groen alternatief voor de elektroboiler?

De warmtepomphype 2

De warmtepompboiler, groen alternatief voor de elektroboiler? Mijn kritische beschouwingen omtrent de luchtwarmtepomp in vorige Koevoet waren nog niet koud of liefelijk wenkten reeds de charmes van een heel bescheiden luchtwarmtepomp dochter. Het onderstaande persbericht van de firma Stiebel - Eltron trok meteen mijn aandacht.

Je volledige woning van warm water voorzien met als energiebron de lucht

Technische gegevens (WWK 300 SOL)

in je kelder, stook- of wasplaats, dat

Werkingstemperatuur koude luchtbron: + 6 tot + 35 °C

lijkt onmogelijk. Toch kan het, met een

Koelvloeistof: R134a (850 g)

warmtepompboiler. Met deze toestel-

Inhoud: 284 liter

len dalen je kosten voor het opwarmen

Thermisch vermogen: ca. 1,6 kW

van water tot 75 %! Door de lage kost-

Vermogen compressor: ca. 450 Watt

prijs heb je al na zo’n vijf jaar de inves-

Winstfactor: cop = 3,19 bij een verwarming van 15 tot 60 °C en cop = 4,1 bij een

tering terugverdiend. Bovendien stoot

verwarming van 15 tot 55 °C.

je tot 50 % minder co 2 uit. De instal-

Elektrische hulpverwarming: 1,5 kW

latie is zeer eenvoudig: ze gebeurt

Stroomverbruik stand-by / 24h: 0,85 kWh

op dezelfde plug & play manier als

Afmetingen H x L x D mm: 1792 x 660 x 688 (wwk)

bij een elektrische boiler. De Stiebel

In vergelijking met een 150 liter elektrische boiler voor een gezin van 4 personen

- Eltron wwk 300 (sol) werkt zoals een

met een gemiddeld verbruik heeft deze warmtepompboiler een terugverdientijd

lucht/water warmtepomp: ze onttrekt

van 5 jaar. Na 20 jaar kijken we al tegen een winst aan van 7 000 euro.

de warmte aan de lucht en gebruikt ze om het water op te warmen. De ruimte waar bijvoorbeeld de verwarmingsinstallatie, wasmachine, droogkast en diepvriezer staan opgesteld, wordt ongewild passief opgewarmd. Door deze warme lucht te gebruiken, ontvochtigt en koelt de warmtepompboiler de opstelruimte en draagt zo bij tot het onderhoud van het gebouw. De wwk 300 verwarmt in warmtepompmodus 300 liter tot + 55 °C en kan met zijn elektrische bijverwarming 100 liter verwarmen tot + 65 °C (anti-legionella). De sol-versie van de wwk 300 is aan te sluiten op een zonne-installatie. Doorsnede warmtepompboiler Stiebel-Eltron.

36 de koevoet 151 zomer 2010

In vroegere woonconcepten werd nogal gesmost met energie. Restwarmte van cv-ketels in de stookplaats en opgewarmde kelders door energieverslindende diepvrieskasten waren schering en inslag. Gelukkig weten we ondertussen beter. En toch ging een zekere fascinatie uit van dit persbericht. In een energiezuinig woonconcept beschikken we over royaal opgewarmde ventilatielucht, restwarmte die kan tellen. Jammer om dit zomaar verloren te laten gaan. In een eerdere bijdrage (‘Homo experimentus op drift’, Koevoet 143) ondernamen we al een poging om al deze energierijke restwarmte te centraliseren. Nu nog een gearrangeerd huwelijk sluiten met een warmtepompboiler. Deze compacte warmtepomptelg is zeker geen nieuwkomer. Hij roert zich al geruime tijd in het warmwatergebeuren. Noot: in (super)energiezuinige woningen kan deze warmtepompboiler ook ingezet worden om een kleine, goed geïsoleerde koelcel/minikelder te voorzien van de nodige koelte. In een passiefhuis beschikken we immers niet over koele ruimtes. Koelte én warm tapwater verenigd in één toestel: een energetische dubbelslag. Een kelder onder de garage (die ook niet in het beschermd volume zit) kan echter ook een prima oplossing zijn, waarbij de trap van de garage naar de kelder loopt en dus alle problemen van geïsoleerde keldertrappen en luchtdichte kelderdeuren voorkomt.

Een frisse wind door uw woning Sommige van deze warmtepompboilers zoals de lwa 252 sol en de wm 300 van Stiebel - Eltron zijn speciaal geconcipieerd als centraal ventilatietoestel (50 à 280 m³/h). In de aangesloten ruimten produceert de installatie een lichte onderdruk

zodat de verse buitenlucht deceneenheden uit het elektriciteitsnet gehaald. Dit zou een totale winsttraal via de luchttoevoerroosters naar binnen stroomt. Een warmtefactor van 100/12 = 8,3 opleveren! pomp in het toestel haalt de warmte uit de afgevoerde lucht en voert die Ventilatiesysteem C++ terug naar de geïntegreerde boiler van 300 liter. Het grote voordeel van Omwille van de doorgedreven dit systeem is dat door de decennatuurlijke eenvoud heb ik een heitrale toevoer van frisse lucht een melijke voorliefde ontwikkeld voor groot deel van de ventilatiekanalen een ventilatiesysteem C++ (natuuroverbodig wordt. Dit vermindert lijke toevoer + centrale afvoer met en vereenvoudigt de installatiewarmterecuperatie). In Koevoet 143 gaf ik reeds een aanzet om een venwerkzaamheden. De winstfactor is uiterst gunstig omdat de afgevoerde tilatiesysteem C++ zijn verdiende ventilatielucht steeds op kamertem- plaatsje onder de zon te geven. Om in de C++ ‘mood’ te komen, vlug peratuur is. En zoals we weten uit eerst even gluren bij de vash2o, een de vorige warmtepompbijdrage: hoe kleiner het temperatuurverschil Buva & Stiebel - Eltron product. Het tussen verdamper en condensor, hoe is een geïntegreerd en energiebehoger de winstfactor van de warmte- sparend systeem voor ventilatie en pomp. Het luchtwarmtepomp venti- warm tapwater met de Buva zelfrelatietoestel kan ook perfect worden gelende ventilatieroosters, een Buva gecombineerd met een zonne-instal- woonhuisventilator BoxStreamh2o en latie. Een intelligente besturing, de Stiebel - Eltron warmtepompboiler zoals bij de Schüco wpsol 300, met wm300. Een systeem dat achteraf – bij renovatie – nog geplaatst kan voorrang voor zonnewarmte proworden. beert dan alles in energiezuinige banen te leiden. Van mei tot oktober Er is natuurlijk niks mis met een trawerkt het zonneboilergedeelte bijna ditioneel ventilatiesysteem D-huweuitsluitend voor de verwarming lijk (balansventilatie met warmvan het drinkwater. Van zodra terecuperatie), maar dit systeem er, in de tussenseizoenen, zonheeft enkele minder sterke punten die nauwelijks onder de aandacht newarmte beschikbaar is worden (mogen?) gebracht worden: warmtepompstarts door een voorrangsschakeling tot een minimum * Tijdens het zomerhalfjaar moet, herleid. Wanneer er onvoldoende volgens de epb-regels, de balanszonnewarmte beschikbaar is, neemt ventilator ook dag en nacht ingede luchtwarmtepomp de verwarschakeld blijven. Dit resulteert in ming van het drinkwater over. Voor een niet te verwaarlozen energieeen goede winstfactor van deze verbruik. Dit kan véél natuurlijker. kleine warmtepomp moet de luchtArtificieel ventileren heeft zo zijn ambetante kantjes. Vanuit enertemperatuur van de opstelruimte best hoger zijn dan 10 ºC. Maar met getisch oogpunt verdient het de de afgevoerde warme ventilatielucht voorkeur om het systeem D alleen zitten we daar ruimschoots boven. tijdens de vier (strenge) winterDe combinatie van een zonneboiler maanden in te schakelen. De optie en een luchtwarmtepomp levert het natuurlijk ventileren moet gevrijvolgende energieplaatje: 60 % zonne- waard blijven. warmte, 28 % gerecupereerde ener* Het onderhoud van de filters en de gie uit de ventilatielucht en 12 % kanalen wordt met de glimlach verenergie uit het elektriciteitsnet. geten. Nog een huishoudelijke klus Dus: op 100 eenheden worden 12 voor de moderne huisman? zomer 2010 de koevoet 151 37

heel moeilijk achteraf te plaatsen. Misschien bieden ook decentrale balansventilatietoestellen hier een oplossing.

Aangepast schema

Natuurlijke nachtkoeling: buitenzijde.

* Ons basiscomfort is 100 % afhankelijk van ventilatoren. Een elektriciteitsuitval heeft een te grote impact op ons basis ventilatiecomfort. Leven in zonnevrijheid heeft ook zijn rechten. * Een ventilatiesysteem D kan niet instaan voor de nachtkoeling. Nachtkoeling draagt bij tot een beter zomercomfort. Bij nachtkoeling wordt de woning ‘s nachts doorspoeld met koude buitenlucht zodat we ’s morgens opnieuw van start kunnen gaan met een frisse lei. Natuurlijke nachtkoeling vraagt grote luchtdebieten met de daarbij horende grote doorvoeropeningen. Op de twee foto’s krijg je een indruk van de binnen- en buitenkant van een anti-inbraak en anti-insecten ventilatiepaneel. Het binnendeurtje van het lamellenraam heeft een dubbele afdichtingsrubber. Dergelijke ventilatiepanelen verzorgen naast de nachtkoeling ook meteen de natuurlijke toevoer tijdens het zomerhalfjaar. Door het binnendeurtje ook te voorzien van een zelfregelende ventilatierooster is de toevoer van verse ventilatielucht gedurende het winterhalfjaar meteen ook ingevuld. * De achilleshiel van een ventilatiesysteem is de vereiste lucht38 de koevoet 151 zomer 2010

Zo klonk het in Koevoet 143: “Omwille van een compact koud- en warmwater leidingnet hebben we er steeds voor geijverd om de natte cellen (badkamer, keuken) te centraliseren. Boven of naast elkaar, het is allemaal oké. Sinds de ventilatiewetgeving hebben we er nog een extra reden bij gekregen om deze goede gewoonte zeker niet af te leren. De natte cellen zijn toevallig Natuurlijke nachtkoeling: binnenzijde. ook de ruimtes waar de ventilatielucht moet afgevoerd worden. In het artikel ‘Haal een centrale energietotem dichtheid: het systeem werkt in huis’ (Koevoet 133) hadden we al alleen naar behoren wanneer de aandacht voor een centrale zuil in de ruimtes voldoende luchtdicht zijn. woning. Het metselen van een schoorBalansventilatiesystemen zijn nog vrij jong. Ik hou mijn hart vast wan- steen is ingeburgerd en brengt geen extra bouwkommer en kwel met zich neer de eerste 1 000 installaties zulmee. Het opnemen van een paar extra len gescreend worden op hun doelkanalen in deze schouwconstructie kan treffendheid. Want we hebben nog zeker geen aanleiding zijn tot extra een lange weg af te leggen inzake problemen. We gaan dus voor een klaslucht- en winddicht bouwen, en in het degelijk ontwerpen, installeren, sieke schouw maar voegen er enkele inregelen en onderhouden van venmeerwaarden aan toe. Als we alle afgetilatiesystemen. Iedereen die www. voerde energierijke (warmte + vocht) ventilatielucht kunnen centraliseren en beterventileren.be bekijkt, zal zien afvoeren laten we de mogelijkheid open dat er heel wat aandachtspunten om deze achteraf nog te recupereren. zijn bij systeem D. Luchtdichtheid Het zou kunnen met een heel kleine is trouwens voor eender welk type warmtepomp.” ventilatiesysteem (A, B, C of D) van Ergens rinkelde een belletje: het groot belang. gebruikte schema kan nog ver* De basis van gezond ventileren moet eerst gezocht worden in de fijnd worden (zie hiernaast). Een wondere wereld van de vrije energie boilerwarmtepomp kan hier een en de eenvoud (bioklimatisch). meerwaarde leveren. Het aanbod Vandaar de verzonnen C++ versie. is niet gering, surf je maar eens suf C staat voor natuurlijke toevoer op warmtepompboilers van Schüco en mechanische afvoer. Met de C+ wpsol 300, Maxicool, Dimplex bwp versie recupereren we de warmte in 30 h(lw), Kodi blw 304-20dwt, de afgevoerde ventilatielucht en C++ Genvex, Inventum, Duwaco, Buderus ten slotte herinnert er ons aan dat wpt 300m, Stiebel - Eltron wkk 300, we tijdens het zomerhalfjaar bioklial dan niet in combinatie met zonneenergie (sol-versie). matisch ventileren. De ventilator van de afzuigkap * Omwille van de (vele) luchtkanakrijgt best een plaatsje bovenaan len is een D-systeem bij renovatie

Natuurlijke toevoer zonder thermische kapsones Onze balansventilator kent de kunst van het leven. Zelfs onderwijzend personeel geeft hij het nakijken. Hij werkt namelijk 4 op de 12 maanden. De overige 8 maanden is hij zen: zitten en vergeten. Tijdens deze periode openen we de diverse natuurlijke toevoeropeningen. Deze openingen werden met een gehuurde klokboor van 160 mm achteraf aangebracht doorheen muur en isolatie. Het resultaat van deze act is een cleane, cilindrische doorsnedeprop. Daarin werd een stuk pvc afvoerbuis van dezelfde diameter gelijmd. Langs de buitenkant schroefden we afsluitbare ventilatieroosters. Tijdens de koude periode schuiven we in deze buis, van binnenuit, katoenen zakken gevuld met fijngemalen geurige wijnfleskurken. Zodoende is de doorvoer volledig thermisch afgesloten met een isolatieprop van wel 40 cm dikte. Deze lowtech methode is achteraf vrij toepasbaar.

op zolder. Deze regelbare ventilator kan bijgevolg de natuurlijke trek af en toe een handje toesteken en kan wat extra onderdruk creëren. Ook een vochtsensor in de badkamer kan bevel geven aan de ventilator om de vochtproductie versneld af te voeren. Zowel de afzuigkap als de droogkast worden door middel van een elektrische afsluitklep aangesloten aan het centrale afvoerkanaal. Zo wordt de natuurlijke trek niet in de war gebracht. De centrale afvoer krijgt er nog een zomer/winter afsluitklep bij. In het zomerhalfjaar viert de natuurlijke trek hoogtij. De afsluitklep staat wagenwijd open. Tijdens het winterhalfjaar wordt de afsluitklep gesloten en de ventilatielucht verplicht een ommetje te maken via de luchtwarmtepompboiler. Indien nodig wordt de warmtepomp geactiveerd en de energierijke afvoerventilatielucht energetisch ontkleed. Deze luchtwarmtepomp staat best zo dicht mogelijk bij de centrale afvoerkoker op de eerste verdieping opgesteld. Een extra voordeel is dat het warme tapwatergebeuren en de verwarming volledig van elkaar gescheiden worden. In geval van overmacht of een netuitval kunnen we door de zomer/winter afsluitklep te openen de natuurlijke afvoer

verzekeren. Samen met de toevoerroosters en/of ventilatiepanelen voor nachtkoeling blijven we altijd beschikken over een autonoom en energieloos werkend, gezond ventilatiesysteem. Niets belet je om deze warmtepompboiler ook in zijn basisopstelling te gebruiken.

Lager rendement Maar, theorie en praktijk durven nogal eens uit elkaar te groeien. Dit geldt uiteraard ook voor de prestaties van warmtepompboilers. Uit onderzoek blijkt dat het rendement van warmtepompboilers ‘fors’ lager kan liggen dan op grond van

de technische specificaties mag verwacht worden. Gemiddeld is de Coëfficient Of Performance (cop) bij warmtepompboilers zelfs lager dan 3,0. Veel hangt af van een juiste opstelling. Oorzaken moeten gezocht worden bij volgende situaties: * Het aanbod warm tapwater sluit niet goed aan bij de vraag. Hierdoor vertoont de warmtepomp het zogenaamde ‘pendelgedrag’ (voortdurend in- en uitschakelen). Ook ventilatieen warmwaterbehoefte zijn niet altijd goed op elkaar afgestemd. Het debiet van de warmtepompboiler ventilator is niet altijd het gewenste ventilatiedebiet. Wie wil smossen

Centrale afvoer met warmtepomprecuperatie

zomer 2010 de koevoet 151 39

Ventileren in een passiefhuis Onze niet aflatende nieuwsgierigheid dreef ons er toe vol-

sterk. De norm van 15 kWh/m² halen wordt dan moeilijk.

gende vraag voor te leggen aan het PassiefHuisPlatform

Bovendien heeft systeem C een impact op comfort. Hoe je

(php) omtrent een C+ ventilatiesysteem. Zoals het een def-

het ook draait of keert, op het moment dat je ventileert in

tige koepelorganisatie past, liet het antwoord niet lang op

de winter doe je dit via koude buitenlucht. De warmtewis-

zich wachten.

selaar van systeem D doet hier dienst als een passieve

Koevoet: vash2o is een geïntegreerd en energiebesparend

voorverwarming van de lucht. Let wel: dit heeft verder niets

systeem voor ventilatie en warm tapwater met de Buva

te maken met de keuze van het verwarmingssysteem. De

zelfregelende ventilatieroosters, een Buva woonhuisventi-

keuze om dit steeds via de ventilatielucht te doen is een

lator BoxStreamh2o en de Stiebel - Eltron warmtepompboiler

Duitse keuze, geen Belgische. Er zijn volgens mij meer

wm300. Het betreft dus natuurlijke toevoer en mechanische

argumenten tegen verwarming via de ventilatielucht dan

afvoer met warmterecuperatie. Komt een dergelijk systeem

voor.

ook in aanmerking voor een php-certificaat en dus ook voor

Kortom: de vermindering van de personenbelasting voor

het fiscale voordeel van 10 x 830 euro per jaar?

passiefhuizen van 10 x 830 euro per jaar wordt gegeven

Wouter Hilderson (php): Op zich houdt niets je tegen om

aan voortrekkers die beslissen om passief te bouwen. Dat

dit in te geven, de certificatiecriteria spreken nergens over

heeft niets te maken met hun keuzes voor bepaalde com-

systeem A, B, C of D. Zolang de waarden die worden inge-

ponenten, zolang de doelstelling, namelijk de netto ener-

geven kunnen worden onderbouwd en aangetoond. Wat

giebehoefte voor verwarming onder de 15 kWh/m² houden

echter wel een probleem vormt voor dit systeem is het eer-

(samen met een goed zomercomfort) wordt gehonoreerd.

ste certificatiecriterium waarbij men spreekt over de netto

Passief bouwen richt zich immers hoofdzakelijk op stap 1

energiebehoefte voor verwarming. Met andere woorden:

van de trias energetica. Of de mensen al dan niet een zon-

hoeveel warmte moet er uit de verwarmingsketel komen om

neboiler plaatsen, kiezen voor fotovoltaïsche panelen en/of

de woning te verwarmen (bij referentiegebruik en referen-

voor een warmtepomp, een douchewarmtewisselaar, etc.

tieklimaat)? Daarbij wordt dan ook geen rekening gehouden

(er is heel wat moois en interessants beschikbaar op de

met de aard van de verwarmingsopwekking, noch met zijn

markt) is voor het behalen van het passiefhuis certificaat

efficiëntie. De warmtepomp hier zal weliswaar warmte

dan ook niet van belang. Voor deze stappen (2 en 3 van de

recupereren, maar deze wordt niet terug afgegeven aan de

trias energetica) zijn er andere en soms royalere subsidies

inkomende lucht. Hierdoor stijgt de verwarmingsbehoefte

en fiscale reducties. www.passiefhuisplatform.be

met warm tapwater is bij een warm- deze lucht slechts toereikend is voor tepompboiler ook aan het verkeerde één van beide toepassingen. adres. Een opwarmingsvermogen * Een tweede oorzaak is dat de van 1,5 kW is ronduit bescheiden aangezogen lucht te koud blijkt te maar werkbaar. De jaarlijkse zijn. Lap, daar hebben we het weer! beschikbare energie komende vanuit (zie ‘De warmtepomphype’ in vorige de ventilatielucht is ongeveer 3 000 Koevoet). Bepaalde warmtepompkWh. Deze energiehoeveelheid ligt boilers halen geen 55 °C aan het tapin dezelfde grootteorde als de jaarpunt zonder rechtstreeks elektrisch bij te verwarmen. De elektrische lijkse warmwaterbehoefte (+/- 100 naverwarming springt dus te vroeg liter/dag). bij. Wie kan terugvallen op nachtNoot: Een warmtepompboiler gebruikt afgevoerde ventilatielucht tarief, moet dat zeker niet laten. Dit uit een woning als warmtebron om impliceert dan ook een geruisloze tapwater te verwarmen. Dit systeem installatie, ofwel moet de warmteis niet combineerbaar met een geba- pompboiler op een plaats staan waar hij geen geluidshinder kan veroorlanceerde ventilatie met warmterecuperatie (systeem D) uit de ventizaken. Een vergelijkende overzichtstabel van alle bestaande warmtelatielucht, aangezien de warmte uit 40 de koevoet 151 zomer 2010

pompboilers zou niet misstaan om ons te adviseren bij de juiste keuze. Misschien een hint voor het warmtepompplatform? Tenslotte dienen we nog te vermelden dat netbeheerder pbe voor de installatie van een warmtepompboiler in een bestaande woning een subsidie van 625 euro toekent. Willy Lievens

Lezersbrief

Groene warmte Eén van de speerpunten van het Europese klimaatbeleid is het terugdringen van de co 2-uitstoot om het broeikaseffect tegen te gaan. En laat de besparing in co 2-uitstoot nu net de belangrijkste troef van een warmtepomp zijn. Als je de omrekening naar primaire energie maakt, stel je vast dat er voor de productie van 100 kWh warmte in het geval van een klassieke stookolieketel (i) 112 kWh primaire energie nodig is, bij een condensatiegasketel (ii) is dat 101 kWh en in het geval van een warmtepomp (iii) nog amper 62,5 kWh. Het gebruik van een warmtepomp brengt dus een grote primaire energiebesparing met zich mee. Vergeleken met aardgas- en stookolieverwarming realiseert een warmtepomp daardoor respectievelijk 60 à 70 procent co 2-besparing. En als fotovoltaïsche zonnepanelen de compressor van de warmtepomp aandrijven, is dat zelfs honderd procent. Uiteraard moet men niet lichtzinnig met deze technologie omspringen en zijn er steeds een aantal basisregels die in acht genomen moeten worden alvorens over te gaan tot installatie van een warmtepomp. In de eerste plaats dient men de warmtevraag zo veel mogelijk te beperken door voldoende te isoleren en luchtdicht te bouwen. Ook dient men te beschikken over een lage temperatuur verwarmingssysteem zoals vloer- of wandverwarming. Vervolgens is er bij grondgekoppelde systemen de meerkost van de bodemwarmtewisselaar. Ten slotte is uiteraard ook het systeemrendement bepalend. Uit een recent Duits veldonderzoek, uitgevoerd door het Fraunhofer instituut (iv), waarbij de efficiëntie van warmtepompen werd bemeten in nieuwbouw en bestaande woningen, kwam men tot volgende resultaten. De gemiddelde Seasonal Performance Factor (spf) voor grondgekoppelde warmtepompen

Doorsnede van de Viessmann Vitocal 350-A lucht - water warmtepomp.

voor ruimteverwarming en sanitair warm water in nieuwbouw bedraagt 3,8 terwijl ze voor lucht/water-warmtepompen 2,9 is. Bij bestaande woningen bedraagt de gemiddelde spf 3,34, respectievelijk 2,58. Merk op dat het hier geen theoretisch rendement (cop) betreft, maar de spf, die het seizoensren-

www.warmtepompplatform.be

dement van een installatie weerspiegelt waarbij heel het stookseizoen in reke-

www2.vlaanderen.be/economie/energiespa-

ning wordt gebracht, evenals alle mechanische, thermische en elektrische

ren/doc/code_warmtepompen.pdf

verliezen. Uit een Vlaams onderzoek (wp-Direct) (v) naar efficiëntie van warmtepompen

(i) Met een rendement van 89 % ten opzichte

in woningen, waarbij een 15-tal woningen gedurende deze strenge winter wer-

van de bovenste verbrandingswaarde.

den opgevolgd komen vergelijkbare resultaten naar voor.

(ii) Met een rendement van 97 % ten opzichte

Ook bij de totale kostenvergelijking met klassieke stookolie- of aardgasver-

van de bovenste verbrandingswaarde.

warming scoort een warmtepompinstallatie bijzonder goed. De totale jaarkost

(iii) Met een cop van 3 en een rendement van

is namelijk voor alle systemen ongeveer gelijk, met uitzondering van de stook-

40 % voor de elektriciteitsopwekking.

olie-installatie die beduidend hogere werkings- en verbruikskosten met zich

(iv) wp-effizienz.ise.fraunhofer.de

meebrengt. Als er bovendien nog rekening gehouden wordt met de beschik-

(v) www.warmtepomp.info

bare premies en fiscale stimuli, kunnen we besluiten dat het prijsvoordeel nog

(vi) www.ideg.info/media/docs/

gunstiger wordt voor de warmtepomp (vi).

Warmtepompinstallaties2.pdf (update 2010,

Een warmtepomp produceert met andere woorden groene warmte, en net

nog te publiceren)

hierom zal de technologie alleen maar aan belang winnen. Voor het klimaat is dat zeker goed nieuws. Jan Lhoëst Namens het bestuur van het WarmtePomp Platform

zomer 2010 de koevoet 151 41