft in elk geval een flitsende start gemaakt. Hij geeft blijk oog te hebben voor concrete maatschappelijke problemen – drugsoverlast en overlast van sommige Antilliaanse jongeren. Steden weten nu dat zij concrete problemen bij hem kunnen aankaarten. Hulde daarvoor! Het bondgenootschap tussen rijk en steden dat grotestedenbeleid heet, krijgt zo daadwerkelijk vorm. Grotestedenbeleid is immers méér dan prestatieafspraken en monitoren maar gaat juist over het oplossen van concrete maatschappelijke problemen. Zonder al te veel bureaucratie, graag, aandacht dus ook voor het programma Andere Overheid en de commissie Brinkman. Pechtold kan ook bijdragen aan meer consistent gedrag van het rijk ten opzichte van de steden. Zo kiest minister Van der Hoeven te veel voor functionele decentralisatie en minister Verdonk voor marktwerking in het inburgeringbeleid. En ook de keuze voor brede doeluitkeringen wordt niet altijd even consequent volgehouden, ondanks de afspraak daarover in het convenant, zoals de regeling BOS (Buurt, Onderwijs, Sport) van staatssecretaris Ross. Als iedere minister voor zijn of haar eigen sturingsfilosofie kan kiezen, wordt het op lokaal niveau

Wipkippen

een ratjetoe. Ik hoop dat Pechtold zich in het kabinet ont-

‘Wat mij betreft moet Pechtold de burgerparticipa-

wikkelt tot een “dwingende” coördinator.’

tie krachtig oppakken. Bewoners willen niet alleen

David Jongen is de gemeentesecretaris van Den Haag

meedenken over de kleur van een gebouw, of de grootte van de wipkippen in de speeltuin. We willen samenwerken en in een eerder stadium meebeslissen.

Ambassadeur

Nu krijgen we de plannen vaak pas voorgelegd als

‘In hoofdlijnen moet Alexander twee dingen doen. In de eerste plaats zorgen voor een

besluiten niet meer teruggedraaid kunnen worden.

echte, goede, effectieve benchmark tussen de grote steden. Eentje die de steden graag

Thom de Graaf liet veel over aan gemeenten. Dat

gebruiken. Eentje die prestatieverhogend werkt voor de steden. Geen papieren tijger,

gaat in sommige steden beter dan in andere. Daarom

maar praktisch toepasbaar. Ten tweede moet hij zich in het kabinet opstellen als ambas-

zouden een paar richtlijnen vanuit Den Haag prettig

sadeur voor de steden. Andere ministers komen al genoeg op voor versnipperde deelbe-

zijn. Bijvoorbeeld over die beslissingsbevoegdheid.

langen. Alexander moet pal staan voor de samenhangende belangen van de steden.’

Over die richtlijnen zou ik graag eens met Alexander

Gerard Schouw is directeur van het Kenniscentrum Grote Steden en Eerste Kamerlid voor D66

Pechtold in discussie gaan.’

Lorna Koenen is de voorzitter van het bewonersplatform Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken

Ons vaste panel uit de grote stad reageert op een stelling Foto’s: Frank Fahrner, Gemeente Den Haag, Kenniscentrum Grote Steden Illustratie: Casper Gijzen

20


GSB blad. Wij waken over u GROTESTEDEN. De nieuwe bezems. In Den Bosch. Dublin: Waarom je je. wil nog steeds. voor grondbeleid

Recommend Documents