NLP Innovaties
In dit nummer:
4
GROEI ZIT ‘M IN ONTWIKKELING
jaargang 11 | no.4 | NLP Innovaties
NLP-trainingen voortaan BTW-plichtig? De NVNLP ontving veel vragen en tips over de nieuw ontwikkelde BTW-regelgeving voor opleidingen. In deze rubriek leer je het naadje van de kous van wat er nu bij de redactie bekend is.
16
Kinderen en NLP Een verslag van de NLP-trainers Marco Visser en Marieke Walter over het aansluiten van NLP-trainingen op het ontwikkelingsniveau van het kind zodat ze in beweging komen en ontdekken dat ze een rugtas vol mogelijkheden hebben.
28
NLP innovaties NLP is in ontwikkeling en beweging. De innovaties komen echter van gebruikers die een verfijning van beproefde technieken danwel een nieuw toepassingsgebied ontwikkelden. In dit themakatern tref je vier artikelen van verschillende (NLP-)trainers.
OPLEIDINGEN
BEDRIJFSTRAINING EN ADVIES
56
INDIVIDUELE BEGELEIDING
t -PPQCBBOCFHFMFJEJOH t "EWJFT5SBJOJOHPQNBBU t -PPQCBBOBEWJTFVS en outplacement t 0OUXJLLFMJOHWBO t $PBDI t $PBDIJOH POUIFKPC
cultuur, organisatie t .FEJBUPS t .FEJBUJPO en management t 5SBJOFS t 3FMBUJFUIFSBQJF t *OUFSJNNBOBHFNFOU t /-1 .BTUFS 1SBDUJUJPOFS t /-1$PVOTFMJOH t 5FBNPOUXJLLFMJOH t 0QWPFEDPBDI t )ZQOP1TZDIPUIFSBQJF t $PNQFUFOUJFNBOBHFNFOU t ,MBTTF&YQFSU t ,JOEFSFO t &òFDUJFWFHFTQSFLTWPFSJOH t ,JOEFSFO Jeugdtherapie t -PPQCBBOPOUXJLLFMJOH Jeugdtherapeut FO)3. t $PVOTFMJOHNFU Ons complete aanbod en data van voorlichtingsbijeenkomsten vindt u op verbeeldingskracht
WWW.BGL.NL of bel 023-5556755 WWW.BGL.NL of bel 023-5556755
Hoofdweg 726 - 2132 BV Hoofddorp
Boekenrubriek Deze rubriek is dit keer vertegenwoordigd met zelfs drie recensies van nieuwe en zeer uiteenlopende, inspirerende NLP-uitgaven.
Inhoud: Rubrieken 3
Van de bestuurstafel
4
Netwerknieuws
7 8
Thema artikelen 28
Drietrapsraket naar succes |
Discussierubriek
32
Dynamic Spin Release | Kris Hallbom
Kennisnetwerk
38
24
NLP Tips & trics
27
Lezerscolumn
48
Food for NLP-thoughts
56
Boekenrubriek
63
Adreslijst aangesloten instituten
68
Colofon
Angélique de Graaff NLP en het verwerken van ongewenste kinderloosheid | Hanneke van Tienhoven 44
NLP en het genezen van meervoudige allergieën | Karen Reichert
Algemene artikelen 10
Geconditioneerde ankers | Rob Kamps
16
Kinderen en NLP | Marco Visser/Marieke Walter
20
Gouden momentjes | Helen te Vaanholt
54
Kunst van het leven | redactie INzicht
N L P
I n n o v a t i e s
1
Van de Bestuurstafel NVNLP-doelstellingen
Bij de viering van het 25-jarig bestaan van de NVNLP, tijdens het Voorjaarscongres 2010 (zie pagina 42), zal
In de komende maand mei viert de NVNLP haar 25-
in de aansluitende Algemene Ledenvergadering het
jarig bestaan. Ooit opgericht door de NLP-ers van het
bestuur de leden graag nader informeren.
allereerste uur, zag deze belangenvereniging voor NLP in mei 1982 het levenslicht. Hoewel de Vereniging -met name de laatste jarengroeit als kool, lijken de oorspronkelijke doelstellingen soms een beetje ondergesneeuwd. De doelstellingen van de Vereniging (die destijds in de
NVNLP Bestuur
[email protected]
statuten zijn geformuleerd door onze Founding Fathers (Jaap Hollander, Lex de Savornin Lohman, Frits Staal, et al), valt uiteen in drie synergetische pijlers: 1. Kwaliteitsbewaking en –verhoging van NLP (toen nog: in Nederland; inmiddels, dankzij een toenma-
25 jaar NLP
in NEDERLAND / VLAANDEREN 1985-2010
lige Vlaamse Voorzitter, sinds een paar jaar in “het Nederlandse Taalgebied”) 2. Promotie voor de toepassing van NLP 3. Ontwikkeling van (het instrumentarium van) NLP en ontwikkeling NLP-ers. In de afgelopen jaren heeft de vereniging een professionelere vorm gekregen: een eigen secretariaat waar Florry Kuijper leden inschrijft, te woord staat en waar nodig van dienst is en verwijst. Zeer recentelijk is met de nieuwe website van de NVNLP door bestuurslid Peter Hamming een forse aanzet gegeven tot een interactief verenigingsmedium. De activiteiten van NVNLP-bestuur zijn in de afgelopen vijf jaar voornamelijk gefocust op: -
promotie voor de NVNLP-zelf (resultaat: in vijf jaar tijd van 450 leden naar 1050 leden),
-
ontwikkeling van NLP en NLP-ers met behulp van professionalisering van ons huisorgaan INzicht -
-
en het vraaggestuurde leeraanbod tijdens de (oorspronkelijke) jaarlijkse NVNLP-congressen.
Deze congressen vinden, zoals je weet, inmiddels zelfs twee keer per jaar plaats. Een aantal statutaire functies kunnen nog beter uit de verf komen: -
kwaliteitsbeleid (zowel kwaliteitsverhoging als bewaking en Europese aansluiting) en
-
promotie van NLP als succesvolle en uiterst kortdurende therapeutische interventietechniek bij nietNLP-ers: artsen, universiteiten, psychotherapeuten, Onderwijs, enzovoort.
www.nvnlp.nl
-
Netwerkactiviteiten zoals intervisiegroepen en oefengroepen en overleg met Instituten
N L P
I n n o v a t i e s
3
Netwerknieuws
Redactie INzicht
Fiscaal Wereldmodel
Opleiden vrij van BTW? NO WAY! Recente Europese fiscale regelgeving heeft uiterst ver
opleiding aangemerkt werd. Menig particulier cursist
De wind waait dus met ingang van 2010 uit een totaal
strekkende gevolgen voor de fiscale richtlijnen met
heeft moeten knokken om een NLP-opleiding als
andere hoek: alleen dìe opleidingsinstituten die in dit
betrekking tot mogelijke BTW-vrijstelling voor (NLP-)
beroepskosten bij de persoonlijke aangifte als “studie-
KBO Brancheregister als “erkend opleidingsinstituut”
Opleiders in Nederland.
kosten voor Beroep(uitoefening)” te mogen aftrekken.
geregistreerd worden, kunnen vrijgesteld worden van
De regel leek te zijn: dat elk initiatief onder de vlag
Jurisprudentie heeft individuele cursisten hierover in
BTW-heffing op onderwijs. Hiertoe zal een lidmaat-
van “Opleidingen” (zo ook NLP-opleidingen) BTW-vrij
het gelijk gesteld. Deze informatie gaat echter niet
schap van deze Branche-registerorganisatie en een
zou zijn. Niets is minder waar. Maar kijk even mee
over “persoonlijke fiscale aangiften en mogelijke
audit (met bijbehorende kosten) voor je organisatie
naar een simpel staatje zoals veel NLP-opleiders de fis-
aftrekposten van cursisten” maar over Trainers en
vereist zijn.
cale BTW-arena in het meest ideale geval tot nu toe
Trainingsinstituten die NLP-opleidingen aanbieden en
Of “NLP-onderwijs” als zodanig binnen de criteria voor
inschatten:
de vraag of zij wel of niet wettelijk en per definitie
Kort Beroepsonderwijs zoals bedoeld voor dit Register
politiek hier nog richtlijnen voor moet ontwikkelen. Een
BTW-plichtig zijn. Tot nu toe was hierbij de vuistregel:
zal vallen, is nog maar de vraag.
ding is zeker: deze (nieuwe) maatregel zal hoe dan
BTW-heffing plichtig:
BTW-heffing vrijgesteld:
ook de ZZP-trainers raken.
alles op gebied van “persoonlijke ontwikkeling” aangeboden aan particulieren, is BTW-plichtig. Alles op
Consequenties:
Rol NVNLP:
Persoonlijke
(NLP-) Management of
gebied van managementtrainingen en aan het beroep
Wat betekent dit, wanneer gaat het in en hoe erg is
ontwikkelingstraining
-Coach Opleidingen
gerelateerde workshops aangeboden aan werknemers
dit? Het is veel opleiders ontgaan dat deze maatrege-
De NVNLP is als Belangenvereniging voor NLP (wat op
uit het bedrijfsleven, is als Beroeps(ondersteunende)
len al per 1 januari j.l. geïmplementeerd hadden moe-
zichzelf geen “beroep” is) geen Brancheorganisatie van
opleiding vrij van BTW. Trainers en Opleidingsinstituten
ten worden. Omdat dit Register nog niet tot stand was
particuliere opleidingsinstituten. Alle zeilen worden nu
Model of the World van NLP-opleiders:
hadden de keuze om te besluiten (en daarover afspra-
gekomen, heeft de Minister van Financiën een half jaar
bijgezet om toch de branchemogelijkheden te onder-
Het (fiscale) wereldmodel van NLP-opleiders is: “dat
ken met de fiscus te maken) hoe zij hun eigen oplei-
uitstel toegestaan.
zoeken en waar mogelijk aan te sluiten bij noodzakelij-
iedere Professional in elk vakgebied baat heeft bij NLP
dingen fiscaal wensten aan te geven.
Dat betekent dat met ingang van 1 juli 2010 ALLE par-
ke key-partners. Tevens om te onderzoeken of door
en dat elke Professional met NLP een nog betere
Die keuzevrijheid houdt op te bestaan!
Professional wordt. Hoezo: “beroeps-ondersteunend”?
ticuliere (NLP-)opleiders in Nederland (en de EU) NIET
een rol voor de NVNLP als Beroepsorganisatie, een
meer BTW-vrijgesteld zijn, tenzij opgenomen in het
erkenning binnen dit KBO-Register tot de mogelijkhe-
Wat heet: een noodzaak!”
Wat verandert er nu?
Register! In het slechtste geval dien je op al je NLP-
den zou behoren. Kan de NVNLP door aan te sluiten bij
Sommige trainers hebben bovenstaand onderscheid in
De regelgeving is aangescherpt: eventuele BTW-vrij-
opleidingen dus BTW te heffen. BTW moeten heffen en
een Opleiderbrancheorganisatie haar aangesloten insti-
hun businessmodel aangepast. De meeste echter niet.
stelling is nu aan andere regels gebonden. De fiscus
afdragen betekent -naast dat de cursusprijs voor je
tuten –indien zij als zodanig erkend zou worden-
Menig NLP-opleider dacht tot nu toe -bij de gratie van
zal door middel van een nieuw aan te leggen "Register
cursist dramatisch verhoogd wordt- dus ook: dat je alle
(indien gewenst) in aanmerking laten komen voor een
het Trainerschap- dat alle NLP-diensten (dus ook waar
voor Kort Beroepsonderwijs" (RKBO) laten bepalen of
door jou betaalde BTW (voor webdesigners, uitgevers,
BTW-vrijstelling voor Onderwijsdiensten? Ook dat is
trainingen slechts gericht zijn op “Persoonlijke
je een erkende (beroeps-)opleider –of niet– bent. Het
advertenties, adviseurs, cateringkosten en locatiehuur,
nog een vraag.
Ontwikkeling”) op basis van het “Opleiden” eveneens
betreft geen fiscaal of ministerieel Register: dit
drukkers, kantoorartikelen, enz.) kunt verrekenen?
BTW-vrij zijn. Dat is nooit helemaal waar geweest en is
Register (en de toelatingscriteria voor registratie) moet
Voor jou als ondernemer zou dat nog wel eens gunstig
We zullen je via INzicht, nieuwsbrieven en onze websi-
zeker nu niet (meer). Er is een nieuwe fiscale
door de (nader te bepalen) Brancheorganisaties zelf
kunnen uitpakken. Je accountant of de Belastingdienst
te op de hoogte houden en adviseren je om in de tus-
(Europese) regeling 2010 op een haar na ingevoerd
(nog) worden aangelegd.
waardoor het fiscale Uitvoeringsbesluit 1968 –en jouw afspraken met de fiscus die daar uit voortvloeiden- niet langer van kracht is.
Models of the World
kan je hier verder over informeren. Een ding lijkt dan
sentijd geen bedrijfsmatige risico’s te nemen! Wees
zeker: voor je cursist wordt het duurder; een onaan-
klaar voor 1 juli 2010! Een BTW-naheffing met boete-
trekkelijk perspectief met alle consequenties van dien
clausule is wel het laatste dat je als NLP-opleider
voor “de NLP-markt”?
wenst.
Model of the World van de fiscus en nieuwe fiscale maatregelen:
ZZP-trainers:
De fiscus maakte dus sowieso al onderscheid tussen
company managementtrainingen” aanbieden binnen
Ook voor zelfstandig werkende NLP-Trainers, die “in-
opleidingen aangeboden aan het bedrijfsleven of aan
het bedrijfsleven geldt nu hetzelfde: je bent in het hui-
particulieren. Zij rangschikte “persoonlijke ontwikke-
dige fiscale wereldmodel geen BTW-vrijgestelde oplei-
lingscursussen” in de hobbysfeer; vergelijkbaar met
der, als je niet middels dit nieuw ingestelde
macramé en tuinieren enz., dat niet als
Brancheregister als zodanig bent erkend. De conse-
Beroepsopleiding dan wel Beroepsondersteunende
quenties voor ZZP-ers zijn dermate ingewikkeld, dat de
4
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Voor meer info en contact: www.paepon.nl www.belastingdienst.nl
[email protected] /
[email protected]
5
Oproepjes
Discussierubriek Reactie op Discussierubriek INzicht 3 /2009
“Hoe ver reikt NLP in een veranderende wereld?”
voor: t h c o z ers ge m e n l e De FE
W LI E N N A ARABI ings Coach
nding- e ie thuis zijn i e l p O sd he LPEen N ,van NLP-er tde Arabisc k e r Netwe it hebben m se) cultuur ite n aan in/affi de Marokk den: (m.n. anmel a n e tips r info, e e m r Voo .nl planet @ p l n nv
De Reda ctie v zoekt ivm an INzicht onderzoe k
NLP-ers die goed e, werkz ame ANKERS hebben Hoe h geïnstall eb je je anker eerd, ho vuur je d e vaak en hoe it anker a Welke su f? bmodalit eiten bev je anker at en wa dit anker t levert je op? inzicht@ nvnlp.nl
NLP biedt vanuit zijn basis een zeer sterke handreiking
En als je je dan los maakt van je oude identiteit en je
in een veranderende wereld. Omdat niets op zichzelf
Ziel aanvaardt, vind je jouw bijdrage, jouw missie.
staat en NLP zeker niet, staat het in verbinding met de
Kortom, NLP kan hierbij een prima handreiking zijn,
veranderende wereld. Sterker gezegd; als NLP of een
mits het bestaan van een Ziel een plek gegeven wordt.
NLP “tool” zijn dienst niet meer doet, niet meer effec-
Dan pas kan NLP verder meegaan met de tijd en een
tief is, dan is het geen NLP meer.
antwoord gegeven worden op hedendaagse vragen en uitdagingen.
Om tegemoet te komen aan de veranderende wereld, heb ik me de laatste jaren verdiept en geschoold in de achtergronden van missiecoaching. Missiecoaching is een manier van effectief en efficiënt coachen, die de missie van een individu in een gesprek naar boven haalt. Hierbij vertrek ik vanuit een nieuw mens en wereldbeeld, wat naast een lichaam (genetische aanleg) en een geest (je mind) een Ziel, een Kern, een ware Ik van de mens erkent. In missiecoaching werk ik met veel NLP instrumenten, waaronder het Model van Bateson en ecologie. Het model van Bateson geeft inzicht op spiritualiteitniveau, waardoor mensen zich verbonden voelen en zich gesterkt voelen in hun nieuwe gedrag. Spiritualiteit geeft zicht op jouw aandeel in het grotere geheel. Ecologie is in mijn woorden: doen wat voor jou en voor jouw (naaste) omgeving effectief en zinvol is, zeker ook op langere termijn. Door onder andere ecologie en spiritualiteit op indivi-
Janine Wolfs is Trainster/Coach en NLP Master Practitioner. Zij voert haar eigen Coaching- en Trainingorgansiatie Chiccan in Oisterwijk.
dueel niveau met elkaar te verbinden, ontstijgen men-
Gezocht:
Nzicht I r o o v s r u e t Au ht r om in INzic o o rv e je l e o V aring en visie rv e , is n n e k over jouw ubliceren? mbt NLP te p Heel graag! lp.nl inzicht@nvn
sen hun problemen. Het is als het beklimmen van een berg: vanuit de “ontstijging” van het dagelijkse ont-
Ge vra ag d:
Voor meer info en contact: www.chicchan.nl /
[email protected]
staat er ruimte, perspectief en lucht. Je ziet de goede dingen en de beproevingen, het zware weer op komst
Ou de ed van ities INz ich t
en de zon achter de wolken, de weg naar beneden en het pad naar de horizon. Spiritualiteit is het ontstijgen van het ego en het contact maken met je Ziel. Het gaat over disidentificatie: je losmaken van de identificatie met wat je hebt, voelt en doet.
inz ich t@ nvn lp. nl
Je hèbt problemen, je bent ze niet. Je hèbt gevoelens, je bent ze niet. Je hèbt (geen) geld, je bent het niet... Deze tijd, waarin mensen te maken krijgen met “crises”, teleurstellingen en pandemieën vraagt om een actieve bijdrage van mensen. Het vraagt om bezinning, loslaten en acceptatie.
6
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Janine Wolfs
7
Kennisnetwerk
Oproep aan succesvolle NLP-coaches Sinds ik NLP-master ben lees ik met veel plezier
Ik zocht naar een cursus en een dergelijke cursus blijkt
De vragen waar ik al sinds een jaar mee rondloop zijn:
Wat zou het een fantastische shortcut kunnen zijn voor
INzicht. Er staat van alles in wat voor mij als NLP-er
voor coaches dus niet te bestaan.
•
alle andere beginnende NLP-coaches als deze kennis en
bevestigend, interessant en leerzaam is. Daarnaast zijn
Wat er wèl wordt aangeboden zijn cursussen op gebied
•
jullie artikelen voor mij als beginnend NLP-Coach niet
van “Zelfstandig Ondernemerschap”:
alleen heel interessant maar vooral heel goed toepas-
•
baar. Ik schrijf met nadruk “beginnend NLP-Coach”,
Hoe krijg ik meer klanten? Het begint uiteraard bij één, maar binnen een
alle ervaring die eraan ten grondslag ligt, uitgewisseld
redelijk korte termijn wil je er toch wat meer.
en gebundeld kan worden.
Hoe doe ik mijn administratie als beginnend
•
Hoe en waar leg ik mijn contacten?
ondernemer, of
•
Hoe zit het met de zakelijke kanten? Belastingen?
Ik wil in combinatie met het dagboek van mijn eigen
Wat is daarbij juist voor een coach handig en wat
zoektocht en tips die ik hopelijk naar aanleiding van dit
want vanaf 2009 heb ik mij voorgenomen om mij hele-
•
acquisitie voor ZZP-ers
maal toe te leggen op het opzetten van praktijk in
•
Ondernemen aan de hand van inkoopcijfers
Gezondheidscoaching: een logisch gevolg van mijn
•
Marketing: huis aan huis folderen
achtergrond en werkervaring (Psychiatrie, Psycho-
•
Businessplan en onderhandelen met de bank
•
niet?
verzoek krijg, uiteindelijk wel een nieuwe praktische en
Waar kun je als coach netwerken?
vooral complete cursus opzetten: een handleiding vanuit het NVNLP-Netwerk, die andere beginnende
Er zijn genoeg netwerkborrels, maar ik kan toch moei-
Geriatrie, Verslavingszorg en Antroposofische
coaches in plaats van “ieder voor zich opnieuw het wiel
Kinderopvang), aangevuld met NLP. En daar wringt
Nee, ik zoek dus eigenlijk een cursus die helemaal toe-
lijk roepen: “Heeft u een probleem, een angst, een
uitvinden”, een hoop tijd en moeite kan besparen.
hem nou net de schoen: ik kan met mijn vragen over
gespitst is op ons, coaches die een succesvolle NLP-
trauma, kom bij mij!”? Dat werkt niet. (En dat is geen
Vanuit eigen ervaring weet ik dat wanneer je deelt, het alleen maar meer wordt -een soort van kwadraat- en
“Hoe zet je een succesvolle NLP-Coachingspraktijk op”
Coaching praktijk willen opzetten; gewoon omdat dat
overtuiging, maar realiteit). Terwijl een verkoper van
niet echt ergens duidelijk terecht.
zoveel gedoe zou schelen.
koelkasten gemakkelijk kan roepen: "Deze week 20%
dat het op een nog veel betere manier weer bij je
korting bij inlevering van uw oude apparaat". Ik zie me
terugkomt.
al: 15% korting op een fobie, 10% korting op depres-
Het is de cirkel van geven en krijgen.
sieve gevoelens...hilarisch! Welke praktische ervaring en handige tips wil jij hierTot nu toe haal ik de antwoorden op mijn vragen overal
aan bijdragen?
en nergens vandaan en gelukkig ben ik al een aardig eind op weg. Zo langzamerhand kan ik wel een dagboek gaan bijhouden van mijn weg met kuilen en hobbels die richting een goed lopende praktijk gaat. Wat ik wel doe of gedaan heb: •
Een website gemaakt.
•
Folders neerleggen op plekken waar potentiële
•
Infomiddagen organiseren voor wie nieuwsgierig is.
klanten komen. • •
Ik zoek contact met huisartsen en
Lizan ten Have is sinds 2002 werkzaam als Coach en Psycho-sociaal hulpverlener. Zij is Master Practitioner in NLP. Voor meer info en contact auteur:
fysiotherapeuten.
www.lizantenhave.nl
Ik ben lid van een netwerkgroep van 11 vrouwen
[email protected]
die allemaal ZZP-er in de gezondheidszorg zijn. Alleen hun steun al maakt veel uit. •
Ik zocht contact met mede NLP-ers via "De Elektronische Eekhoorn", wat 2 goede contacten voor mogelijke samenwerking opleverde.
•
Via Linked-in sta ik in contact met een hoop vakgenoten.
En deze lijst is nog lang niet compleet. Bovenstaande en nog meer zou ik graag in één cursus zien, dat zou prachtig zijn. Ik ben ervan overtuigd dat in de NVNLP-Netwerk een hoop expertise op dit gebied voorhanden moet zijn.
8
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Lizan ten Have
9
Rob Kamps
Geconditioneerde ankers of Geankerde conditionering? Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere denkbare respons Net als onze zintuiglijke vermogens is het vermogen
denkbare respons. Iedere stimulus kan gekoppeld wor-
Iemand met een fobie zegt toch ook niet tegen zich-
om kennis en vaardigheden te vergroten eigen aan de
den aan iedere denkbare respons.
zelf: “hé, een spin, even mijn angst-anker afvuren”.
mens. Het is een wezenlijk onderdeel van onze natuur.
Net zoals mijn studenten in dit stadium beginnen met
Het zien van de spin IS de trigger.
Er zijn vele niveaus van leren maar één van de niveaus
vragen stellen aan mij, deed ik hetzelfde bij mijn trai-
Zo heb ik bewuste ankers geplaatst bij een groot aan-
heeft altijd mijn bijzondere interesse gehad. De moge-
ner: “Dus als ik een gevoel wil hebben en dit veranker
tal verkeersborden die ik tegen kom op weg naar huis.
lijkheid om op onbewust niveau een automatische
kan ik dit dus voortaan direct oproepen?”. Het ant-
Goede gevoelens bij de borden Nootdorp, Berkel,
gedachte, emotie of zelfs een volautomatisch gedrag
woord is “ja”.
Zevenhuizen en Pijnacker. Van welke kan ik ook kom
aan te leren. In NLP kennen we dit fenomeen als anke-
“Dus als ik een bepaalde gedachte wil oproepen dan
als ik mijn woonplaats Zoetermeer in rijdt, heb ik altijd
ren. In de psychologie kennen we dit fenomeen als
kan ik dit dus door middel van een zelfgekozen bewe-
een goed gevoel. Leuk voor mijn familie en leuk voor
Geconditioneerde Respons. Graag belicht ik in dit arti-
ging, geluid of beeld naar boven halen?”. Het antwoord
mij. Ankers kun je dus prima toepassen in je dagelijkse situaties.
kel het zo belangrijke en tegelijkertijd vaak zo onbe-
is “ja”.
grepen fenomeen van de conditionering en geef ik de
Na vragen van deze soort komen de vragen als: “dus
tips om het nog beter in de vingers te krijgen.
als ik me zelfverzekerd wil voelen kan ik dat ankeren?”.
Op het moment dat in mijn trainingen het ankeren aan bod komt, is mijn benadering gefaseerd in drie stadia. Het eerste stadium noem ik het niveau van de trommelvliezen. Dit betekent dat je te horen krijgt wat ankeren is maar dat het je brein nog niet echt bereikt heeft. De impact is nog niet volledig doorge-
De enige beperking is de beperking die je aan je eigen fantasie oplegt
drongen. Het tweede stadium is het moment
Walt Disney
Klassieke en operante conditionering
Het antwoord is “ja” en de vraag
Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere
geeft tegelijkertijd aan dat je nog
denkbare respons. Een eenmaal geconditioneerde reac-
aan het begrijpen bent wat er aan
tie blijft niet eeuwig bestaan, maar ze slijt ook niet
de hand is. Iedere stimulus kan
vanzelf weg. Het onderbreken van het proces van de
gekoppeld worden aan iedere denk-
Unieke Stimulus gekoppeld aan de Geconditioneerde
bare respons.
Respons leidt er toe dat deze minder sterk wordt of
Want als je werkelijk zou begrijpen
zelfs verdwijnt. Zoals bijvoorbeeld in de “Fobia Cure”
wat er aan de hand is hier, dan zou
de verbinding tussen stimulus en respons wordt door-
je deze vragen niet meer stellen en
broken door de informatie achterstevoren te processen.
rechtstreeks doorschieten naar de
Door de Unieke Stimulus steeds vaker en sneller met
derde fase. Dit is de fase waar je
iets nieuws te verbinden gaat de Geconditioneerde
zelf ankers gaat gebruiken. Primair
Respons verloren. Dit gebeurt door middel van een
waarop de betekenis van ankeren
bij jezelf en dan bij anderen. Het
actieve interventie waar NLP zo krachtig in is. Afleren
werkelijk je denken bereikt en er
ankeren wordt een vaardigheid. De
is blijkbaar een echt leerproces waarin wordt geleerd
een situatie ontstaat van nieuwsgierigheid en verwon-
derde fase is afgerond als je de vaardigheid van het
een eerder verkregen reactie om te vormen.
dering. Waarover?
ankeren in de vingers hebt.
Dit is een wezenlijk andere benadering dan het laten
Denk maar eens even mee over de definitie: “iedere
Denk maar eens aan de uitspraak “Knowledge means
uitdoven van een Geconditioneerde Respons of de
stimulus die een menselijk wezen kan registreren kan
nothing until it is in the muscles”.
zogenaamde extinctie van een Geconditioneerde
worden gekoppeld aan iedere denkbare gedachte,
Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere
Respons. Hierbij is het zo dat bij de kleinste herhaling
emotie of gedrag dat een menselijk wezen kan produ-
denkbare respons.
de stimulus opnieuw de respons doet oplaaien.
dan heb je of een hele goede NLP-training genoten of
Afvuren of niet?
gemaakt van extinctie. Iemand die fobisch is voor sire-
de impact van het gegeven tot nu toe steeds niet echt
Een misverstand dat is ontstaan over ankeren is dat
nes van ziekenwagens, politie of brandweer, zal ooit
begrepen.
we op momenten dat we een goed gevoel willen heb-
een vreselijk vervelende ervaring hebben doorgemaakt
In de gedragstherapie wordt bijvoorbeeld veel gebruik
ceren”. Als je na het lezen van deze zin denkt: “ja en…”
ben een anker moeten “afvuren”. Ondanks het feit dat
die door de sirenes werd begeleid of voorafgegaan. De
Toen de betekenis van de definitie van conditionering
dit bij goed gebruik natuurlijk een prima resultaat
sirenes zijn sterke geconditioneerde stimuli geworden
werkelijk tot mij doordrong had ik de ervaring alsof ik
oplevert is dit niet de intentie van het ankeren.
en roepen overmatige vreesreacties op. Tijdens een
door de bliksem werd getroffen. Ik moest de zin een
Ankeren doe je als voorbereiding op een situatie en je
therapie kan men zo iemand blootstellen aan zulke
groot aantal keren herhalen voordat ik de omvang van
zorgt ervoor dat de impulsen en de connecties op
sirenes zonder dat er iets vervelends op volgt. Meestal
zijn importantie werkelijk doorkreeg. Iedere stimulus
onbewust niveau plaatsvinden. Wanneer de stimulus
leidt dat tot aanzienlijke vermindering van de angstre-
kan gekoppeld worden aan iedere denkbare respons.
respons-reactie neurologisch goed verbonden is hoeven
actie, al is er niet veel voor nodig om de fobie weer in
Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere
we er nooit meer naar om te kijken.
oorspronkelijke sterkte te herstellen.
10
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
11
De Amerikaanse psycholoog E.L. Thorndike heeft in de
Reinforcers
lingen die, met in achtneming van de spelregels, tot de
vorige eeuw een belangrijke theorie ontwikkeld voor
Als u de pieper van de magnetronoven hebt gehoord
bal in het net leiden, zijn dezelfde operant en ze horen
instrumenteel leren. Thorndike veronderstelde dat er
(stimulus), leidt een gang naar de keuken (gedrag) tot
alle tot dezelfde responsklasse: een doelpunt maken.
een verband werd gelegd tussen gedrag en stimuli die
een goed verwarmde maaltijd (gevolg). Zoals je onge-
Hetzelfde gedrag hoeft dan ook niet altijd dezelfde
op dat gedrag volgden. Deze theorie werd later door
twijfeld hebt opgemerkt, missen hier twee “index com-
operant te zijn: als jij de krant leest, is de bekrachtiger
de Amerikaanse hoogleraar in de psychologie B.F.
putations” en de context waarin de trigger plaatsvindt.
iets anders dan wanneer je in een studieboek leest. In
Skinner uitgewerkt tot de theorie van de operante con-
Althans ze worden niet genoemd, ze zijn onzichtbaar.
het eerste geval wil je globaal beziggehouden worden
ditionering. De operante conditionering heet zo vanwe-
Maar dat betekent natuurlijk niet dat ze er niet zijn.
met wat zaken die jouw nieuwsgierigheid prikkelen. Bij
ge het leerprincipe: het gedrag is instrumenteel in het
Wat zichtbaar is zijn twee van de drie elementen waar
studeren wil je iets heel precies weten en daar later
teweegbrengen van een verandering in de omgeving,
geen invloed op uitgeoefend kan worden en de meest
een certificaat voor krijgen.
men leert het gedrag door de consequenties of gevol-
bewerkelijke “index computation”, namelijk gedrag als
Maar het in het vooruitzicht hebben van een dergelijke
gen van dat gedrag. Als een vriendelijk woord een
beïnvloedingsmogelijkheid.
beloning leidt wel tot het versterken van de verankerde
beter resultaat heeft dan een bedreiging, dan zal het
In NLP gaan we daar iets anders mee om. Hier beïn-
response. Een bekrachtiger, of reinforcer, versterkt het
gedrag “vriendelijk zijn” voortaan vaker voorkomen.
vloeden we vaker de “index computations” denken en
gedrag dat eraan voorafgaat. Een onderwijzeres die
voelen omdat gedrag daaruit vanzelf voortkomt. Zelfs
haar leerlingen voor elke prestatie prijst en beloont,
Er zijn twee belangrijke verschillen met de klassieke
de “new behaviour generator” wordt eerst door denken
zorgt ervoor dat leerlingen blijven proberen goede
conditionering zoals die is ontdekt door Pavlov. Pavlov
(wat wil je anders in je gedrag?) en dan door voelen
prestaties te leveren. Goed lesgeven is ook belangrijk,
ontdekte dat een stimulus een respons kan oproepen.
(hoe zou je dat vinden, wat voel je daarbij?) geleid,
maar als men wil dat leerlingen hun best blijven doen,
En wel: Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan
voordat het gedrag daadwerkelijk wordt uitgevoerd.
dan helpen vooral de reinforcers. Natuurlijke reinfor-
iedere denkbare respons. Dit is onvrijwillig automatisch
De psychologische term voor een gedragseenheid in de
cers zijn bij voorbeeld: voedsel en drinken (vooral als
gedrag.
operante conditionering is “operant”. Dit komt in NLP
men hongerig of dorstig is), rust (vooral na inspan-
In de operante conditionering gaat het bijna altijd over
aan de oppervlakte in de TOTE. De term duidt aan dat
ning), een aangename temperatuur, aaien en strelen,
vrijwillig gedrag. Gedrag, dat een stimulus teweeg-
het gedrag iets moet uitrichten, ergens toe moet lei-
seks, slaap, optimale licht en geluidscondities en soci-
brengt, terwijl in de klassieke conditionering de volgor-
den, het moet instrumenteel zijn in het bewerkstelligen
aal contact. Niet alle reinforcers hebben te maken met lichamelijk welzijn, er zijn ook reinforcers waarvan men
de andersom is: een stimulus lokt een reactie uit.
van de reinforcer. Een operant is niet noodzakelijker-
Toch spelen ook in de operante conditionering vooraf-
wijs een enkele handeling. Het is een klasse van
de waarde moet hebben geleerd: een goed boek,
gaande stimuli ook een rol. Het gaat om een drie-term
gedragingen die allemaal tot hetzelfde einddoel voeren.
mooie muziek, geld, een prettig gesprek en informatie,
relatie: in aanwezigheid van een stimulus leidt een
Als je met voetballen een doelpunt scoort, doet het er
kunnen gebruikt worden als reinforcers, omdat ze ver-
gedrag tot een zeker gevolg. Dus: gewaarworden,
niet toe of je links of rechts schiet, van ver of van
wijzen naar de gelegenheid om een natuurlijke reinfor-
gedrag en gevolg.
dichtbij, met een lob of recht op de keeper: alle hande-
cer te verkrijgen. Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere denkbare respons. Het is verleidelijk te denken dat reinforcers uiteindelijk in een biologische behoefte voorzien, maar zo worden ze toch niet gedefinieerd. Bekrachtigers worden gedefinieerd naar hun functie: als ze in een bepaalde situatie gevolg zijn van gedrag, dan hebben ze soms de eigenschap dat ze gedrag versterken. Sommige gevolgen zijn alleen maar een reinforcer onder bepaalde voorwaarden: iemand die de hele dag binnen heeft gezeten, wil wel iets doen om er eens even uit te kunnen, terwijl degene die net thuis is zijn best zal doen om even rustig thuis te kunnen blijven. Kenmerkend voor een reinforcer is ook dat hij alleen maar werkt als gevolg van gedrag. Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan iedere denkbare respons. Het is daarom belangrijk om gedrag wat wenselijk is te belonen in het moment. In plaats van een cognitieve verbinding moet er voor beklijving een neurologische verbinding worden gemaakt. Cadeautjes bevorderen gewenst gedrag alleen achteraf. Dat is voor velen moeilijk te onthou-
12
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
13
Bliz Events is het grootste eventbureau in Nederland dat lezingen, workshops, opleidingen en conferenties organiseert op het gebied van nieuwe wetenschap en praktische spiritualiteit. Innovatieve
den: iemand cadeautjes geven om daarmee tot
events met de beste sprekers uit de wereld op hun vakgebied om
gewenst gedrag aan te sporen helpt niet, ook al doen veel mensen dat wel. Het gunstig stemmen om iets
jou verder te helpen in je persoonlijke ontwikkeling.
gedaan te krijgen, werkt alleen maar als dat inhoudt dat er een duidelijk uitzicht wordt geboden op de rein-
Into
forcer, dat wil zeggen: als het gunstig stemmen als een
the essence of being
antecedente stimulus wordt gebruikt. En het is pas een reinforcer als het cadeautje gewenst gedrag versterkt. Is dat niet het geval, dan kan de stimulus wel op prijs gesteld worden, maar is het geen reinforcer. Steven
Rob Kamps, hynotherapeut, is opgeleid door Richard Bandler tot Design Human Engineer level 5, Meta Master of Neuro Linguistics en licensed trainer of NLP. Hij is oprichter en directeur /eigenaar van Bureau Personal Development in Zoetermeer en verzorgt al ruim 18 jaar trainingen op gebied van persoonlijke ontwikkeling en managent. Tot op de dag van vandaag is hij eveneens actief als professioneel Close-up goochelaar en Mentalist.
Covey zegt: “betrap je medewerkers op het moment dat ze iets goed doen en complimenteer ze daarvoor op datzelfde moment”.
Voor meer info en contact auteur: www.bpd-training.nl
[email protected]
We hebben hier even gekeken naar ankeren en de die-
Een greep uit onze events dit voorjaar:
pere betekenis ervan en een paar kernbegrippen uit de behavioristische leerpsychologie. Die psychologie had ooit de pretentie alle psychologie te kunnen vervangen door een stelsel van stimulus-response relaties die op
Dr Joe Dispenza
alle momenten waarneembaar en meetbaar waren. De behavioristische stroming in de psychologie heeft in Amerika altijd meer aanhangers gehad dan in Europa,
na succes opnieuw in Nederland Bekend van 'What the Bleep'
zeker voor zover het de academische beoefening van de psychologische wetenschap betreft. Maar in Europa zijn de toepassingen altijd veelvuldiger geweest dan de belijdenissen tot de richting. In die zin heeft het beha-
21 mei 2010 - The Biology of Change lezing
viorisme veel psychologieën overleefd. Vooral de laat-
29 mei 2010 - Breaking the Habit
ste dertig jaar is er veel kritiek geweest op de vroege
of Being Yourself workshop
Beperkte vroegboekkorting!
pretenties van het behaviorisme. J.B. Watson’s (Amerikaans psycholoog) uitspraak van zo’n tachtig jaar geleden, dat hij van ieder kind een boef of een advocaat zou kunnen maken, was onjuist en achter-
Rob Kamps
volgt de behavioristische psychologie tot op de dag van vandaag.
Gregg Braden
Er zijn meer en wel veel meer factoren die de mens onderscheidt van de hazelworm. Zoals beliefs, values,
Amerika's no 1 spreker
identiteit en spiritueel besef. Dat neemt niet weg dat het systeem van conditionering toch maar mooi tot onze mogelijkheden behoort. Als je de ware kracht
23 april 2010 - Fractal Time lezing
begint te voelen denk dan aan wat Walt Disney ooit
24 april 2010 - The Divine Matrix -
zei: “De enige beperking van je mogelijkheden is de
The Language of the Heart workshop
beperkingen die je je eigen fantasie oplegt.”
Beperkte met Howard Martin (HeartMath) vroegboekkorting!
Voor de psychologie van het leren is de tijd van de samenwerking gekomen. Dat geldt niet alleen voor de verdere ontwikkeling van de theorie maar ook -en misschien nog wel meer- voor de toepassingen in de hulp-
Voor meer informatie en reserveringen, bezoek www.blizevents.com Schrijf je online in voor onze nieuwsbrief en ben daarmee altijd als eerste op de hoogte van nieuwe events en aanbiedingen! 14
Bliz EVENTS
verlening, de gezondheidszorg, het onderwijs, de economie en het milieu. Kortom, er moet nog veel gebeuren. “De zon is slechts een Morgenster” zegt Skinner in zijn meest gelezen boek. Onthoud: Iedere stimulus kan gekoppeld worden aan….
into the essence of being
[email protected] - www.blizevents.com - 035I N888 4628 z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
15
Marco Visser Marieke Walter
Kinderen en NLP: “Goed zoals IK ben!” Het leukste dat je kunt worden is Jezelf Goed zoals ze zijn
Eén van de vooronderstellingen die wij hanteren is dat de wereld om ons heen verandert: door digitalisering,
Met de trainingen genaamd "Goed zoals ik ben!" stellen
globalisering en veranderende leefsituatie (bijvoorbeeld
wij ons ten doel om een bijdrage te leveren aan een
meer scheidingen) wordt voor kinderen de wereld om
wereld, waarin kinderen leren om in respect met zich-
hen heen snel groter en nemen de mogelijkheden toe.
zelf en hun omgeving te kunnen leven en te weten
Het maken van keuzes wordt belangrijker en soms ook
"dat ze goed zijn zoals ze zijn". We gaan uit van de
complexer.
overtuiging dat ieder mens en ieder kind in de kern
Met onze overtuigingen “jong geleerd oud gedaan” en
een goed persoon is en dat er qua gedrag mogelijk nog
“elk kind heeft alle kwaliteiten in zich om zich te ont-
dingen verbeterd of veranderd kunnen worden.
plooien tot een zelfstandig en zelfbewust individu” zijn
"Goed zoals ik ben!" maakt gebruik van allerlei werk-
wij ons gaan oriënteren op wat voor manieren NLP
vormen, die deze doelstelling ondersteunen. Hierbij
trainingen kunnen aansluiten op het ontwikkelingsni-
maken wij met name gebruik van NLP en ook andere
veau van het kind en de vragen die er leven bij kinde-
methodieken zoals "Systemisch werken", "Rationeel
ren van ongeveer 8 tot en met 13 jaar.
Emotieve Therapie" en het interventie Bronboek "De
NLP is een perfecte methodiek om nog meer aan te
Kracht van 8", van Margrete Stoute.
sluiten bij je eigen ik en bij de dingen die je graag wilt
De methodieken of manieren die gehanteerd worden
(bereiken). De vraag die we onszelf steeds stellen: met
kunnen zinvol zijn voor mensen die met kinderen te
welke manieren of methodieken sluiten we aan bij kin-
maken hebben in welke vorm dan ook: bijvoorbeeld als
deren om hen in beweging te zetten om te ontdekken
ouder/verzorger, binnen het onderwijs. Methodes om
dat ze een rugtas vol mogelijkheden hebben en dat ze
de communicatie maar ook het lesgeven aan kinderen
goed zijn zoals ze zijn.
nog effectiever en plezieriger te maken.
In onderstaand artikel lees je welke werkvorm wij hiervoor ontwikkeld hebben.
“Wat zie je er toch fantastisch uit” zegt een vriendinnetje tegen je. En op het moment dat je gaat stralen,
We zijn ervan uitgegaan dat wanneer NLP voor volwas-
zegt ze erachter aan...”natuurlijk niet zo fantastisch als
sen veel mogelijkheden biedt tot verandering, tot ver-
ik of als Hannah Montana”. Het complimentje verdwijnt
beteren van je communicatie en het (nog) meer ver-
als sneeuw voor de zon.
antwoordelijkheid nemen voor jezelf, dit ook voor kin-
“Je bent ook zo rusteloos” of “je bent een nietsnut”.
deren kan gelden. Wel op een andere manier, kinderen
Mogelijk zijn het voorbeelden die we kennen. We bena-
leren anders dan volwassenen; kinderen tot 12 jaar
deren het kind op identiteitsniveau terwijl één van de
leren bijvoorbeeld meer onbewust dan volwassenen.
vooronderstellingen van NLP luidt “het gedrag staat
In de huidige Nederlandse maatschappij (de maat-
niet voor wie de persoon is. Accepteer de persoon, ver-
schappij: dat zijn wij met z’n allen) wordt gevraagd om
ander het gedrag”.
aandacht voor het kind, voor de jongeren. Daar waar
Ieder mens, ieder kind, wil gewaardeerd worden om
onder andere vanuit Jeugdzorg, het onderwijs en ver-
wie hij of zij is. Dat betekent dat ook kinderen het
schillende clubs (sportclub, creatieve club, theaterclub)
gevoel willen hebben dat ze uniek zijn. Als ze leren dat
signalen komen dat er verbeteringen nodig zijn en er
ze uniek zijn en goed zijn zoals ze zijn, accepteren ze
tegelijkertijd zo weinig doelgerichte stappen gezet wor-
ook veel makkelijker dat anderen ook anders zijn. Een
den om in één van de belangrijke fasen, de modelleer-
voorbeeld van hoe sommige kinderen dit zien blijkt uit
fase, kinderen vanuit zelfvertrouwen, respect en goed
“we zijn allemaal verschillend en toch allemaal samen”:
zoals je bent te laten handelen. Wij en ook de regering
een spontane reactie van één van de kinderen die had
vinden het zorgelijk dat er vele jongeren zijn die niet-
deelgenomen aan onze workshop “goed zoals ik ben”
staan voor hun overtuigingen, (eigen)waarden, en wie
tijdens de Landelijke Stiefdag (een landelijke Stiefdag
ze in de kern zijn (identiteit).
voor Nieuwe Gezinnen die elk jaar plaatsvindt).
16
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
17
Kinderen die zich uniek en gewaardeerd voelen staan
je kunt ervaren dat je bij alles en iedereen hoort
boven de tafel houdt. Smeer niet de hele zool in, een
nodig hebben, kunnen zij het steentje ter hand nemen
steviger in hun schoenen en zijn beter in staat een
(kracht 8).
gedeelte van de voorste helft is voldoende. Nu zet je je
en meteen in de gewenste positieve stemming terecht
leven te leiden dat ze graag willen. Ze leren dat ze niet
Het werkboek de kracht van 8 is een praktische hand-
strijkijzer zachtjes op het papier. Je hoeft voor deze
komen.
mee hoeven te hollen met de massa en dat ze zelf ook
leiding om concreet aan de slag te gaan met één of
techniek niet hard te drukken, het is geen overhemd
Onze trainingen/workshops “Goed zoals IK ben!” hebben daarnaast als rode draad de 3-Len: Leren, Liefde
een voorbeeld zijn.
meerdere krachten.
dat je staat te strijken! Hoe zachter je over het papier
Als een kind gewaardeerd wordt leert het “ik ben niet
Verder zijn er verhalen die interactief ingezet worden
"glijdt", hoe makkelijker het gaat. Wanneer je nu
en Lol! Met als doel om kinderen op een speelse en
wat ik doe. Ik kan dus een bord kapot laten vallen en
(verschillende manieren: een verhaal door het kind zelf
zachtjes over het papier gaat, zul je zien dat er vanzelf
creatieve manier (Lol) en in Liefde en respect voor elkaar met elkaar en van elkaar te Leren.
dan is die actie misschien onhandig, maar ik als mens
gemaakt, of een bestaand verhaal lezen en tegelijker-
al verschillende kleureffecten ontstaan. Lichter en don-
ben niet onhandig.”
tijd met elkaar uitbeelden), visualisaties, ontspannings-
kerder. Elke keer wanneer je met je warme schilder-
Het gedrag van het kind zegt niets over hoe of wie het
technieken, muziek, tekenen en spel.
ijzer over de kaart gaat waar al bijenwas zit, zul je zien
kind in essentie is.
Modelleren
dat dit verandert. Als er een stukje is dat naar je zin In de trainingen en workshops “Goed zoals IK ben!”
is, dan is het goed om er niet opnieuw overheen te
maken wij veel gebruik van de kracht van taal. Hoe
gaan, anders verandert het. Als de kaart naar je zin is
De leeftijdscategorie waar wij ons op richten is boven-
communiceert je kind met zichzelf en met zijn omge-
en je wilt hem zo houden, dan kun je hem tot slot een
bouw basisschool (kinderen van 8 tot en met 13 jaar).
ving? Dat communicatie een grote rol speelt in ieders
"finishing touch" geven. Neem de oude panty en wrijf hiermee over de kaart als deze droog is (dit duurt
Het is goed om je af te vragen op welke kinderen je
leven, dus ook in een kinderleven, spreekt voor zich.
wilt richten: bijvoorbeeld kinderen die (faal)angst heb-
Communicatie en respectvol met jezelf en de omgeving
ongeveer 10 tot 30 seconden, afhankelijk van hoeveel
ben, stiefkinderen, kinderen met weinig zelfvertrou-
omgaan, speelt een grote rol bij het in je eigen kracht
was er op zit). Je kunt stevig wrijven, de was is droog
wen, kinderen die gepest worden. Of sluit je elk kind in
gaan staan. We kennen allemaal het communicatiemo-
en beschadigt niet. Als je dit doet zie je dat de kaart
dus ook het kind dat wel eens pest, het kind dat soms
del dat zelfs niet altijd even gemakkelijk te begrijpen is
als het ware begint te "leven"! De kleuren worden hel-
even niets wilt, kinderen met veel vrienden, kortom:
voor een volwassene, dus hoe breng je dit over aan
derder en intenser, de kaart begint te glimmen.
alle kinderen?
kinderen tussen de 8 en 13 jaar? Hoe krijg je kinderen
Door versmelting van de kleuren op speciaal fotopapier
Voor ons zijn kinderen in de leeftijdscategorie van 8 tot
bewust van de kracht van hun onbewuste en de kracht
komen heel verschillende beelden tot stand. Alle “schil-
en met 13 jaar die kinderen die vooral aan het model-
van aandacht. Je richten op datgene wat iemand wil
derstukjes” zijn uniek, geen één is hetzelfde.
leren zijn. Deze periode staat binnen NLP bekend als
(en niet op wat hij niet wil) en zonder oordeel van
de modelleringfase.
goed of fout in respect met elkaar communiceren en
Bij modelleren wordt voorbeeldgedrag van de mensen
omgaan?
Marco Visser, vader van 2 dochters, is NLP trainer, communicatiecoach en systemisch werker, met een ruime ervaring en kennis om kinderen en volwassenen te begeleiden in hun proces, gedrag en meer functionele overtuigingen. Marco’s motto is: “If you can dream it you can make it”
Model of the World Encaustic Art is vooral een speelse en creatieve manier om inzicht te krijgen hoe je je omgeving waarneemt en
om hen heen onbewust in kaart gebracht zodat het kind het kan nabootsen. Door hier vanuit te gaan neem
Speels en creatief
vanuit je eigen referentiekader (lees filters en interne
je als trainer/begeleider ook verantwoordelijkheid voor
Een passende methodiek die wij hanteren om dit en
voorstelling) uiteindelijk tot een oordeel en/of gedrag
wat je wilt laten zien, wat voor voorbeeldgedrag je laat
het communicatiemodel te introduceren en vereenvou-
komt. Door het kind zelf te laten omschrijven wat
zien en of je congruent bent met de overtuigingen en
digd uit te leggen aan kinderen is het werken met
hij/zij in de bijenwaskaart ziet en waarbij het kind door
waarden die jij belangrijk vindt.
Encaustic Art (een creatieve Art-vorm met bijenwas).
het draaien van de kaart (mogelijk) steeds andere din-
Hierbij kun je een aantal werkvormen hanteren.
Encaustic betekent inbranden en de techniek werd al
gen ziet (de kaart is niet het gebied), leert hij/zij inzien
Degene die wij hanteren zijn gebaseerd op NLP en slui-
voor onze jaartelling gebruikt.
dat je op verschillende manieren naar iets kunt kijken. Door later met zijn allen naar deze bijenwaskaart te
Marieke Walter, moeder van 2 dochters, is NLP trainer en coach, heeft een ruime ervaring in het begeleiden van kinderen in binnen- en buitenland. Achtergrond in de gezondheidszorg en de inspirerende rol als clown dragen bij aan de passie om kinderen en volwassenen net dat beetje mee te geven om in beweging te komen - om je leven te leiden, zo goed als jij bent. Marieke’s motto is: “Droom je leven en leef je dromen”
ten aan bij het ontwikkelingsniveau van het kind van 8
Encaustic Art kan met verschillende doeleinden worden
tot en met 13 jaar.
ingezet. Zo kun je het gebruiken om zaken systemisch
kijken en te bemerken dat andere kinderen er mogelijk
Het zijn werkvormen die uitgaan van de vooronderstel-
helder te krijgen, om talenten te ontdekken en om het
weer hele andere dingen in zien, kan het kind tot het
Voor meer info en contact: www.goedzoalsikben.nl /
lingen van NLP (toegeschreven op kinderen van 8 tot
communicatiemodel op een speelse manier te verdui-
inzicht komen dat niet iedereen hetzelfde waarneemt
[email protected] /
[email protected]
en met 13 jaar), de basisvooronderstellingen en een
delijken. Elk kind maakt een eigen creatie op een
dan wel op zijn eigen manier waarneemt. Het gaat er
aantal krachtige principes/theorieën zoals het NLP-
kaart. Je kunt hier verschillende formaten papier
dan om dat deze verschillen niet goed of fout zijn,
Communicatiemodel, ankeren, modelleren en zintuiglij-
(Encaustic Art papier of speciaal fotopapier) voor
alleen ànders. Respect voor eigen en andermans model
ke scherpzinnigheid.
gebruiken. A6 en A5 formaat zijn de meest voor de
van de wereld!
Ondersteunend maken wij gebruik van de methodiek
handliggende formaten. Verder heb je bijenwas, een
van De Kracht van 8: als je weet wie je bent en jezelf
oud laken, oude panty’s, schets/printpapier (A4), ser-
Een andere methodiek die wij toepassen en kinderen in
kunt zijn (kracht 1), eerlijk kunt zijn (kracht 2), vanuit
vetten of keukenrol en -niet te vergeten- een speciale
hun kracht zet, is het ankeren van positieve gedachten
respect met jezelf en met anderen kunt leven (kracht
Encaustic Art strijkijzer nodig. Hoe ga je te werk?
en stemmingen. Ieder kind mag een eigen steentje uit-
3), kunt helpen, delen en samenwerken (kracht 4),
Allereerst leg je het oude laken over een tafel. Als
kiezen wat zijn/haar eigen ankertje wordt. Wij nemen
dan luister je naar jezelf en naar een ander (kracht 5)
onderleggers gebruik je het schets/printpapier. Je
de kinderen in trance mee naar het strand waarbij wij
en zeg je wat je graag wilt (kracht 6). Bij botsingen
strijkijzertje staat op ongeveer 62 graden om de bijen-
alle positieve gedachten die langs zijn gekomen in de
kun je jezelf en de ander een nieuwe kans geven door
was goed te laten smelten. Vervolgens smeer je een
training/workshop ‘goed zoals ik ben’ ankeren in het
te besluiten opnieuw te beginnen (kracht 7), zodat de
blokje bijenwas op je ijzertje. Let erop dat wanneer je
steentje. Dit steentje kunnen zij altijd bij zich dragen
wereld een plaats van vrede voor iedereen kan zijn en
de was op de zool smeert, je het ijzertje horizontaal
en op de momenten dat zij even wat extra kracht
18
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Marco Visser
Marieke Walter
19
NLP 4 all
Helen te Vaanholt
Gouden momentjes De hulpvraag van dit twaalfjarig meisje was ontstaan
ger stil staan. Leg haar uit dat zij op een bepaald
omdat het met haar sport mis liep. Ze deed zo vrese-
moment in haar leven tegen frustraties en boosheid is
lijk haar best en toch lukte het niet. Nu was ze onlangs
aangelopen en dat het huilen voor haar toen een
akelig gevallen en ze voelde zich niet meer zo vrij als
uitingsmoment werd omdat zij daarmee gehoord werd.
eerder. Toch wilde ze wel het een en ander bereiken in
Als je klein bent kan je jezelf nog niet verwoorden
die sport. Die beroemde cup winnen, graag.
zoals een groot mens doet. Oké, nu snapte zij het. De
“Wat houd je tegen?” was mijn vraag. Tja, de frustra-
opluchting was van haar gezicht te lezen: mondhoeken
tie, het boos worden en de pijn van het vallen.
omhoog, ogen glansden en haar stem klonk hoger,
Sindsdien ging het niet meer zo gemakkelijk, zelfs de
haar lichaamshouding ging fier rechtop.
eenvoudigste oefeningen liepen fout. Ze is op zo’n
Om het allemaal nog eens duidelijker te maken gebruik
moment het meest boos en gefrus-
ik de criteriaspin. We nemen daarbij
treerd op haar zelf. Haar interne
de eerste wens mee: zekerder voe-
babbel is meer dan actief om haar
len en mezelf verwoorden. Als ze
op al haar tekorten te wijzen en aardig is ze niet voor zichzelf. Ze werd er steeds meer onzeker door. Ze is nog maar twaalf en heeft de ambitie om de cup te winnen. Haar zus had hem onlangs gewonnen en dit is nu voor haar het hoogste doel. “Wat heb jij nodig om deze cup te winnen?” “Ik wil zekerder van mijzelf zijn. Als ik zekerder ben van mijzelf dan kan ik bij mijn trainster blijven. Kan ik
Gouden spin-off effecten NLPinterventies
bij haar blijven, voel ik mij fijner en
het wel kan heeft ze plezier en voelt zij zich zeker van zichzelf. Daarnaast voelt ze zich fijn. Wat zou er gebeuren als ze de cup wint? “Nou, als ik de cup win ben ik superblij en ga ik van blijdschap springen.” “Wat gebeurt er als het niet lukt?” “Op dat moment raak ik gefrustreerd en boos en ga ik weg (vluchten). Ik ben stom en een mislukkeling.” De tranen wellen weer op in haar ogen. Ik ga hier niet op in en laat de
lukt mij ook meer.”
tranen voor wat ze zijn. Eerder werd zij beloond op
“Wat wil je nog meer kunnen?”
haar huilgedrag, de mensen gingen aan haar vragen
“Ik wil ook mijn gedachten uitspreken in plaats van te
wat er aan de hand was en zij werd gehoord. Ik ga
gaan huilen.” De tranen staan al in haar ogen. Het hui-
door met de submodaliteiten uit te vragen. Binnen heel
len is voor haar vaker een uitingsvorm, vertelde moe-
korte tijd zijn de tranen weg. Door op deze positieve
der al aan de telefoon. Te pas en te onpas komen de
manier haar wel serieus te nemen en door te vragen
tranen omhoog en eigenlijk wil ze daar wel vanaf.
op wat zij belangrijk vindt installeer ik een nieuwe
Ik leg uit dat onder elk gedrag een positieve bedoeling
beloningsvorm. Moeder kijkt en luistert aandachtig.
zit, dus ook haar huilen, de frustraties en het boos worden heeft een positieve bedoeling. Ze kijkt mij met
Soms heb je in het werk van die prachtige momenten. Ben je bezig geweest met de wensen van je cliënt. Alles is in zintuiglijke zin benoemd en gecheckt. Alles klopt en de cliënt gaat tevreden naar huis. Komen ze de keer daarop terug en blijkt er nog meer gebeurd te zijn… Van die verrukkelijke extraatjes waar de cliënt (nog) niet over gesproken had. Lees en geniet met me mee.
20
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
Van mislukking naar overwinning
opgetrokken wenkbrauwen aan, haar mondhoeken
Wanneer alle submodaliteiten zijn uitgevraagd ver-
gaan naar beneden, lichaam zakt ineen en ze kijkt met
plaatst zij deze. Ze voelt zich wel opgelucht, maar nog
vraagtekens in haar ogen naar haar moeder. Die knikt
niet helemaal.
een keer geruststellend.
Ik ga verder op de positieve intentie van de ‘mislukke-
Op haar meegebrachte schrijfmap teken ik uit welke
presteren. Ze had al tussendoor genoemd dat zij een
ling’. Die wil haar beschermen en tegelijkertijd laten levensgebieden (piramide van Dilts) wij hebben en ver-
perfectionist was en dat dit ook op het leergebied dui-
duidelijk ze voor haar en voor haar moeder. Bij het
delijk tot uiting kwam in perfecte proefwerken en rap-
gebied van de overtuigingen en criteria blijf ik wat lan-
porten.
N L P
I n n o v a t i e s
21
Ik bevestig haar: “Ontspannen val-
winkel is voor ons ouders. Zitten wij beter in ons vel,
len. Goed, en hoe is het met jezelf
zijn onze kinderen ook beter te pas. Het resultaat is
verwoorden?”
snel merkbaar.
Ook hier neemt ze de tijd om na te denken. “Op het moment dat het
Deze moeder had moeite met haar eigen verleden.
niet goed gaat, kan ik nu vragen
Daar zaten nogal wat obstakels. Ze had, zoals wij dat
wat ik anders had kunnen doen.
in de hulpverlening zo mooi labelen, een belaste jeugd.
Eerder zou ik zijn gaan huilen (let
Haar dochter was haar spiegel. Aan de ene kant wilde
op haar verwoording!).”
deze dochter ruimte, aan de andere kant duidelijkheid
We doen het delenwerk en het deel
en regels. Wel onder haar voorwaarden, graag. Met
‘mislukkeling’/bescherming wil op
beiden ben ik aan het werk gegaan. Toch is het verhaal
het eind wel delen met de winnaar.
van haar moeder de meest aansprekende en dat wil ik
De winnaar krijgt 65 tot 70% en
met jullie delen.
de bescherming 30 tot 35%. Dit is afhankelijk van het moment. Als
Nieuwe hulpbronnen
onze sportster namelijk valt wordt
Anja (moeder, gefingeerde naam) wilde graag meer
ze beschermd door de extra 5%
respect en waardering. De zoveelste crisis tussen haar
zodat ze ontspannen valt.
en haar dochter hadden de nodige sporen in haar leven
Met opgeheven hoofd en een
getrokken. En zelf kon zij niet met haar moeder over-
kaarsrechte lichaamshouding, glan-
weg. Daar had ze het contact mee verbroken. Ik legde
zende ogen en een vrolijke: “Tot
uit dat elk gezin zijn eigen energie heeft en dat je
over twee weken”, gaat ze weg.
daarom herhalingen ziet van gebeurtenissen in de
Gouden moment
Met Anja heb ik de tijdlijn uitgelegd en hebben wij een
levens van alle betrokken familieleden. De keer daarop komt ze op dezelf-
re-imprint gedaan. Op de tijdlijn kwam zij nog meer
de manier binnen. Het gaat heel
hulpbronnen tegen, naast respect en waardering, die
goed en ze had nog een bijzondere
wij erbij ankerden. Ze voelde een enorme liefde en
ervaring. Een leuke bijkomstigheid
bescherming van haar huidige partner. Deze liefde en
na de vorige keer, iets wat toen
bescherming, die ze in haar jeugd slechts weinig erva-
niet genoemd was: heel haar leven
ren had, nam ze ook mee naar haar verleden en op de
bleef zij ’s avonds boven als het
lijn van haar (voor)ouders en op de toekomstlijn aan
licht uit was op de gang. Met geen
haar kinderen. Ze gaf zoveel als ze kon uit die onbe-
stok was ze de trap af te krijgen.
perkte bronnen. Tranen van blijdschap sprongen in
Nu gaat ze ’s avonds gewoon naar
haar ogen en gedurende de interventie bleven ze
beneden als ze nog ergens over wil
komen. Haar reactie aan het eind van de interventie
praten wat haar dwars zit. Want
was: “Wat zullen mijn voorouders en kinderen blij zijn
“Als je aan de ene kant de mislukkeling hebt, welk deel
ook het praten, lukt nu heel goed. Ze kan de hele
zit er dan aan de andere kant?” Ik beeld het uit met
wereld aan. Oh ja, de sport gaat ook veel beter. Alle
met mij.”
mijn handen omdat zij met haar ogenbewegingen de
sprongen doet ze en ze heeft het gevoel dat ze zweeft.
voorkeur heeft voor het visuele aspect.
De cup, die komt nog wel! Moeder zegt: “Soms gaat
interventie. Anja gaf aan dat zij helemaal geen zin
Mondhoeken krullen omhoog en haar ogen beginnen te
het praten nog een beetje onbeholpen en komt alles er
meer had in het drinken van alcohol. “Het smaakt mij
De keer daarop spraken wij over de uitkomst van deze
glinsteren: “De winnaar!” roept ze enthousiast. “Wat
ineen keer uit. Het is een kwestie van leren en ervaring
niet meer en heel vaak heb ik er ook geen zin in.”
geloof je over jezelf als jij de winnaar bent?” Haar
opdoen en wij kunnen haar daarbij helpen. Zelfs door
Voorheen dronk ze wel meer en als ze genoeg gedron-
bovenlichaam buigt zich iets naar mij toe en ze zegt
haar zus laat zij zich niet meer op de kop zitten.” Wat
ken had kon zij haar boosheid en frustraties uitstekend
met heldere vaste stem: “Ik kan het.”
heeft dit meisje toch een topmoeder!
verwoorden. Nu kon ze dit ook zonder alcohol en daar
gebeurd?” Ik stel deze vraag met een lagere tonaliteit
Spiegelfunctie
een hulpbron. Met alle nieuwe hulpbronnen die wij
en iets vertraagde stem.
Soms meldt een ouder een kind aan en dan kom je er
hadden geïnstalleerd was de alcohol overbodig. Haar
“Vallen?” Er valt een stilte, haar hoofd gaat naar bene-
gezamenlijk op uit dat ook die ouder wel wat hulp kan
partner vindt zijn vrouw in positieve zin veranderd. “Zij
voelde zij zich veel beter bij. De alcohol was eerder
“Oké, en hoe zit het met het vallen, wat ook wel eens
den. Na een poosje zegt ze, hoofd omhoog en iets toe-
gebruiken. Kinderen zijn namelijk soms onze eigen
is een sterke vrouw, altijd al geweest. Nu is zij rustiger
geknepen ogen: “Vallen hoort erbij. Volgens mij val ik
spiegel. Ze vertonen gedrag wat heel erg op die van
geworden en weet wat zij wil. Zij trekt duidelijk haar
dan meer ontspannen waardoor ik mijzelf niet zo’n pijn
ons lijkt. Het is meer dan alleen coping-gedrag. De kin-
grenzen en daar hebben wij allemaal baat bij. Ik kom
doe.”
deren willen ons duidelijk maken dat er werk aan de
nu elke avond met onbezorgd plezier naar huis.”
22
Helen te Vaanholt is NLP trainer in opleiding en heeft een eigen praktijk. Zij is bereikbaar op emailadres:
[email protected]
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Helen te Vaanholt
23
NLP Tips & Trics
Keith Livingston
Geheugenverbetering met NLP Kortgeleden vertelde mijn zoon over de muzieklessen
Als losse handpose kon hij het zich niet meer herinne-
Interne stemming
* “Handzingen” is een systeem dat in vele landen wordt
op zijn school en hoe hij die dag geleerd had om de
ren maar in relatie met de volgorde van de klanken
Als je moeite hebt om je iets te herinneren, ga dan
toegepast bij het aanleren of dirigeren van zang. Het idee
“do-re-mi” toonladder met handgebaren* aan te
van het liedje en de andere handgebaren, maakte hij
terug naar de emotionele stemming waarin je verkeer-
voor deze methode is al zeer oud, en gebaseerd op een
geven. Toen hij de verschillende handgebaren uit dit
als vanzelf net zo trefzeker het handgebaar voor de
de toen je ervan kennis nam.
systeem van Guido van Arezzo waarin op onderscheiden
“handzingsysteem” aan mij wilde voordoen, wist hij
“re”. Dat brengt me bij de vraag die ik vaak voorgelegd
Herinneringen worden geclusterd door gevoelens en
delen van de linkerhand de verschillende tonen van het
ineens het handgebaar voor de noot “re” niet meer.
krijg hoe je met NLP en Hypnose je geheugen kan ver-
zijn makkelijker terug te halen als je datzelfde gevoel
toenmalig toonsysteem op een vaste plaats geprojecteerd
Maar toen hij het bijbehorende liedje (de versie uit de
beteren. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk op
oproept.
werden. Dor de tonen met de wijsvinger van de rechter-
Sound of Music) begon te zingen in combinatie met de
deze vraag maar dit zijn mijn drie favoriete NLP-hulp-
Een heel mooi voorbeeld hiervan zag ik tijdens een
hand aan te wijzen, kon de toeschouwer (de zanger) zien
overige handgebaren, wist hij het ineens weer.
middelen.
NLP-training. Een man met een doorgaans uitstekend
welke toon er gezongen diende te worden.
geheugen moest een presentatie geven over een
Tegenwoordig worden niet delen van de hand maar bepaal-
Herinneringen opslaan in alle representatiesytemen
onderwerp waar hij heel enthousiast over was. Terwijl
de handstanden gebruikt om de tonen van de ladder (do-
hij enthousiast met zijn boeiende presentatie bezig
re-mi enzovoort) mee aan te geven. Dit solmisatie-sys-
Als je tijdens een ontmoeting je best doet om iemands
was, vuurde de trainer een anker af dat aan een
teem gebruikt de volgende gebaren:
naam te onthouden door in gedachten de naam een
tegengestelde internal state verbonden was. Hij liep
•
paar keer te herhalen, dan sla je de naam alleen op in
vast in zijn verhaal.
Een gebalde hand, met de wijsvinger naar boven wijzend is de “ti
het auditieve representatiesysteem. Het is een betere
Toen hij met dezelfde ankertechniek weer terugge-
•
Een afhangende hand is de “la”
suggestie om de herinnering aan die naam op te slaan
bracht werd in de opperste staat van enthousiasme en
•
Een gestrekte gekantelde hand met de duim omhoog
in combinatie met zowel een visuele als een kinestheti-
bevlogenheid, was zijn kennis over wat hij wilde vertel-
sche component. Mensen met een zogenaamd ijzeren
len zelfs nog beter dan daarvoor!
geheugen hebben de neiging om hun herinneringen in
Gebruik dit gegeven als je iets uit je hoofd wilt leren.
is de “so” •
Een gebalde hand met naar beneden wijzende wijsvinger is de “fa”
alle representatiesystemen vast te leggen. Met andere
Breng jezelf in een positieve, makkelijk oproepbare
•
Een gestrekte horizontale hand is de “mi”
woorden: zie, hoor en voel datgene wat je wilt onthou-
internal state als je iets echt aan het leren bent. Als je
•
Een diagonaal opgeheven gestrekte hand is de “re”
•
Een gebalde vuist met de knokkels aan de bovenkant
den. Zo heb ikzelf geleerd om namen te onthouden
het later weer net zo gemakkelijk wilt herinneren, hoef
door zowel naar mezelf te luisteren als ik in gedachten
je jezelf alleen maar in diezelfde interne stemming
de naam herhaalde terwijl ik visueel intern de naam op
terug te brengen.
(de “re” streeft als het ware omhoog naar de “mi”) van de hand is de “do”
een sticker geschreven voorstelde die ik vervolgens in gedachten op hun voorhoofd (of iets anders kenmer-
Enjoy!
kend) plakte terwijl ik met een denkbeeldige pen hun naam in de lucht schreef.
Submodaliteitenwerk Geheugen experts zoals Harry Lorraine leren in hun trainingen aan mensen om hun visualisaties veel krachtiger te maken. Intense, levendige en bewegende beelden en kleuren helpen om de visualisatie veel intenser te maken. Deze intensiteit is één van de mogelijke boodschappen aan je onderbewustzijn dat deze herinnering belangrijk is. Je kunt voor jezelf uitzoeken welke specifieke submodaliteiten voor jou behulpzaam zijn om je zaken goed te herinneren. Vergelijk hiervoor de submodaliteiten
Keith Livingston (USA), een welkome gast bij radioen televisieprogramma’s, is sinds 1993 werkzaam als certified Internationaal Hypnotherapeut en NLP-trainer. Zijn grootste affiniteit betreft het genezen van fobieën. Hij is de medeontwikkelaar van cursussen op gebied van NLP en hypnose en doceert deze op diverse US colleges en daarbuiten. Keith is de auteur van o.a. "Learn Hypnosis @ Home" and "The Phobia Self-Help Book" evenals vele NLP and hypnose audio- en videocursussen voor professionals.
Keith Livingston
van iets dat je je heel goed herinnert (“Dat zal ik nooit vergeten, al wordt ik honderd”) met iets waarvan je
Voor meer informatie en contact auteur:
weet dat details je niet meer helder voor geest staan.
www.hypnosis101.com
Aan alles dat je je blijvend wilt kunnen herinneren
Voor meer informatie en contact vertaler:
voeg je simpelweg diezelfde submodaliteitscodes toe.
24
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
www.raisetheceiling.com
N L P
I n n o v a t i e s
25
Lezerscolumn To be or not to be
Health Certification
te gaan. In dit innerlijke theater worden de stemmen van de levensgenieter en de avonturier, de vredestichter en de engel, de held en de leider, de lover en de
Voor sommige van onze delen is het leven geen lolle-
T r a i n i n g
VOOR DATA PROEF LESSE CHEC N K DE W EBSIT E
vriend, de wijze en de goddelijke soms nauwelijks
tje. Die subpersoonlijkheden gaan gebukt onder een
gehoord. Het lijkt wel of de bezetting van deze rollen
regen van tegenslagen en mislukkingen. Beetje trieste
door derderangs acteurs wordt ingevuld. Lang zo
figuren eigenlijk: het slachtoffer en de loser, de lafaard
geloofwaardig niet als de beperkende hoofdrolspelers in
en de angsthaas, de kneus en de sukkel, de tuttebel
je levensdrama.
en de zeurpiet. Een bonte stoet van gezellige types die
Het derde jaar NLP voor Master Practitioners op het niveau van Indentiteit en Spiritualiteit. Met nieuwe krachtige NLP werkwijzen om voorbij de grenzen van symptomen en de inhoud te kunnen opereren.
ineens opduiken om je de afgrond in te storten. Ook
Ik zou zeggen: we hebben een regisseur nodig met
als het allemaal lekker loopt, kan onverwacht bijvoor-
visie! Wat zeg ik? Een regisseur met een missie! Een
beeld het slachtoffer zijn kans grijpen om zich te laten
regisseur die nog eens kritisch kijkt naar de casting.
horen.
Iemand die de hoofdrolspelers inzet op het leven dat je
Het script van het slachtoffer is bekend. Hij speelt zijn
verlangt en de “drama queens” niet alle ruimte laat
rol voortreffelijk en zinnen als “ze moeten me niet”,
innemen, terwijl ze wel meespelen. Die regisseur met
“daar ben ik niet tegen opgewassen”, “naar mij wordt
een missie en een visie ben je uiteraard zelf. Jij zelf als
toch niet geluisterd” rollen moeiteloos uit zijn mond en
geheel, waarin alle delen onderdak vinden en van
Data:
zo geloofwaardig, dat het publiek direct overtuigd is.
waaruit het verhaal van je leven voor het voetlicht
15-05-2010 27-10-2010 22-01-2011 28-05-2011 29-05-2011
Het slachtoffer heeft gelijk! Zo is het! Rasacteurs zijn
wordt gebracht. Speel de beste versie van je leven met
t/m 19-05-2010 t/m 31-10-2010 t/m 26-01-2011 t/m 01-06-2011
Suzi Smith Tim Hallbom Suzi Smith Hans Polak Robert Dilts
het, onze delen.
toewijding en plezier. Alle nodige rollen heb je potentieel beschikbaar om uitdrukking te geven aan wie je
Nu weten we gelukkig dat zo’n slachtoffer met al zijn
werkelijk bent. Waar wacht je nog op?
klachten een positieve intentie heeft. Op zijn eigen –soms ondoorgrondelijke– wijze heeft hij het beste met je voor. Hij of zij wil je beschermen en je behoe-
Locatie: De Poort, Biesseltsebaan 34, 6561 KC Groesbeek
den voor risico’s zodat je veilig bent. Ja, duhh! Elke keer als er een risico dreigt, komt hij langs om je
Deelnamekosten: Euro 4440,-- Inclusief: lesmateriaal, koffie, thee en lunch.
in te fluisteren dat je je beter gedeisd kunt houden, zodat je geen gevaar loopt. Hartstikke fijn natuurlijk, iemand die je beschermt, maar, maar, maar…mag ik
Bestemd voor:
een beetje meer ruimte? Ik wil ook graag leven!
Coaches, trainers, managers, adviseurs, maatschappelijk werkers, fysiotherapeuten, artsen, projectleiders en anderen die werkelijk belang stellen in welbevinden, vitaliteit en gezondheid van zichzelf en anderen op deze wereld.
José van der Meij is NLP-trainer en coach. Ze is samen met Odette Schurmans oprichter en eigenaar van Academie Wending in Rotterdam. Vanuit deze organisatie bieden zij NLP- en Coachopleidingen gespecialiseerd in toepassingsmogelijkheden van NLP in persoonlijke en professionele ontwikkeling. Daarnaast geeft Academie Wending ook (incompany) bedrijfstrainingen en organiseert zij lezingen en workshops.
Het is een misverstand om te denken dat het slachtoffer aangepakt moet worden om dit probleem op te
Voor meer info en contact auteur:
lossen. Het slachtoffer is helemaal niet bedoeld om het
www.academiewending.nl
leven leuker te maken. Dat is zijn functie niet.
[email protected]
Integendeel. Het slachtoffer zal altijd slachtoffer blijven
Inschrijven: Via de website www.healthcertificationtraining.nl.
en deze rol met groot talent vervullen. Hij kan niet anders. Hij is immers het slachtoffer met zijn eigen favoriete script. Je moet het slachtoffer niet verwijten dat hij het slachtoffer is. Laat hem toch met rust. Geef hem de aandacht die hij nodig heeft op het juiste moment, zodat hij niet ongelegen opduikt om je te saboteren. Als je een leuker, liefdevoller, waardevoller of spannender leven wilt, heb je andere acteurs nodig, met een
#OACHING 0LAZA s 3TEUPELSTRAAT s *% 2OTTERDAM
ander script. Je hoeft de vormgeving van je leven niet
T s E INFO COACHINGPLAZANL
aan het slachtoffer en zijn kameraden over te laten. Je hebt nog zoveel andere rollen beschikbaar, die veel
I WWWHEALTHCERTIl CATIONTRAININGNL
26
beter in staat zijn om het avontuur van het leven aan
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
José van der Meij
27
NLP Innovaties
Angélique de Graaff
Nieuwe techniek voor feedback geven en ontvangen
Drietrapsraket naar succes In de zoektocht naar nieuwe ontwikkelingen van NLP
Feedback krijgen is niet altijd een feest. Voor NLP-ers
De gevolgen zijn echter groot. Een kind dat gedurig
werd snel duidelijk dat NLP weliswaar in beweging is
is het doorgaans ook niet zo “feedback-achtig”: voelt
bloot staat aan op-de-persoon-gespeelde kritiek, wordt
maar dat de echte innovaties komen van gebruikers
het niet vaak als afkraken? Wat er gebeurt er dan en
heftig geraakt in zijn identiteit, zijn “ik”.
van NLP: een verfijning van bekende, beproefde tech-
vooral… wat doe je eraan?
De feedback wordt ontvangen op de plaats waarop hij
nieken of een heel nieuw toepassingsgebied.
Tijdens ons hele leven staan we bloot aan kritiek. Dat
is gericht en het kind ervaart dat hij –als mens– niet
In onderstaand artikel van Angelique de Graaf (NLP-
begint al in onze vroegste jeugd, waarin – meestal met
voldoet, niet oké is. Dit heeft (want zo werken de logi-
trainer, Coach en coördinator NLP-opleidingen van BGL
de beste bedoelingen – mensen in onze omgeving ons
sche niveaus op elkaar) een inherent gevolg op het
& Partners) tref je een dergelijk innovatievoorbeeld. Zij
vertellen hoe zij wensen dat wij ons gedragen. Als
gedrag: omdat het kind ervaart dat het niet voldoet,
legt je haarfijn de voorwaarden uit voor het effectief
klein kind leer je dat het wenselijk is je aan te passen,
ontstaat er een overtuiging (niveau precies onder iden-
feedback geven, feedback krijgen en met feedback
aanwijzingen uit je omgeving ter harte te nemen.
titeit) over zichzelf (“vindt” het kind iets over zichzelf).
omgaan. In de door haar ontwikkelde Katrollentechniek
Voorwaarden om geaccepteerd en gewaardeerd te wor-
Begrijpelijk dat deze overtuiging dan een negatieve is.
legt zij de verrassende en vernieuwende combinatie
den. “Houdt eens op”, “doe gewoon”, “geef eens netjes
Hierdoor ontstaat er een belemmering in het aanleren
tussen de inzichten van Geweldloze Communicatie,
een handje”, “nee, dat mag je niet”, “foei, wat stout”,
en/of gebruikmaken van capaciteiten (niveau daar
het Johari-venster en de Logische Niveaus van Robert
“jij bent echt een kattenkop, zeg, stop daar eens mee”,
weer onder), waardoor gedrag beïnvloed wordt.
Dilts.
“niet doen”, “kappen nou, sufkop”, “doe niet zo gek,
Als we, als volwassene, een doel, een motief hebben
klein kind, zo’n pijn doet het toch niet”, “jij kan écht
om kinderen (of volwassenen) van feedback te voor-
Zodra je de term “feedback geven” noemt, zeg je als
niks goed doen, hè? Sjongejonge, wat ben jij een
zien, dan maakt bovenstaande duidelijk dat het richten
NLP-er ook meteen het woord “sandwich” om de tech-
teut”, zijn zo wat uitspraken die volwassenen je achte-
van onze feedback op identiteitsniveau geen wenselijk
niek aan te duiden die staat voor: verpak je feedback
loos toevoegden. Leeftijdsgenoten deden het een stuk
effect heeft. Als je last hebt van gedrag, als je wilt dat
als een 3-laags sandwich:
minder subtiel: “Hé, *#~zak, heb ik wat van je aan
een kind afziet van bepaald gedrag, dan is het contra-
1. Vermeld eerst wat er goed is….
soms?”, “wat ben jij toch een @#$, rot op!”, “Wat heb
productief om het kind op zijn persoon aan te spreken.
2. Noem dan (pas) wat er nog beter kan…
jij nou aan?”, “Je bent een mietje”, “O, je durft niet?
3. Besluit met de samenvattende up-chunck: “in het algemeen heel goed gedaan!”
Schijtluis!” zijn zo wat zinnetjes op een doordeweekse
Aanspreken op gedrag heeft ook zo zijn spelregels, wil
dag opgetekend tijdens een speelkwartier. Dat is goed-
dit effectief zijn. Simpelweg vragen om ergens mee te
Deze doorgaans heel effectieve communicatieve (NLP-)
beschouwd tegenwoordig niet anders, dan de kwalifica-
stoppen, lijkt een duidelijke boodschap, maar werkt
techniek is ontwikkeld vanuit de wetenschap dat men-
ties die vroeger in jouw jeugd gebruikelijk waren.
niet echt als een kind met van alles en nog wat bezig
bevestigd zijn in hun (gevoel van eigen-) waarde(n).
Feedback ontvangen
Ophouden? Met wat? Met springen? Met joelen en gil-
Volwassenen in je directe omgeving hebben je op het
len? Met de woordkeus in dat joelen en gillen? Als een
De praktijk
niveau van identiteit (zie piramide) aangesproken, door
kind bezig is met al deze dingen, zal “ophouden!” geen
is. “Hou eens op!” is dan een te vage boodschap.
sen pas bereid zijn tips te ontvangen als ze eerst
28
Voor de meeste NLP-ers is feedback geven volgens
kritiek te geven op “jij bent”-niveau (wat ben jij toch
adequate instructie zijn. In de veelheid van gedragin-
deze vormvoorwaarden een automatisme. Toch zullen
een…). Dat deden ze –in het algemeen– niet om je de
gen, kan een kind vaak niet precies begrijpen welk
ook zij ervaren dat de tips, op deze wijze verstrekt,
grond in te trappen, maar omdat ze werkelijk meenden
gedrag moet worden “uitgezet”. In onze ogen/oren een
niet altijd op vruchtbare bodem vallen. Daarnaast is
dat dit de manier was om je ander gedrag te laten ver-
vreemde realisering, wellicht. Volwassenen zeggen dan
het zo dat de feedback die je zelf krijgt, doorgaans
tonen. De Logische Niveaus laten goed zien dat “identi-
ook al snel: “ja, ze weet het wel, hoor. Ze doet het
vaker niet dan wel aan de vormvoorwaarden voldoet.
teit” niet het niveau is om gedrag te corrigeren. Het
alleen niet.” Want feitelijk willen we heus dat álle
In dit artikel wil ik je een beproefde, nieuwe techniek
gedrag heeft immers een eigen niveau: namelijk 3 tre-
gedragingen van het kind, die ons storen (joelen, en
aanleren om (zelf) met die “doorgaans niet zo heel erg
den lager op de piramide. Het is dus niet effectief om
gillen, en springen, én de woordkeus in dat gillen en
sandwichachtige” feedback, uit de voeten te kunnen.
iemand op identiteitsniveau aan te spreken op zijn
joelen) ineens abrupt stoppen, opdrogen, in het putje
Je had het bijna zelf kunnen bedenken… Beproefde
gedrag. Het lijkt erop dat mensen dat doen om hun
glijden. Puur omdat wij dat zeggen. Punt.
NLP-technieken gecombineerd…
machteloosheid, hun woede, hun onkunde te ventileren
Omdat het kind aan deze onmogelijke opdracht zelden
Maar laten we beginnen bij het begin!
door “op de persoon” te spelen.
geheel zal voldoen, grijpt de volwassene –al tamelijk
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
29
NLP Innovaties
Hij kan als gevolg daarvan niet goed
zuiniger: “da’s niet verkeerd”, is dat niet doeltreffend.
Feedback op overtuigingsniveau, biedt weinig ruimte
met feedback omgaan, hoe goed
De verwarring tussen de niveaus "gedrag" en "identi-
tot verbetering. De ontvanger van deze feedback ziet
deze –qua vorm– ook gegeven
teit" blijft dan bestaan.
wordt. Om opnieuw te leren omgaan met
In de meest ultieme kern is identiteit immers waarde-
doen, je feedback aanvechten of in smoezen dan wel
feedback is een eenvoudige katrol
vrij en past identiteit geen oordeel. “Ik ben”, volstaat.
letterlijk vluchten). Zo’n freeze-fight-flight oerreactie
op identiteitsniveau aan te raden:
De complimenten en kritiek (feedback) betreffen mijn
maakt dat de feedbackgever nu nog bozer wordt. Hij
een katrol die alle kritiek die op
gedrag.
ziet zijn eigen aandeel in deze interactie namelijk niet.
identiteitsniveau gericht is, onmid-
Als ik de dingen “goed/niet-goed doe” behelst dat een
Totale miscommunicatie kan ontstaan met alle gevol-
dellijk neerwaarts takelt naar het
oordeel, dat ik op gedragsniveau kan incasseren en er
gen van dien. Als je wilt dat die fouten in de toekomst
niveau van gedrag. Dat is een kat-
mijn voordeel mee doen: ik kan mijn capaciteiten uit-
door deze persoon niet meer gemaakt worden, dan is
rol, die zich laat besturen door een-
breiden om zodoende gedragsveranderingen tot stand
het goed om de boodschap naar “gedragsniveau” terug
voudige zinnen als: “Wat maakt nou
te brengen, totdat er naar mijn of mijn omgevingsoor-
te brengen en de medewerker te gunnen om te leren
dat je dat zegt/vindt”….?” en “Wat
deel (overtuigingen) een goed-/afkeuring op plaats-
van het verleden. Er samen oordeelloos naar te kijken. “Zoals je dat toen aanpakte: wat wilde je daarmee
doe ik precies, waardoor jij vindt…?”
vindt. Dit alles geschiedt idealiter dus allemaal ónder
Zo maakte ik ooit mee dat iemand
het identiteitsniveau. Reken maar dat als de katrol van
bereiken?” en “nu je dat niet bereikt hebt, heb je een
tegen me zei: “Tjonge, dat vind ik
identiteit naar gedrag werkt, je een heel goede aanne-
idee hoe je dat voortaan aan wilt pakken?” en “wat
leuk gedaan. Meestal vind ik je
mer van feedback zult zijn.
heb je daarbij nodig?”
eigenlijk een onhandige tuttemerul.”
Zodra je de katrollentechniek goed beheerst, zul je
Een drietrapsraket naar succes. De ander zelf naar
Mijn vraag wat nou maakte dat ze snel, want gefrustreerd– naar commentaar op een
meteen al de onhaalbaarheid in van het ongedaan maken en zal bevriezen/vechten of vluchten (niks
me een onhandige tuttemerul vond, zorgde voor twee
merken hoe goed je met feedback kunt omgaan. Je fil-
nieuwe mogelijkheden laten zoeken, in plaats van de
tert uit de aanmerkingen van anderen precies datgene
ander jouw oplossing door de keel te duwen is een
“hoger” logisch niveau. Soms in stapjes: bij voorbeeld
dingen. Ik maakte het een opmerking over gedrag, die
wat je zelf als waardevol ervaart. Je leert je blinde
logisch gevolg van mijn begrip van de logische niveaus.
1. “nou zeg, jij kan ook niet eens effe normaal doen”
met mijn persoonlijkheid/identiteit niets van doen had.
vlekken kennen en je beoordeelt met gezond verstand
Logisch toch?
Daardoor voelde ik geen steek in mijn borst, ik voelde
(niet met een geraakt, geëmotioneerd gemoed) wat er
2. “wat vind ik dat kinderachtig, zeg!” (overtuigingen);
mij niet geraakt. Bovendien ontstond er een gesprek
van elke op- en aanmerking te leren valt.
3. “Schreeuwlelijk! Stoppen nou!” (identiteit).
over hoe zij tot haar uitspraak kwam en dat gaf mij
(capaciteiten);
Bij voortdurende frustratie slaat men die tussen-
informatie over hoe ik mij in haar ogen manifesteerde
Feedback geven op gedragsniveau
stapjes ook wel over en komt men direct uit op dat
(gedrag). Ik kon zo een flink stukje van mijn “blinde
Je zult leren inzien dat het geven van feedback op
identiteitsniveau.
vlek” (Johari-venster) wegpoetsen en was haar daar
gedragsniveau pas dán succes kan hebben, als de
erg dankbaar voor. De katrol (van identiteit naar
ander deze aankan, als de ander niet de katrol laat
Katrollen
draaien van gedrag naar identiteit. Let op, neem goed
gedrag) werkte!
Omdat deze 3-stapsfeedback (vaak gereduceerd tot 1
waar en help de ander de feedback te aanvaarden op
Angélique de Graaff is freelance coördinator van de NLP-opleidingen en trainer in de NLP-, Kinder & Jeugdtherapie-opleidingen van het landelijk Opleidingsinstituut BGL & partners. Daarnaast voert zij al jarenlang een succesvolle eigen NLP-Coaching en - Trainingsbedrijf in Haarlem, Cherub.
staps) structureel ervaren wordt, maken we onbedoeld
Het mooiste is dat, hoe vaker je de “katrol van identi-
een niveau dat niets met identiteit te maken heeft.
Voor meer info en contact auteur:
een superonhandige katrol vast aan het niveau van
teit naar gedrag” gebruikt, hoe sterker hij wordt.
Vaak lukt dit het best door iemand te erkennen, te
www.cherub.nl / www.bgl.nl
gedrag: een katrol die alles wat op gedragsniveau
Daarnaast zorgt een sterke katrol ervoor dat de
waarderen.
gezegd wordt (feitelijk precies het juiste aanspreekni-
andersom werkende “katrol van gedrag naar identiteit”,
Een werknemer aan wie je feedback wilt geven, kun je eerst laten weten hoe je hem/haar waardeert. Dat je
veau) onherroepelijk omhoog takelt naar identiteit.
verslapt en verweekt. Hierdoor ontvang je de gedrags-
Daardoor zal een prima aanwijzing als “je kunt die rap-
feedback zoals deze bedoeld is: feedback op wat/hoe
hem erkent voor wie hij is. Pas dan kan er een bood-
portage beter in een ander lettertype schrijven”
je doet. Als je hoort dat je goed gedrag vertoont: pret-
schap ter verbetering van zijn gedrag ontvangen wor-
omhoog getakeld naar identiteit verstaan worden als:
tig. Verneem je dat je gedrag niet op prijs gesteld
den. Als we deze boodschap niet congruent brengen,
“hij vindt dat ik mijn werk niet goed doe, dus vindt hij
wordt: nou, dan kun je –al dan niet samen met de
omdat we stiekem vinden dat hij “die fouten gewoon
mij een sukkel.” De ontvanger heeft in zijn verleden
feedbackgever– eens bezien of en zo ja, hoe dat
niet had mogen maken”, dan sijpelt deze overtuiging
blijkbaar al te veel persoonlijke aantijgingen doorstaan.
ànders kan. Daar heb je, als eigenaar van het gedrag,
van ons onmiskenbaar door in onze (non verbale)
natuurlijk het laatste woord in. Verander je je gedrag,
boodschap. Haarfijn ontvangt de werknemer deze over-
omdat dat verlangd wordt én je je in die wens kunt
tuiging in jouw woorden en hierdoor zal hij de bood-
vinden, dan onderzoek je uit je oneindige scala van
schap alsnog op een hoger niveau ontvangen en er
mogelijkheden, welk ander gedrag het handigst is.
niets mee kunnen. Je “kunt” immers er alleen iets mee
Wil je volharden in je gedrag: ook prima. Leer dan
op gedragsniveau. Als je vindt dat de fouten gewoon
leven met de consequenties en stel vast dat dat oké is.
niet gemaakt hadden mogen worden, is dat een over-
Hoewel het plezierig lijkt om complimenten (feedback,
ter, dat dit oordeel een handeling in het verleden
[email protected]
tuiging die je met goed recht mag hebben. Besef ech-
30
tenslotte) op gedragsniveau omhoog te takelen naar
betreft; een handeling die niet meer ongedaan kan
identiteit “oh, wat doe jij dat toch altijd goed!” of, wat
worden gemaakt.
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Angélique de Graaff
31
NLP Innovaties
Kris Hallbom Vertaling: Lode Demetter
Dynamic Spin Release en de Energie van je Geest ™
In onderstaand artikel dat uit twee gedeelten bestaat,
• Dat blijft me maar door het hoofd malen
introduceert Kris Hallbom een nieuwe dimensie voor de
• Hij draait om de zaak heen
toepassing van NLP. Na de boeiende uiteenzetting van
• Hoe men de zaak ook draait, …
de achterliggende gedachten en de techniek, demon-
• Ze heeft zich er mooi uit gedraaid
streert Kris Hallbom in het tweede gedeelte van dit
• Ik lijk wel gek gedraaid
artikel aan de hand van een praktijkcase, hoe je de
• Alles draait om hem
techniek in de praktijk brengt.
• Ik blijf erover malen
Dynamic Spin Release™ (DSR) is een praktische
• We zitten in een vicieuze cirkel
manier om mensen snel af te helpen van hun negatie-
• De economie zit in een neerwaartse spiraal.
• Mijn hoofd tolt ervan
ve denkpatronen en emoties, licha-
Ook in de taal van media en politiek
melijke pijn, beperkende overtuigin-
duikt het beeld vaak op.
gen en imprints. Mijn echtgenoot
Hoe vaak geeft men niet een posi-
Tim en ikzelf stelden vast dat de
tieve of negatieve "draai" aan de
meeste van onze gedachten, gevoelens en emoties een zekere onbewuste draaibeweging of spin vertonen – hetzij met de wijzers van de klok mee of er tegen in. Geleidelijk kwamen we er achter dat de meeste probleemtoestanden of negatieve emoties in de ene richting draaien, terwijl positieve toestanden en emoties in de tegengestelde richting draaien. Nemen we een negatieve emotie en keren we de spin- of draairichting om, dan zal het nega-
Spinning is sterk met ons bewustzijn en onze cultuur verweven
hoe bepaalde politici behoefte hebben aan een “spin-doctor”. We horen dergelijke metaforen niet alleen in het taalgebruik, we kunnen de "spin" ook zien in het niet-verbale gedrag en de gebaren van mensen. Je hoeft maar iemand die aan het spreken is gade te slaan en je zult al snel zien hoe vaak hij of zij draaiende bewegingen maakt met de handen en vingers. Als je goed kijkt, zullen je ook minuscule draai-
tieve karakter van die emotie ver-
bewegingen van het hoofd, de ogen
dwijnen. Nemen we een positief gevoel en laten we dit steeds sneller draaien in dezelf-
zaak. Hoe vaak hoor je niet dat "de campagne op volle toeren draait" of
en de romp opvallen.
de richting, dan zal het positieve karakter ervan nog
De fascinatie van Tim en mijzelf voor het hele idee van
intenser worden.
spin begon in het voorjaar van 2008, met een alle-
Als we dit gegeven bekijken vanuit de kwantumfysica,
daagse hoofdpijn. Het was een zonnige ochtend en ik
dan hoeft het niet te verwonderen dat de spin zo sterk
had wat lichte pijn aan de rechterkant van mijn hoofd.
met ons bewustzijn en onze cultuur verweven is.
Ik vroeg Tim of hij er misschien wat aan kon doen.
Volgens de kwantumfysica is ons hele universum in
Tim strekte zijn hand naar mijn rechterslaap uit en
wezen op spin gebaseerd. Met andere woorden, spin is
deed alsof hij de pijn langs de buitenkant uit mijn
een intrinsieke eigenschap van alle elementaire deel-
hoofd trok. Toen vroeg hij me de hoofdpijn voor te
tjes, zoals quarks, leptonen en bosonen (de fundamen-
stellen als een holografisch, driedimensionaal beeld, zo
tele bouwstenen van ons universum). (1)
een zestig centimeter voor me uit en te vertellen hoe
Zoals de aarde rond de zon draait en de maan rond de
het eruitzag.
aarde, maken ook onze gedachten, gevoelens en acties
32
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
een draaiende beweging. Het idee van "spin" of "cirkel-
Het allereerste dat ik opmerkte, was dat de pijn leek
vormige beweging" is diepgeworteld in ons bewustzijn
op een lichtrood-rozig brein, dat zijwaarts draaide met
en in de manier waarop we informatie verwerken.
de wijzers van de klok mee. En dus zei Tim: "Waarom
Kijken we bijvoorbeeld naar hoe de draaibeweging een
laat je de hoofdpijn niet de andere kant opdraaien tot
plaats opeist in ons taalgebruik. Hoe vaak hoor je niet:
hij verdwijnt!"
N L P
I n n o v a t i e s
33
NLP Innovaties
Het was best grappig: terwijl hij het zei, draaide hij
brein. Ik ontdekte dat een aantal toonaangevende
Germine (World Futures -Journal of General
met zijn vingers. Toen liep hij de andere kamer in. Ik
wetenschappers (Hameroff en Penrose, 1996) van oor-
Evolution, Volume 64, uitg. 3 april 2008, pp. 151 –
with Nonsense: Strategies for a Better Life” door
geloof dat hij zijn e-mails ging lezen of zo.
deel zijn dat elk van onze gedachten, gevoelens en
178).
Ronnie Amsler (NLP Institut Zuerich PDF download,
Hoe dan ook, ik deed wat hij had gezegd en liet het
emoties bestaat uit verschillende kwantumtoestanden,
beeld tegen de wijzers van de klok in draaien. In min-
die tot stand komen door kwantumspin en ruimte-tijd
der dan geen tijd verdween mijn hoofdpijn. Ik was echt
geometrie. (2, 3)
verbaasd hoe snel het ging. Tim en ik begonnen deze
Dat vond ik erg fascinerend, want het bood een theo-
(5) Sufism and Dervishes–The Fundamental Meaning of Sema (webpagina The Whirling Dervishes of Rumi: www.whirlingdervishes.org/whirlingdervishes.htm). (6) Definition of the Ancient Whirling Dervish Ritual
werkwijze beide bij onze cliënten toe te passen. Het
retische, natuurkundige verklaring waarom we zo een
(webpagina Gregangelo & Velocity Arts: www.gre-
resultaat was verbluffend. Hoe vaker we op deze
succes hadden met onze methode van Dynamic Spin
gangelo.com/define.htm).
manier werkten, des te beter en preciezer we erin wer-
Release™. En of die theorieën nu al dan niet 100%
den. Voor we het goed en wel beseften, hadden we
accuraat zijn, ze ondersteunen het feit dat DSR een
verschillende processen en technieken ontwikkeld die
praktische manier is om iemand te bevrijden van zijn
gebruikmaakten van kwantumfysische ideeën over
of haar negatieve energie, gevoelens, emoties en over-
spin-netwerken, holografisch bewustzijn, verschuivin-
tuigingen. Het is ook een leuke en gemakkelijke
gen van submodaliteit in het bewustzijn, en de energie
manier om te werken met de energie van de geest en
van onze geest.
het holografische karakter van ons bewustzijn
(7) Interview met Richard Bandler “Treating Nonsense
1999). (8) The Holographic Universe door Michael Talbot (Harper Collins Publishers, 1991) (9) Positive Energy door Judith Orloff, M.D. (Three Rivers Press, 2005)
Dynamic Spin Release in de Praktijk:
Hoe mijn cliënte zichzelf bevrijdde
(Germine, 2008). (4) Mijn cliënte was een vrouw van 47 jaar. Ze was naar
Eén van de dingen die we doen is dit: we laten de
Ook interessant is dat het hele idee van "problemen
cliënt een onaangenaam gevoel, beeld of stem identifi-
wegdraaien" in feite al heel oud is. Denk maar aan de
me toe gekomen omdat ze depressief was en een
ceren en vragen hem of haar dit een meter of wat bui-
twaalfde-eeuwse traditie van het "soefi-draaien" (een
slecht gevoel had over haar leven. Ze had een leiding-
ten zichzelf te plaatsen in de vorm van een driedimen-
tranceachtig ritueel dat ook vandaag nog wordt uitge-
gevende functie in een bank, was getrouwd met een
sionaal holografisch beeld. Vervolgens vragen we de
voerd door de Draaiende Derwisjen). De Draaiende
succesvol zakenman en had een tienerdochter van wie
cliënt welke kant het beeld op draait. Vrijwel altijd ant-
Derwisj is een mystieke danser die draait en tolt in een
ze zielsveel hield. Voor buitenstaanders leek deze
woordt de cliënt dat het beeld hetzij met de klok mee
precies ritme, een verwijzing naar de aarde die zowel
vrouw een zeer bekoorlijk leven te leiden. Maar van-
of tegen de klok in draait. Er is haast niemand die zegt
rond de zon als om haar eigen as draait. Doel van het
binnen voelde ze zich gevangen in een zinloos bestaan.
“dat het beeld helemaal niet draait”.
ritueel is dat de derwisj door het sacrale, draaiende
Al bijna twintig jaar zat ze vast in een ellendig huwe-
Dan vragen we de cliënt het beeld in de andere rich-
dansen bevrijd wordt van alle negatieve gedachten en
lijk, op het werk voelde ze zich voortdurend onderge-
ting te laten draaien, zo snel en zo hard dat het uit-
in een soort van spirituele extase belandt. (5) (6)
waardeerd, en het ergste van al: ze had het gevoel dat
eenbarst en verdwijnt in het universum. Alsof het
Tim en ik ontdekten later dat Richard Bandler, de
ze van de opvoeding van haar dochter maar weinig
wordt opgezogen in een gigantisch vacuüm. Wat dan
medeontwikkelaar van NLP, ook een hypnotisch draai-
terechtbracht.
verschijnt, is een speciale "gift" of "gave" binnen in de
of spinproces bedacht, wat hij de "Spin Technique" of
pas gecreëerde leegte. Die gift is vaak een sterke bron
het "Reverse Spin Process" noemt. Blijkbaar draait
“Het voelt alsof ik gevangen zit in een doos waar ik
van genezing en heeft een diepe betekenis voor de
Bandler al jaren negatieve gevoelens om tot positieve
niet uitgeraak,” zei ze. De tranen rolden over haar
cliënt. Zodra de cliënt de gift ontvangt, laten we hem
gevoelens, met goede resultaten. (7)
wangen. De manier waarop ze het vertelde, verried mij
de genezende kern ervan terug in zijn hart of een
Je zou kunnen stellen dat het idee van spin al heel
dat de doos symbool stond voor alle beperkingen die
andere plaats in het lichaam brengen.
lang bestaat, en waarschijnlijk altijd zal blijven … zeker
ze zichzelf in de loop van haar leven had opgelegd.
als je weet hoe elektronen draaien rond de kern van
“Ik heb steeds het gevoel dat ik onder de radar leef en
Na enige tijd merkten we een patroon in de soorten
een atoom, de planeten van ons zonnestelsel rond de
dat ik lang niet alles uit mezelf en uit het leven haal,”
metaforische giften die de cliënten ontvangen, de kleur,
zon, de aarde om haar as, en de derwisjen in trance.
ging ze verder. “Ik besta, meer niet. Ik doe elke dag
de vorm en de algemene kenmerken ervan. Meestal
Dynamic Spin Release™ lijkt absoluut zinvol.
routineus wat van me wordt verwacht … Ik sta op, ga
zijn die voor de cliënt een speciale betekenis heeft:
Verwijzingen
gewoon opnieuw.”
een diamant, een juwelenkistje een roos, …
(1) Introduction to Quantum Mechanics – 2de uitgave
werken, ga slapen en de volgende dag begint alles
blijkt de gift een of andere archetypische metafoor te
We werkten verschillende nieuwe technieken en/of variaties van bovenstaand proces uit. We hebben er al heel wat plezier aan beleefd, en ook onze cliënten lij-
door David J. Griffiths. (Prentice Hall Publishing,
“Je klinkt alsof je een zombiebestaan leidt. Ben je een zombie?” vroeg ik haar met een nieuwsgierige blik. Ze lachte en zei: “Nou ja, zo voel ik me soms wel... ik
2004.) (2) Conscious Events as Orchestrated Spacetime-
besta, maar dat is het zowat. Meer is er echt niet aan,
ken het leuk te vinden. Gisteren nog vroeg een cliënte
Selections door Stuart Hameroff en Roger Penrose.
zoals ik nu leef.”
me of ze een slecht gevoel dat ze had "tegen de wij-
(Journal of Consciousness Studies, 3:36-53, uitg. in
Ik hoopte dat ik met die schijnbaar dwaze vraag kon
zers in" mocht draaien!
helpen haar toestand te veranderen. En het leek te
1996) (3) Consciousness, the Brain, and Spacetime Geometry
werken, want ze werd meteen wat losser. Ik bracht ons
De "wetenschapper in mijzelf" werd nieuwsgierig waar-
door Stuart Hameroff. (Annals of the New York
gesprek terug op de geheimzinnige doos waarin ze leek
om dit proces zo goed werkte. Ik begon dus te lezen
Academy of Sciences, 929:74-104, uitg. in 2001)
te leven. Interessant was dat - toen ze vertelde dat ze
over kwantumspin en de biofysica van het menselijk
34
(4) The Holographic Principle Theory of Mind door Mark
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
het gevoel had in een doos te leven - ze met haar han-
N L P
I n n o v a t i e s
35
NLP Innovaties
staat voor verjonging, een nieuw begin en een diep-
De volgende maanden hoorde ik niets van haar. Ik
Noot: Sommige details in dit verhaal werden gewijzigd om
gaande zuivering van de geest.”
vroeg me af of onze “spin” enig verschil had gemaakt.
de privacy van mijn cliënte te beschermen.
“Mooi, dat is een prachtige metaforische gift voor jou
Tot ze me op een dag huilend opbelde. Ze was erachter
op dit moment in je leven. Zend de blauwgouden
gekomen dat haar man al een tijd een minnares had
Voetnoten
regendruppel nu op missie naar de buitenste randen
en was nu van plan bij hem weg te gaan. Hoewel ze
Six Blind Elephants: Understanding Ourselves and Each
van het universum om er alle helende kracht en wijs-
huilde, klonk ze levendiger en krachtiger dan ooit. Het
Other (Volume II) door Steve Andreas. (Real People
heid te verzamelen die hij maar kan vinden,” zei ik op
leek alsof ze eindelijk wakker was geworden en zich nu
Press, 2006) Metaphors of Identity, p. 246
een hypnotiserende toon.
echt bevrijdde uit de doos, ze was geen zombie meer.
Ibid, Six Blind Elephants (Volume II)
“Als de regendruppel terugkomt, zal hij je een nieuwe
Enkele weken later sprak ik weer met haar. Ze stond
Dynamic Spin Release and the Energy of Your Mind door
gift meebrengen of zal hij veranderen in een nieuwe
op het punt de echtscheiding aan te vragen en was
Kris Hallbom, NLP California -
den letterlijk de lijnen van een ingebeelde doos rond
helende metafoor die voor jou een bijzondere beteke-
hoopvoller dan ooit wat haar toekomst betrof. Ze had
http://www.nlpca.com/DCweb/Dynamic_Spin_Release.
zichzelf trok, om me duidelijk te maken wat ze bedoel-
nis heeft. Onthoud dat tijd simultaan is; die giften
een leuke flat gevonden en leek helemaal klaar voor de
de. Dat vond ik heel fascinerend. Ik had deze vrouw al
komen heel snel terug. Kijk nu dus voor je en vertel
grote verandering in haar leven. Ik vroeg haar of ze er
enkele keren eerder ontmoet en besefte plots dat de
me wat de nieuwe gift is,” zei ik. “Wel,” antwoordde ze
ooit aan gedacht had haar man te verlaten voordat ze
M.D. (Volume I) door Richard Bandler en John Grinder
doos een “beperkende metafoor” was. Of wat NLP-ont-
met een glimlach en een fonkeling in de ogen, “de
naar mij toe was gekomen. Daar had ze naar eigen
(Meta Publications, 1975).
wikkelaar Steve Andreas heel toepasselijk een “identi-
regendruppel is teruggekeerd met een gouden ei.” -
zeggen niet één keer aan gedacht. Hoewel ze een
teitsmetafoor” noemt.
“Aha, eieren zijn erg goed,” zei ik bevestigend. “Ze
ellendig huwelijk had en hoewel haar man haar emo-
Heel wat metaforen zijn een onbewuste uitdrukking
staan niet alleen voor een nieuw begin en voor nieuw
tioneel misbruikte, was het idee om bij hem weg te
van iemands identiteit of van de relatie die iemand
leven, ze hebben ook een mooie, beschermende schaal
gaan nooit in haar opgekomen.
heeft tot de wereld. In het geval van mijn cliënte had
aan de buitenkant, waardoor je altijd veilig bent.”
de doos rechtstreeks te maken met haar grotere pro-
Ik moet toegeven dat haar besluit me verraste. In de
bleem, namelijk het onophoudelijke gevoel onder de
Net toen viel me op dat de spieren in haar gelaat
sessies daarvoor had ze nooit gesproken over relatio-
radar te leven en lang niet alles uit het leven en zich-
begonnen te ontspannen. Haar gezicht kreeg meer
nele problemen met haar echtgenoot. De gesprekken
zelf te halen. Ze zat bijgevolg letterlijk gevangen in
kleur en om haar lippen hing een zachte glimlach. Dit
gingen voornamelijk over haar neerslachtige gevoel
een doos en kon niet zien of ervaren wat de buitenwe-
was heel iets anders dan de nerveuze lach die ik daar-
niet gezien te worden en over hoe saai ze het leven
reld haar te bieden had – wat haar hopeloos en
voor zo vaak had gezien. Ik vroeg haar het gouden ei
vond. Pas toen ze de metafoor van het “leven in een
depressief maakte.
en de prachtige regendruppel goed te bekijken en wat
doos” aanhaalde, begreep ik hoe wanhopig ze werkelijk
Ik vroeg haar de metaforische doos rond zichzelf weg
glinsters aan de beelden toe te voegen. Ze koos voor
was. Ze maakte het ook erg duidelijk voor mij, door
te nemen en een meter of drie voor zich uit te schui-
romig witte glinsters en omringde daarmee het ei en
met haar vingers een denkbeeldige doos rond zichzelf
ven, zodat hij in de ruimte zweefde. Zodra ze de doos
de regendruppel.
te tekenen. Ze leefde dus al jarenlang in die doos, in
voor zich zag zweven, vroeg ik haar welke kant hij op draaide. Ze vertelde me dat hij met de klok mee draai-
“Strek nu je handen voor je uit,” zei ik, “en stel je voor hoe de regendruppel en het gouden ei met alle
die mate dat ze zich nauwelijks nog van de dingen
de, en trok een cirkelbeweging met haar vinger om te
glinstering terug naar je toe zweven en in je handen
buitenechtelijke relatie van haar echtgenoot niet eens
komen. Zodra je ze in je handen hebt, kan je al die
opmerkte. De liefdesbriefjes van zijn minnares liet hij
helende energie in je lichaam brengen, kan je de geest
gewoon rondslingeren in huis. Duidelijker dan dat was haast onmogelijk!
Ik zei haar dat het heel goed was dat ze kon zien in
en de essentie van het ei, de regendruppel en de witte glinsters elke cel van je lichaam laten binnendringen,
“Verander nu die richting en laat de doos zo hard als je
doorheen je hele DNA en je hele wezen.”
Pas toen ze haar beperkende metafoor wijzigde en in
kan tegen de wijzers van de klok in draaien, tot hij uit-
Terwijl ik dit zei, bracht ze haar handen naar haar
de andere richting liet draaien, kon ze duidelijk zien en
eenspat in duizenden kleine deeltjes die door de ruimte
borst alsof ze alles binnenhaalde, en ze raakte lang-
ondervinden wat er rondom haar aan het gebeuren
zweven. Zodra dat gebeurt, zal je zien hoe een grote
zaam in een diepe trance. Haar ogen vielen dicht en
was. Het was een echte openbaring. Ze wilde een
kosmische leegte al die deeltjes opzuigt... en waar de
haar hele lichaam werd zacht en ontspannen. Tijdens
nieuw leven, waarin ze niet alleen gehoord en gezien
deeltjes waren, zal gelijk een symbolische gift verschij-
haar hypnotische trance van de volgende 10 minuten
zou worden, maar waarin ze ook zelf zou zien en erva-
nen.” Daarna vroeg ik haar wat voor gift ze voor zich
bundelde ik alle helende metaforen van haar giften
ren welke prachtige geschenken het leven te bieden
zag.
samen met haar globale doelstellingen en haar droom
heeft. Ik had nog één gesprek met haar nadat ze bij haar
Met haar geestesoog liet ze de doos sneller en sneller
om veel meer uit zichzelf en het leven te halen.
draaien tot die inderdaad uiteenspatte in ontelbare
Toen ze uit de trance kwam, zag ze er heel anders uit
man wegging. Nog nooit in haar leven was ze zo geluk-
kleine stukjes. Zodra alle stukjes verdwenen waren, zo
dan toen ze voor het eerst mijn praktijk binnenstapte.
kig geweest. Ze had een sterkere band met haar doch-
vertelde ze, verscheen op de plaats van de doos een
Ze zag er werkelijk uit alsof ze iets had losgelaten,
ter, was enthousiast over de toekomst, en was duidelijk
blauwgouden regendruppel.
alsof ze iets groots had bevrijd. Haar gezicht was zach-
niet langer een zombie. Ze was nu net als de blauw-
“Wat betekent de blauwgouden regendruppel voor jou,
ter, haar ogen straalden, ze leek zich meer op haar
gouden regendruppel die ze van haar onbewuste had
en welke helende boodschap heeft hij voor jou?” vroeg
gemak te voelen in haar lichaam en was wezenlijk hel-
gekregen... haar geest voelde gezuiverd, haar leven
ik. Ze glimlachte minzaam en zei. “De regendruppel
derder.
verjongd!
36
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
Kristine Hallbom is medeoprichtster van het NLP Institute of California en een van de grondleggers en ontwikkelaars van Dynamic Spin Release™ en het WealthyMind™ programma. Kris wordt algemeen erkend om haar talent om complexe ideeën te vertalen naar praktische vaardigheden en om haar warme, toegankelijke stijl. Ze heeft cliënten gecoacht en begeleid in Europa, Zuid-Amerika, Australië, Canada en de Verenigde Staten. Ze is al sinds 1987 actief in NLP en Systemisch Denken, en heeft een diploma Psychologie en Talen.
bewust was en ze de overduidelijke en schaamteloze
tonen wat ze bedoelde.
welke richting de doos draaide, en ging verder:
html - (Burlingame, CA 2008) Patterns of the Hypnotic Techniques of Milton H. Erickson,
N L P
I n n o v a t i e s
Voor meer info en contact auteur: www.nlpca.com Contact vertaler: www.ape-translations.be
Kris Hallbom
37
NLP Innovaties
Hanneke van Tienhoven
Onmogelijke outcomes
De missie van het onderzoek is antwoord vinden op de volgende vragen:
NLP en Verwerken Ongewenste Kinderloosheid
•
Kunnen de verschillen in beleving tussen deze groepen ons iets leren over de verwerking?
•
Wanneer is voor ieder van deze groepen mensen “Ongewenste Kinderloosheid OK?”
•
Welk onderscheid is er in eigenschappen, emoties, gedachten en gedrag tussen mensen die hun
NLP is sterk in veranderen van een ongewenste toe-
Ervaring betrokkenen
Is er iets aan te doen met dat wondermiddel NLP zodat
Ongewenste Kinderloosheid al dan niet verwerkt
stand naar een gewenste toestand. In de loop der
Ongewenste Kinderloosheid wordt door velen als bij-
ongewenste kinderloosheid toch OK voelt?
hebben?
jaren heeft Hanneke van Tienhoven, andragologe,
zonder pijnlijk en soms als ondraaglijk ervaren. Kosten
Uit deze vraag zijn het onderzoek en de werktitel ont-
onderzoeker en NLP-trainster, samen met anderen,
nog moeite worden gespaard om medische vooruitgang
staan.
zich regelmatig afgevraagd hoe NLP kan bijdragen aan
bij voortplantingsproblematiek te boeken en zo paren
het verwerken van ongewenste kinderloosheid.
te helpen toch het zo gewenste kind te krijgen. Zodra
Het onderzoek: Is Ongewenst Kinderloos OK?
In 2006 is zij met een modelleringonderzoek* van start
het paar is uitbehandeld zonder het gewenste kind, is
Er zijn onder meer 21 gesprekken gevoerd met drie
ondersteund? Informatie over hoe de geënquêteer-
gegaan naar de ervaring en verwerking van kinderloos-
er vaak nauwelijks opvang. Overweldigende gevoelens
categorieën geïnterviewden:
den omgaan met ongewilde kinderloosheid.
heid. Met zowel een achtergrond als onderzoeker als
van onmacht en onstilbaar verdriet blijven over. Voor
1. mensen die ongewenst c.q. ongewild kinderloos zijn
vanuit eigen ervaring, kent zij maar al tegoed de com-
velen is dit een levenslang verdriet.
Het doel van het onderzoek: •
(OK),
Hoe kunnen ongewenst kinderloze vrouwen en mannen met de verkregen informatie worden
•
Wat kunnen we vrouwen en mannen qua interventies aanbieden, waardoor zij met nieuw vertrouwen
plexiteit van deze specifieke situatie. In onderstaand
Toch zijn er ook mensen die geen kinderen willen.
2. mensen die gewild kinderloos zijn (GK) zijn en
hun diepste verlangen een nieuw perspectief kun-
artikel presenteert Hanneke van Tienhoven je de eer-
Een aantal anderen accepteren na verloop van tijd hun
3. mensen die hun ongewilde kinderloosheid hebben
nen geven? Interventies op basis van inzichten en
ste uitkomsten van dit baanbrekende en unieke onder-
ongewenste kinderloosheid en zijn in staat een aange-
zoek. Baanbrekend en uniek omdat, naast de inhoude-
naam leven te leiden.
verwerkt (VK)
technieken vanuit NLP en Familie Opstellingen.
lijke sociaal-maatschappelijke problematiek, zij een NLP-methode aanreikt om om te gaan met een situatie
Wat kan NLP betekenen?
(en de bijbehorende emoties) waarin de gewenste toe-
NLP is sterk in veranderen van een ongewenste toe-
stand wegens ecologische redenen niet gerealiseerd
stand naar een gewenste toestand. Biedt NLP ook
kan worden.
mogelijkheden voor ongewenste kinderloosheid, waarbij we te maken hebben met een situatie waarin de gewenste toestand wegens ecologische redenen niet
Laatst was ik in de dierentuin. Bij de met uitsterven
gerealiseerd kan worden? Kunnen we een gewenste
bedreigde Amurberen (Ursus arctos lasiotus) was de
toestand formuleren en creëren, waarbij met behoud
volgende beschrijving te lezen: ”Voor nageslacht zor-
van de onvervulde wens een vervuld en gelukkig leven
gen is toch iets dat voor ieder willekeurig organisme is
leiden, tot de mogelijkheden behoort?
weggelegd. Iets wat in alle vormen van leven overal door de hele geschiedenis heen als vanzelfsprekend is.
De werktitel OK=OK
Voor de Amurberen is het niet zo vanzelfsprekend.”
Vanuit dit kader zijn wij(*) gestart met het modelle-
Voor veel mensen is het krijgen van nageslacht van-
ringonderzoek met de werktitel “OK=OK”.
zelfsprekend. Dwars door culturen en religies wordt
Hoe komen we aan deze titel?
vruchtbaarheid als waarde hoog aangeschreven. Dat is
Het onderzoek gaat over de verwerking van
toch waar het bij de voortzetting van het leven uitein-
Ongewenste Kinderloosheid. Afkorting: OK.
delijk om draait. Deze waarden en normen vertalen
OK is ook een stopwoord om aan te geven dat iets OK
zich even vanzelfsprekend in diepe individuele overtui-
is en aanvaard wordt.
gingen. Je hoort je voort te planten.
In eerste instantie lijkt dit vreemd. Ongewenste
In NLP termen zouden we kunnen spreken van filters
Kinderloosheid (OK) is toch per definitie, niet OK. De
die diep verankerd zijn.
persoon die ongewenst kinderloos is, is er niet OK
In de levenspraktijk blijkt het toch niet allemaal vanzelf
mee. Sterker nog ervaart het als niet OK omdat het
te gaan. Net als bij de Amurberen, zijn er mensen die
niet OK voelt. Waarom dan die werktitel OK=OK?
dit oer-vermogen missen of er gewoon in hun leven
De diepere gedachte achter het onderzoek is dat de
niet aan kinderen toekomen. Volgens de statistieken
resultaten er wellicht toe zullen leiden dat voor betrok-
hebben we het over het niet geringe aantal van 20%
kenen de ongewenste kinderloosheid OK is en aan-
van de mensen bij wie kinderen krijgen niet vanzelf
vaard wordt.
gaat.
De vraag is of dat haalbaar is.
38
I N z i c h t
w i n t e r
Ursus arctos lasiotus
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
39
NLP Innovaties
“Tegen wat voor (hinderlijke) emoties loopt iemand
Onderzoeksresultaten
met een contrastanalyse tussen Ongewenste
die Ongewenst Kinderloos is aan, waarbij hij/zij
Metaprogramma’s doelgroep OK
Kinderloosheid (OK), Gewenste Kinderloosheid (GK) en
zich niet OK voelt?”
•
De werkwijze bestaat uit een modelleringonderzoek
Verwerkte ongewenste kinderloosheid (VK).
•
•
Er is een contrast gemaakt tussen: -
de persoonlijke geschiedenis
-
de structuur van de subjectieve ervaring
•
“Welke emoties zijn innerlijke hulpbronnen voor
•
Doelgericht
Van niet OK naar wel OK gevoelens
•
Verschil
Aan de hand van de overige contrasten in
voelen?”
•
Mensgericht
Metaprogramma´s hebben we de volgende lijst van
“Wat is nodig om van hinderlijke (niet-OK-emoties)
•
Voelen
overwegingen om van niet OK- naar wel OK-gevoelens
te gaan naar emoties die innerlijke hulpbronnen
•
Aandacht op zelf
te komen.
•
Tussen de regels door
-
metaprogramma’s overtuigingen en waarden
-
strategieën
Kinderloos. Desondanks kun je je OK voelen over:
-
kwalitatieve vragenlijst.
–
jezelf
–
je omgeving/ anderen
vragen:
Zo neem je het niet persoonlijk op!
Reflectief/inactief
iemand die Ongewenst Kinderloos is, om zich OK te
-
Er zijn 21 interviews afgenomen met als onderzoeks-
zwangerschap of kinderen •
zijn?” Bij OK-emoties, ben je nog steeds Ongewenst
Desgewenst kun je een beroep doen op hulpbronnen:
Metaprogramma’s doelgroep GK •
Allemaal intern referentiekader
•
Hetzelfde
•
Willen voortdurend overtuigd worden
•
Geen voorkeursfilter voor mensen
–
innerlijk
•
Ze laten het verleden achter zich
–
bij anderen
•
Aandacht op zelf
Om welke hulpbronnen gaat het? Hoe kunnen we die
•
Tussen de regels door
verkrijgen?
Metaprogramma’s doelgroep VK
Het onderzoek leverde informatie op over hoe door
•
Zowel intern als beide
ongewenste kinderloosheid patronen ontstaan, die te
•
Ze zien de noodzaak tot keuze
maken hebben met de wijze waarop we met onszelf en
•
Hetzelfde met uitzondering
de buitenwereld omgaan.
•
Globaal specifiek
•
Gericht op mensen, deels taakgericht
De Metaprogramma’s
Tips
•
Zijn in 1x ergens van overtuigd
Op basis van de contrastanalyse hebben we ‘Tips om je
Het onderzoek betreft aspecten van de dieptefilters van
•
Spreken letterlijk
de triggers van verdriet en pijn. We onderzochten met
OK te voelen’, geformuleerd. Het is belangrijk hierbij te realiseren dat Metapro-
name de Metaprogramma’s. Interessant is het verschil
Opmerkelijke uitkomsten
gramma´s dieptefilters betreffen, die zich niet zomaar
in Metaprogramma’s bij verschillende emoties. Hoe
Op dit moment hebben we twee opmerkelijke verschil-
met een tip laten veranderen. Voor NLP-ers is het
worden de niet-OK-gevoelens getriggerd?
len waargenomen bij de door ons geïnterviewden.
gesneden koek dat voor het blijvend in de dieptestruc-
Welke verandering in metaprogramma’s is nodig om je
Opmerkelijke uitkomst 1
tuur wijzigen van de metaprogrammas, NLP-interven-
OK te voelen over: jezelf, je omgeving en anderen. En
•
Beslissingsfactor: voldoet wel/niet
ties kunnen worden ingezet. Zo wordt bijvoorbeeld
welke innerlijke hulpbronnen zijn nodig om je OK te
–
GK Hetzelfde
door Connirae en Steve Andreas in “Veranderen kan
voelen met je onvervulde wens? Welke interventies zijn
•
We zijn allemaal het zelfde
leuk zijn”, uitgebreid besproken hoe zowel een intern
nodig om deze innerlijke hulpbronnen te verkrijgen?
–
VK Hetzelfde met uitzondering
als een extern referentiekader kan worden geïnstal-
Kenmerken oftewel de metaprogramma’s (diepste fil-
•
We zijn het zelfde behalve dat ik geen kinderen heb
leerd. Een relevant voorbeeld van het veranderen van
ters) van de trigger, die eenmaal onderkend, al dan
–
OK Verschil
een metaprogramma is van vermijdend naar doelge-
Zij wel ik niet
niet in structurele samenhang (profiel) kunnen worden
•
veranderd met als gevolg dat een getriggerde niet-OK-
Opmerkelijke uitkomst 2
emotie een wel-OK-hulpbron-emotie kan worden.
•
richt te gaan. In plaats van te stellen wat je niet wilt kun je je afvragen wat je liever wel wilt bereiken.
Alle categorieën denken in Metaprogramma Regels:
Uit dit onderzoek blijkt het belang om het contrast van
mijn regels voor mij en mijn regels voor jou.
het gehele metaprofiel te bepalen. De combinatie van
Behalve de twee vrouwen die een adoptiefkind hadden. Zij waren aanwezig toen hun adoptief dochter aan het bevallen was. Zij hadden beiden als regel mijn jouw. Hun uitspraak: “Dat is haar leven. Het is haar zwangerschap. Het voelde goed om met haar mee te gaan.” Lerende van deze uitzondering, kwamen we op het idee om ter verlichting van de gevoelens te overwegen bij het metaprogramma regels van mijn-mijn naar mijn-jouw te gaan. •
Overweeg het alternatief: mijn regels voor mij en jouw regels voor jou!
•
40
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
Ik heb mijn leven als kinderloze en jij hebt jouw
N L P
I n n o v a t i e s
41
Noteer alvast in je agenda:
NVNLP Jubileumcongres
Puur NLP metaprogramma’s helpt de persoon beter te begrijpen
Jubileumviering
Als van daaruit de kritische driver wordt vastgesteld,
en ruim aanbod
veranderen.
NLP workshops &
Master met een zorgvuldig samengesteld interventiere-
Masterclasses NLP
wordt duidelijk dat als deze verandert de rest mee gaat De bedoeling is dat een geschoolde en ervaren NLPpertoire de ongewenst kinderloze hierin kan coachen. Onderstaande lijst met tips geeft concrete voorbeelden van wat de ongewenst kinderloze kan doen om deze metaprogramma’s op een eenvoudige manier te veran-
Hanneke van Tienhoven studeerde pedagogiek en andragologie. Ze is o.a. psycho-sociaal therapeut, coach, NLP-trainer en begeleider van Familie Opstellingen. In haar Centrum voor Groei en Ontwikkeling (GO) geeft zij NLP-opleidingen en werkt zij regelmatig met mensen die ongewenst kinderloos zijn. Ze is ervaringsdeskundige met ongewenste kinderloosheid en is gelukkig met haar twee geadopteerde kinderen en inmiddels twee kleinkinderen.
deren. Tegelijkertijd kan de lijst gebruikt worden als
Datum: zaterdag 29 mei 2010 10.00 – 17.00 uur
checklist en aandachtpuntenlijst bij professionele bege-
Voor meer info en contact auteur:
leiding van verwerking van ongewenste kinderloosheid.
www.go-centrum.nl / go-centrum@planet
NLP begeleiding We gaan ervan uit dat gerichte begeleiding bij het diepe proces van onmacht waar je doorheen gaat als je
Locatie: Hotel Bergse Bossen Traaij 299 3971 GM DRIEBERGEN
ongewenst kinderloos blijft, helend kan zijn. Een proces waar veel moed voor nodig is, en waarbij rapport en goede begeleiding een goede basis vormen voor verwerking. We zijn nog niet klaar met het uitwerken van de onderzoeksgegevens. Op de agenda staan onder meer het vergelijken van de structuur van de subjectieve erva-
Hanneke van Tienhoven
ring, de overtuigingen en de strategieën. Heb je belangstelling om met ons mee te denken in
www.nvnlp.nl
een interventiegroep begeleiding ongewenste kinder-
* In de onderzoeksfase heeft Rian van Tilburg als onder-
loosheid, neem dan contact met ons op.
zoeker een belangrijke rol gespeeld.
N L P
I n n o v a t i e s
43
NLP Innovaties
Karen Reichert
NLP en het genezen van meervoudige allergieën NLP wordt al jarenlang toegepast voor het genezen van
dat de allergie
allergieën. Er zijn talloze voorbeelden bekend van
hem/haar ook wat ople-
mensen die na één of twee gesprekken geheel allergie-
vert, kan de vraag
vrij zijn. De meeste voorbeelden vinden we onder de
gesteld worden of iemand
personen met een enkelvoudige allergie, bijvoorbeeld
ook bereid is om daar
hooikoorts of een allergie voor kat of hond. Deze aller-
afstand van te doen. Soms
voedsel,
rend. Deze positieve intentie ligt vaak op het vlak van
gebruiks-
zelfbescherming. Door het toepassen van de “six step
voorwerpen, cosmetica etc.
manier die wel handig of gepast is.
Deze cliënt
gieën zijn vaak te genezen door het toepassen van de
kan dat heel moeilijk zijn.
was in een
tegenvoorbeeld methode. Voor de meervoudige aller-
Met behulp van de criteri-
totaal isole-
gieën is dit meestal niet voldoende en is een bredere
umhiërarchie kan dan inzich-
aanpak nodig. Bij meervoudige allergieën is iemand
telijk gemaakt worden wat
voor meerdere stoffen allergisch; bijvoorbeeld voor
werkelijk belangrijk is.
ment geraakt als gevolg van deze
graspollen én huisstofmijt én huisdieren. Voor deze waarmee cliënten in vijf gesprekken geheel genezen
Stap 2: De tegenvoorbeeld methode
zijn. In onderstaand artikel geeft Karen Reichert, NLP
Als de cliënt de ziektewinst heeft
Master en Health Coach een uiteenzetting over de te
erkend en er afstand van heeft
meervoudige allergieën is een strategie ontwikkeld
reframing” leert de cliënt om zijn creatieve deel in te schakelen om de positieve intentie in te zetten op een
allergie. Ze kon
ten aangeven het gevoel te hebben onderdrukt te zijn. Deze thema’s kunnen liggen op allerlei gebied: proble-
eigen huis wonen
men met ouders, relatieproblemen, een laag zelfbeeld
omdat ze reageerde
etc. Het gevoel onderdrukt te zijn klopt met de constaleven helen” bij allergieën het ontkennen van de eigen
had een voedselintoler-
kracht als oorzaak beschrijft. Ook wordt daar de vraag
volgen stappen van deze nieuwe benadering.
kunnen nemen, kun je doorgaan met stap 2: de tegenvoorbeeld
voudige allergieën. Op basis van ervaringen met deze
methode. In deze methode wordt
cliënten heb ik uiteindelijk een succesvolle aanpak ont-
uitgegaan van de veronderstelling dat
werk regelmatig in contact
wikkeld om niet alleen enkelvoudige allergieën maar
een allergie een vergissing is van het
kwam met mensen die par-
antie en was als gevolg van het feit dat ze in haar
fum ophadden, ook nog
immuunsysteem. De tegenvoorbeeld methode wordt ingezet om deze vergis-
uit zes verschillende stappen.
sing te herprogrammeren. Bij meervou-
arbeidsongeschikt geraakt. Door de tegenvoorbeeld metho-
dige allergieën kan het gewenst zijn om
tering van Louise Hay die in haar boek “Je kunt je
verwerkt in meubels,
In mijn praktijk zie ik regelmatig cliënten met meer-
vooral ook meervoudige allergieën snel en effectief te
In gesprekken met cliënten met meervoudige allergieën komen vaak thema’s naar voren waarbij de cliën-
niet meer in haar
op chemische stoffen
helpen oplossen. Deze ontwikkelde strategie bestaat
Stap 4: Het onderzoeken van de oorzaak van de allergieën
gesteld: “Voor wie ben je allergisch?” Het sterkt mijn overtuiging dat het gevoel van onderdrukking een belangrijke oorzaak is voor het ontstaan van meervoudige allergieën, misschien zelfs wel de belangrijkste. Vrijwel altijd geven cliënten bij het bepalen van hun doel in het eerste gesprek aan dat “vrij zijn” en “vrijheid” voor hen belangrijk is. Op de vraag wat dat dan
de toe te passen op de MCS als
precies is, antwoorden cliënten dat het te maken heeft
geheel en dus niet op elke allergie
met een gevoel van onafhankelijkheid, zelf beslissingen
Stap 1: Het onderzoeken van de ziektewinst
de tegenvoorbeeld methode op elke allergie afzonderlijk toe te passen.
afzonderlijk, verdwenen toch àlle
kunnen nemen en doen wat ze zelf willen.
Hoe vreemd het ook lijkt, mensen met meervoudige
Meestal kan de cliënt echter zijn allergie
allergieën.
Een “re-imprint” of “change personal history” kunnen
Stap 3: Contact maken met het deel dat verantwoordelijk is voor de allergieën
van onderdrukking weg te nemen.
allergieën halen hier vrijwel altijd voordelen uit. Ik ont-
met één noemer beschrijven en is het
dekte in de gesprekken met cliënten dat ze weliswaar
voldoende om de methode slechts één
als veranderingstechniek worden ingezet om het gevoel
zeiden dat ze alleen maar last hadden van de aller-
keer toe te passen.
gieën en er graag van af wilden, maar dat de aller-
Heel belangrijk bij het toepassen van de
gieën wel degelijk iets opleverden. Deze zogenaamde
tegenvoorbeeld methode is om te bena-
Stap 5: Het werken aan een positief zelfbeeld
ziektewinst kan variëren van dingen niet te hoeven
drukken dat het immuunsysteem een
Allergieën worden als lastig erva-
Belangrijk aspect in het genezingsproces is het hebben
doen, zoals bijvoorbeeld schoonmaken, het genieten
vergissing heeft gemaakt. Het effect op
ren en cliënten geven aan dat ze
van een positief zelfbeeld. Cliënten met een negatief
van bepaalde privileges binnen gezin of werk, het zich
de cliënt is dat ze een reframe krijgen
er vanaf willen. Door contact te
zelfbeeld twijfelen aan hun zelfgenezend vermogen.
wentelen in de slachtofferrol of het ontlenen van status
van wat er in hun lichaam gebeurt: “ik
maken met het deel dat verant-
Daarom stel ik altijd de vragen ontwikkeld door Robert
aan een allergie; “ik ben voorzitter van de patiënten-
ben allergisch/allergiepatiënt”(identi-
woordelijk is voor de allergieën en
Dilts, om te onderzoeken of er nog belemmeringen zijn
vereniging”. Wat de ziektewinst is en in welke mate
teitsniveau) wordt omgezet in “mijn
te onderzoeken wat de positieve
om te genezen. Deze vragen zijn:
deze aanwezig is, verschilt van persoon tot persoon.
immuunsysteem heeft een vergissing
intentie is, ontstaat bij cliënten
- Is het mogelijk om te genezen?
Feit is wel dat ik merkte dat iedere cliënt ziektewinst
gemaakt” (vermogen- of gedragsni-
het besef dat allergieën een
- Is het mogelijk voor mij? - Past het bij mij?
heeft en dat het confronterend kan zijn om zich dat te
veau).
wezenlijk onderdeel van henzelf
realiseren. Toch is het onder de aandacht brengen van
Een mooi voorbeeld van een meervoudi-
zijn. Je kunt er dus niet “vanaf”,
ziektewinst een wezenlijk onderdeel van het genezings-
ge allergie waarop deze methode is toe-
maar wel op een andere manier
- Verdien ik het? Deze vragen geven inzicht in de overtuigingen van de
proces. Het is het bewust maken van een onbewust
gepast is een cliënt met multiple chemi-
hun positieve intentie laten uitdra-
cliënt. Als de vragen niet met een volmondig “ja”
patroon, dat genezing in de weg kan staan als er geen
cal sensibility (MCS), een allergie voor
gen. Het onder ogen zien van de
beantwoord kunnen worden, is het belangrijk om de
aandacht aan wordt besteed. Pas als iemand erkent
allerlei chemische stoffen te vinden in
positieve intentie is heel verhelde-
belemmerende overtuigingen op te sporen en er een
44
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
45
NLP Innovaties
veranderingstechniek op toe te passen. Pas als iemand
boos zijn op zichzelf. Die boosheid kan voortkomen uit
De praktijk wijst uit dat bovenstaande stappen in
de vragen congruent met “ja“ beantwoordt, heeft dat
het feit dat ze zich jarenlang hebben laten beperken
ongeveer vijf gesprekken worden doorlopen. Bij alle
een helend effect op het zelfbeeld. De overtuigingsver-
door de allergieën én het besef dat de allergieën een
cliënten zijn de allergieën dan volledig verdwenen. Een
anderingstechniek of “Mandala of being” van Richard
lichamelijke uiting zijn van een geestelijke oorzaak:
heel enkele keer komt het voor dat een cliënt na ver-
Moss zijn hier effectieve technieken gebleken, evenals
“het zit dus toch tussen de oren”. Dit besef leidt wel
loop van tijd toch weer klachten krijgt, al zijn die dan
het werken met de metastructuur van een overtuiging.
eens tot gevoelens van zich schuldig voelen. Het is
aanzienlijk minder dan voorheen. Op zo’n moment pas
belangrijk om de cliënt dan zichzelf te laten vergeven
ik de methode van Suzi Smith toe: “communiceren met
door het toepassen van het vergevingsmodel. Ook “life
je symptomen”. De cliënt krijgt dan inzicht in de oor-
reframing” kan hier een goede methode zijn; door de
zaak van de klachten en kan daar meestal op eigen
Stap 6: Vergeven van zichzelf en anderen In mijn praktijk als NLP Health coach heb ik ervaren
cliënt te laten inzien wat de allergieën hem/haar opge-
kracht mee uit de voeten om het zelfgenezend vermo-
dat vrijwel alle cliënten met meervoudige allergieën,
leverd hebben of welke positieve betekenis ze aan
gen weer op gang te helpen. De volgorde van de stappen wordt bepaald door wat de
het nodig hebben om vergeving te schenken.
zijn/haar leven hebben gegeven, kan het inzicht ont-
Vergeving maakt een wezenlijk onderdeel uit van het
staan dat “het ergens goed voor is geweest”.
cliënt aangeeft, met uitzondering van de eerste stap,
genezingsproces. Gevoelens van wrok maken dat er
Als er nog gevoelens van boosheid of wrok zitten die te
waarmee je begint. In het hele proces is het aansluiten
Karen Reichert is van huis uit trainer en coach op het gebied van managementvaardigheden, communicatievaardigheden en klantgerichtheid. Ze volgde de NLP-Practitioners- en Masteropleiding en Health Certification Training. In het bedrijfsleven traint en coacht ze medewerkers op alle niveaus. De focus ligt daarbij op het ontwikkelen van talenten, het gezond laten functioneren van mens en organisatie en het voorkomen of snel oplossen van ziekteverzuim. In haar eigen praktijk behandelt ze mensen met gezondheidsklachten op allerlei gebied. Ze is gespecialiseerd in het oplossen van meervoudige allergieën.
belemmeringen zijn, waardoor mensen niet volledig
maken hebben met significante anderen in het heden
op en begeleiden van de cliënt belangrijker dan het in
“vrij” kunnen zijn. Vergeving kan liggen op twee vlak-
of verleden, is het belangrijk om hen ook te vergeven.
bovengenoemde volgorde toepassen van het stappen-
www.humancapital-ta.nl
ken; vergeven van zichzelf en/of het vergeven van
Pas als dat gebeurd is ervaren mensen daadwerkelijk
plan.
[email protected]
anderen. Vergeving van zichzelf is nodig als cliënten
het gevoel van "vrij zijn” of “vrijheid”.
Voor meer informatie en contact auteur:
Karen Reichert
Literatuur: -
Derks, Lucas & Hollander, Jaap Essenties van NLP, Servire, 1996
-
Dilts, Robert Coachen vanuit een veelzijdig perspectief, Andromeda, 2008
-
Dilts, Robert & Bacon, Deborah Identity coaching: Sponsoring transformational change, Dilts & Bacon, 2005
-
Hay, Louise
-
Liekens, Paul
-
Moss, Richard,
Je kunt je leven helen,De Zaak, 2001 NLP en allergie, Ankh-Hermes ,2001 The Mandala of being: Discovering the power of awareness, New world library, Novato, 2007 -
Smith, Suzi Communicating with your symptoms: getting answers from Within (cd), Ponderosa, 2004
46
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
47
NLP Innovaties
Food for NLP-thoughts
redactie INzicht
Neusgaten zijn elkaars rivalen
ontwikkeld om stemgeluiden heel snel en efficiënt te
onbewuste activiteit te meten, kreeg linkeroog een
neus een vieze geur (bv. vis of koeienpoep), of een
Wanneer beide neusgaten een andere geur aangebo-
verwerken.”
oranje gezicht of huis te zien met een groene omge-
lekkere geur (bv. perzik of citroen) aangeboden.
den krijgen, ontstaat er een duel.
Meer info: www.psy.gla.ac.uk
ving, en het rechteroog een groen gezicht of huis met
Anderhalf uur later kregen ze hetzelfde plaatje te zien
Ons linker- en rechteroog nemen normaal gesproken
Bron: Nu.nl, 29-10-09, Dennis Rijnvis
een oranje omgeving. Bewust zagen ze daardoor alleen
maar met een andere geur.
een geel vlak, maar elk oog afzonderlijk zag de groene
Bij aanbieding van het plaatje, een week later, bleken
of oranje afbeelding.
de proefpersonen deze vaker te associëren met de eer-
de beelden totaal verschillend zijn? Uit onderzoek is
Gesnapt: Bewustzijn, Bewuste blik is zichtbaar in het brein
Dit trucje stelde de onderzoekers in staat om met een
ste geur (50%) dan met de tweede geur (35%). Als de
gebleken dat je dan gaat switchen tussen de twee
Iedereen weet uit eigen ervaring hoe het voelt om je
hersenscanner te kijken naar het verschil in activiteit
eerste geur vies was, was dit effect groter (56% vs.
afbeeldingen. Ook tussen de oren bestaat deze rivali-
ergens bewust van te zijn. Maar wat gebeurt er in de
bij bewust en onbewust kijken. Bij onbewuste waarne-
29%).
teit. En nu hebben onderzoekers in Houston het feno-
hersenen, bijvoorbeeld als je bewust ergens naar kijkt?
ming van de plaatjes was de hersenactiviteit elke keer
Maar waar het om ging was de activiteit in de herse-
meen voor het eerst ook aangetoond bij de neusgaten
Elke keer hetzelfde, ontdekten Amerikaanse weten-
anders, maar bij bewust kijken elke keer hetzelfde.
nen, daarom werden de plaatjes in een hersenscanner
(Current Biology, 29 september).
schappers.
Een bewuste actie is daardoor herkenbaar in het brein.
aangeboden. De onderzoekers vergeleken de hersenpa-
Bij de gelijktijdige aanbieding van twee geuren aan de
Het bewustzijn is en blijft een groot raadsel. Je moet
Dat geeft onderzoekers een handvat om vast te stellen
tronen die te zien waren bij associaties met de eerste
verschillende neusgaten, namelijk rozengeur en die van
heel hard zoeken om een wetenschapper te vinden die
of iemand bij bewustzijn is. Schurger hoopt dat zijn
geur en associaties met de tweede geur. De associaties
een stift, bleken proefpersonen de twee geuren afwis-
bereid is om te beweren dat we zelfs maar in de buurt
onderzoek het mogelijk gaat maken om vast te stellen
met eerste geuren brachten veel meer activiteit in de
twee net iets andere beelden waar, waarna er in de hersenen één plaatje van wordt gemaakt. Maar wat als
selend waar te nemen. Het brein kan op één moment
van een verklaring zijn voor dit fenomeen.
of mensen die onder narcose of in coma liggen alweer
hippocampus en de amygdala te weeg, twee gebieden
maar aan één van de twee aandacht schenken. Op het
Maar er wordt wel hard aan gewerkt, en met resultaat.
bij bewustzijn aan het komen zijn, ongeveer zoals de
die met geheugen en emotie te maken hebben. Vroege
gebied van de zenuwcellen, maar ook in de hersenen,
Het wordt bijvoorbeeld steeds duidelijker wat er in je
Argentijnse blaastest (http://noorderlicht.vpro.nl/arti-
geuren hebben in de hersenen dus een specifiek
treedt er voor de ene geur gewenning op, waardoor de
hoofd gebeurt als er zich bewuste processen afspelen.
kelen/42514184/) dat ook doet. Maar voor mensen die
patroon van hersenactiviteit. Opvallend genoeg is het
andere geur opeens weer sterker binnenkomt.
Zo beschreef Raphaël Gaillard eerder dit jaar hoe
zijn geïnteresseerd in het probleem van het bewustzijn,
patroon bij vieze geuren en lekkere geuren hetzelfde
De onderzoekers waren zelf nogal verrast door de
bewust kijken leidt tot de integratie van verschillende
is dit onderzoek ook zonder zijn praktische toepasbaar-
en even sterk.
sterkte van het effect, ze hebben het de naam ‘binara-
hersendelen. Verschillende processen gaan dan syn-
heid al interessant genoeg. Het licht namelijk weer een
Om te kijken of geluiden ook voorkeursbehandelingen
le rivaliteit’ gegeven.
chroon lopen en zetten weer ander hersendelen aan tot
tipje van de sluier op van het mysterie dat bewustzijn
krijgen deden de onderzoekers hetzelfde testje ook
Bron: Noorderlicht.vpro.nl, 20-8-‘09, Susanne Linssen
extra activiteit.
heet.
met geluid. Ze boden weer plaatjes aan en lieten ver-
Aaron Schurger borduurde samen met een aantal colle-
Meer info: Aaron Schurger e.a., ‘Reproducibility distinguis-
volgens nare geluiden (krijtjes op het bord, een dril-
Stem dringt binnen 0,2 seconden door tot brein
ga’s voort op dit gegeven, en ontdekte dat er elke keer
hes conscious from nonconscious neural representations’,
boor) of mooie geluiden (een warm gitaargeluid en een
hetzelfde in je hoofd gebeurt als je meerdere malen
in Science, 13-11-'09
waterval) horen. Ook hier kozen de proefpersonen een
AMSTERDAM – Het brein reageert effectiever op men-
bewust ergens naar kijkt. Kijk tien keer naar het eerste
Bron: Noorderlicht .vpro.nl, 13-11-’09, Bouwe van Straten
selijke stemmen dan op andere omgevingsgeluiden.
plaatje naast dit artikel, en de hersenactiviteit – in je
Dat hebben Schotse onderzoekers vastgesteld met een
temporale kwabben, om precies te zijn – is tien keer hetzelfde. Logisch, denk je dan in eerste instantie. Je
De geur van oma’s koekjes: Vroege geuren worden in het brein gekerfd
mee associeerden. Maar in de hersenscanner was daar
experiment. De wetenschappers van de Universiteit van Glasgow lieten 32 vrijwilligers luisteren naar men-
ogen krijgen elke keer dezelfde informatie binnen, dat
Wetenschappers in Israel hebben ontdekt dat vroege
den. Er is dus wel degelijk een stempel in de hersenen
week later vaker een eerste geluid dan een tweede geluid wanneer ze gevraagd werd waar ze een plaatje niks van te zien, er werd geen extra activiteit gevon-
selijke stemmen en andere omgevingsgeluiden zoals
moet bijna wel tot overeenkomstige hersenactiviteit
geuren in de hersenen een voorkeursbehandeling krij-
die ervoor zorgt dat eerste geuren ruim baan krijgen.
het gefluit van vogels. De proefpersonen hadden alle-
leiden. Maar dat hoeft helemaal niet. Want als je onbe-
gen. Of ze vies of lekker zijn, dat maakt niet uit. Voor
In dit onderzoek werd het bij volwassenen aangetoond,
maal een kapje op waarmee door middel van een EEG
wust een aantal malen naar hetzelfde object kijkt, dan
geluid gaat de voorkeursbehandeling niet op.
maar de onderzoekers denken dat voor geuren uit de
werd gemeten hoe snel en hoe sterk hun hersenen op
leidt dat niet elke keer tot dezelfde activiteit in het
De geur van cake die in de oven staat. Van een bitter
kindertijd hetzelfde geldt. Dergelijke hersenstempels
de geluiden reageerden.
brein.
hoestdrankje. Iedereen kent geuren uit zijn jeugd waar
zouden kunnen helpen bij het vinden van manieren om
Uit het onderzoek bleek dat het menselijk brein binnen
Hoe kwam Schurger daar achter? Je kunt moeilijk
je een heel goede of juist slechte herinnering aan hebt,
vroege herinneringen te wissen die traumatisch zijn.
0,2 seconde reageert op stemgeluiden. De reactie die
tegen iemand zeggen: kijk eens een paar keer onbe-
het staat ook wel bekend als het Proust fenomeen. De
Meer info: The Priviliged Brain Representation of First
in de hersenen van de proefpersonen werd gemeten,
wust naar een plaatje. De onderzoekers gebruikten een
geuren lijken een voorkeursbehandeling te krijgen in je
Olfactory Associations, Yeshurun e.a. Current Biology,
was na het horen van een stem veel krachtiger dan na
leuk foefje om dat probleem te omzeilen. In het kort
geheugen.
17 november, 2009.
het horen van andere omgevingsgeluiden.
komt het erop neer dat je het linker- en het rechteroog
Eerder onderzoek wees al uit dat eerste geuren mak-
Bron: Noorderlicht.vpro.nl, 17-11-’09, Susanne Linssen
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in
twee identieke plaatjes voorschotelt, maar de kleuren
kelijker een herinnering tot stand kunnen brengen dan
Horen met de huid
het wetenschappelijk tijdschrift BMC Neuroscience.
van het tweede plaatje precies omgedraaid zijn ten
geuren die later volgen. Onderzoekers aan het
Volgens de onderzoekers worden stemgeluiden waar-
opzichte van de eerste. Bewust denk je dan een een-
Weizman Institute of Science in Israel wilden wel eens
Horen doen we niet alleen met de oren, maar doen we
schijnlijk sneller verwerkt door het brein als gevolgd
kleurig vlak te zien. Maar onbewust heb je de plaatjes
weten of dit ook echt in de hersenen te zien was. Of er
ook met de huid, blijkt uit Canadees onderzoek met
van de menselijke manier van communiceren.
wel degelijk waargenomen.
voor sommige geuren een soort stempel wordt achter-
luchtstroompjes en een koptelefoon. Ook bij het ver-
“De sociale interacties van mensen zijn afhankelijk van
De onderzoekers lieten de proefpersonen tekeningen
gelaten met “vroege geur: voorrang”. Ze beschrijven
werken van geluid blijkt het brein een echte multitas-
gezichtsuitdrukkingen en stemgeluiden”, zo verklaart
zien van een gezicht en van een huis. Om de hersenac-
hun bevindingen in Current Biology.
ker. Je staat met de buurman bij de voordeur te klet-
onderzoeker Ian Charest op nieuwssite Physorg.com.
tiviteit bij bewust kijken te meten, lieten ze beide ogen
De onderzoekers boden proefpersonen een neutraal
sen. "Poeh", klaagt deze. "De haren van mijn .... wor-
“Daarom heeft ons brein waarschijnlijk het vermogen
van de proefpersonen hetzelfde plaatje zien. Om de
plaatje aan. Vervolgens kregen ze via een buisje in de
den zo lang." Wat zei hij nou? 'Paard' of 'baard'?
48
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
49
NLP Innovaties
Food for NLP-thoughts
redactie INzicht
Als je iets dichter op je buurman had gestaan, had je
Geld maakt minder gelukkig dan therapie
terwijl vrouwen meer letten op het welzijn van enkel
misschien kunnen voelen wat hij zei. Want uit onder-
MANCHESTER - Het geld dat je besteedt aan loterijlo-
de kinderen. Onderzoekers kwamen tot deze conclusie
'Angstige herinnering binnen zes uur te wissen'
zoek van de taalkundigen Bryan Gick en Donald Derrick
ten, zou je beter kunnen uitgeven aan goede psycholo-
door tests te analyseren waarbij onbewuste hersenacti-
AMSTERDAM – Angstige herinneringen kunnen met een
blijkt dat we niet alleen horen met de oren of met de
gische therapie, suggereren onderzoekers van de
viteit gemeten werd bij slapende mannen en vrouwen.
psychologische techniek binnen zes uur uit het geheu-
ogen (liplezen), maar ook met de huid.
University of Warwick en de University of Manchester.
Hieruit kwam eveneens naar voren dat vrouwen niet
gen van mensen worden gewist. Dat suggereert een
De mannen van de universiteit van British Columbia in
De onderzoekers bekeken de gegevens van duizenden
alleen vaker wakker worden dan mannen, maar dat ze
nieuwe studie van Amerikaanse wetenschappers.
Vancouver (C) lieten eerst een mannelijk proefpersoon
mensen die meededen aan een onderzoek naar hun
daarna ook moeilijk opnieuw inslapen.
De onderzoekers van New York University stelden een
series van de klanken 'pa', 'ta', 'ba' en 'da' op een
welzijn. Ze keken hoe dat veranderde wanneer ze psy-
Het onderzoek werd uitgevoerd met behulp van het
groep proefpersonen bloot aan lichte stroomschokjes
bandje inspreken. De klanken 'pa' en 'ta' zijn 'lucht-
chotherapie kregen en wanneer ze ineens veel meer
MindLab instituut en is onderdeel van een groter
en lieten hen tegelijkertijd enkele afbeeldingen van
klanken' waar bij de uitspraak een luchtstroompje vrij-
inkomen kregen, door een loterij of loonsverhoging.
onderzoek naar het belang van een goede nachtrust.
gekleurde vierkantjes zien.
komt. Bij de 'mondklanken' 'ba' en 'da' is dat niet het
Hieruit bleek dat 800 pond aan therapie even gelukkig
Hoeveel mannen en vrouwen voor deze resultaten
Al snel ontwikkelden de vrijwilligers een angstige her-
geval. Vervolgens lieten de taalkundigen geblinddoekte
maakt als 25.000 pond aan extra inkomen. Hiermee is
getest werden, is niet bekend gemaakt.
innering aan de afbeeldingen.
Bron: Nu.nl, 30-11-’09, Pauline van Lintel
De onderzoekers slaagden er vervolgens in om die
mannelijk en vrouwelijke proefpersonen in een geluids-
psychotherapie bijna 32 keer meer kosteneffectief, dan
dicht hok plaatsnemen. Die kregen een koptelefoon op
gewoon geld krijgen.
waardoor de klankenseries werden afgespeeld. Op het-
De laatste 50 jaar hebben verschillende landen enorme
zelfde moment blies een apparaat stroompjes lucht
economische vooruitgang geboekt, maar de nationale
langs hun huid. Dat apparaat was zo gebouwd dat het
gevoelens van geluk bleven hierbij ver achter. Het
We hebben er allemaal wel eens last van. Kinderen die
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in
de luchtwervelingen die geproduceerd worden bij 'pa'
belang van een goede mentale gezondheid wordt in
het bloed van onder de nagels halen of ouders die
het wetenschappelijk tijdschrift Nature.
angst uit het geheugen van de proefpersonen te wissen
Ouder met slecht werkgeheugen wordt sneller boos
door hen opnieuw te confronteren met de gekleurde vierkanten en de stroomschokjes achterwege te laten.
en 'ta' exact kan nabootsen.
onze samenleving nog flink onderschat, aldus de
helemaal niets kunnen hebben. Gevolg: een flinke
Het wissen van de angst lukte volgens de wetenschap-
De proefpersonen voelden luchtstroompjes in hun nek
wetenschappers. Terwijl psychotherapie een enorm
woedeuitbarsting. Alle negatieve emotie komt eruit.
pers alleen als een proefpersoon voor zijn tweede con-
en op de rug van hun hand, tussen duim en wijsvinger.
krachtig middel is om geluksgevoelens te verbeteren.
Onderzoek laat zien dat die negativiteit nauw samen-
frontatie met de gekleurde vierkanten de opdracht
Deze lapjes huid bevatten veel drukzintuigen en kun-
Overheden kunnen zich volgens de onderzoekers dus
hangt met de kwaliteit van het werkgeheugen.
kreeg om zijn angstige herinnering intensief te herbe-
nen dus goed luchtwervelingen waarnemen. Gick en
beter richten op het verbeteren van de zorg dan het
De wetenschappers (de psychologen Kirby Deater-
leven. Ook was de psychologische techniek alleen suc-
Derrick ontdekten dat de proefpersonen zeiden een
vergroten van de economische groei. Ook zou in
Deckard, Michael D. Sewell van het Virginia Polytechnic
cesvol wanneer de behandeling binnen zes uur na de
'luchtklank' te horen terwijl ze eigenlijk een 'mond-
rechtszaken beter therapie geboden worden, dan grote
Institute and State University, Stephen A. Petrill van de
angstige ervaring werd uitgevoerd.
klank' hoorden en een pufje lucht in nek of hand voel-
bedragen om het leed te compenseren.
Ohio State University en Lee A. Thompson van de Case
“Timing is veel belangrijker bij de controle van angst
den. De mannen en vrouwen hoorden bijvoorbeeld een
De uitkomsten van het onderzoek verschijnen in Health
Western Reserve University – Red.) volgden een aantal
dan we tot nu toe dachten”, verklaart hoofdonderzoek-
'ba' in hun koptelefoon, maar zeiden een 'pa' te horen,
Economics, Policy and Law.
moeders met een tweeling waarvan beide kinderen van
ster Elizabeth Phelps op BBC News. “Ons geheugen is
omdat hun huid een 'pa' voelde.
Bron: Nu.nl, 26-11-’09, © Gezondheidsnet
Blijkbaar verwerkt het brein geluiden op verschillende
hetzelfde geslacht waren. De moeder werd – met elk
meer gericht op de laatste keer dat we een herinnering
kind apart – in een frustrerende situatie gebracht.
beleefden, dan op wat er exact gebeurde op het
manieren en combineert het horen, zien en voelen,
‘Mannen horen baby’s niet huilen’
Daarnaast deden alle moeders een aantal tests waarin
moment zelf.”
concluderen de Canadezen. Deze ontdekking haakt
AMSTERDAM – Moeders die zich afvragen waarom zij ‘s
onder meer hun werkgeheugen op de proef werd
De onderzoekers hopen dat de psychologische techniek
mooi in op recent onderzoek van Takayuki Ito van
nachts altijd uit bed moeten wanneer de baby van zich
gesteld. Het werkgeheugen is het deel van de herse-
om angstige herinneringen te wissen uiteindelijk kan
Haskins Laboratories in het vakblad Proceedings of the
laat horen, krijgen van Britse onderzoekers het ant-
nen waarin informatie die tijdelijk nodig is om bepaalde
worden gebruikt bij de behandeling van trauma’s.
National Academy of Sciences. Ito vond dat we ook
woord: mannen horen het gehuil simpelweg niet.
taken te volbrengen, wordt opgeslagen. De resultaten
“Er is natuurlijk een groot verschil tussen angst in een
kunnen horen door de huid van het gezicht te vervor-
Onderzoekers ontdekten dat babygehuil voor (zelfs
laten zien dat de moeders met een slechter werkge-
laboratorium en posttraumatische stress”, aldus onder-
men. Bij de woorden 'head' of 'hat' worden er andere
sterk vermoeide) vrouwen het geluid bij uitstek is om
heugen sneller boos worden. Volgens de wetenschap-
zoeker Joseph LeDoux op Nature News. “Maar de her-
spieren in het gezicht aangespannen. Hoort een proef-
hen wakker te krijgen, maar dat het bij mannen niet
pers komt dat doordat zij minder goed in staat zijn om
senverbindingen die bij die twee ervaringen gebruikt,
persoon het woord 'head', maar trek je op zo'n manier
eens in de top-10 voorkomt. Wie een man wakker wil
hun emoties en gedrag in de interactie met hun kinde-
overlappen elkaar. Dat maakt onze studie erg rele-
aan zijn gezicht dat het in de 'hat'-stand staat, dan
krijgen doet er beter aan huilende wind na te bootsen
ren onder controle te houden. Ze kunnen die ‘taak’ die
vant.”
denkt de proefpersoon merkwaardig genoeg ook 'hat'
of het autoalarm te ontsteken. Ook een zoemende
ze op dat moment moeten volbrengen, niet goed aan.
Bron: Nu.nl, 10-12-’09, Dennis Rijnvis
te horen.
vlieg zou bij het mannelijke geslacht meer indruk
Volgens hen zou het goed zijn om ouderschapscursus-
Aantekeningen maken helpt niet altijd
Meer info: Bryan Gick & Donald Derrick, "Aero-tactile inte-
maken dan babygehuil. “De studie toont aan dat som-
sen aan te vullen met opdrachten die het werkgeheu-
gration in speech perception", Nature, 26 november 2009,
mige geluiden, een snurkende partner bijvoorbeeld,
gen van ouders verbeteren.
HEERLEN - De meeste mensen denken dat aantekenin-
Takayuki Ito, "Somatosensory function in speech percep-
door beide seksen hetzelfde ontvangen worden”, zegt
Meer info: www.psychologicalscience.org/
gen maken helpt om belangrijke informatie beter te
tion", Proc. Natl Acad. Sci. USA, januari 2009.
onderzoeksleider David Lewis tegen de Daily Mail.
Bron: Scientias.nl 3-12-09, Caroline Hoek
Bron: Noorderlicht.vpro.nl, 23-11-’09, Frederique Melman
“Terwijl andere geluiden, zoals huilende wind, mannen
50
kunnen onthouden. Maar dat is lang niet altijd het geval, zo blijkt uit onderzoek van Sandra Wetzels, die
bijvoorbeeld meer storen dan vrouwen.” Deze verschil-
vrijdag promoveert aan de Open Universiteit in
len tussen de beide geslachten zou te maken hebben
Heerlen. Wetzels deed experimenten onder groepen
met het oerinstinct: mannen zouden onbewust meer
studenten en scholieren. Ze concludeert dat alleen
gefocust zijn op gevaren die het hele gezin bedreigen,
degenen met een gemiddeld niveau van voorkennis
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
51
Mind-Body Connection
redactie INzicht
Masterclasses voor professionals en opleiding tot professional coach Professionals blijven zich ontwikkelen. Niet alleen door de aangescherpte eisen en het groeiend aantal methoden en inzichten, maar ook om zich te onderscheiden in het drukke werkveld. Masterclasses van de Life University dragen een kwaliteitsgarantie en staan onder supervisie van Alex J. Engel, oprichter van de NOBCO. Meerdere Masterclasses met supervisie leiden tot een volledige opleiding volgens de NOBCO/EMCC normen. Bij de Life University is er keuze uit een breed aanbod Masterclasses. Wij bieden methodieken, modellen en technieken voor professionele Coaching.
over een bepaald onderwerp baat hebben bij hun aan-
roep: Doellgg hes, c a o C , ellllloors Couns ers met g a Man achende o een c titude. at
De eendaagse Masterclasses vormen een ideale gelegenheid om bij te blijven of je te verdiepenn in je vak. Voor mensen met een begeleidend beroep een ideale gelegenheid om zonder trajecten dubbel te t moeten doorlopen, coachingsvaardigheden te verwerven. Door een systeem met niet persoonsgebonden abonnementen is het mogelijk de Masterclasses voordelig in te kopen. Kijk op de website www.lifeuniversity.nl Studenten schreven over de Life University ‘Een combinatie van een transparante opzet qua organisatie en inhoud vind ik een sterk punt.’
‘Heel praktijk en toepassinggericht.’
‘Praktisch, helder en vooral veel zelf ervaren en uitproberen. Goede antwoorden op vragen. Geeft voldoende inzicht en handvatten om snel mee aan de slag te gaan.’
‘De modulaire opzet van Life- ‘Een dag om nooit te vergeten. UUniversity niversity iiss eerg rg aaantrekkelijk. antrekkelijk. Goede uitleg en veel zelf doen, AAls ls jjee aals ls ccoach oach bbehoefte ehoefte praktijk blijft altijd de beste hebt om je rugzak verder te leermeester zo ook bij het vullen en op onderdelen je te volgen van een masterclass. verdiepen, dan is deze vorm Ga zo door.’ door.’ echt aan te raden.’
‘Uitnodigende bejegening van ‘Ik heb elementen daarvan organisatie en trainers.’ meteen in mijn praktijk toegepast.’
4 maart Succesfactoren in Coaching
24 september Succesfactoren in Coaching
5 en/of 6 maart Eclectisch werken
25 september Eclectisch werken
26 en/of 27 maart Provocatief coachen The Work (Byron Katie)
8 en/of 9 october Progressive Mental Alignment Stemgericht Coachen
23 en/of 24 april Spiral Dynamics Systemisch coachen
12 en/of 13 november Oplossingsgericht coachen
28 en/of 29 mei Enermations Zijnsgeorienteerde Coaching
10 en/of 11 december Executive Coaching Non-dualistisch Coachen
t O ken NOBC terclass as per M punten 4 PE e to
Na ratten blijken nu ook mensen speciale hersencellen
weten, of degenen die er juist al veel vanaf weten, zijn
te hebben die ons helpen navigeren.
er niet mee geholpen. Voor deze groepen kan het
Navigeren in een voor jou bekende ruimte doe je vaak
maken van notities zelfs nadelig werken, stelt de pro-
zonder er bij na te denken. Je weet, zonder te kijken,
movenda.
waar de tafel is. En je weet wat de afstand van de tafel
Mensen leren nieuwe dingen via hun werkgeheugen.
tot een ander punt is; daardoor loop je er niet steeds
Dingen die ze al weten liggen opgeslagen in het lange-
weer tegenaan. Uit onderzoek met ratten weten weten-
termijngeheugen. Bij het horen van nieuwe informatie
schappers dat hierbij, in knaagdieren tenminste, twee
worden bekende feiten uit het langetermijngeheugen
verschillende soorten hersencellen betrokken zijn. De
gehaald en naar het werkgeheugen gebracht. Wetzels
informatie waar voorwerpen in een bekende ruimte
heeft nu vastgesteld dat degenen die veel voorkennis
zich bevinden ligt opgeslagen in zogenoemde place
hebben genoeg hebben aan plaatjes om hun werkge-
cells. En de afstanden binnen een ruimte nemen ratten
heugen te activeren. Ze kunnen op die manier grote
waar met behulp van grid cells.
brokken informatie in één keer aan.
Voor het eerst is nu aangetoond dat mensen ook zulke
Mensen met een laag kennisniveau hebben brede,
gridcellen hebben, zo valt vandaag te lezen in Nature
algemene instructie nodig om iets nieuws te kunnen
neuroscience. Christian Doeller van het Londense
onthouden. Aantekeningen of plaatjes zijn voor hen
University College bekeek met behulp van een fMRI-
niet voldoende, aangezien hun voorkennis niet toerei-
scan de hersenactiviteit van proefpersonen die door
kend is. Deze personen hebben veel structuur nodig
een (virtuele) ruimte moesten navigeren. In een her-
om het hersenproces adequaat te laten verlopen.
sengebied dat te maken heeft met ons geheugen vond
Notities brengen hen juist in de war.
hij, net als eerder bij ratten, een groep cellen die in een heel specifiek patroon actief waren. Als je lijntjes zou trekken tussen de cellen vormen ze een grid, ofte-
Pubergedrag zit letterlijk tussen de oren
wel ruitjespatroon.
LEIDEN – Brommer rijden zonder helm, experimente-
Uit het eerdere onderzoek aan ratten bleek dat het
ren met drank en drugs, chatten terwijl je nog moet
ruitjespatroon een soort virtuele kaart is voor hun
leren voor een proefwerk - pubers zijn veel meer
omgeving. Elk punt binnen het grid correspondeert met
geneigd om risico's te nemen dan volwassenen. Dat
een (abstract) punt in de omgeving. Als een rat zo’n
verschil zit letterlijk tussen de oren, zo blijkt uit onder-
punt passeert, geeft de bijbehorende hersencel in het
zoek waarop psychologe Linda van Leijenhorst dinsdag
grid een seintje af. Bovendien zijn de afstanden tussen
promoveerde aan de Universiteit Leiden.
de hersencellen in het ruitjespatroon gerelateerd aan
In het puberbrein zijn de hersengebieden die gevoelig
de afstanden in de werkelijke omgeving. Op die
zijn voor beloningen, al sterk ontwikkeld.
manier, denken wetenschappers, helpen de gridcellen
De ontwikkeling van de hersengebieden die het gedrag
je met navigeren. En het mooie is: omdat de cellen
in toom moeten houden, loopt daarop achter.
overeen komen met abstracte plekken in je omgeving
''Jongeren zijn daarom sneller geneigd om risico's te
werken ze ook in het donker. En helpen ze je dus om
nemen. Ze zijn op zoek naar een kick en kunnen hun
midden in de nacht, zonder overal tegenaan te botsen,
eigen gedrag nog niet goed reguleren'', aldus de pro-
de weg van je bed naar de wc te vinden. In theorie
movenda.
dan.
Zij heeft dat onderzocht door met een zogeheten fMRI-
Meer info: www.nature.com/neuro/index.html
scanner de hersenactiviteit in kaart te brengen van
Bron: Noorderlicht 20-01-‘10, Nadine Böke
proefpersonen in verschillende leeftijdsgroepen, terwijl zij simpele gokspelletjes deden. Jongeren bleken veel gevoeliger te zijn voor het vooruitzicht van een mogelijke beloning. Op de scans was te zien dat dit komt doordat de hersenen van pubers bij het nemen van
11 en/of 12 juni Teamcoaching Groepsdynamisch coachen Opgave Opga pg ve en uitgebreide g info
Interne TomTom
tekeningen. Mensen die weinig van een onderwerp
Bron: telegraaf.nl, 15-01-‘10
‘De masterclass was goed. Prettige en deskundige trainers. Goede adequate literatuur te koop!’
Het Programma 2010
52
Food for NLP-thoughts
beslissingen anders functioneren dan die van volwassenen. Bron: Nu.nl, 19-01-’10, © ANP
www.lifeuniversity.nl www .llifeuniversity if i i y.nl nll I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
53
Redactie INzicht
Kunst van het Leven gecombineerd met ultieme Passie:
NLP-trainer vervult met “TRIBUTE TO LIFE” zijn grootste wens aan zijn andere passie: het financieel ondersteunen
Met de uitgave van deze CD heeft Peter zijn droom
van locale hulpvraag en bijdragen aan een aantal vrij-
gerealiseerd. Tevens zegt hij hierover: “NLP is de leer
willigerinitiatieven in zijn woonplaats ‘s-Hertogenbosch.
van levend en ervaringsgericht leren (modelleren), ik word blij als ik zie dat ik hiermee anderen aanzet om
Een jaar lang heeft hij al zijn vrije tijd doorgebracht in
na te denken over hun passie en daarmee de sleutels
een opnamestudio met 40 muzikanten, waaronder veel
van “Life Designing” aanreik. Het is geweldig om bezig
NLP cursisten, vrienden van vroeger en nu, professio-
te zijn met passie dat een spin-off in meer passie
nele muzikanten en zijn zoon.
krijgt. Muzikanten hebben elkaar binnen mijn project
Het doel was om een CD te maken van bewerkingen
ontmoet en zijn vaker met elkaar gaan samenspelen.
van bestaande liedjes die samen het concept van “De
Amateurs spelen samen met gelouterde professionals
Kunst van het Leven” vormen. Dit heeft hij bedoeld als
van o.a. Rowwen Heze en Heideroosjes. Ik heb mijn
voorbeeld van het vertalen van Passie in een Product.
zoon hiermee heel eenvoudig kunnen motiveren om
Peter zegt: “muziek is een van de meest pure uitings-
nog beter piano te leren spelen. Ik realiseer me dat ik
vormen, waarmee we als mens onze emoties en de
NLP, muziek en heel veel prachtige mensen een jaar
schoonheid van het leven uitdrukken”.
heb samengebracht waar iets moois uit ontstaan is. Des te mooier is het dan om dit non-profit initiatief af
Deze CD, met 14 mooie liedjes over de Kunst van het
te sluiten met een donatie aan goede doelen, waar die
Leven (songs van o.a. Elton John, Liesbeth List, Lenny
NLP gedachte ook leeft”.
Kravitz, Karin Bloemen, John Denver, Ramses Shaffy, The Who, Stevie Wonder en Stef Bos in een nieuw jasje gestoken en vol passie uitgevoerd) heeft inmid-
TRIBUTE TO LIFE van Peter Dalmeijer is te koop voor
dels het levenslicht gezien en is uitgegeven (en ver-
€15,00 (inclusief verzendkosten) via www.vidarte.nl
krijgbaar). De opbrengsten van de CD zullen naar lokale goede doelen gaan. De (juist) locale goede doelen die Peter voor de opbrengst van deze CD heeft uitgekozen, zijn hem uit het hart gegrepen en kunnen tevens op zijn coachende en ondersteunende support vanuit zijn NLP-gedachte: “Hiermee geven we de kunst van het leven weer aan Peter Dalmeijer, Coach en bovenal bevlogen en succes-
If my mind can conceive it, and my heart can believe it, I know I can achieve it.
anderen door die (vervolgens) hun dromen waar kun-
vol NLP-trainer, kent al jarenlang een grote passie: de
nen maken”, rekenen:
Liefde voor Muziek. In zijn trainingen maakte hij al
•
veelvuldig gebruik van muziek om met klanken, tekst en sfeer aan te sluiten op de onderwerpen van zijn
achterstandswijken hun hulpbronnen ontdekken en
training. Tevens is Peter coach van enkele Nederlandse
ontwikkelen dan ontdekken ze dat er veel meer is!
popgroepen en orkesten. Maar dat was niet genoeg. In
•
een ver verleden heeft hij zelf als bassist en gitarist
54
Een Lunchcafé, werkend met gehandicapten en minder validen. Ook hier gelooft men dat ieder
opgetreden met bandjes.
mens hulpbronnen heeft en leren verstandelijk
Toen Peter in 2008 vijftig jaar werd (een groot muzi-
gehandicapten hun zelfvertrouwen te vergroten en
kaal feest!) wilde hij zijn droom gaan realiseren om
Jesse Jackson
Een weekendschool voor achterstandskinderen met als basis de pure NLP gedachte: ‘als kinderen uit
samen met professionele muzikanten muziek te maken
nieuwe vaardigheden eigen te maken. •
Een museum dat door vrijwilligers wordt opgezet
en daarmee een groots effect bereiken:
en gefinancierd. Een groep ‘Bosschenaren’ die de
Niet meedingen naar Idols of X-factor maar: vanuit zijn
lokale cultuur en roots vastleggen en springlevend
passie iets moois realiseren dat ten goede zou komen
houden.
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
55
Boekenrubriek ADHD
traal – het werken aan de ervaring van het eenzijdig alleen maar denken (“m’n hoofd zit zo vol”) –neocortex
Hoe haal je het uít je hoofd?
activiteit – of juist alleen maar voelen (“zo verward”) – het limbische systeem – naar meer evenwicht in die
Auteur: Uitgever: ISBN: Prijs: Verkrijgbaar:
twee systemen door actief kinesthetisch ervaren in je
Cathelijne Wildervanck Scriptum 9789055946822 € 18,95 Reguliere boekhandel
lichaam, hoe dat voelt, waar de pijnzone zit en hoe je deze kunt verminderen door actieve imaginatie (“de steen in m’n buik krijgt minder scherpe uitsteeksels, ik laat hem weggaan”) en submodaliteiten verandering. Op de laatste NVNLP dag hebben Cathelijne en onder-
recensent:
getekende een workshop over deze vorm van omgaan
Frederik van Meeteren
met psychische klachten gehouden en het was een NLP en GGZ, dat zijn tot nu toe niet de beste vriend-
genoegen om haar haar ideeën en ervaringen te horen
jes. Is de NLP ooit begonnen als een zoveelste vorm
uitdragen. Toegepaste NLP, oplossingsgericht werken,
van psychotherapie – vrij snel daarna ontwikkelden de
systemisch werken voor de GGZ, daar zullen we nog
NLP trainers zich in de richting van het bedrijfsleven en
veel meer mee gaan beleven! Zo overwegen wij een
het coachen van werknemers naar betere prestaties en
training aan te gaan bieden, speciaal voor werkers in
de psychisch zieke medemens als onderwerp voor NLP
de GGZ, om ook in de dagelijkse praktijk e.e.a. te kun-
Cathelijne Wildervanck
hulpverlening bleef vooral buiten schot. Anderzijds lijkt
nen gaan toepassen. Overigens: een interessante ver-
effectiever al die lange wachtlijsten en verstoppende
het er nog steeds op dat “het bolwerk van de beterwe-
zuchting van één van de workshopdeelnemers, werk-
eindeloos afhankelijk makende behandelsessies.
ters” (de term is de titel van een boek uit 1970 over
zaam in de GGZ, dat deze het niet toegestaan werd
Waarmee misschien ook nog al die dure voorgeschre-
medische ethiek van Rudie van den Hoofdakker, zelf
om NLP toe te passen op de patiënten. Hoezo, niet
ven medicijnen óók overbodig of - op zijn minst - veel
psychiater en beroemd dichter onder de naam Rutger
mogen toepassen? NLP gaat over effectief communice-
lager gedoseerd kunnen worden. Dus werkt het ook
Kopland), al die dokters en paramedici dus, weinig
ren en het lijkt mij onmogelijk om NIET met je cliënt,
nog kostenbesparend!
moeten hebben van de NLP methodieken. NLP-trainin-
patiënt, klant te communiceren. Dus màg je best vra-
gen voor huisartsen worden mondjesmaat bezocht en
gen (doorvragen graag) wààr de pijn zit, hoe die voelt
mijn eigen beroepsgroep, de psychiaters, lijken voorlo-
en wàt de ander daar mee doet. En wat hij/zij ver-
pig zo vol van hard werken in de grote GGZ instituten
ADHD, de stand van zaken in Nederland.
wacht van beter worden. Wat hij /zij zou willen! Waar
en streven naar carrière maken in het management,
Onze werkelijkheid is dat we een hausse aan aanvra-
hij/zij naar toe wil. En hoe hij/zij zelf zal voelen dat het beter gaat! Is dat niet wat anders dan alleen maar vra-
dat het leren van de NLP methodieken voorlopig buiten
gen naar erkende diagnoses te verwerken krijgen
hun interesse valt. (Dat is best jammer, vooral omdat
waarbij het doel vooral een is waar afhankelijkheid van
gen naar “de kroniek van de dagelijkse gebeurtenis-
zoveel psychiaters zich verder willen bekwamen in het
de hulpverlener, diens medisch oordeel en macht om te
sen” en of je cliënt wel-of-niet met de buurvrouw op
management en dan helemáál veel zouden kunnen
beslissen wel/niet recept mee, wel/niet aanvraag voor
dinsdagmiddag koffie heeft gedronken? Mag je die
leren over effectief communiceren!)
PGB (geld!) centraal staat. Zoveel tijd als er besteed
besmettelijke gezondheidsverwachtingen introduceren
Het is daarom met groot plezier dat ik bovenstaand
wordt aan geprotocolleerde diagnose onderzoeken, zo
en samen met je klant nieuwe wegen gaan zoeken? Of
boek van harte aanbeveel voor iedereen die zich met
weinig tijd blijft er over voor behandeling. Immers: de
alleen maar vragen of de voorgeschreven pillen goed
de psychiatrische ziekte AD(H)D bezighoudt, zowel
ADHD “ziekte” is een levenslange handicap en de lijder
gewerkt hebben? Daar zit hem de uitdaging! Moet je
beroepsmatig als wellicht in het privé leven. Een boek
daaraan moet er mee leren leven! Tot zover de officiële
dat dan “NLP” noemen? Oplossingsgericht werken mag
als weerslag van jarenlange ervaring met GGZ proble-
gang van zaken in de meeste reguliere GGZ instellin-
ook! Een mooi onderwerp dus voor die training voor
matiek, vooral toegespitst op de hype ADHD en met
gen (sommigen heten nog RIAGG, de meesten hebben
GGZ-werkers: “hoe ga je om met je NLP in je werk?”.
een originele NLP aanpak. Een “echte” DSM-IV TR clas-
inmiddels andere fancy namen gekregen als gevolg van
Met heel veel plezier, instemming en bewondering heb
sificatie (314.xx) en dan een veel bredere aanpak dan
de zoveelste fusie!).
ik dit boek gelezen. Dit boek verdient een ereplaats in
Concerta) en verder maar doorploeteren met je handi-
Cathelijne Wildervanck schrijft in haar boek (in lees-
psychiaters, psychologen, SPV-ers en maatschappelijk
alleen medicatie (Methylfenidaat, zoals Ritalin en
Correspondentie:
[email protected]
de boekenkast van iedere serieuze GGZ hulpverlener:
cap. Tenminste, dàt is wat de “reguliere” psychiatrie de
baar Nederlands voor iedereen!) wat zij te bieden heeft
werkenden. Dit boek zou een inspiratiebron moeten
patiënten te bieden heeft – en verdere begeleiding –
voorbij de AD(H)D diagnose en medicatie. Eigenlijk
gaan worden om de AD(H)D teams bij iedere PsyQ of
naast de medicamenteuze therapie – beperkt zich
interesseert haar de hele diagnose niet – wat ze vraagt
andere GGZ instelling te inspireren om hun tot dusver-
meestal tot een enkele keer op huisbezoek komen of
is aan de klant hoe deze zijn of haar hulpbronnen in
re beperkte methodieken uit te gaan breiden met veel
“een-vinger-aan-de-pols-gesprek” bij de verpleeg-
kan schakelen om juist een “besmettelijke” gezond-
meer gerichte èchte patiëntenzorg! Want met deze op
kundige.
heidsgroei door te maken. Niet de handicap staat cen-
oplossingsgerichte behandelmethoden bestrijd je veel
56
Frederik van Meeteren, psychiater, kinder- en jeugdpsychiater.
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Frederik van Meeteren
57
Boekenrubriek Ik kan de wereld veranderen. En jij weet wie ik is... 21 uitgangspunten voor nu en de rest van ons leven Auteur: Uitgeverij: ISBN: Prijs: Verkrijgbaar: recensent:
Bouke de Boer de Prikkel, Limmen 90-805-903-3-5 € 12,50 www.nti-nlp.nl Susanna Nevalainen
Deze nieuwe, derde uitgave van Bouke de Boer bestaat
En blijheid! Uiteindelijk heb ik iets tastbaars en con-
Ben jij een (Master) Practitioner of een trainer, coach?
In mijn optiek is het juist andersom, want het begrip
creet, in de vorm van een boek en heldere tekst met
Laat je ook inspireren en geef mensen in jouw omge-
NLP, met aanvullende werkmethoden, wordt in grote
beelden. Iets waarmee mensen in mijn omgeving en in
ving de kans en mogelijkheid om op een inspirerende
lijnen uitnodigend beschreven met de aanbeveling om
de wereld op een mooi manier kennis kan laten maken
manier, in hun eigen tempo (het grote voordeel van
het ter verdieping “zelf te doen en te gaan ervaren”. In
met de fascinerende wereld en ideeën van NLP en aan-
een boek) kennis te maken met de wereld van NLP.
dit boek wordt de lezer meerdere keren aangemoedigd
vullende methodieken. Ik zou bijna geneigd zijn om
Er is een speels “doe-element” in dit prachtig vormge-
om een NLP- training of Familieopstelling te volgen en
een doos vol van dit boek te bestellen. Heb ik in één
geven en mooi geïllustreerde boek (K-plus!), namelijk
niet alleen specifiek bij het opleidingsinstituut van de
klap mijn vraagstuk bij verjaardagen en cadeau proble-
na ieder hoofdstuk vindt de lezer “een wegwijzer-pagi-
auteur. De wereld, ook de wereld van NLP & Co, is van
matiek opgelost voor 2010…
na”. De tips en informatie op de wegwijzers moedigen
en voor iedereen.
Tot de grote hilariteit van mijn familie maakte ik onge-
je aan om verder te gaan met het lezen van het proces
Naar mijn mening kan dit boek mensen (met of juist
merkt tijdens het lezen van dit boek vaak jaknik-bewe-
en in het bijzonder te gaan experimenteren met de
zonder de voorkennis van NLP of een NLP-er in hun
gingen met mijn hoofd en lijf. Ik had continue tijdens
inhoud en de boodschap van het boek. Want NLP is
omgeving) enorm op weg helpen. Juist door het helde-
het lezen een blij en sprankelend gevoel. De bewegin-
niet alleen lezen en begrijpen, ook doen, toch? Wat ik
re taal- en beeldgebruik en het vermijden van het vak-
gen en het gevoel worden veroorzaakt door de manier
zelf als informatiegericht mens erg fijn vind is het feit
jargon is het verhaal van NLP, Systemisch Werken en
van schrijven en het verhaal vertellen. Het boek neemt
dat door het hele boek heen er wordt verwezen naar
Oplossingsgericht Werken zo op het menselijke niveau
andere leer- en inspiratiebronnen.
verteld, dat iedereen zich “de weg kan laten wijzen”.
uit 21 hoofdstukken, voor de
je daadwerkelijk mee. Ik vind
mensen in de 21e eeuw. In
dat Bouke zijn boodschap zo
Het boek is ook voorzien van een boekenlijst, verwij-
De leeservaring wordt positief geankerd door de auteur
totaal 21 uitgangspunten voor
uitnodigend en ondersteunend
zend naar bekende auteurs zoals o.a. Deepak Chopra,
door het vermijden van prekende of vingerwijzende
nu en voor de rest van ons
op papier heeft gezet dat het
Bert Hellinger, John. P. Strelecky, Gary Chapman en
stijl. Het verhaal van NLP, SW en OG wordt met goed
leven. Volgens één van de con-
boek “zichzelf“ leest en moei-
Neale Donald Walsch.
rapport verteld.
Voor wie is dit boek bestemd?
mens heet de auteur de lezer welkom in zijn wereld.
clusies van de auteur: “Willen
lijk weg te leggen is.
we dat de wereld een betere
Als mens is het fijn om te
Door humor, begrip en liefde voor het werk en mede-
plek wordt, dan zullen we
ervaren hoe het Leven ook
Om enigszins zelf te kunnen experimenteren heb ik het
Met respect voor de lezer deelt Bouke de Boer zijn
vooral in de spiegel moeten
anders kan. Is het echt zo sim-
boek met de genoemde vraag doorgegeven aan een
rijke kennis, jarenlange ervaringen en krachtige
kijken.” De spiegel en uit-
pel, begint de betere wereld
goede vriendin en collega. Ze is zeer ontwikkelingsge-
methodieken zodat de bestemming makkelijker bereikt
gangspunten die de auteur
echt bij jezelf? Stel je voor dat
richt en nog niet bekend met NLP.
kan worden. En wat ís die bestemming? Jíj weet wat het is!
hierbij aanreikt zijn ontleend
wij met z’n allen inderdaad iets
Na haar leeservaring is haar krachtige antwoord op
aan methodieken uit NLP,
meer het JA-gevoel kunnen
deze vraag: “Dit boek geeft mij de kracht om mezelf te
Systemisch Werken (SW) en
krijgen? Stel je voor dat wij al
zijn.” En met een brede glimlach en rust op haar
Oplossingsgericht Werken
iets meer aan de kant van de
gezicht vertelde ze nog meer. Mooi om te zien!
(OW). En zoals hij het zelf ver-
oorzaak gaan staan en onze
Is dit een handig “zelfhulp” boek voor Nederlands taal-
woordt: “Aangezien ik een zeer
eigen verantwoordelijkheden
gebied om meer gereedschap te verkrijgen en zodoen-
praktisch ingesteld mens ben
gaan oppakken? Stel je voor
de meer in balans te komen en een betere kwaliteit van leven te gaan creëren?
heb ik mijn visie aangevuld
dat de sterkste de eerste stap
met tips en gereedschappen
gaat nemen en dat wij onze
Ik zeg volmondig: “JA”. En zoals het boek ook aanmoe-
die je kunnen helpen bij je
eigen plek kunnen innemen?
digt, zoek meer inspiratie en inzichten, laat je onder-
persoonlijk proces. Veel hier-
En in families kinderen weer
steunen door alle aanwezige hulpmiddelen.
van heeft te maken met de
kind kunnen zijn en het geven
overgang van Doen naar Zijn.”
en nemen in balans zou zijn?
Niet alleen methodieken, visie, tips en gereedschap, dit
Kun je het je voorstellen: hoe zou jouw leven eruit zien
Als een NLP-Practitioner vind ik het gewoon fijn om de
boek bestaat ook uit de levensechte en soms nog gro-
en hoe zou het voelen? Stel je voor, hoe zou de 21e
en motiverende delen in een helder boek te kunnen
eeuw er uitzien?
vinden. 21 Manieren om nog meer bij mezelf en mijn wereld, samen, te komen. Soms vergeet je iets, wat
devolle, inspirerende en ontroerende verhalen; persoonlijke en ook uit de sportwereld, uit een training,
Inhoud en vorm
fijn dat je het in deze boekvorm ook kunt naslaan. De
uit coachingsessies en uit de zorgsector. Kortom uit de
Ik vind dit boek een mooi, helder, uitnodigend en
aanvullende informatie over Oplossingericht - en
effectief introductiemiddel voor mensen die onbewust
Systemisch Werken zijn hierbij extra verdiepend.
en bewust een ander doel en visie in hun leven zoe-
Ik kan me voorstellen dat er een mogelijke vraag bij
De inhoudelijke boodschap
ken. Zeker voor lezers die meer willen weten en erva-
coaches en trainers opkomt: Is dit nu een zelfhulp
Helder. Krachtig. Feest van herkenning. Heerlijk al dat
ren wat allemaal mogelijk is met NLP, Systemisch
boek waardoor ik minder mensen naar mijn praktijk ga
NLP, SW en OW! Erkenning naar mezelf toe dat er nog
Werken en Oplossingsgericht Werken is dit boek een
krijgen, zijn de lezers na het lezen van dit boek “klaar”
mooi werk in mijn eigen wereld gedaan kan worden.
mooie prikkel. Heb je zelf al kennis gemaakt met NLP?
met NLP?
58
Contact:
[email protected]
basisinzichten en vooronderstellingen, krachtige visies
tere ervaringen van de schrijver samen met leuke, lief-
wereld van jou, mij en alle anderen.
Susanna Nevalainen, NLP-practitioner, is werkzaam in het vakgebied van Human Resources Development in de functie van Talent Trainer/ Coach bij Vanad, een klantcontactcentrum in Capelle a/d IJssel.
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Susanna Nevalainen
59
Boekenrubriek Trainen is een vak een vernieuwend boek over training geven Auteur: Uitgever: ISBN: Prijs: Verkrijgbaar:
Het lijkt het mij niet zo geschikt voor trainers die net
illustraties zijn een kwestie van smaak; toch zijn velen
beginnen te werken met groepen, want daarvoor biedt
grappig.
dit deel misschien wat weinig didactische structuur en
René Kuiper Kuiper & De Goede, Limmen 2009 978-90-814591-1-2 € 22,50 www.ntinlp.nl
houvast. Als beginnend trainer heb je misschien eerst
Het is al met al een boek dat veel waardevolle elemen-
meer behoefte houvast voor zaken als: de opbouw van
ten bevat over het scheppen van voorwaarden voor
je training en je presenteerstijl. Die onderwerpen
een goede training en voor trainen met bezieling. Het
komen pas later in het boek aan bod.
bevat veel tips en herkenbare voorbeelden. Ik denk dat
Spiegel voorhouden
en leerkrachten (in het middelbaar en beroepsonder-
De anekdotische schrijfstijl is speels en schept ook
wijs) er veel aan kunnen hebben.
vooral communicatie-trainers, coaches en ook docenten
vaak verwarring: wat bedoelt de schrijver nu precies
recensent:
en hoe moet het dan wél? De schrijver lijkt zichzelf
Annemie Hanssen
soms tegen te spreken. Hij hanteert vanuit een duideOp grond van de titel verwachtte ik een boek over het
lijke keuze de “wij-vorm” en motiveert in stellige ter-
ambacht van het geven van trainingen in de breedste
men. Even later staat er een oefening waarin de trai-
zin van het woord. Een boek over het bepalen van de
ner/lezer juist uitgenodigd wordt om de belerende
leervraag of de vraag van de opdrachtgever, het bepa-
overtuigingen (wellicht van huis uit meegekregen),
len van leerdoelen, het maken van trainingsmateriaal,
juist wat te relativeren bij jezelf en je doelgroep (“doe
René Kuiper
werkvormen, inzicht in groepsdynamiek, verschillende doelgroepen enzovoort.
Bezieling
je best, wees perfect, schiet op” enzovoort) en deze te entie) en het scheppen van een veilig en stimulerend
vervangen door: “doe het maar, je bent goed zoals je
leerklimaat. Het is een boek dat vooral geschreven is
bent, uit je behoeftes” enzovoorts. De schrijver geeft
vanuit de persoonlijke optiek en ervaring van de schrij-
als oplossing voor dit dilemma dat je zelf als trainer
Bij lezing werd mij echter duidelijk dat het veel meer
ver zelf. René Kuiper is zelf NLP-trainer en werkt op
ook veel trainingen moet blijven volgen en een per-
gaat over het scheppen van voorwaarden voor trainen,
het gebied van persoonlijke groei en (persoonlijke)
sonal coach moet nemen die je een spiegel voorhoudt.
zowel bij de trainer zelf (innerlijke houding en congru-
ontwikkeling. Hij zegt dat trainers vaak beginnen te trainen vanuit bezieling en roeping en dan ‘zomaar wat
De latere hoofdstukken in het boek zijn helderder met
doen’. Vanuit die vooronderstelling is het boek
diverse modellen en oefeningen over: de opbouw van
geschreven.
een oefening, het werken met verhalen en metaforen,
Spanningsveld
taalgebruik, feedback geven en ontvangen en dergelij-
het werken met de energie van jezelf en de groep,
Annemie Hanssen is Internationaal gecertificeerd NLP trainer en Coach. Ze studeerde gedragswetenschappen en Bedrijfsopleidingskunde. Voor meer info en contact recensent: www.blissconsulting.nl /
[email protected]
Het lijkt erop dat de schrijver zelf zo is begonnen en
ke. Waardevolle zaken voor elke trainer en iedereen
Voor meer info en contact auteur:
dat hij wat hij zelf geleerd heeft over de essentie van
die met groepen werkt en een feest van herkenning
www.ntinlp.nl /
[email protected]
trainen wil overbrengen aan de lezer. Een sympathieke
voor degene die een NLP achtergrond heeft!
benadering en zo komt het ook over: als een sympathiek boek met vele leuke voorbeelden en anekdotes
Veel moois te bieden
over het wel een wee van een NLP-trainer, die zichzelf
In sommige van de hoofdstukken motiveert de auteur
de dappere opdracht heeft gesteld om dat in een boek
de lezer met wijze raad die voor mijn smaak iets te
te verwerken. Het is bewonderenswaardig dat de
one-linerachtig is, zoals: “blijf als trainer je waarden en
schrijver zich daarmee kwetsbaar opstelt en niet doet
overtuigingen onderzoeken zodat we ons bewust zijn
alsof hij van meet af aan de waarheid zelf in pacht
van hetgeen ons stuurt. “Zijn we congruent met datge-
had. Tegelijkertijd wil hij de lezer vertellen hoe deze
ne wat we naar voren brengen”. “Ga van feedback
het trainen meer diepgang kan geven. De schrijver
houden, wordt er verliefd op en blijf het ook op zijn
heeft het zichzelf daarmee niet gemakkelijk gemaakt.
tijd relativeren”.
Herkenbare voorbeelden
boek veel moois te bieden heeft, met name het onder-
Toen ik mij daar overheen zette, ontdekte ik dat het
60
“Trainen is een vak” is een losjes geschreven, verma-
deel: "De opbouw van je training" bevat prachtige
kelijk boek met herkenbare voorbeelden (vaak over
voorbeelden van een stijl van trainen die meer recht
hoe het niet moet). Het boek begint met de attitude
doet aan leren via je onbewuste, je intuïtie.
van de trainer en de “hogere” kunst van het trainen:
Wat ik als laatste persoonlijk ook wel wat jammer vind
de trainer als sponsor, als bezieler en stimulator van
is dat lang niet alle modellen worden voorzien van een
persoonlijke ontwikkeling,
literatuurverwijzing (zoals Kolb en 4-Mat model). De
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
N L P
I n n o v a t i e s
Annemie Hanssen
61
e i at lf! e r i z je aal : p s n p a I n s h o a a l v n s v e r h weging r k e t v e rwh l e v e en in be o w e f h j o u n zett
Adreslijst NVNLP aangesloten instituten Onderstaande NLP-opleidingsinstituten zijn officieel aangesloten bij de NVNLP en hanteren de NVNLP-kwaliteitsnormen voor hun NLP-opleidingen en -trainers.
s d i aar w de het an t v a d e and iek aal ent n de h n, erh h v t u a ale en st a elf. A erh , e e l v e a z e enm ha et ens ), kort k verk lk ver h s m n s i de Oo we llen leve haal ur. je, aan mode e , r l ke s e k e e g i v i k in den al se ns l un n a n a i e o n f h r v b r n s ij e le n er te ve rke t z l e v e e v e n s . We l k n e n v n e e r ft e Het . e eef a ! e l h n l . . n g k e u (o ling stu e n s w o rd e ek ouw stone Het afiek e t j i m k . l t o t k lijf rijg gr wi te haa n mo Elk ven ld ont e at b de bio LP k uw le en ver e e e t N w r k e t j t i i jo m ve eig dez onl t o , da en uit hten u lvorm e r s o e j i s o n t r n t ic vo pe me ich spe ht me at er inz aan inz t je ma c a e en a u e n g r n m n a d v je re an Het e zijn en tafo je d t t om ven. et e n d g l me m a re s i e W Me we bez bel ong ? c f l n ? f s l e a e i e n or at cti ling haa s p e h e t v o e r c re ver isse ril in n w k e t per ui je ap lek eig et dse ag 10 aar n je n mo m a a l a , er e rd en ten Ned p zat nl gel ! zet ) e . e i o oc. n 8 p i s d 1 P m p e IE 0 .ie het je t het ww p (9 ns n f jij o e w r a h d v u j ti D op rks en . t je iwo den coach e r) d n u i d n i o E m v f one e i eh e a t t i i g t t t m a s c rd t voc eehor ogram Pra wo p ro r ter R e s p n z a e e n D De ige LP PM de ale r N entrum volled (NL nsche h o r n o t e a v c E e s sv km n, g re t! H en Min erhale con et nie v a c e V L h ian de Mis r : B re k e n ws e PR K e d i v lei Sp r p o e E EN h Int rks ken o e W E bo
4 You Training & Advies Zuivelstraat 5, 4571 GN Axel tel: 0115 - 690796, e-mail:
[email protected], www.4youtraining.nl
& le ale be NLP h r e ev Sp
RH A
en re k
AanZet NLP De Helm 11, 8255 DN Swifterband tel: 0321-323711, e-mail:
[email protected], www.aanzetnlp.nl
d
Academie voor NLP Postbus 802, 8000 AV Zwolle Tel: 038 - 4549205, e-mail:
[email protected], www.academievoornlp.nl Academie voor Psychologica Pesserstraat 24, 7901 LC Hoogeveen, tel: 0528 - 234528 fax: 0528 - 230466, e-mail:
[email protected], www.academievoorpsychologica.nl Academie Wending Weena 75-77, 3013 CH Rotterdam tel: 06 - 41773425 , e-mail:
[email protected], www.academiewending.nl Amayu Ontwikkeling & Training Latherusstraat 23 1, 1032 CS Amsterdam tel: 020 - 6369092, e-mail:
[email protected], www.amayu.nl
L
E N
en hal r e ies v uct de d n o e Pr de ek che Spr eke s i : t n e s E ali ati JD urn orm o f 534 J n 7 I n a n8 km slaa Min a r .nl g 2 len 15 nna a 8 a h 5 M ver nl 53 nde en. l e 65 a k 0 h e T ver spr nde fo@ e n i k E p re w.s w Iw
62
H A
E N
L
sh
R
rk Wo
s op
D
VE
k
Arpa Locht 117, 5504 RM Veldhoven tel: 040 - 2121055, fax: 040 - 2120177, e-mail:
[email protected], www.arpa.nl Vormgeving: Martin van Laar, Foto Bianca Minkman: Alex van Oostrum
S
Ge
n de
Arcturus NV internationaal training instituut voor communicatie en NLP Lierse Steenweg 105, B-2560 Kessel, tel: +32 (0)3 488 40 54, fax: + 32 (0)3 488 40 53 e-mail:
[email protected], www.arcturus.be
S p re k e n d e Ve r h alen (Min km an J o u r n alist ieke Pro d ucti es) maakt deel ui t van het samenwerki ngsverband Team 3 Creat ieve Co m muni cati e: www.team3cc.nl I N z i c h t w i n t e r 2 0 0 9 / 2 0 1 0
BGL & partners Hoofdweg 726, 2132 BV Hoofddorp tel: 023 - 5556755, e-mail:
[email protected], www.bgl.nl Boerhave Training & Advies Zernikepark 12, 9747 AN Groningen tel: 050 - 7502019, e-mail:
[email protected], www.boerhave.nl BUCO Trainingen De Colignystraat 11, 2713 EA Zoetermeer tel: 079-3520765, e-mail:
[email protected], www.bucotrainingen.nl Bureau Meesterschap Assen Oosterhoutstraat 9a, 8401 NA Assen tel: 0592 - 304040, e-mail:
[email protected], www.bureaumeesterschap.nl Bureau Personal Development Topaas 8, 2719 VD Zoetermeer tel: 079 - 3630685, fax: 079 - 3630687, e-mail:
[email protected], www.bpdtraining.nl Commitments Molenstraat 27a, 4791 HL Klundert tel: 0168 - 402710 , e-mail:
[email protected], www.commitments.nl Corael Opleidingen Blauwkapelseweg 52, 3731 ED De Bilt tel: 030 - 2200355, fax: 030 - 2200806, e-mail:
[email protected], www.corael.nl Crealon Pallisander 449, 3515 MZ Dordrecht tel: 078 – 6163597, e-mail:
[email protected], www.crealon.nl
N L P
I n n o v a t i e s
63
www.platafoundation.nl www .platafoundation.nl
Adreslijst NVNLP aangesloten instituten De Boer & Ritsema van Eck Westplein 5d, 3016 BM Rotterdam tel: 010 - 4400855, e-mail:
[email protected], www.dbr.nl
Pia Umans
Agenda 2010
De eerste verdieping Achterom 78, 2611 PS Delft tel: 015 - 2125125, e-mail:
[email protected] , www.1e-verdieping.nl
Maart
EduCare Postbus 192, 5110 AD Baarle Nassau tel: 013 - 5078411, e-mail :
[email protected], www.educare.biz
1, 2 maart
3 maart (start) Willem de Bondt
22 maart (start)
22, 23, 29 maart
24, 25 april
Plata Opleidingen Garenmarkt 1a 2311 PG Leiden 071 5234844 64
T Trainersopleiding rainersopleiding | Inspirerende Inspirerende W Werkvormen erkvormen een n Trainingsvaardigheden Trainingsvaardigheden
Intensiev Intensieve e Basistr Basistraining aining NLP | TA TA
3-Daagse training training w waarin aarin je kennismaakt met de mogelijkheden van van NLP en T Transactionele ransactionele Analyse als bewustwordingsbewustwordings- en communicatietechniek. techniek. Wat Wat je vandaag vandaag leert, kun je morgen gebruiken! Trainers: Trainers: Willem Willem de Bondt | Femke Femke Lobach Lobach | Gasttrainer Gasttrainer
April 19 april (start)
Rob Steenbergh
W Werken erken m met et O Opstellingen pstellingen (Systemisch (Systemisch Werk) Werk)
e, uitgebalanceerde 10-Daagse opleiding t/m juni 2010. Intensiev Intensieve, aarin zowel zowel opleiding geric gericht ht op het leren werken met opstellingen, w waarin de persoonlijke als de professionele ontwikkeling vvan an de deelnemers optimaal ondersteund w wordt. ordt. Trainers: Trainers: Pia Umans | Rob Steenbergh
6-Daagse tr training aining waarin waarin zowel zowel op didactische didactische leerleer- en lesmodellen, als op persoonlijke presentatiemethoden w wordt ordt getraind getraind en je jezelf leert inzetten als instrument. Voor Voor iedereen die zelf trainingen trainingen wil vverzorgen, erzorgen, of kennis moet overdragen. overdragen. Werkervaring Werkervaring met NLP TA en et NLP, P,, TA Systemisc Systemisch h Werk Werk is aan te bevelen. bevelen. Tekamp T Trainers: rainers: Pia Umans | Rob Steenbergh | Anita Tekamp
Anita Tekamp
Monique Schaap
Masterclass Masterclass T Transactionele ransactionele A Analyse nalyse | M Maarten aarten Kouwenhoven Kouwenhoven
2-Daagse tr training aining Transactionele Transactionele Analyse over over Lifescript en Miniscript. training gedragscyclus In deze tr aining leer je hoe je via een gedr agscyclus negatieve negatieve besluiten, gedrag die aan ongewenst gedr ag ten grondslag liggen, kunt opsporen en hoe je die door herbesluiten kunt wijzigen. Trainers: Trainers: Maarten Kouwenhoven Kouwenhoven | Assistent-trainer Assistent-trainer
Practitioner Practitioner N NLP LP | T Transactionele ransactionele A Analyse nalyse | SSystemisch ystemisch Werk Werk
24-Daagse opleiding t/m januari 2011. Pr Practitioner actitioner NLP waarbij waarbij OL[VMÄJPwSL5=537WYVNYHTTH^VYK[NLJVTIPULLYKTL[KL O L[VMÄ ÄJPwSL5=537WYVNYHTTH^VYK[NLJVTIPULLYKTL[KL werkmethoden vvan an de Transactionele Transactionele Analyse en het Systemisch Systemisch Werk. Werk. waarbij Een brede zeer uitgebreide opleiding w aarbij je zowel zowel practische practische tools krijgt aangereikt en tegelijkertijd vveel eel gewerkt wordt wordt op identiteitsniveau. identiteitsniveau. Trainers: Willem Trainers: W illem de Bondt | Monique Schaap Schaap
Systemisch Systemisch Werk Werk Weekend Weekend
an de FamilieFamilie2-Daagse pr praktische aktische tr training aining gebaseerd op de theorie vvan opstellingen. Naast de theoretisc theoretische he onderbouwing worden worden in het weekend opstellingen gedaan vvoor oor individuele individuele deelnemers op basis vvan an hun persoonlijke inbreng. Trainers: Schaap T rainers: Pia Umans | Monique Sc haap
Kijk op www www.platafoundation.nl ww .platafoundation.nl voor voor de laatste informatie en data
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
Emilie Depuydt Training & Coaching Lombaardstraat 13, B-8900 Ieper tel: +32 (0)57469510, e-mail:
[email protected] , www.emilie-depuydt.be GO Centrum voor Groei en Ontwikkeling T.U. Masmanstraat 7, 3813 ZE Amersfoort tel: 033 - 4802993, e-mail:
[email protected], www.go-centrum.nl Hanssen advies & training Ernst Casimirlaan 42, 9717 AX Groningen tel: 050 - 3136563, e-mail:
[email protected], www.blissconsulting.nl Heart Systems Nederland Julianaplein 9, 6049 BS Herten (bij Roermond) e-mail:
[email protected] (of .nl), www.heartsystems.com (of .nl) De HOMME tcc Postbus 4, 7630 AA Ootmarsum tel: 0844 - 210586, e-mail:
[email protected], www.dehomme.nl Howling Quest Binnenhof 47, 2903 CH Capelle aan den Ijssel tel: 010 - 2840625, e-mail:
[email protected], www.howlingquest.nl Hypnos De Dennen 238, 1402 KW Bussum tel: 035 - 6982466, e-mail:
[email protected], www.hypnos.org ICI Bruntinge Holtherstraat 5, 9435 TD Bruntinge tel: 06 - 34776544, e-mail:
[email protected], www.i-c-i.nl IEP - Instituut voor Eclectische Psychologie Staringstraat 1, 6511 PC Nijmegen, tel: 024 -3230837, fax: 024- 3226512, e-mail:
[email protected], www.iepdoc.nl IM-Pact Opleidingen Normandielaan 95, 5627 HR Eindhoven tel: 0118 - 624418, e-mail:
[email protected], www.impactopleidingen.nl Instituut Menz Meander 251, 6821 MC Arnhem tel.: 026 - 3764533, e-mail:
[email protected], www.instituutmenz.nl Instituut voor PsychoEconomie Heusdensebaan 109a, 5061 PP Oisterwijk tel: 013 - 5234948, fax: 013 - 5234949, e-mail:
[email protected], www.ivpe.nl ITAN NLP opleidingen Hereweg 8E, 9724 AB Groningen Tel: 050 - 5278013, fax: 050 - 3135053, e-mail:
[email protected], www.itan.nl JBL Trainingen Kortekade 31a, 3062 GL ROTTERDAM, tel: 010 - 2239379, mob: 06 - 53412082 e-mail:
[email protected], www.jijbentleuktrainingen.nl
N L P
I n n o v a t i e s
65
Adreslijst NVNLP aangesloten instituten Jess! Coaching & Counceling Postbus 7103, 2701 AC Zoetermeer tel: 079 - 3312273, fax: 079 - 3315863, e-mail:
[email protected], www.jess-coaching.nl
Smara Siddhi Instituut Algerastraat 11a, 3125 BS Schiedam tel: 010 - 4781158, fax: 010 - 4781455, e-mail:
[email protected], www.smarasiddhi.nl
Koenders Coaching & Trainingen
Lepelaarplantsoen 97, 3145 XC Maassluis tel: 06 - 14225340, e-mail:
[email protected], www.lichaamengeest.com
Sonar TC Lage Kamp 14a, 7317 AT Apeldoorn tel.: 0570 - 524880, e-mail:
[email protected], www.sonartc.nl
LINN Sittard Stroetlingsweg 1 , 6142 AT Einighausen-Sittard tel: 046 - 4007691, fax: 046 - 4007692, e-mail:
[email protected], www.linnsittard.nl
Tarázát Instituut Barbizonlaan 45, 2908 ME Capelle aan de IJssel tel: 010 - 4183599, fax: 010 - 2850038, e-mail:
[email protected], www.tarazat.nl
Mind Academy Postbus 398, 1900 AJ Castricum tel: 072 - 5647897, e-mail:
[email protected], www.mindacademy.nl
Universiteit voor NLP Oudezijdsvoorburgwal 109D, 1012 EM Amsterdam tel: 020 - 8409043, e-mail:
[email protected], www.unlp.nl
Mindfactory training & personal coaching
Kerkstraat 23, 3755 CK Eemnes, tel: 035 – 5415542, e-mail: www.mindfactory.nl ,
[email protected]
Vidarte Sint Jorisstraat 131, 5211 HA ‘s-Hertogenbosch tel: 073 - 6440936, fax: 073 - 6440938, e-mail:
[email protected], www.vidarte.nl
Nederlandse Academie voor Psychotherapie
Zumaya Brouwerstraat 6, 1814 HZ Alkmaar tel: 072 - 5127113, e-mail:
[email protected], www.zumaya.nl
A. Schelfhoutstraat 48, 1058 HV Amsterdam tel: 020 - 6150494, fax: 020 - 6173578 e-mail:
[email protected], www.academie-psychotherapie.nl
NLP_AC
Hofpoort 63, 2152 EJ Nieuw Vennep tel: 06 - 51784649, e-mail:
[email protected], www.nlpacademie.nl
NLP Centrum Zuid Nederland
Stationsstraat 8, 5664 AS GELDROP tel: 040 - 2904824, e-mail:
[email protected], www.nlpcentrum.nl
De eerste verdieping
NLP Punt NL Acaciapark 96, 1213 LE Hilversum tel: 035 - 6286116, e-mail:
[email protected], www.nlppunt.nl NTI-NLP - Nederlands Trainingsinstituut voor NLP Oosterzijweg 8, 1906 AX Limmen tel: 072 - 5053501, fax: 072 - 5052294, e-mail:
[email protected], www.ntinlp.nl
De eerste verdieping geeft training en coaching op het grensvlak van communicatie en neuropsychologie. Ook in 2010 starten er weer diverse opleidingen!
Op Koers
Kerklaan 29, 2841 XH Moordrecht tel.: 0182 - 370014, www.opkoers.eu
Phoenix Opleidingen Raiffeisenlaan 26A, 3571 TE Utrecht tel.: 030 - 2711383, e-mail:
[email protected], www.phoenixopleidingen.nl Plata Opleidingen
Garenmarkt 1a, 2311 PG Leiden tel: 071 - 5234844, fax: 071 - 5235567, e-mail:
[email protected], www.platafoundation.nl
PNL Portugal
Rua Senhora do Monte 32 r/ch Esq. 1170-361 Lisboa - Portugal tel: 00 35 1 96 653 47 05, e-mail:
[email protected], www.pnl-portugal.com
Rappard & LP Bregeleane 72, 9051 PN Stiens (Friesland) tel. 058 - 2574091 mob. 06 - 51995626, e-mail:
[email protected], www.rappardnlp.nl SenSolid Postbus 58, 9980 AB Uithuizen (Groningen) tel: 0595 - 432534, fax: 0595 - 434477, e-mail:
[email protected], www.sensolid.nl SETH Academie voor Eclectische Psychotherapie Postbus 95909, 2509 CX Den Haag tel: 070 - 3881105, 079 - 3317331, e-mail:
[email protected], www.seth.nl 66
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
x
NLP Practitioner
x
NLP Master-Practitioner
x
Trainersopleiding
x
Basisopleiding Systemisch Werk
x
Vervolgopleiding Systemisch Werk
x
ADHD-coachopleiding
x
Masterclass NLP in de GGZ
Cathelijne Wildervanck
De eerste verdieping Achterom 78 2611PS Delft
Richard Spek
Jolanda van Millingen
015 212 51 25
[email protected] www.1e-verdieping.nl
Colofon Adverteren INzicht is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar in oplage van 1700 stuks. NVNLP-leden ontvangen INzicht gratis. De kosten voor een los abonnement bedragen € 39,00 p.j. excl. BTW, incl. verzendkosten (
[email protected]). Advertentietarieven: zie www.nvnlp.nl De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen berust bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven, advertenties, mededelingen of kopij te weigeren, aan te passen of in te korten. Overname van redactionele artikelen (niet ondertekend of ondertekend met naam of initialen van een redactielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor overname van gesigneerde artikelen en/of illustraties is eveneens voorafgaand toestemming van de rechthebbende(n) vereist. Redactie INzicht: • Eindredactie Gerda Aberson e-mail redactie:
[email protected] Vormgeving: • Linda van de Werf / Dubbeljoe www.dubbeljoe.nl /
[email protected]
Advertenties kunnen geplaatst worden in het formaat van een hele, een halve of een kwart pagina. De advertentieformaten zijn als volgt: 1/1 pagina bladspiegel: 185 x 277 mm, afloop: 3 mm rondom 1/1 pagina zetspiegel: 175 x 267 mm 1/2 pagina: 160 mm x 127 mm of 75 mm x 260 mm. 1/4 pagina: 127 mm x 75 mm De advertentie bij voorkeur aanleveren in een van de volgende formaten: PDF, EPS, JPG, TIF, PSD, Quark (met steunbestanden). Leden en aangesloten instituten krijgen 50% korting en betalen dus € 395,= excl. BTW voor 1/1 pagina full colour.
Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP en haar statuten is op te vragen bij het secretariaat.
*E MISSIE EN JOUW LEVENSTHEMA´S WIJZEN JE DE WEG NAAR EEN AUTHENTIEK LEVEN 7ORD DE DESIGNER VAN JE EIGEN LEVEN EN LEEF JE LEVEN ZOALS HET BEDOELD IS 7/2+3(/03 0ETER $ALMEIJER EN !NITA VAN /STADEN
$ESIGN YOUR LIFE
4HEO "RUEKERS
(ET 4HEATER VAN DE 'EEST
7IBE 6EENBAAS
$E -ASKERMAKER
"ARBARA 7ITNEY
-INDING THE BODY
%RIC 3CHNEIDER
:INGEVING
.AAR EEN LEVEN VOL BEZIELING
EN MAART
EN APRIL
%EN UNIEKE INTERNE VOORSTELLING OVER .,0 EN FAMILIEOPSTELLINGEN
,IEFDE LOYALITEIT EN LIEFDESVERWONDING IN DE ONTMOETING
info:
[email protected] EN SEPTEMBER
volgend nummer:
EN NOVEMBER
9OUR BODY GUIDES YOU ON YOUR INNER JOURNEY AND HELPS YOU TO DISCOVER YOUR TRUE SELF
%EN ZINVOL EN BETEKENISVOL LEVEN LEIDEN
Thema:
PUUR NLP
:%3$!!'3 ).4%.3)%& #/!#(02/'2!--!
beschouwing en evaluatie van oorspronkelijk NLP
!NITA VAN /STADEN
Verschijningsdatum:
0%23//.,)*+% #/!#().'
april 2010 NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie
[email protected]
%EN UNIEKE POSTMASTER OPLEIDING WAARIN .,0 EN JOUW SPIRITUELE BEWUSTWORDING CENTRAAL STAAN
EN JUNI
Drukwerk en verzending: • Geers Offset - Gent NVNLP bestuur: (
[email protected]) • Dick Kleijne, voorzitter • Peter Hamming, Penningmeester • Gerda Aberson Algemeen bestuurslid • Joop van Duuren, Algemeen bestuurslid
.,0 ,IFE $ESIGNER
EN MEI EN EN SEPTEMBER
7ILLIAM 'IJSEN
Sluiting Kopij/advertenties:
MAART JUNI EN OKTOBER
30 maart a.s.
.,0 ,IFE $ESIGN #OACHING
7ORD EEN ³,IFE $ESIGN #OACH´ EN BRENG MENSEN BIJ HUN MISSIE EN ESSENTIE
/NTDEK JOUW SPIRITUALITEIT
)N CONTACT MET JE ZIEL KUN JE JOUW WIJSHEID INZETTEN OM EEN SUCCESVOL LEVEN TE LEIDEN
6RAAG DE .,0 ,IFE $ESIGNER BROCHURE AAN VIA WWWVIDARTENL OF $E WORKSHOPS ZIJN OOK LOS TE VOLGEN
www.nvnlp.nl 68
[email protected]
I N z i c h t
w i n t e r
2 0 0 9 / 2 0 1 0
3INT *ORISSTRAAT (! ´S (ERTOGENBOSCH 4ELEFOON &AX INFO VIDARTENL WWWVIDARTENL
1
1
09:11:36
IEP >CHI>IJJI KDDG :8A:8I>H8=: EHN8=DAD<>:
H U LP B R O N N E N s .,0 INTRODUCTIE s .,0-Practitioners- en NLP-MasterspractitionersOPLEIDINGEN s $ENKSTIJLTEST -0! -IND3ONAR s Ecologisch veranderen in organisaties s 3YMBOOLWERK )NNERLIJKE METAFOREN s #ONm ICTen transformeren met NLP s Anders leren ADVIseren met NLP s 0ROVOCATIEF COACHEN s !UTHENTIEK PRESENTEREN MET 3PEAKING #IRCLES :IE VOOR UITGEBREIDE BESCHRIJVINGEN PROGRAMMABOEK EN WEBSITE
WWWIEPDOCNL MAIL IEPDOCNL
