Gripen versus JSF. Wetten maken doe je zo. nr 20 vierde jaargang Pagina 18. hét magazine voor de overheid

hét magazine voor de overheid 5 december 2008 nr

20

vierde jaargang |

Wetten maken doe je zo

Pagina 18

www.pm.nl

Gripen versus JSF

SG Van der Zande (LNV) druk met fusie inspecties pagina 8

Interview: Managersgoeroe Trompenaars te gast bij ABD pagina 26

Willem Vermeend pleit voor invoering CO2-taks pagina 16

Davied van Berlo ís een Ambtenaar 2.0 pagina 31

iza De zorgverzekeraar voor de publieke sector

ik vertrouw op iza “De prachtige gemeente Castricum is mijn woonplaats én werkgever. Daardoor ben ik heel betrokken bij mijn werk. Elke dag kan ik fijn op de fiets naar het gemeentehuis. Letterlijk en figuurlijk is mijn werk dus dichtbij huis. Dat gevoel van betrokkenheid heb ik ook bij IZA Zorgverzekeraar. Want IZA weet als geen ander welke zorg en service ik nodig heb. Bijvoorbeeld dat ik snel de orthodontiefacturen van mijn dochters vergoed krijg. Daarom vertrouw ik op IZA.” Franka Zonneveld, medewerker en inwoner gemeente Castricum

Daarom IZA: uitstekende service, prima prijs-kwaliteitverhouding, hoge klanttevredenheid. Al meer dan 50 jaar heel betrouwbaar!

Speciaal voor elkaar

PM nummer 20

inhoud

5 december 2008

16



18



8



Weg met de slurptaks, roettaks en vliegtaks Willem Vermeend neemt milieubelastingen op de schop



22



Hoe maak ik een wet? PM verkent de valkuilen voor jonge beleidsmedewerkers

Gripen versus JSF Zweeds jachtvliegtuig voldoet wél aan eisen

26

‘Innovatie is fout op fout stapelen’



Managementgoeroe Fons Trompenaars te gast bij de ABD

44

Beau Monde viert feest met het rijkslogoteam

Nieuws 8 t/m 15

8 10 13 14 15 18

SG André van der Zande (LNV): ‘Beter wordt het niet’ Wanbetalende overheid nekt het MKB nog steeds Advocaten niet blij met deskundigenregister Gosse Boxhoorn wil niet praten, maar doen Europees stemrecht Aruba en Antillen ‘inconstitutioneel’

Spelers 31 t/m 35

3 1 32 33 34

Davied van Berlo schreef boek over Ambtenaar 2.0 Rob Sent voorziet gladde reorganisatie FEZ Het gouden pennetje van Nellie van Beusekom Roel in ’t Veld over de invloedrijksten van het rijk

Meningen

9 1 1 29 44

Column Guikje Roethof: Wiki-politiek Kroese enzo … Column Ruben Maes: Flirten met de minister

Service

36 43

Et cetera

38

Special Veiligheid: Pieter van Vollenhoven over veiligheidsbeginselen



Agenda en evenementen

Cover: Cockpit flightsimulator Gripen. Foto: Rob Jongbloed 5 december 2008 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Curaçao • Minister-president Balkenende is op 9 december bij onze oosterburen te gast, want daar ontvangt hij de Staatspreis van Nordrhein-Westfalen. Op 11 en 12 december is de premier in Brussel voor de Europese Raad. Daarna reist hij naar de Antillen, waar op Curaçao de grote ­conferentie over de staatkundige toekomst wordt gehouden. De laatste ministerraad voor de jaarwisseling is op vrijdag 19 december.

Première • Op 8 december is minister Koenders te gast bij de WRR vanwege een lezing van Nancy Birdsall, oprichter van de internationale ontwikkelingsdenktank Center for Global Development. Dezelfde avond is hij aanwezig bij de galapremière van de film Wit licht met Marco Borsato. Op 10 december is het Internationale Dag van de Mensenrechten en woont Koenders een gala bij van Amnesty International. Dat wordt op televisie uitgezonden.

BZK Griep • Minister Ter Horst brengt maandag 8 december een werkbezoek aan Staphorst waarna ze op het forensisch laboratorium in Zwolle een toespraak houdt. De 10e reikt ze in Den Haag het eerste hulpmiddelenpakket tegen een grieppandemie uit. Op het stadhuis in Zoetermeer spreekt ze vervolgens op de gemeentelijke conferentie over diversiteit en gelijke behandeling bij bedrijven. De dag erna verzorgt Ter Horst de openingstoespraak van een expertmeeting over culturele dilemma’s in de publieke sector die plaatsvindt in Madurodam.

Antillen • Beide bewindspersonen van BZK zijn in de week van 15 december op de Antillen, de dag van de Ronde Tafel Conferentie waar het totale pakket aan wetgeving voor de nieuwe staatkundige verhoudingen wordt getoetst. Concert • Zondag de 14e woont staats­ secretaris Bijleveld op Curaçao het ­Koninkrijksconcert bij. Dinsdag de 16e opent ze op Bonaire een regionaal servicecentrum. Woensdag 17 en donderdag 18 december doet ze hetzelfde, maar dan op respectievelijk Sint Eustatius en Saba.

Buitenlandse Zaken Mensenrechten • Als minister Verhagen terugkeert van de OVSE-raad in Helsinki, wacht hem op maandag 8 december alweer de Razeb (Brussel). Een dag later woont hij in Den Haag de viering van 25 jaar Clingendael bij, waarbij ook Kofi Annan aanwezig is. Op 10 december reikt Verhagen de Mensenrechtentulp uit aan de Congolese Justine Masika.

4

PM 5 december 2008

Dictee • Maandag 8 december is staatssecretaris Timmermans in Brussel vanwege de maandelijkse Razeb. De dag erna reikt hij, eveneens in Brussel, de prinses Margrietprijs uit. Woensdag de 10e is hij in Den Haag vanwege een AO over de Europese Raad, die 11 en 12 december plaatsvindt in Brussel. Zaterdag de 13e is de PvdA’er in de Eerste Kamer waar hij deelneemt aan het Groot Dictee der Nederlandse Taal (uitzending woensdag 17 december). De dag erna houdt hij een speech bij de manifestatie Het geheim van Europa in Felix Meritis. Maandag de 15e verzorgt Timmermans de prominentenlezing van de Universiteit Tilburg en dinsdag 16 december neemt hij het jaarboek van de Wiardi Beckman Stichting in ontvangst.

Defensie Website • Minister Van Middelkoop bezoekt op 11 december in Duitsland een eenheid van de krijgsmacht die zich voorbereidt op uitzending naar Afghanistan. Op 15 december verricht hij de openingshandeling van de nieuwe website van Defensie. Schip • Staatssecretaris De Vries luidt op 8 december de kiellegging in van het eerste exemplaar van een nieuw type patrouilleschip van de marine, in Vlissingen. Een dag later opent hij in Den Haag een symposium over VN-resolutie 1325 aangaande vrouwen, vrede en veiligheid. Op 11 december houdt hij een lezing op de School voor Journalistiek in Utrecht. Op 17 december is hij aanwezig bij de viering van het 60-jarig bestaan van het militair-koloniale geschiedenismuseum in Bronbeek.

Economische Zaken Almere • Minister Van der Hoeven reist op 8 december naar Brussel voor de VTERaad (vervoer, telecom en energie). Op 15 december brengt zij een werkbezoek aan Noord-Holland. De 18e opent zij in Almere samen met burgemeester Jorritsma het Exser-symposium, dat gericht is op de stad als kenniscentrum. Azië • Staatssecretaris Heemskerk is in de week van 8 december in China en Hongkong. In Peking voert hij meerdere gesprekken met zijn Chinese ambtgenoten. In Hongkong wordt hij vergezeld door een grote delegatie van de Nederlandse creatieve industrie. De delegatie neemt deel aan de ‘Hongkong business of design week’. Op 15 december brengt Heemskerk een werkbezoek aan Amsterdam en de 16e opent hij in het Lucent Danstheater de feestelijkheden omtrent Dutch Design, Fashion and Architecture (DDFA), een vierjarig samenwerkingsverband tussen de overheid en de creatieve industrie. Op 18 december krijgt hij van de Ser een initiatief tot ketenverantwoordelijkheid overhandigd.

Financiën Najaarsnota • Minister Bos neemt op woensdag 10 december het rapport van de commissie-Frijns over corporate governance in ontvangst. Op woensdag 17 december heeft hij een debat in de Kamer over de Najaarsnota en de wijzigingen in de begroting voor het lopende begrotingsjaar die dit met zich meebrengt. De minister van Financiën is woensdag 17 december aanwezig op de Rabobank Visiedag, waar hij een toespraak houdt.

Regeldruk • Staatssecretaris De Jager heeft donderdag 11 december een AO over een aantal belastingzaken, waarbij het met name zal gaan over de vereenvoudiging van procedures. Op woensdag 17 december is hij ook in de Kamer voor een AO over de vermindering van regeldruk en administratieve lasten voor het bedrijfsleven.

Justitie Alkmaar • Dinsdag 9 december opent minister Hirsch Ballin het nieuwe gebouw

lopende zaken van de arrondissementsrechtbank Alkmaar. Woensdag 10 december is overladen met AO’s: over de staatsopdrachtverlening grondwet, kinderporno en over godslastering. Tussen de bedrijven door neemt de minister die dag in perscentrum Nieuwspoort nog de nieuwe corporate governance-code in ontvangst. Vrijdag 12 december is de bewindsman aanwezig bij de opening van het jaarlijks congres van het International Criminal Law Network (ICLN) in Den Haag. Vervolgens vertrekt de minister in het gevolg van de premier naar Curaçao voor de Ronde Tafel Conferentie aldaar. Hij blijft tot 16 december op de Antillen. Vreemdelingenwet • Staatssecretaris Albayrak bezoekt maandag 15 december het congres Back to your future in het ­Zadkine-college in Rotterdam. Het is die dag ook Naturalisatiedag, in het kader waarvan de staatssecretaris aanwezig is bij een ceremonie in Amsterdam.

Stage • Staatssecretaris Van Bijsterveldt brengt maandag 15 december een werkbezoek aan het Bredero College in Amsterdam dat in het teken staat van maatschappelijke stages. De Fortis Foundation organiseert er een bedrijvenbijeenkomst.

SZW Wajong • Minister Donner gaat maandag 8 december op werkbezoek in Amersfoort. Hij gaat er een hapje eten in restaurant De Onthaasting waar bediening en bedrijfsvoering door mensen met een Wajonguitkering gedaan worden. Hij praat ook met werkgevers die Wajongers in dienst hebben. Hij heeft woensdag de 17e een bijeenkomst in Brussel van de Raad van ministers van Sociale Zaken. Opvolging • Staatssecretaris Aboutaleb is bezig aan de laatste loodjes in Den Haag. Hij heeft op woensdag 10 december nog een AO over arbeidsmarktbeleid, waar hij samen met de minister aanwezig zal zijn. Vrijdag 12 december is zijn laatste dag. Het departement zit dan een paar dagen zonder staatssecretaris, want Aboutalebs opvolger Jetta Klijnsma begint pas op donderdag 18 december.

Verkeer en Waterstaat LNV Begroting • De komende week verdedigt minister Verburg haar begroting in de Tweede Kamer. Op maandag 15 december in de LNV-minister in het Oude Noorden van Rotterdam, de Vogelaarwijk waar LNV verantwoordelijk is voor het groen. Dinsdag de 16e opent Verburg de CSDschaduwconferentie in Den Haag (Commission on Sustainable Development). Donderdag 18 en vrijdag 19 december schuift ze aan bij de Landbouw- en ­Visserijraad in Brussel.

Stations • Minister Eurlings brengt op maandag 8 december een werkbezoek aan Friesland en voert later die dag en op 9 december overleg met zijn Europese collega’s in de Transportraad in Brussel. Op donderdag 11 december leveren beide bewindslieden van VenW een bijdrage aan de Nationale Havenraad in de Ridderzaal: Huizinga opent en Eurlings sluit het jaarlijkse evenement. Op 12 december opent Eurlings drie vernieuwde treinstations in de regio Amsterdam, onder meer in Krommenie-Assendelft.

OCW Begroting • Woensdag 10 en donderdag 11 debatteert de Tweede Kamer met de drie bewindslieden van OCW over de begroting voor 2009. Kubus • Minister Plasterk reikt vrijdag 12 december in Utrecht de BNA Kubus 2008 uit. De prijs gaat dit keer naar het Delftse architectenbureau Cepezed dat onder meer Schiphol Plaza heeft ontworpen. Het bureau ontvangt de Kubus voor het gehele oeuvre. De dag erna is Plasterk in de Eerste Kamer aanwezig bij de opnames van het Groot Dictee der Nederlandse Taal. De bewindsman treedt op als juryvoorzitter.

KNMI • Staatssecretaris Huizinga is op 10 december aanwezig bij de onder­tekening van een intentieverklaring tussen Defensie en het KNMI om nauwer samen te werken.

Inburgering • Voor minister Van der Laan breken er drukke tijden aan in de Tweede Kamer. Maar liefst vijf AO’s heeft hij op de agenda staan de komende twee weken: onder andere op 10 december over het Deltaplan Inburgering en op 17 december over het integratiebeleid. Hij legt ook nog een aantal wijkbezoeken af: op 10 december aan de Utrechtse wijken Zuilen en Ondiep en op 15 december aan het Oude Noorden in Rotterdam.

VWS Kankervaccin • Minister Klink brengt ­zaterdag 6 december een werkbezoek aan de Haagse GGZ-instelling PsyQ. Donderdag de 11e ondertekent de minister een convenant van VWS en de pluimvee-industrie over de aanpak van het micro-organisme Campylobacter, een belangrijke veroorzaker van voedselinfecties. Op zaterdag 13 december neemt Klink in Amersfoort het eerste exemplaar van de zorgstandaard van de Diabetes Vereniging Nederland in ontvangst. De minister houdt zondag 14 december een speech over de zorg, in de marge van het kerstconcert van De Telegraaf. Op woensdag 17 december is hij bij het a­ fscheid van Peter Holland van de KNMG. Campus • Minister Rouvoet brengt op 8 december een bezoek aan een campus in de buurt van Amsterdam. Daar worden vroegtijdig schoolverlaters weer aan het werk of aan een opleiding geholpen. Van 9 tot 11 december brengt de vicepremier een werkbezoek aan de Zweedse hoofdstad Stockholm, in het kader van de jeugdzorg. Het programma daarvan is nog niet bekend. Neonatologie • Staatssecretaris Bussemaker gaat woensdag 10 december naar Friesland, waar ze een slotbijeenkomst van een zorgproject in cliëntenondersteuning van de Stichting Voor elkaar zal bijwonen. Vrijdag 12 december bezoekt ze het LUMC in Leiden. Ze krijgt een rondleiding op de afdeling neonatologie, waar vragen rond leven en dood ter sprake komen. De staatssecretaris neemt donderdag 18 december in de Haagse Koninklijke Bibliotheek de onderzoeksgids Indië opdiepen in ontvangst.

Vrom Polen • Minister Cramer is van 9 tot en met 12 december aanwezig bij de Klimaatconferentie in Poznan (Polen). 5 december 2008 PM

5

roerende zaken Het raadsel van het Rijks 1 januari 2008, dat was de datum waarop de in 2003 begonnen renovatie van het Rijksmuseum voltooid moest zijn. Inmiddels is die deadline verlegd naar 2013. Documentairemaker Oeke Hoogendijk maakte een film over Nederlands ‘grootste culturele operatie’, die tijdens het Idfa in première ging. Verantwoordelijk minister van Cultuur Ronald Plasterk was daarbij aanwezig en liet in de Volkskrant optekenen dat het ‘krankjorum’ is dat het zo gelopen is. ‘Had nou niemand zijn poot stijf kunnen houden bij de discussie over dat fietstunneltje?’ De bewindsman doelt op de lobby van omwonenden tegen het plan de fietsonderdoorgang te sluiten. Er is natuurlijk met dit dossier wel meer misgegaan de afgelopen jaren. Wat te denken van de aanbesteding die opnieuw moest? Daar is het departement, en dus de minister, toch partij in? Voor wie de documentaire op het Idfa gemist heeft: op 1 en 2 januari wordt The New Rijksmuseum uitgezonden op Nederland 2 (18.55 uur). www.thenewrijksmuseum.com

Ministerraad 2.0 ‘De vrijdagomgeving inspireert tot wijsheid bij besluitvorming,’ twitterde minister Maxime Verhagen vorige week tijdens de ministerraad in de Trêveszaal. Een cursusje fotograferen kan geen kwaad.

18.190

ziekenhuisgewonden als gevolg van een verkeersongeval zijn er in 2007 geteld. Dat is 8,6 procent meer dan een jaar eerder en druist daarmee in tegen het gestelde doel dat in 2010 het aantal gewonden moet zijn teruggebracht tot 17.000. Minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat meent dat dit streefgetal nog steeds haalbaar is, zo laat hij de Kamer weten. Sinds 2001 daalt het aantal gewonden door een verkeersongeval namelijk met zo’n 1 procent per jaar. Omdat in 2006 de daling een stuk sterker was (‘5 procent onder de trend’), is het niet zo vreemd dat het aantal in 2007 is gestegen. Een knap staaltje van hoe-goochel-ik-met-cijfers. Wie het nog snapt, mag het zeggen.

Quotez ‘Vorig jaar was ik de jongste bediende bij het kerstdiner van het kabinet, die standaard in de maling wordt genomen. Dit jaar is zij dat.’ Staatssecretaris Jack de Vries is blij met de komst van Jetta Klijnsma als opvolger van Ahmed Aboutaleb, in het AD. ‘Met haar betrokkenheid en innemendheid kan zij dit kabinet weer een menselijk gezicht geven.’ De Nijmeegse wethouder Paul Depla (PvdA) prijst Klijnsma, in Het Parool. ‘De overheid moet aso’s juist het leven zuur maken.’ Mark Rutte reageert in De Telegraaf op de landelijke proef om ‘uitgeleefde huizen van aso’s gratis op te laten knappen’, zoals de krant schrijft. ‘Weg met die beperkingen. Weg met die blokjes.’ Om het debat in de Tweede Kamer te stroomlijnen, delen ministers hun betogen op verzoek van voorzitter Verbeet in in blokjes, maar bij Alexander Pechtold leidt het tot wrevel, in De Pers.

Politieke piekmomenten Ha, we kunnen weer stemmen! De Haagse redactie van de NOS heeft 24 opmerkelijke momenten van het afgelopen politieke jaar uitgezocht. Tot en met 13 december kunt u laten weten wat uw favoriete fragment is. Zondag 14 december wordt bekend gemaakt welke moment heeft gewonnen. Wordt het Ella Vogelaar die door GeenStijl geïnterviewd wordt (9.190 stemmen bij het ter perse gaan van deze PM), Geert Wilders die zijn film Fitna toelicht (507) of toch de nationalisatie van Fortis (416 stemmen)? app.nos.nl/politiekmoment2008/index

6

PM 5 december 2008

roerende zaken

Niet nat met de nubrella PM is geen reclamefolder, maar voor heel vernuftige (en vooral handige!) hebbedingetjes maken we een uitzondering. Zo ook voor de Nubrella, ‘the ultimate wetter protector’, oftewel een handsfree paraplu voor op de fiets. Een beetje futuristisch is het wel, maar je kunt – zelfs wanneer de ­regen met bakken uit de lucht komt – ­lekker bellen (zolang minister Eurlings dat nog niet verboden heeft). Een regenbroek blijft nog wel noodzakelijk, helaas.

Fred Goodhope © Dana Lixenberg

 www.nubrella.com

Ella op de bühne Nu Ella Vogelaar minister-af is, heeft ze in elk geval alle tijd zich goed voor te bereiden op het toneelstuk Amandla!, dat zondag 14 december wordt opgevoerd in Paradiso. Net als voorgaande jaren voert PvdA-Kamerlid John Leerdam (oud-directeur van theater Cosmic) de regie. Vogelaar neemt de rol van Hendrik Verwoerd op zich, oud-premier van Zuid-Afrika en een van de belangrijkste vormgevers van het apartheidssysteem. Het stuk gaat over het leven van Nelson Mandela. Naast acteurs bestaat de cast uit politici als Femke Halsema, Sharon Dijksma en Laetitia Griffith. Maar ook oudgedienden Roger van Boxtel, Ed van Thijn en Klaas de Vries klimmen voor een keer – of eigenlijk twee, want vanwege grote belangstelling is een extra voorstelling ingelast – op het toneel.

Last days De eskimogemeenschap op het eiland Shishmaref bij Alaska dreigt de komende tien jaar door de zee verzwolgen te worden, een gevolg van de klimaatverandering. De Nederlandse filmmaker Jan Louter maakte een documentaire over de 600 inwoners tellende gemeenschap, begeleid door een fotoboek van fotografe Dana Lixemberg. Zij geeft op 18 december een lezing in LP II / Las Palmas in Rotterdam. Daar worden de foto’s ook tentoongesteld. De film draait in enkele bioscopen in het land. www.thelastdaysofshishmaref.nl.

www.stichtingjuliusleeft.nl

Douchen met Ter Horst en co De beste ideeën ontstaan onder de douche. Onder dat motto heeft het ministerie van BZK in twee liften (zowel in de hoog- als in de laagbouw) heuse douchecabines geïnstalleerd. Zo hopen minister Ter Horst en SG Van Erp de ambtenaren nieuws­gierig te maken naar de Ideeënfabriek, een initiatief van BZK, de Belastingdienst en de gemeenten Dordrecht, Zwolle, Oss en Rotterdam dat afgelopen donderdag 4 december is gelanceerd. Medewerkers moeten geïnspireerd worden om ideeën in te dienen voor een beleidsvoorstel, verbetering van dienstverlening of anderszins. 5 december 2008 PM

7

nieuws SG Van der Zande steekt veel energie in de fusie van de drie inspecties

‘De moeilijkste jaren liggen nog voor ons’ Volgende week behandelt de Tweede Kamer de begroting van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Het is de tweede keer dat Van der Zande als SG zijn minister tijdens een begrotingsbehandeling terzijde staat. Mede door de Partij voor de Dieren is de aandacht voor LNV in de Kamer toegenomen. Tekst Cindy Castricum Foto Rob Jongbloed

LNV • Maar liefst 275 schriftelijke vragen heeft de Tweede Kamer gesteld in aanloop naar de behandeling van de LNV-begroting. Dat is veel, vindt secretaris-generaal André van der Zande. ‘Het groeit enorm.’ Hij ziet ook een forse toename in het aantal Kamervragen en commissiebrieven die zijn ambtenaren te verwerken krijgen. ‘De Partij voor de Dieren heeft een deel van het linkse spectrum meegetrokken,’ zegt hij in zijn kantoor aan de ministersgang op het departement. ‘We hebben het laatst uitgerekend: ten opzichte van 2006 is het aantal Kamervragen dat we beantwoorden verviervoudigd. Vorig jaar zat het aantal vragen naar aanleiding van de begroting net boven de 200, nu gaan we richting de 300.’ Gaat de minister zenuwachtig de ­begrotingsbehandeling in?

‘Nee. De schriftelijke vragen die gesteld zijn, plus het feit dat er al een wetgevingsoverleg is geweest over de begroting, geven een aardige indicatie. Bovendien hebben we van het Bureau Onderzoek Rijksuitgaven van de Tweede Kamer grote complimenten gekregen over onze begroting. Dat klonk door in het parlement. De Kamerleden waren positief, allemaal. Ik moet nu eigenlijk stoppen als SG, want

mooier dan dit gaat het niet worden.’ U denkt niet dat de Kamer veel amendementen zal indienen op de begroting?

‘Nee, maar ik kan natuurlijk niet in de ziel van de Kamerleden kijken. Omdat we in de tweede pijler van het coalitieakkoord [Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie, CC] financieel niet zo goed gescoord hebben, hebben we eigen allocatieve afwegingen gedaan om

‘Lekken, tsja. Ik heb er weinig respect voor’ geld vrij te maken voor de prioriteiten van het kabinet, met name op het gebied van innovatie en verduurzaming. Daar zit een bepaalde spanning in: gaat de Kamer dat terugdraaien, of niet?’ Waar heeft LNV dan geld weggehaald?

‘In de landbouwsubsidies hebben we bijvoorbeeld geknipt om geld vrij te maken voor innovatieve projecten. Over het algemeen zou je kunnen zeggen dat we het ad hoc-beleid hebben ingewisseld voor wat meer structurele zaken. Minder incidentele subsidies en meer prikkels

De begroting van … Het grootste departement (qua begroting) is altijd als laatste aan de beurt, hoewel deelbegrotingen (cultuur, media) eerder al aan bod zijn geweest. De kinderopvang zal nog wel enige discussie in de Kamer opleveren nu blijkt dat deze volgend jaar toch duurder gaat worden, ondanks eerdere berichten van het departement. Prioriteit op onderwijsge-

8

PM 5 december 2008

voor innovatie. Er zit een denklijn achter. Waar we het nu aan besteden, vinden we belangrijker dan waar we het weghalen. Maar goed, je kunt niet voorkomen dat je bepaalde groepen treft. Zo worden beheerders van buitenplaatsen en parken gekort. Zij weten hun weg naar Den Haag doorgaans vrij goed te vinden. Hoe gaat dat aflopen? Dat is toch wel spannend.’ De allereerste vraag van de Kamer over de begroting gaat over de taakstelling. LNV ligt op koers, zo antwoordt de minister.

‘Dat klopt, maar de moeilijkste jaren liggen nog voor ons. Ik steek heel veel energie in de fusie van de drie inspecties [Voedsel en Warenautoriteit, Algemene Inspectiedienst en de Plantenziektekundige Dienst, CC] aangezien de helft van de taakstelling daar vandaan moet komen. We gaan van 53 naar 17 vestigingen, dat is gigantisch. Als de Kamer daarentegen nu moties aanneemt dan kan dat tot gevolg hebben dat het bereiken van de efficiencyvoordelen beperkt wordt.’ Nu u er toch over begint, u heeft zaterdag ongetwijfeld RTL Nieuws gezien.

‘Nee, ik was in Maleisië, maar ik kreeg een sms’je dat RTL iets op het spoor was.’

Koos van der Steenhoven Secretaris-generaal van OCW bied krijgen het lerarentekort en taal- en rekenvaardig­heden. Het verlagen van het aantal voortijdig ­schoolverlaters staat nog steeds hoog op het lijstje: hiervoor is volgend jaar 39 miljoen euro extra beschikbaar. Voor Koos van der Steenhoven is het allemaal niet nieuw meer: het is zijn vijfde begroting sinds hij in 2003 als SG aantrad.

nieuws column

Wiki-politiek

Ambtenaren van LNV zouden hebben gezegd dat de minister bij de vestiging van het nieuwe regiokantoor van de fuserende inspecties partijpolitiek laat prevaleren boven kostentechnische aspecten. Dat document is gelekt.

‘Lekken, tjsa, dat bestaat. Ik heb er weinig respect voor. Wij gaan zorgvuldig om met dit proces, zijn daar volkomen helder in.

Naam Koos van der Steenhoven Geboren 2 juli 1949 Opleiding Politicologie, Vrije Universiteit Amsterdam Loopbaan In de jaren zeventig was Van der Steenhoven medewerker van CDA-Tweede ­Kamerleden en politiek assistent van Hans de Boer (CRM) en Elco Brinkman (WVC). Daarna werd hij directeur Radio, Televisie en Pers op WVC en pSG. Daarna werd hijdirecteur Haveninnovaties van het ­Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam. Via Het Expertise Centrum keerde hij in 2003 terug bij de overheid, nu als SG van OCW.

Voordat ik naar Maleisië vertrok heb ik nog gesproken met iemand van het regiobestuur om goed te weten wat de voor- en nadelen zijn van vestiging in Weert of Eindhoven. Het PRO [Platform Rijk Ondernemingsraden, CC] heeft een overzicht gemaakt van de status van de taakstelling op de departementen. Iemand van de medezeggenschapsraad, met welk gezag weet ik niet, heeft iets over LNV gezegd. Dat is mij nooit voorgelegd. Ik ga hen er wel op aanspreken. Ik stuur Roel Bekker altijd keurig een overzichtje met de stand van zaken, dat krijgt de medenzeggenschapsraad ook. Ik zou het fair hebben gevonden als zij mij ook op de hoogte hadden gehouden van wat er speelt. Als zij zorgen hebben over het veranderingsproces bij LNV dan kunnen we het daarover hebben. Dat wil niet zeggen dat we het altijd eens zijn, maar enige hoor en wederhoor is in deze kwestie door de medezeggenschapsraad niet toegepast. Dat vind ik niet fraai.’ •

In Nederland kan een politicus met ‘gebakken lucht’ op 34 zetels in de peilingen uitkomen, aldus de samenvatting van de woorden van Kay van der Linde, die Pauw & Witteman maandagavond lieten horen. Rita Verdonk mocht in de studio commentaar geven op het vertrek van haar spin doctor. Het werd een stekelig gesprek. Verdonk voelde zich belazerd door de pers. Jeroen Pauw wilde laten zien dat de beweging van Verdonk niets voorstelt. Het laatste is geen nieuws natuurlijk, al probeert Verdonk er nu met voormalig politiechef René Lancee aan haar zijde, nog iets van te maken. De oud-politieman heeft met de tonnen schadevergoeding die hij kreeg nadat hij valselijk beschuldigd was van incest, in het buitenland frisse ideeën opgedaan. Wat hem betreft moet ‘de Nederlandse burger meer inspraak krijgen’, liet hij in De Pers weten. Verdonk claimt dat ze met haar Wiki-werkwijze de enige politica is die echt haar oren naar de burger laat hangen. Onzin, maar maak dat maar eens duidelijk als je bezig bent met een initiatiefwet die het mogelijk moet maken om wetten te toetsen aan de grondwet. Aan de wat? Het debat dat deze week in de Eerste Kamer werd gevoerd is aan de gemiddelde Verdonk-sympathisant niet besteed. Femke Halsema wil dat de rechter in concrete strafzaken meer waarde toekent aan de grondrechten van de Nederlandse burger. Hierdoor zal de grondwet meer gaan leven. Tot verbazing van Halsema keerde minister Ter Horst zich, uiteraard namens het hele kabinet, ineens tegen haar initiatiefwet. Terwijl het kabinet druk bezig is een staats­commissie in te stellen die meer bekendheid moet geven aan de grondwet. Ter Horst zelf is een tegenstander van de mosquito. U weet wel, zo’n ding dat hoge tonen verspreidt die alleen mensen onder de 25 kunnen horen. Honderd gemeenten zetten de mosquito in tegen hangjongeren en dat is, aldus Ter Horst, in strijd met de grondrechten. De potentiële Verdonk-kiezer heeft er blijkens de Elsevier-website weinig begrip voor. ‘Aha dus volgens Guusje Nadorst is het humaan verjagen van outlaws met een groot uitgevallen muggenverjager tegen de wet.’ In die trant gaat het nog even door. Wie dat leest kan alleen maar opgelucht adem halen dat politieke partijen nog niet helemaal 2.0 zijn. [email protected] 5 december 2008 PM

9

nieuws Kabinet wil dat de overheid rekeningen eerder betaalt

‘We gaan het kabinet hieraan houden’ Het late betalen van de Nederlandse overheid kan bedrijven de kop kosten. MKB Nederland hoopt dat de departementen op tijd hun betaal­ gedrag beteren. EZ • ‘Bij mijn weten is het voor het eerst dat een regeringsleider het probleem op deze wijze verwoordt.’ Jurgen Warmerdam, secretaris Fiscale en Economische Aangelegenheden van MKB Nederland, heeft het over de belofte die premier Balkenende onlangs deed: de overheid zal voortaan rekeningen aan bedrijven ­sneller gaan betalen. ‘Het lijkt een beetje een maffe maatregel: we gaan doen wat we al jaren wettelijk verplicht zijn. Impliciet is het ook een schuldbekentenis.’ Uit onderzoek van Intrum Justitia blijkt dat Europese overheden de slechtste betalers zijn op de financiële markt. Hoewel de Nederlandse overheid niet bovenaan staat op de lijst van wanbetalers betaalt ook zij de rekeningen structureel te laat: gemiddeld doet de overheid er hier zo’n 46 dagen over,

terwijl de wettelijke termijn op 45 dagen ligt. Warmerdam: ‘Het komt zelfs voor dat de overheid pas na anderhalf jaar haar rekeningen betaalt.’ De belofte van de premier komt als geroepen. Omdat bedrijven vanwege de financiële crisis vaak minder makkelijk geld kunnen lenen bij banken is het des te belangrijker dat rekeningen op tijd worden voldaan. Als overheden dat niet doen vertraagt de inkomensstroom bij bedrijven en komen hun investeringen in de knel. Het gevolg is dat de economie op slot komt te staan. Warmerdam denkt dat dit zelfs fataal kan zijn voor bepaalde ondernemingen: ‘Als bedrijven voor een groot deel afhankelijk zijn van overheidsopdrachten en de onzekerheid over het betaalgedrag toeneemt dan kan ik me voorstellen dat zij over de kop gaan.’

Volgens de MKB-secretaris ligt de ­verklaring voor het te laat betalen vooral in de procedures die overheden moeten volgen en niet in onwil. ‘Het heeft met het karakter van de overheid te maken. De overheid is niet alleen soft en langzaam met betalen, maar ook met innen. ­Daarnaast zijn overheidsinstellingen vaak geen professionele aanbesteder. Omdat het om gemeenschapsgeld gaat, moeten betalingen altijd door een traject van hiërarchische lagen heen.’ Hoewel de belofte van de regering dus mooi klinkt, zal het lastig zijn de ­bestaande procedures te door­breken. ‘Misschien heeft Balkenende niet helemaal de impact van zijn uitspraak overzien,’ aldus Warmerdam. ‘Maar gezegd is gezegd, we gaan het kabinet eraan houden. Als de belofte al iets gaat veranderen, dan zal het waarschijnlijk pas over een jaar zijn vruchten afwerpen. Hopelijk is het dan nog niet te laat.’ • Noor Vos

Advertentie

FINACE FELICITEERT BERT KEIJTS

met zijn uitverkiezing tot Overheidsmanager van het jaar 2008

10

0213 1 PMAdvertentie-def.indd 5 december 2008

01-12-2008 11:44:53

nieuws Op 5 december wordt de belofte nader uitgewerkt

Diverse oorzaken van slecht betalingsgedrag Sneller betalen, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. In de praktijk ­hebben de ambtenaren te maken met overleg, hiërarchie, eisen ­­ en procedures. EZ • Nu bedrijven door de kredietcrisis acuut last kunnen hebben van onnodig lang uitstaande betalingen, moet ook de overheid haar rekeningen op tijd betalen. Daarom beloofde premier Balkenende vorige maand tijdens het MKB-jaarcongres een beter betalingsgedrag van de overheid. Ook in de brief aan de Kamer van 21 november, waarin de gevolgen van de ­kredietcrisis worden behandeld, ­benadrukte de premier nog eens dat bekorting van de betalingstermijn ‘een bijdrage kan leveren aan een geringere financieringsbehoefte van het bedrijfsleven’. Snelle actie was nodig, maar de belofte blijkt toch sneller gedaan dan ingelost. Bij een rondgang langs de departementen, nu bijna een maand later, blijkt nog weinig vooruitgang geboekt. Medewerkers van Vrom, Buitenlandse Zaken, Algemene Zaken, Financiën en

Economische Zaken zeggen nog geen nieuwe betalingsrichtlijnen te hebben gekregen. Omdat haast ‘in deze serieuze tijd’ geboden is, wordt er volgens een woordvoerder van AZ achter de schermen wel gewerkt aan een pakket maatregelen. Na overleg met de directeuren FinancieelEconomische zaken van alle departementen heeft men besloten om de belofte van de premier ‘zo snel mogelijk in werking te stellen’. Maar dat gaat zomaar niet. BZK en Financiën buigen zich erover, aldus de woordvoerder. Een persvoorlichter van BZK laat weten dat alle acties die in de ­Kamerbrief besproken worden, inclusief de bekorting van de betalingstermijn, in de ministerraad van vrijdag 5 december verder moeten worden uitgewerkt. Pas dan is duidelijk hoe de overheid haar rekeningen sneller gaat betalen.

De departementen hebben allemaal structureel moeite met op tijd betalen. Van alle rekeningen is er gemiddeld ‘altijd wel 15 tot 20 procent vertraagd’, zegt Jacques Dubbeldam, hoofd van de financiële afdeling van Vrom. Volgens hem komt dat deels doordat sommige rekeningen ergens in de ambtelijke hiërarchie blijven hangen. Ook wil het nog wel eens gebeuren dat de facturen onvolledig zijn, omdat bijbehorende rapportages ter verantwoording ontbreken of omdat registratiekenmerken missen op een nota. Als interdepartementale verrekening nodig is, leidt dit ook al gauw tot betalingsvertraging. In alle gevallen ‘heb je een probleem’, vertelt Dubbeldam. Volgens hem is eerder gebleken dat de oorzaken van het betalingsgedrag van de overheid moeilijk te bestrijden zijn. ‘We hebben al vanalles geprobeerd,’ aldus Dubbeldam. • Tristan van Rijn

Kroese enzo …

Yvonne Kroese

5 december 2008 PM

11

Gezocht: mobiliteit

Interne mobiliteit levert veel op: voor werkgevers én werknemers. Talentontwikkeling door horizonverbreding. Professionals van Yacht verbreden continu hun horizon. De afwisselende ervaring die ze opbouwen is spreekwoordelijk onbetaalbaar. Veel collega’s bij ons ervaren ontwikkelingsversnelling. Ervaar zelf de kansen die Yacht biedt. Over Yacht Ruim 3.500 hoogopgeleide vakspecialisten werken namens Yacht aan betekenisvolle opdrachten bij klanten. Naast interim-professionals biedt Yacht ook interim-management en werving & selectie. We zijn actief in alle regio’s van Nederland. Yacht is opgericht in 2000 als onderdeel van Randstad Holding NV. Meer weten? Heeft u interesse in onze dienstverlening? Kijk dan op www.yacht.nl/overheid. U vindt hier meer informatie over de mogelijkheden bij Yacht.

YACHT. MENSEN VAN BETEKENIS.

nieuws Kwaliteitseisen voor forensisch deskundigen in de maak

Register moet rechterlijke dwaling voorkomen In reactie op zaken als de Puttense moordzaak en Lucia de B. worden de eisen van deskundigheid aangescherpt. De advocatuur verwacht niet dat dit werkelijk tot beter deskundigenonderzoek leidt.

Justitie • In januari buigt de Eerste Kamer zich over het plan voor een nieuw openbaar gerechtelijk deskundigenregister, vooralsnog alleen voor deskundigen in strafzaken. Met dit register van externe deskundigen die in de rechtszaal kunnen worden opgeroepen om feiten te staven en bewijs te leveren, komen er ­kwaliteitseisen voor forensische ­deskundigen. Deskundigen die niet voldoen aan de eisen kunnen worden geschrapt. Justitie hoopt dat zo de betrouwbaarheid en de bekwaamheid van gerechtelijke deskundigen vergroot wordt. Met dit register reageert Justitie op zaken als die van de balpenmoord, de Puttense moordzaak en de zaak Lucia de B. waar het deskundigenonderzoek aanleiding was tot rechterlijke dwaling. Volgens Jan Boksem, bijzonder hoog­ leraar verdediging in strafzaken en lid van de sectie Strafprocesrecht van de Adviesraad Strafrecht van de Nederlandse Orde van Advocaten, hoeft de invoering van dit register niet te betekenen dat de kwaliteit van de onderzoeken door deskundigen verbetert. Uit de concept­aanwijzing van het college van ­procureurs­generaal, waarin gedefinieerd wordt wat ­deskundigheidsonderzoek behelst, leidt hij af dat praktisch onderzoek niet als deskundig onderzoek wordt aangemerkt. Als dit betekent dat een groot deel van het onderzoek door gespecialiseerde ­rechercheurs wordt verricht, die vaak geen wetenschappelijke vorming hebben, is dat geen verbetering van de positie van de verdediging, vindt Boksem. Volgens Boksem is het al langer een trend dat politie en justitie het onderzoek in eigen huis proberen te doen, dat dan verricht wordt door gespecialiseerde ­politiediensten. Bijvoorbeeld bij sporenonderzoek en een verkeersongevallenanalyse. Politie en Justitie gebruiken daarvoor een eigen kaartenbakje met

deskundigen (de landelijke deskundigenmakelaar). Boksem verwacht dat met de Wet deskundigen in strafzaken het gebruik van onderzoek in rechtszaken straks formeel goed geregeld is, maar dat in de praktijk veel onderzoek buiten de regeling om zal geschieden. De Adviesraad Strafrecht van de ­Nederlandse Orde van Advocaten heeft eerder al laten weten bezwaar te hebben

‘In de praktijk zal veel onderzoek buiten de regeling om geschieden’ tegen de inschakeling van deskundigen (vaak al in het vooronderzoek) door politie en justitie zonder dat de verdediging invloed kan uitoefenen op de keuze van de deskundige of de onderzoeksvraag die wordt voorgelegd. ‘De verdediging wordt in veel gevallen pas achteraf met de resultaten van het onderzoek geconfronteerd. De mogelijkheden om dan nog iets tegen die onderzoeksresultaten in te brengen

zijn zeer beperkt. Bovendien loopt men dan algauw tegen hoge kosten aan,’ zo is te lezen in het preadvies van de Adviescommissie Strafrecht. Boksem vindt het wel een verbetering dat het wetsvoorstel voorziet in de mogelijkheid voor de verdediging om deskundigen te ondervragen die Justitie heeft aangewezen. Maar het kan natuurlijk altijd beter, zegt hij. Bijvoorbeeld de controleerbaarheid van de onderzoeksresultaten. De uitgebrachte rapporten zijn vaak summier, vindt hij. Het ruwe onderzoeksmateriaal ontbreekt meestal, waardoor het in de regel niet mogelijk is na te gaan of de conclusies kloppen. Er bestaat ook geen algemeen recht op een tegenonderzoek. Bovendien is een tegenonderzoek vaak niet meer mogelijk omdat er bijvoorbeeld bij het veiligstellen van sporen geen rekening is gehouden met een tweede onderzoek. De kosten van het inschakelen van een eigen deskundige zijn vaak ook erg hoog, terwijl vooraf vaak niet duidelijk is of ze worden vergoed. • Chris van de Wetering

‘Meer specialistische rechters’ Volgens Jacques van Velzen, lid van de Raad voor de rechtspraak, zijn rechtszaken de laatste jaren steeds meer interdisciplinair geworden. In de zaak van Lucia de B. vormden statistische en toxicologische gegevens een belangrijk onderdeel van de ­bewijsvoering en in de Groningse hiv-zaak ging het om de verwantschap van virussen. ‘Deskundigheid in het interpreteren van onderzoek is voor rechters steeds belangrijker geworden,’ zegt hij. Van Velzen, die de afgelopen jaren als lid van de Raad voor de rechtspraak het integraal management invoerde bij de gerechten en ook de verplichte bijscholing van rechters introduceerde, vindt het deskundigenregister een goed initiatief, maar hij wil ook dat rechters de deskundigheidsbevordering in de omgang met wetenschappelijk onderzoek ter hand nemen. Van Velzen voorziet ­daarnaast dat er meer specialistische rechters komen. ‘De advocatuur en het openbaar ministerie hebben zich de afgelopen jaren al gespecialiseerd, de zittende magistratuur kan er straks ook niet meer omheen.’

5 december 2008 PM

13

nieuws Pionier zonne-energie Gosse Boxhoorn ergert zich aan praatclubs

‘Het wordt tijd voor een implementatieplatform’ Het is de hoogste tijd dat het Innovatieplatform verandert in een ‘imple­ mentatieplatform’, vindt Gosse Boxhoorn, pionier op het gebied van zonne­-energie. EZ/Vrom • Wordt de provincie Limburg het ‘Silicon Valley’ van de zonne-energie? Als het aan ondernemer Gosse Boxhoorn ligt wel. Deze zoon van een kolenhandelaar, voorheen werkzaam bij Shell Solar, wil op het Chemelot-terrein van de DSM in Sittard en Geleen The Silicon Mine starten, een fabriek voor de productie van silicium – de grondstof voor zonnepanelen. Partners zijn DSM, energiemaatschappij Essent, de industriebank Liof en de provincie Limburg. Totale investering voor de fabriek is 450 miljoen euro, aldus Boxhoorn. The Silicon Mine (TSM) moet allerlei aanverwante zonne-energiebedrijven naar de regio trekken. ‘Het is een ambitieus plan, maar het is zeker haalbaar,’ aldus Boxhoorn. ‘Zonneenergie groeit hard op wereldschaal en kan de komende tijd alleen maar belangrijker worden, zeker in het licht van de verwachte energiecrisis voor 2015 waar het Internationaal Energie Agentschap voor heeft gewaarschuwd in de jongste World Energy Outlook. Het moment dat zonneenergie onder de 10 cent per kilowattuur komt en kan concurreren met kolen en gas komt steeds dichterbij. In de zuidelijke landen van Europa en de VS zal zonnestroom binnen drie tot vier jaar kunnen concurreren met de consumenten elektriciteitsprijs. Bij een verdubbeling van de markt zakt de prijs met 20 procent en olie en dus elektriciteit zal op termijn alleen maar duurder worden’. Boxhoorn is blij met de nieuwe stimulering van zonne-energie door de Nederlandse overheid, al is deze nog erg bescheiden in vergelijking tot het buitenland. ‘Men werkt langs elkaar heen en laat de oren veel te veel hangen naar de belangen van de oude spelers in de energiewereld. Dat is een van de redenen dat zonne-energie in Nederland achterblijft bij de ontwikkelingen in de rest van Europa. We missen een figuur als Hermann

14

PM 5 december 2008

Scheer, de Duitse SPD’er die echt zijn nek heeft uitgestoken voor duurzame energie en de bedenker is van de kostendekkende terugleververgoeding, een doorbraak voor zonne-energie. In Nederland praten we meer en doen we zo weinig. Ik heb wel eens gesproken met vertegenwoordigers van het Innovatieplatform. Ik heb ze toen geadviseerd de ontwikkelde kennis in Nederland op het gebied van zonne-energie nu eindelijk te verzilveren door nieuwe startende bedrijven in zonne-energie te ondersteunen en de subsidieregels te hervormen. Het zou eigenlijk een implementatieplatform moeten worden.’ De filosofie dat oliemaatschappijen zoals Shell veel kunnen betekenen voor de transitie naar duurzame energie, als ze maar zouden willen, deelt Boxhoorn niet. ‘Ik heb daarop ingezet, maar deze bedrij-

‘Het moment dat zonneenergie kan concurreren met kolen en gas komt steeds dichterbij’ ven hebben andere prioriteiten en dat is misschien maar goed ook. Je kunt het namelijk ook anders zien, deze markt biedt een geweldige kans voor nieuwe bedrijven in de grootste groeimarkt ter wereld.’

Afgeschreven Bij zijn voormalige werkgever Shell bouw­ de Boxhoorn de divisie zonne-energie, waar de oliemaatschappij toen nog grote ambities mee had – ‘We wilden de nummer een van de wereld worden,’ aldus Boxhoorn – om tot een grote speler in het veld. ‘Ik heb die kar een jaar of vier getrokken en in die tijd verdubbelde de omzet elk jaar.’ Shell besloot vervolgens het noodlijdende Siemens Solar te kopen, dit tegen het advies van Boxhoorn. ‘Siemens Solar kampte met langdurige, heel grote verliezen en uiteindelijk werd die acqui-

sitie Shell Solar fataal. Vrijwel gelijktijdig kwam in 2002 het onderzoek naar de olievoorraden van Shell en vonden analisten dat het bedrijf zich moest concentreren op de kernactiviteiten, te weten de exploratie en productie van olie, en werd de divisie zonne-energie vrijwel afgeschreven.’ In Helmond, waar de zonne-energieactiviteiten van Shell waren gevestigd, stonden tweehonderd hooggespecialiseerde mensen op straat. Boxhoorn, overtuigd van de economische toekomst van de zonne-energiesector, trok de stoute schoenen aan, ging naar de bank en richtte een nieuw bedrijf op: Solland Solar, uniek gelegen want precies op de grens Heerlen/Aken. Het loopt als een trein, en het is inmiddels het snelst groeiende bedrijf van Nederland. De productiecapaciteit steeg van 20 megawatt in 2005 tot 170 megawatt. Energiemaatschappij Delta – de firma die momenteel ijvert voor een nieuwe kerncentrale in Zeeland – werd vorig jaar voor 90 procent eigenaar van Solland Solar. Toch werd Boxhoorn samen met mede-oprichter Hubert Thijs vorige maand de laan uitgestuurd door Delta. Nadere mededelingen over het conflict mag Boxhoorn, die samen met Thijs 10 procent van de aandelen in Solland Solar in handen had, niet doen op grond van een spreekverbod. • René Zwaap

nieuws Ook Antillianen naar de stembus voor Europarlement

‘Wijziging Kieswet inconstitutioneel’ Na een geslaagd protest van twee Arubaanse politici krijgen de ingezetenen van Aruba en de Antillen volgend jaar stemrecht voor de Europese verkiezingen. De daartoe gewijzigde Kieswet dient uiterlijk 1 januari 2009 van kracht te zijn. Maar volgens CDA-senator Alfons Dölle is ‘de gang van zaken een miskenning van het Statuut voor het Koninkrijk’. BZK • Uiterlijk 1 januari 2009 moet de gewijzigde Kieswet van kracht zijn. Die wijziging is noodzakelijk omdat de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) twee jaar geleden oordeelde dat de Kieswet een ongerechtvaardigd onderscheid maakt tussen de Europese kiesgerechtigdheid van Nederlanders op het continent, in de Caraïben en in andere landen. In de herziene Kieswet krijgen ook de Nederlanders op Aruba en de Antillen kiesrecht voor het Europees Parlement. In de oude Kieswet stond dat de leden van het Europees Parlement gekozen worden door Nederlanders van 18 jaar en ouder, ‘met uitzondering van degenen die op de dag van de kandidaatstelling hun werkelijke woonplaats hebben in de Nederlandse Antillen of Aruba’. Deze uitsluiting was niet van toepassing op personen in de openbare dienst of die minstens 10 jaar ingezetene van Nederland waren. Twee Arubaanse politici, Mike Eman en Benny Sevinger, vonden die uitsluiting ongerechtvaardigd en lieten zich in 2004 in Den Haag registreren als kiezers voor het Europese Parlement. Hun verzoek werd afgewezen op grond van het feit dat ze minder dan 10 jaar in Nederland hadden gewoond. Eman en Sevinger gingen in beroep bij de ABRvS, die prejudiciële vragen voorlegde aan het Hof van Justitie EG in Luxemburg. In 2006 kwam de uitspraak: het Europees recht laat de regeling van het kiesrecht voor het Europese Parlement over aan de lidstaten. Het woonplaatscriterium mag worden gebruikt, maar niet in strijd komen met het gelijkheidsbeginsel. De regeling in de Kieswet had tot gevolg dat een onderscheid werd gemaakt tussen Nederlanders woonachtig in ‘een derde land’, bijvoorbeeld Australië, en Nederlanders woonachtig op een van de eilanden. En dat was ongerechtvaardigd, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak.

Statuut De Eerste Kamer behandelde de wetswij-

ziging op 4 november jl. De gewijzigde Kieswet werd op het nippertje aangenomen, ondanks een motie van CDA-senator Alfons Dölle, universitair hoofddocent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dölle stelt dat de gang van zaken op gespannen voet staat met het Statuut voor het Koninkrijk en in ieder geval in strijd daarmee komt, als deze regeling na de verkiezingen in de Kieswet blijft staan. Deze discussie werd in een artikel in het Nederlands Juristenblad aangezwen-

Het woonplaatscriterium mag niet in strijd komen met het gelijkheidsbeginsel geld door staatsrechtgeleerde Gerhard Hoogers. Volgens Hoogers is de wijziging van de Kieswet ‘inconstitutioneel’. Het Koninkrijk bestaat nu uit drie landen: Nederland, Aruba en de Nederlandse Antillen. In de nabije toekomst krijgen Curaçao en Sint Maarten ook de status van land, vergelijkbaar met Aruba. Bonaire, Saba en Sint Eustatius (de BES-eilanden) worden openbare lichamen van Nederland. Het Koninkrijk Nederland bestaat dan uit vier landen: Aruba, Curaçao, Nederland en Sint Maarten. In het Statuut voor het Koninkrijk staat welke aangelegenheden door het Koninkrijk worden geregeld en wat door de afzonderlijke landen wordt bepaald. Het kiesrecht is bij uitstek een voorbeeld van het laatste. Onder het Statuut staan de Grondwet, en voor de Nederlandse Antillen en Aruba

een eigen Staatsregeling. Dááronder staan de gewone wetten die in de betreffende landen gelden.

Miskenning De Kieswet zou dus alleen maar gelden voor de bewoners van Nederland, waartoe ook de BES-eilanden gaan horen, maar niet voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten, die eigen Kiesverordeningen hebben. De eilandbewoners (met uitzondering van de BES-eilanden) zouden helemaal niet onder de Kieswet vallen. CDA-senator Dölle: ‘Het Europese Parlement is natuurlijk pas echt een vertegenwoordigend orgaan van het Koninkrijk nadat de eilandbewoners er eenmaal voor hebben gekozen. Als je daarvan uitgaat, wordt het na de verkiezingen feitelijk een Koninkrijksaangelegenheid. Als je het kiesrecht op koninkrijksniveau wilt regelen is er een rijkswet nodig, geen gewone wet. De mening van de wetgever nu is dat ook de eilandbewoners gewoon onder de Nederlandse wet vallen, maar dat is een miskenning van het Statuut.’

Teleurstellend Als oplossing stellen Hoogers en Dölle voor op basis van artikel 38 Statuut de rijkswetgever te machtigen om een zogeheten consensusrijkswet te maken, speciaal voor aangelegenheden die niet door het Statuut als Koninkrijksaangelegenheden zijn aangewezen, maar waarvoor wel een wil tot gezamenlijke regeling door alle landen binnen het Koninkrijk bestaat. Daarvoor geven de wetgevers van de landen een machtiging aan de rijkswetgever om een rijkswet te maken. Spijkers op laag water zoeken? Nee, aldus Dölle. Want wetgever of rijkswetgever, in juridische zin is er sprake van twee verschillende overheidsorganen. Een consensusrijkswet maken kost echter veel tijd, te veel met de verkiezingen op komst. Na de verkiezingen, zo beloofde staatssecretaris Ank Bijleveld, komt een evaluatie, mede over de praktische uniformering, stembriefjes en -hokjes, en daaruit zal ook een juridisch advies volgen over de wetsreparatie. ‘Een beetje teleurstellend,’ voegt Dölle toe, ‘want de Eerste Kamer moet juist zelf beoordelen of een wet de constitutionele toets kan doorstaan.’ • Rosalie Koolhoven 5 december 2008 PM

15

achtergrond ‘Slurptaks, roettaks, verpakkingstaks, vliegtaks – ze moeten allemaal weg’

PvdA’ers bepleiten invoering CO2-taks Terwijl Den Haag na een voorzet van premier Balkenende druk debatteert over de invoering van de ‘vlaktaks’, dient zich nog een suggestie aan tot revolutionaire verandering van het belastingstelsel: de invoering voor een centrale heffing op CO2-uitstoot – de ‘CO2-taks’ – voor burgers en bedrijven.

V

Tekst René Zwaap Foto Rob Jongbloed

olgens PvdA’er Willem ­Vermeend, oud-staatssecretaris van Financiën en oud-minister van Sociale Zaken, moeten alle groene belastingen op de helling om plaats te maken voor een grote CO2-taks. Samen met partijgenoot Rick van der Ploeg, ex-staatssecretaris van cultuur, en de jurist Jan Willem Timmer van de Universiteit van Amsterdam publiceerde Vermeend onlangs het boek Taxes and the economy, een verkenning van de toekomst van het mondiale belastingsstelsel. De boodschap is dat groene belastingen tot 5 procent van het bruto nationaal product kunnen worden opgehoogd. In Nederland en Denemarken, de twee landen die voorop lopen met milieubelastingen, ligt dat momenteel tegen de 4 procent, terwijl het gemiddelde in de Europese Unie 2,5 procent is. ‘Slurptaks, roettaks, vliegtaks, verpakkingstaks – ze moeten allemaal weg,’ legt Vermeend uit. ‘Het is gerommel in de marge, de mensen snappen het niet en het werkt niet. De bestaande heffingen worden gezien als doodordinaire belastingmaatregelen en er is geen draagvlak voor.’ In plaats daarvan bepleit Vermeend een ‘brede, heldere en duidelijke heffing’ op CO2uitstoot voor particulieren en bedrijven. ‘Iedereen snapt dan direct waarvoor moet worden betaald en je moet ook duidelijk maken dat dat geld wordt besteed aan de bestrijding van het milieuprobleem. Aan de andere kant kan de belasting op arbeid

16

PM 5 december 2008

door die maatregel worden verlaagd en dat is weer goed voor de economische groei en de werkgelegenheid.’ Vermeend acht het haalbaar dat de CO2-taks in de toekomst goed is voor 20 procent van de belastinginkomsten, waar het totale aandeel van de milieubelastingen in de Nederlandse belastingrevenuen nu nog 13 procent bedraagt. ‘Maar het zou goed zijn om zo’n CO2-belasting op Europees niveau af te spreken, om te voorkomen dat bedrijven binnen de Europese Unie heen en weer gaan schuiven om zo min mogelijk belasting te betalen,’

‘Milieubelastingen zijn een zeer onduurzame vorm van belastingheffing’ vult Vermeend aan. Daarnaast pleiten Vermeend, Van der Ploeg en Timmer voor belastingvrije groene fondsen bij banken, die voor minstens 70 procent van hun vermogen investeren in de ontwikkeling van technieken die vervuiling tegengaan. Ook willen ze dat er een Nationaal Milieu Fonds in het leven wordt geroepen, waar de groene belastingen gedeeltelijk naartoe vloeien in plaats van naar de schatkist. Dat fonds zou in groene compensatieprojecten, bijvoorbeeld de aanplant van bomen, moeten investeren. In hun boek citeren Vermeend, Van der Ploeg en Timmer Sir Nicholas Stern, de gewezen topeconoom van de Wereldbank, die zegt dat de wereldeco-

nomie met 20 procent zal krimpen als er niet snel iets wordt gedaan aan het CO2-probleem. CO2-belasting is daar het antwoord op, aldus Vermeend. Hij zegt dat minister Wouter Bos van Financiën en zijn staatssecretaris Jan Kees de Jager wel oren hebben naar zijn voorstel. ‘Ze hebben allebei positief gereageerd bij de presentatie van ons boek.’ Het ministerie van Financiën, gevraagd naar een reactie, verwijst naar een eerdere brief van de twee bewindslieden aan de Tweede Kamer over het boek. Volgens Bos en De Jager zijn de doelstellingen van het trio ‘inclusief de verschuiving naar indirecte belastingen en milieubelastingen exact gelijk aan de kerndoelstellingen van de herziening van de inkomstenbelasting 2001’. Het kabinet herkent de uitdagingen en ontwikkelingen die door Vermeend en zijn collega’s zijn beschreven, aldus Bos en De Jager. ‘Dat is concreet terug te zien in het kabinetsbeleid. Een deel van de voorgestelde verschuivingen is of wordt door dit kabinet geëffectueerd.’

Afremmen Hoogleraar economie Henk Folmer van de Rijksuniversiteit Groningen en de Wageningen Universiteit is het ‘fundamenteel oneens’ met het voorstel van Vermeend voor het afschaffen van alle verschillende milieubelastingen om plaats te maken voor één CO2-taks. Folmer: ‘Vermeend reduceert de milieuheffingen op die manier puur tot een belastinginstrument en dat

achtergrond

is niet de bedoeling. Ik snap wel dat het belastingtechnisch handiger zou zijn om het op die manier te doen en het zou ook allerlei bureaucratische rompslomp voorkomen, maar dit voorstel gaat helemaal voorbij aan het elementaire beginsel van de milieuheffingen en dat is het afremmen van ongewenst gedrag. Dankzij milieu­ belastingen is er al veel ten goede veranderd. Zo is het gebruik van kunstmest in de landbouw aanzienlijk gedaald dankzij de milieuheffingen en zijn de boeren meer biologische middelen gaan gebruiken. Milieubelastingen mogen bovendien niet worden gezien als een gegarandeerde inkomstenbron voor de staat: als het doel bereikt is, te weten het stoppen van de vervuiling, ontbreekt de grondslag voor belastingheffing en is er helemaal geen geld meer te ontvangen. In die zin zijn milieubelastingen een zeer onduurzame vorm van belastingheffing.’

Belastinggeld Folmer is vanaf het prille begin bij de ­vergroening van het belastingsstelsel betrokken. Hij had zitting in een commissie van het ministerie van Financiën die zich in 2001 boog over de effecten en de toekomst van de milieubelastingen. Hij is het wel met Vermeend eens dat het te betreuren is dat de opbrengsten van de ‘groene belastingen’ (18 miljard euro in 2006, ruim 13 procent van de totale belastinginkomsten van het rijk) door de staat niet worden aangemerkt als budget

voor milieuverbetering. Folmer: ‘Dat geld komt gewoon in de algemene middelen terecht. Om dit soort belastingen geaccepteerd te krijgen door de bevolking, is het belangrijk er een psychologisch draagvlak voor te creëren. Mensen moeten kunnen zien wat er met hun geld gebeurt. Wat dat betreft doen ze het in de VS beter. Als je daar over de wegen rijdt, zie je af en toe een bord waarop staat geschreven: De staat vernieuwt hier met uw belastinggeld deze weg, of iets dergelijks. Ook de Fransen denken er zo over: daar gaat het geld dat de vliegtaks oplevert regelrecht naar projecten in ontwikkelingslanden.’

Een huishouden betaalt per jaar gemiddeld 2.100 euro aan milieuheffingen Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) betaalt het gemiddelde ­Nederlandse ­huishouden 1.600 euro per jaar aan ­milieubelastingen. Het gaat om accijnzen op benzine en diesel, motorrijtuigenbelasting, de Belasting van personenauto’s en motorrijwielen (BPM), energiebelasting, et cetera. Aan milieuheffingen opgelegd door lokale overheden – denk aan de Wet verontreiniging oppervlaktewater, rioolrecht, de afvalstoffenheffing en verwijderingsbijdragen – komt daar nog eens gemiddeld 410 euro per jaar bij. Totaal: bijna 2.100 euro per jaar. Dat is een verdriedubbeling in vergelijking met

1990. Sinds 1987 stegen de kosten voor een gemiddeld gezin aan milieubelastingen met 170 procent.

BPM De vergroening van het belastingsstelsel gebeurt ‘lastenneutraal’, dat betekent dat de Nederlander door de nieuwe groene belastingen niet meer gaat betalen. De vervuiler wordt fiscaal bestraft in de hoop dat hij zijn leven gaat beteren. Milieuverantwoord gedrag wordt juist beloond door de schatkist. Het ministerie van Financiën wijst erop dat de milieubelastingen een goed effect sorteren. Zo leidde de invoering van de ‘roettaks’ – waardoor dieselauto’s zonder roetfilter een paar duizend euro duurder werden – er vrijwel onmiddellijk toe dat dit type vervuilende auto’s nauwelijks meer werd verkocht. Financiën broedt nu op plannen om deze belastingen op autorijden te berekenen op basis van CO2-uitstoot door een heffing per gereden kilometer. Vanaf 2011 moet dit ingaan voor vrachtauto’s, daarna komen de personenauto’s aan de beurt. De kilometerprijs varieert dan tussen de 3 en de 15 cent, afhankelijk van plaats, tijd en uitstoot van schadelijke stoffen. Op die manier moeten ook de files worden bestreden. Als troost wil de regering de Belasting op Personenwagens en Motorrijwielen – nu gemiddeld 42 procent van de aanschafprijs – in tien jaar afbouwen tot nul, waardoor auto’s een kwart goedkoper zouden worden. • 5 december 2008 PM

17

achtergrond Hoe maak ik een wet?

Checken, checken en nog eens checken Stel, u bent directeur van een beleidsafdeling op een departement en u vraagt een jonge werknemer een conceptwettekst op te stellen. U gooit hem in het diepe. Wat levert dat op? PM’s jongste redacteur Rutger van den Dikkenberg nam de proef op de som.

Tekst Rutger van den Dikkenberg Foto’s Welmer Keesmaat

G

ewapend met een motie van de Partij voor de Dieren (28 286, nr 192), die oproept tot meer actie tegen malafide hondenhandelaren, ga ik op zoek naar do’s en dont’s bij het opstellen van een wet. Wim Voermans, hoogleraar wetgeving aan de Academie voor Wetgeving, ontvangt mij in Leiden waar hij staats- en bestuursrecht doceert. Kan hij me op weg helpen met een conceptwetsvoorstel dat de malafide handel in honden tegengaat? Voermans kijkt bedenkelijk. ‘Een wet is het zwaarste instrument waarmee je kunt

‘Voor een hele hoop problemen kan de overheid niets betekenen’ ingrijpen,’ waarschuwt hij. ‘De overheid kan e­ enzijdig ingrijpen, rechtstreeks haar zin doorvoeren. Als je dat lichtvaardig doet, kun je problemen k ­ rijgen.’ Uit zijn boekenkast tovert Voermans een klein boekje getiteld Aanwijzingen voor de regel­geving tevoorschijn. Er bestaat een heus stappenplan. Fijn. ‘De kerngedachte is aanwijzing 6,’ vervolgt Voermans. Hij leest voor: ‘Tot het tot stand komen van nieuwe regelingen wordt alleen besloten indien de noodzaak daarvan is komen vast te staan.’ Voermans raadt me aan eerst eens goed te kijken hoe het probleem in elkaar zit. ‘Het probleem is het verschil tussen de gewenste situatie en hoe die situatie nu is. Het probleem is relatief: de Partij voor de Dieren vindt blijkbaar dat er een probleem is, maar zij is eigenlijk ook een belangengroep. In deze

18

PM 5 december 2008

motie zit politieke ketelmuziek. Wat is malafide, staat dat gelijk aan illegaal? De vraag is of de overheid hier wat aan kan doen. Voor een hele hoop problemen kan de overheid niets betekenen.’ Maak alleen een wet als je zeker weet dat het nodig is. Dat klinkt als een goede raad, maar kan ik daar ook mee terugkomen? Voor de zekerheid blijf ik nog even bij Voermans. ‘De volgende stap is aanwijzing 7: kijk wat het einddoel is. Er zijn verschillende oplossingen mogelijk.’ Deze aanwijzing vermeldt vijf stappen die gezet moeten worden ‘alvorens tot het treffen van een [wettelijke, RvdD] regeling wordt besloten’. Weer klinkt het ‘onderzoek doen over de omstandigheden, naar de doelstellingen, en of voor het behalen van die doelstellingen wel een wet nodig is’. Heeft de overheid wel een rol te spelen? Welke rol is dat dan? Deze procedure, checken, checken en nog eens checken, gaat vooraf aan het opstellen van een conceptwet. Het wetsvoorstel zelf, het verbod op malafide handel in honden, ziet Voermans niet zo zitten. ‘De Partij voor de Dieren wil gewoon striktere regulering, ze vindt de registratie niet genoeg. Het is zeer onwaarschijnlijk dat hier een wet van komt: regelgeving is een hele stoere vorm van overheidsmaatregelen. Als we iets in zo’n belangrijke vorm willen tillen, vraagt dat een grote legitimiteit. Het is heel exclusief en dat is niet voor niets.’ Na enig aandringen – ik wil er toch een wetsvoorstel van maken – waagt Voermans een voorzichtige poging. ‘Je zult moeten kijken hoe groot het probleem is. En wat zijn de mogelijkheden? Ik zou met de hondenbranche gaan praten en dat vragen.’ Ook moet ik goed uitzoeken wat de beste manier is om de

Pas als ik mijn uitgebreide onderzoek erop heb zitten, kan het schrijven van het wetsvoorstel en de bijbehorende Memorie van Toelichting beginnen. Wat zet je waar in? Van Dongen: ‘In de wettekst regel je het verbod, de Memorie van Toelichting is meer uitleggen wat je met de wet beoogt.’ Maar ik loop te hard van stapel, vindt hij. De vraag is: hoe regel je dat verbod?

Wim Voermans (Universiteit Leiden): ‘Misschien moet je eerst maar eens een boek over wetgeving lezen’

wet te handhaven. ‘Stel dat je wilt registreren, maar die ­registratieplicht werkt niet of is moeilijk te hand­ haven.’ De hoogleraar besluit: ‘Misschien moet je eerst maar eens een boek over wetgeving lezen.’ Een dag later een nieuwe poging, ditmaal bij de Raad van State. De raad stelt niet zelf wetten op, maar geeft advies over wetsvoorstellen. En advies kan ik wel gebruiken. Ik ontmoet er de directeur Wetgeving Gert van Dongen. Ook hij meent dat het probleem eerst goed beschreven dient te worden en er naar alternatieven voor wetgeving moet worden gekeken, zoals regulering door de sector zelf. Er blijken in dat stadium ontzettend veel vragen: ‘Wat is de context? Speelt het probleem alleen bij de handel in honden, of ook bij andere diersoorten? En zo ja, waarom pak je dan alleen de hondenhandelaren aan?’ Daarnaast, vertelt Van Dongen, moet ik ook zeker het Europees recht niet vergeten. ‘Als de eisen in bijvoorbeeld België minder streng zijn verplaatst de handel zich dan niet naar dat land? En hoe hebben ze de problemen in het buitenland opgelost? Wat versta je onder handel en wat onder malafide? Dat zijn dingen die de Raad van State toetst,’ zegt Van Dongen. Uit de boekenkast in zijn werkkamer pakt de directeur het jaarverslag van de raad over 2004. Achterin, in bijlage 4, de Checklist beleidsanalytische toets, de manier waarop de raad wetten toetst. Als je hieraan voldoet, moet je haast goed zitten met de wet. Drie hoofddelen kent de lijst: een probleembeschrijving, de aanpak en de uitvoering. Kennis van de praktijk is van groot belang, daar laat Van Dongen geen misverstand over bestaan. ‘Een wet die juridisch goed in elkaar zit, maar niet handhaafbaar is of uitvoerbaar, is een slechte wet.’ Zorg dat je zeker van je zaak bent eer je een wetsvoorstel opstelt. ‘Er gaat heel veel tijd in het onderzoek en overleg zitten,’ weet Van Dongen. ‘Ik denk dat het zo’n 80 procent is van de tijd waarin een wetsvoorstel wordt gemaakt.’

Gaat het wel lukken, het wetsvoorstel ­schrijven voor de kerst? Van Dongen zegt dat het een mogelijkheid is een vergunningstelsel in te voeren voor honden­handelaren. ‘Ik denk dat je daarin heel wat kwijt kunt,’ zegt hij. Gelukkig, een eerste inhoudelijke tip over de wet zelf. Daarna volgen nog meer vragen. ‘Hoe regel je het toezicht op die vergunningen, wat zijn de sancties, voer je overgangsbepalingen in?’ Gaat het wel lukken, het wetsvoorstel schrijven voor de kerst? ‘Het kan wel,’ zegt Van Dongen, ‘maar het wordt lastig.’ Uit zijn boekenkast haalt hij nog een boekje: Vaardig met staatsrecht, de wetgevingsprocedure van een wet in formele zin. ‘Neem maar mee,’ zegt hij. Ook hier luidt het devies: ‘Eerst lezen!’

Kennis van de praktijk is van groot belang, daar laat Gert van Dongen (Raad van State) geen misverstand over bestaan 5 december 2008 PM

19

Checklist Het valt waarachtig niet mee om beleidsmedewerker te zijn. Om zo dicht mogelijk op de praktijk te zitten, steek ik mijn licht op bij het ministerie van OCW. Hier hebben ambtenaren een Beleidwijzer tot hun beschikking. De eerste fase is het opstellen van een startnota, waarin het onderzoek beschreven wordt en waarin ook duidelijk wordt of een wet wel degelijk de juiste oplossing is. Je kunt immers ook goed gedrag stimuleren door middel van een subsidie. Ik krijg van directeur Wetgeving en Juridisch Zaken Jan Veringa een foldertje: De tien vragen van de startnota. Als ik dat gebruik als checklist weet ik zeker dat mijn onderzoek

Er zijn meestal maar twee mogelijkheden: een wet kost geld of levert geld op grondig genoeg is. Er wordt niet alleen gevraagd naar het probleem zelf, zoals Voermans aanraadde, maar ook naar de kosten van de oplossing en naar het politieke kader. ‘Het eerste wat je als beleidsambtenaar doet als je een wetsvoorstel gaat maken, is contact opnemen met de afdeling Wetgeving,’ zegt Veringa. ‘De wetgevingsjurist weet door welke processen het voorstel gaat, en hij denkt mee over de inhoud van het voorstel.’ Omdat ik in mijn wetsvoorstel een handelsverbod wil regelen stelt Veringa dat ook de afdeling Financieel-Economische Zaken erbij betrokken moet zijn. Er zijn namelijk meestal maar twee mogelijkhe-

den: mijn wet kost geld of levert geld op. De startnota moet instemming krijgen van de minister. ‘Is dat het geval,’ zegt Veringa, ‘dan komen wij van de directie Wetgeving er weer aan te pas.’ Op jonge juristen die meteen beginnen met wetsartikelen schrijven heeft Veringa het niet zo. Voor wetgeving is een ‘verdiepingsslag’ noodzakelijk. ‘Zelfs als de startnota er is begin je niet met artikel 1. Je moet het eerst in proza opschrijven. Als je direct in artikelvorm gaat schrijven let je te veel op details. Je moet met grove blokken zo’n notitie maken. Vervolgens ga je die verfijnen.’ Van een wet, houdt Veringa me voor, zijn zeker tien versies nodig. Het vooruitzicht dat ik tien concepten moet schrijven in plaats van een is wel een beetje een domper. Zo zoetjesaan zakt de moed mij in de schoenen. Laat ik dan maar met conceptversie 1 beginnen. Wat zet ik waar in? ‘De definities zet je in artikel 1 en ook andere algemene bepalingen zet je voorin, evenals de definities, samen in artikel 1. De Memorie van Toelichting is de onderbouwing van de wet,’ leert Veringa mij. Verder zal ik aandacht moeten besteden aan het vergunningstelsel dat Gert van Dongen van de Raad van State voorstelde, de handhaving van dat vergunningstelsel en, voor de hondenhandelaren zonder vergunning, de strafbepalingen. Klopt het dat ik maar vier artikelen nodig heb? Veringa schudt zijn hoofd. ‘Dat je dat voor elkaar krijgt lijkt me onwaarschijnlijk. Er zullen per onderwerp toch snel ongeveer vijf tot tien artikelen nodig zijn. En vergeet daarbij de slotbepalingen niet, met het overgangsrecht en wanneer de wet in werking treedt.’ Zal ik niet doen, beloof ik hem plechtig, blij dat ik een stapje verder ben. ‘O, en wat ook nog belangrijk is –’ besluit Veringa, ‘verlies het Europese aspect niet uit het oog.’

Politiek

Jan Veringa (OCW): ‘Schrijf het eerst in proza op. Als je direct in artikelvorm gaat schrijven let je te veel op details’

20

PM 5 december 2008

Na adviezen van een professor, de Raad van State en een departement ben ik een eind op weg. Ik weet dat ik onderzoek moet doen naar het probleem zelf en hoe ik dat het beste op kan lossen, ik weet dat ik waarschijnlijk een vergunningstelsel nodig heb én ik weet dat ik mijn basisconcept in vijf hoofdstukken moet opdelen. Voor de zekerheid ga ik toch nog een keer op pad. Ik heb contact opgenomen met Hanneke Heukers, directeur Juridische Zaken op LNV. Ze wil me graag te woord staan, maar stelt als voorwaarde dat ze niet in wil gaan op het mijn hondenhandelsverbod. Het is een LNV-onderwerp en het is niet aan haar om daar op in te gaan, maar aan haar minister. Daar heb ik alle begrip voor. ‘Schrijven vind ik zo’n passief woord,’ zegt ­Heukers, die liever spreekt van opstellen. Bij LNV stellen ze een plan van aanpak op en een omgevingsanalyse. In een communicatietraject wordt bepaald

achtergrond

welke partijen je bij het proces wilt betrekken en op welke momenten je overlegt met deze partijen. Heukers: ‘Er is een aantal uitgangspunten. Je hebt ten eerste het politieke aspect: wat wil de politiek? Ook ­internationale verplichtingen zijn in hoge mate ­sturend voor je wettekst. Op landbouwgebied bijvoorbeeld heb je heel veel te maken met Europa, maar er zijn veel meer verdragen.’ Het derde punt, zegt Heukers, is dat je ‘buitengewoon motiveert’ waarom je iets in een wet regelt. ‘Je moet goed weten wat je wilt. Wetgeving komt niet uit de lucht vallen.’ Kan ik niet gewoon mijn wettekst schrijven? Heukers: ‘De beste wetgevingsjuristen zitten niet de hele dag te schrijven achter de computer, zij weten wat er allemaal in het veld speelt. Het is net als met een goede timmerman. Die moet niet alleen iets heel goed kunnen fabriceren, maar ook weten of het product wel aanslaat.’ Op een gegeven moment zal echter ook de beste wetgevingsjurist iets moeten opstellen. ‘Dat is toch het ouderwetse handwerk,’ stelt Heukers. Om dat te illustreren, pakt Heukers er de Wet dierenwelzijn bij. ‘Kijk,’ doceert ze, ‘hoofdstuk twee gaat over dieren en hoofdstuk drie over dierlijke producten.’ Ze raakt helemaal enthousiast. Dan, vrolijk: ‘Leuk hè, zo’n wet!’ •

Hanneke Heukers (LNV): ‘De beste wetgevingsjuristen zitten niet de hele dag te schrijven achter de computer, zij weten wat er in het veld speelt’

Initiatief van de Tweede Kamer ‘Je zit er als Kamerlid niet op te wachten,’ verzucht VVD’er Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink als ze vertelt over haar initiatiefwetsvoorstel. ‘Het kost behoorlijk veel tijd en energie. We proberen altijd eerst het kabinet met een wetsvoorstel te laten komen.’ Ruim tweeënhalf jaar geleden, nog tijdens de vorige kabinetsperiode, is ze begonnen aan het project dat moet leiden tot een wet die rechtsbescherming regelt bij controlehandelingen van de fiscus, vertelt Dezentjé Hamming op haar werkkamer. Ze legt uit: ‘Soms worden ondernemingen overvraagd door de Belastingdienst, met vragen die buitenproportioneel zijn. Bijvoorbeeld alle emailgegevens van alle pc’s tot drie jaar geleden. Dat ben je dan verplicht in te vullen. Dat is bijna niet te doen.’ Hoe begint een Kamerlid aan een wetsvoorstel? ‘Ik ga met experts om de tafel, hoogleraren, belastingadviseurs. Dan vertel ik wat ik wil bereiken en dan zeggen zij hoe ik daar kom. De wettekst maak ik samen met hen.’ De Tweede Kamer heeft ook een afdeling Wetgeving. ‘Die is zeer hulpvaardig. Maar dit is een vrij technische wet. De afdeling heeft gezegd dat het verstandiger is dit wetsvoorstel samen met de experts te maken. De afdeling Wetgeving helpt bij de procedures.’

Het grote verschil tussen een departement dat een wet maakt en een Kamerlid, is de beschikbaarheid van mensen, zegt de VVD’er. ‘Kijk maar om je heen. Ik heb één persoonlijk medewerker, één woordvoerster.’ Een departement is veel groter, wil ze maar zeggen. Dus er gaat erg veel tijd in zitten. Ze werkt tijdens recessen en buiten de vergaderdagen van de Kamer aan de wet. ‘Er zit minimaal een paar honderd uur werk in. Maar het is geweldig om te doen: van de vijf jaar dat ik Kamerlid ben, is dit een van de leukste dingen die ik gedaan heb.’

5 december 2008 PM

21

coverstory Binnen twee maanden moet blijken of de GNG de JSF kan overwinnen

De wens van de Zweedse firma Saab om de straaljager Gripen Next ­Generation (GNG) in Nederland aan de man te brengen als alternatief voor de Joint Fight Striker (JSF) van het Amerikaanse Lockheed Martin, krijgt weer vleugels. Vorige week riep de Tweede Kamer staatssecretaris Jack de Vries van Defensie op een vergelijking te maken tussen de Gripen en de JSF. PM nam poolshoogte in Zweden om de Gripen met eigen ogen te bekijken.

Bewapening De Gripen Next Generation kan aan acht ophang­ punten wapens van uiteenlopende makelij ­vervoeren, terwijl op de JSF ­alleen aangepaste Ameri­kaanse wapens passen, en dan hoogstens vier intern om het ‘onzichtbaarheids­effect’ van de stealth-techniek niet in gevaar te ­brengen. ‘Als het toestel meer munitie extern meedraagt, is het gewoon zichtbaar voor de radar,’ ­aldus Magnus Lewis-Olsson, testpiloot en campaign ­director van Saab.

Tekst René Zwaap Foto’s Rob jongbloed

Op de foto de Saab Gripen Demonstrator, het testvliegtuig waarop de Gripen Next Generation wordt gebaseerd.

22

PM 5 december 2008

Zuiniger en sneller In tegenstelling tot de JSF beschikt de Gripen Next ­Generation over super cruise, waarmee het toestel door de geluidsbarrière kan vliegen zonder extra verbruik van brandstof in de nabrander. De actieradius van het ­toestel is daarmee aanzienlijk groter dan de JSF, aldus Saab. ‘Heel ­geschikt voor de Nederlandse luchtmacht, gezien de ­missies in ver afgelegen landen als ­Afghanistan waarvoor ­Nederland altijd intekent,’ zegt Peter Nilsson, vicepresident operational capabilities van de Zweedse vliegtuigfabrikant.

dingt weer mee Goedkoper De Gripen Next Generation kost rond de 51 miljoen euro per stuk. In het geval van aanschaf van 85 toestellen, wat ­Nederland van plan is, bedraagt het financiële voordeel in ­vergelijking met de JSF over een periode van 30 jaar 6 miljard euro aan totale kosten (inclusief aanschaf, gebruik, onderhoud, etc.), aldus een berekening van Saab-topman Bob Kemp in het militaire vakblad Jane’s Defence News.

I

nmiddels zijn er op de basis van Saab in het Zweedse Linköping meer dan dertig testvluchten met het prototype van het toestel gemaakt en is de verkoop van de Gripen Next Generation (GNG) volop gestart. ­Behalve Zweden zelf, tekenden Zuid-Afrika (26 ­toestellen), Thailand (6), Hongarije (14) en Tsjechië (12) in voor de GNG, terwijl de komende achttien maanden Brazilië, India, Denemarken en Nederland zich zullen uitspreken of ze met de Zweden in zee ­zullen gaan. Aan Nederland wil Saab 85 GNG-­toestellen kwijt ter vervanging van de huidige F-16’s. Net als in de rest van de wereld dient het Zweedse bedrijf de strijd aan te gaan met

het Amerikaanse Lockheed Martin, dat de F-35 Joint Striker Fighter (JSF) in de ­aanbieding heeft. Gripen’s campaign director en testpiloot ­Magnus Lewis-Olsson: ‘Ons aanbod aan Nederland voor 85 Gripens ligt ver onder de 6 miljard euro. Dat is voor 84 vliegtuigen en een testvliegtuig. Daar zit alles in, behalve wapens en brandstof – dus inclusief onderdelen, onderhoud, trainingen, noem maar op.’ Geheel tegen de verwachting van Saab koos Noorwegen 20 november jongstleden voor de aanschaf van de JSF. ‘Een zware teleurstelling,’ geeft Magnus Lewis-Olsson toe. ‘We waren ervan overtuigd dat de Noren voor ons toestel zouden kiezen.’ Hij snapt niet hoe de Noren zijn gekomen tot hun 5 december 2008 PM

23

berekening dat ze goedkoper uit zijn met de JSF. De Noorse premier Jens Stoltenberg verklaarde verleden week dat de JSF een kwart goedkoper is dan de

‘We zouden dolgraag Fokker nieuw leven ­inblazen, daar zou men in Nederland toch wel oren naar moeten hebben’ Gripen. Voor 48 JSF-toestellen zouden de Noren 2,5 miljard dollar moeten betalen aan Lockheed. Maar volgens Lewis-Olssen zou Noorwegen voor dat geld maar liefst 150 Gripens kunnen kopen. ‘Ze hebben ons vliegtuig driemaal zo duur afgeschilderd als het in werkelijkheid is.’ Saab vroeg om opheldering bij de Noorse regering, die volgens Lewis-Olsson een dag voor de beslissing geheim overleg had met Nederlandse officials en mensen van Lockheed. ‘Het is vreselijk misgegaan,’ zegt Lewis-­Olsson. ‘Natuurlijk schept de Noorse beslissing een slecht precedent voor onze onderhandelingen met Nederland en Denemarken. Maar we geven de moed niet op. Tot nu toe hebben we met de GNG tien keer de slag aangegaan met Lockheed en vijf keer hebben we gewonnen. De verkoop van de JSF is met een totale waarde van triljoen dollar wereldwijd de grootste wapendeal aller tijden en we wisten dat

24

PM 5 december 2008

we de nodige turbulentie konden verwachten als we ons er als firma uit een relatief klein land als concurrent in zouden mengen.’ De technische argumentatie van de Noren om te kiezen voor de JSF berust volgens Lewis-Olsson eveneens op drijfzand. ‘Twee weken geleden was de Noorse bevelhebber van de luchtmacht nog bij ons en na een simulatietest met de GNG zei hij dat ons toestel aan alle eisen voldoet. Nu zegt de Noorse regering dat de JSF beter is omdat dat toestel gebruik kan maken van de huidige landingsbanen en hangars. Maar de JSF is groter dan de GNG en de hele infrastructuur zal er juist aan moeten worden aangepast.’ Een ding is zeker: de simulator GNG bestaat wel degelijk, in tegenstelling tot wat staatssecretaris van Defensie Jack de Vries kortgeleden aan de Tweede Kamer verklaarde. De installatie kostte zo’n 5 miljoen euro en de prijs per gefingeerde vlucht van een uur bedraagt 600 euro. De 4.000 technische ingenieurs die in ­Linköping aan de ontwikkeling van de GNG ­werken, hebben diepe dalen gekend. In 1996 stortte een vorige editie van het toestel neer tijdens een vliegshow in Stockholm. De piloot ontkwam dankzij de schietstoel en als door een wonder viel er op de grond geen enkele dode toen het toestel in de Zweedse hoofdstad bij een brug te pletter sloeg. Dat er bij dat ongeluk geen slachtoffers vielen, was de redding van het Gripen-programma, weet Magnus Lewis-Olsson. ‘Als er omstanders bij om het ­leven waren gekomen, en dat alles live op televisie, was de goodwill voor het Gripen-programma ongetwijfeld minder geworden in de publieke opinie en de politiek. Inmiddels hebben we meer dan dertig succesvolle proef­vluchten achter de rug en hebben we het volste vertrouwen in ons product.’ Saab houdt dan ook goede hoop dat de Nederlandse regering ondanks de vele pre-afspraken met Lockheed op de valreep toch nog voor de Gripen kiest. Net als Lockheed biedt Saab – in handen van de Zweedse industriefamilie Wallenberg – Nederland ruime compensatieorders aan (‘100 procent,’ aldus Lewis-Olsson) in ruil voor de aankoop van de GNG. Lewis-Olsson: ‘Zo zouden we dolgraag Fokker nieuw leven inblazen om mee te werken aan de ­productie van de Gripen, daar zou men in ­Nederland toch wel oren naar moeten hebben.’ Het feit dat de Tweede Kamer verleden week bij staatssecretaris De Vries afdwong dat een ­objectieve prijs-kwaliteitvergelijking wordt ­gemaakt tussen de JSF en de GNG en dat de voor­ genomen aankoop van een JSF-proeftoestel voorlopig is afgeblazen, wordt door Saab gezien als een bemoedigend signaal. Ook de aangenomen motie van D66-fractieleider Alexander Pechtold dat er bij die vergelijking nadrukkelijk moet worden gekeken naar de herrie die de beide straaljagers maken, is volgens Lewis-Olsson een steun in de rug voor de Zweden. Olsson: ‘De Gripen Next Generation maakt

coverstory in de lucht 108 decibel, de F-35 van de JSF is goed voor 121 decibel. Als je je realiseert dat bij 3 decibel de geluidsdruk al verdubbelt, begrijp je dat de JSF ontzettend veel meer herrie maakt dan ons toestel. Volgens onze berekeningen maakt de JSF zo veel lawaai dat er in Leeuwarden, waar de basis van de straaljagers is gesitueerd, 50.000 mensen zouden moeten verhuizen.’

Stealth Bij de Nederlandse luchtmacht is een sterk ­proJSF-sentiment waarneembaar, met name op grond van het feit dat dat toestel beschikt over stealth, de geavanceerde technologie van Amerikaanse makelij die ervoor zorgt dat het toestel ­onzichtbaar is voor radar en dus praktisch onoverwinnelijk is. De GNG beschikt inderdaad niet over stealth, geeft Gripens vicepresident Operational ­Capabilities en ­luitenant-kolonel b.d. Peter Nilsson toe, maar ­volgens hem moeten er grote vraag­ tekens ­worden gezet bij de levensduur van stealth. ­Nilsson: ­‘ Tijdens de oorlog in Joegoslavië wisten de ­Serviërs al een Amerikaanse toestel met stealth naar ­beneden te halen, en ondertussen hebben de militaire ingenieurs niet stilgezeten. De Tsjechen maakten het systeem Vera, waarmee stealth kan worden gedetecteerd, en toen ze dat aan China dreigden te verkopen, hebben de Amerikanen de firma in kwestie direct opgekocht. Maar het lijkt ­alleen maar een kwestie van tijd voordat de Chinezen of de Russen komen met een definitief antwoord op stealth, en dan is de JSF opeens dramatisch in militair-strategische waarde gedaald. De GNG beschikt echter over interne jammers, waarmee vijandelijke radar kan worden gestoord, en die voortdurend kan worden geactualiseerd. Daarmee ben je in feite even onzichtbaar voor de vijand.’ Daarnaast verwijst Nilsson naar de ophef die in augustus dit jaar ontstond in de VS nadat de bekende analist John Stillion van de Amerikaanse militaire denktank Rand Corporation een uiterst kritisch rapport (Air combat: past, present and future) over de prestaties van de JSF had opgesteld. ‘Inferior acceleration, inferior climb, inferior sustained turn capability, can’t turn, can’t climb, can’t run,’ was het vernietigende oordeel van Stillion over de JSF. Hij kwam tot zijn conclusie nadat de Amerikanen samen met de Australiërs met een simulator een grote veldslag in de lucht imiteerden, waarbij de JSF het anno 2016 moest opnemen tegen een nieuw model van de Russische Soechoi. Het ­Russische toestel bleek vijf maal dodelijker dan de JSF, terwijl de Gripen op zijn beurt weer drie maal dodelijker uit de bus kwam dan het Russische toestel. ‘De JSF’s werden als babyzeehonden doodgeknuppeld,’ stelde Stillion vast. Direct nadat zijn kritische ­rapportage was uitgelekt in de media moest Stillion de Rand Corporation overigens verlaten. Het Rand-rapport leidde tot grote consternatie in Australie, waar de aankoop van de JSF van Lock-

heed begin volgend jaar moet zijn beklonken. Het Australische parlementslid Dennis Jensen waarschuwde: ‘Als het product JSF mislukt, dan loopt onze totale nationale veiligheidspolitiek gevaar.’ Ook in de Verenigde Staten zelf heerst tot in de hoogste militaire kringen aarzeling over de JSF, waarvan het land er 1800 van wil aanschaffen. ­Opperbevelhebber van de Amerikaanse luchtmacht generaal Michael Moseley ging afgelopen zomer met vervroegd pensioen nadat hij zijn vraag­ tekens had gezet bij het welslagen van de JSF en de Amerikaanse staatssecretaris voor de Luchtmacht Michael Wynne moest eveneens het veld ruimen nadat hij enige scepsis ten aanzien van het nieuwe gevechtsvliegtuig had geventileerd.

‘De JSF’s werden als babyzeehonden doodgeknuppeld’ ‘Ik ben niet jaloers op de vliegtuigen die Lockheed Martin bouwt, maar wel op hun verkoop­methodes,’ zegt Lasse Jansson, persvoorlichter van Saab in Linköping. ‘Je koopt hun vliegtuig niet, maar je wordt langzaam in de deal meegetrokken, net zo lang totdat je ontdekt dat je er niet meer uit kunt.’ Ondanks de animositeit zijn Saab en Lockheed zeker geen vijanden van elkaar, bezweert hij. ‘Lockheed voert momenteel besprekingen met de Canadese marine over de aankoop ter waarde van 100 miljoen euro, waarbij Saab Gripen vervolgens door Lockheed als subcontractor zal worden aangesteld.’ De Gripen bestaat voor een derde uit ­Amerikaanse onderdelen. Zo is de motor geleverd door General Electric. Voor sommige gegadigde ­landen, zoals Brazilië, is dat weer een bezwaar en zij ­vroegen de Zweden of het niet mogelijk is de GNG te herontwerpen met zo weinig mogelijk ­Amerikaans materiaal. •

5 december 2008 PM

25

interview

26

PM 5 december 2008

Managementgoeroe Fons Trompenaars richt zich tot de ABD

‘De ingrediënten zijn er, maar de kok is er niet’ Als spreker, trainer, adviseur en auteur tracht Fons Trompenaars managers in binnen- en buitenland te overtuigen van de noodzaak tot verandering. Op 8 december is hij uitgenodigd om te spreken op de jaarlijkse ABD-bijeenkomst. ‘Humor is cruciaal.’

j ‘

ohn Cleese is een zeer egocentrische man, maar zó goed als hij op het ­podium staat’. Managementgoeroe Fons Trompenaars stond vorig jaar nog op meerdere internationale podia met de beroemde Britse komiek. ­Allebei doen zij hun best het belang van creativiteit en innovatie voor organisaties te promoten. Voor Trompenaars is dat inmiddels vrij gewoon. Hij geldt als de internationale autoriteit op intercultureel en innovatief management en reist al jaren de wereld rond om zijn boodschap te verkondigen. Trompenaars is uitgenodigd om op 8 december, tijdens de jaarlijkse ABD-bijeenkomst, overheids­ managers toe te spreken over innovatie, leiderschap en creativiteit. Als het aan hem ligt, is er nog een boel te doen voordat de overheidsmanager w ­ erkelijk kan zeggen dat hij innovatief bezig is. Breek met je vaste patronen, is zijn boodschap. Voor een echte ­innovatieve overheid is een nieuwe denktrant nodig. En lef. ‘Het slechtst voor innovatie is politieke ­correctheid,’ zegt hij. ‘Sterker nog, je moet politiek incorrect zijn. Politieke correctheid is killing, het is het verdoezelen van de essentie.’

Om met de deur in huis te vallen: hoe is het gesteld met de innovatieve kwaliteit van de overheidsmanager?

‘Het innovatieve potentieel wordt nog te weinig benut. De hoofdreden is misschien wel dat de dwang van de klant ontbreekt, in tegenstelling tot in het bedrijfsleven. Ik zeg niet dat die dwang er niet is, want op een gegeven moment pikt de burger het ook niet meer, maar het is er in veel mindere mate. En ­innovatie draait om de klant.’ Wat heeft de overheid nodig om innovatiever te zijn?

‘Er zijn drie ingrediënten voor innovatie: wat ons scheidt, wat ons bindt en de kwaliteit van het leiderschap. De zwakke plek bij de overheid is de vraag wat

ons precies bindt. Dat heeft met visie te maken. De overheid moet speerpunten bepalen voor Nederland. Dat is het grootste probleem. Daar moet je grote ­denkers en visionairs voor hebben, en als je die niet hebt, moet je ze uit het buitenland halen.’

Tekst Tristan van Rijn Foto Rob Jongbloed

De ambtenarij heet een conservatief wereldje te zijn. Is dat geen obstakel voor innovatieve ideeën?

‘Echt grootschalige veranderingen zijn inderdaad zelden doorgevoerd. Wetenschappelijke experimenten werden in het verleden vaak tegengehouden door de gevestigde orde. Dergelijk conservatisme staat innovatieve ideeën in de weg. Maar de laatste tijd zie ik toch wat meer elan. Er wordt zorgvuldiger gezocht naar alternatieve methodes, maar om nou “bravo!” te roepen, nee. En dat terwijl er een enorme kans ligt in Nederland. Je hebt diversiteit, kleinschaligheid en je kunt experimenteren. Zoals met het drugsbeleid. Je kunt twisten over de vraag of er veel mee bereikt is, maar we hebben ervan geleerd. Daar gaat het om.’

‘Neem het vermogen om anderen te inspireren mee in de beoordeling’ Buiten de kaders denken en fouten durven maken, zijn volgens u belangrijk voor de continuïteit van organisaties. Denken ambtenaren voldoende buiten de kaders?

‘Dat gebeurt te weinig. Je ziet dat men juist minder buiten de kaders wil denken. Europa speelt daarin een grote rol. Brussel heeft op tal van onderwerpen meer te zeggen dan wijzelf. Nederland zou zich desalniettemin sterk moeten maken om een eiland te creëren waar experimenten kunnen plaatsvinden, zoals Silicon Valley in Amerika. Kan dat in Nederland? Laat ik het zo zeggen: de ingrediënten zijn er, maar de kok is er niet. De intelligentie is er, maar het is tegenwoordig not done. Vroeger had je nog leiders die openlijk 5 december 2008 PM

27

interview Fons Trompenaars (1953) is directeur van het advies­ bureau Trompenaars Hampden-Turner, dat hij ruim ­twintig jaar ­geleden ­oprichtte. Na de studie ­economie aan de Vrije ­Universiteit van Amsterdam b ­ ehaalde hij zijn doctoraat aan de Universiteit van Pennsylvania met een dissertatie over de verschillen in organisatiestructuren van uiteenlopende culturen. Hij begon zijn carrière in 1981 bij Shell. In 2007 organiseerde hij wereldwijd enkele seminars met de Britse komiek John Cleese.

durfden te kiezen voor een experiment, tegenwoordig mis je visie.’ Fouten durven maken, kan dat?

‘Fouten maken mag, maar er ontbreekt iets. Er wordt afgerekend op fouten, terwijl er niet wordt gevraagd wat je ervan geleerd hebt. Omdat de overheid zo’n grote, complexe organisatie is, zou je kleinschalig moeten beginnen, met subgroepen. Innovatie is: fout op fout stapelen en er iedere keer van leren. Je moet wel opletten op welke beleidsterreinen je e­ xperimenteert. Bij kerncentrales zou ik het b ­ ijvoorbeeld niet doen.’ Uit een onderzoek van InOverheid blijkt dat maar één ­procent van de ambtenaren de veranderingsgerichtheid van hun managers een belangrijke kwaliteit vindt.

‘Dat is zorgelijk. Ambtenaren hebben soms geen idee waarom veranderingen moeten worden door­gevoerd. Je verandert niet voor de verandering. Het is geen l’art pour l’art. Het gaat om klantgerichtheid. Dat is de stuwende factor achter innovatie. De overheid levert een dienst aan anderen. Je moet innovaties toetsen aan je klanten, zodat de verandering een context krijgt. En dat kan ook. Je kunt mij niet wijsmaken dat het interactief maken van de belastingaangifte, om een voorbeeld te noemen, niet voorafgegaan is door enige vorm van interactie met de eindgebruiker van het systeem.’ Is de uitkomst van het onderzoek een typisch voorbeeld van ambtelijke angst voor verandering?

‘De bekende ambtenarenmentaliteit speelt zeker mee. Zo regelgericht, zo weinig flexibel. Maar je kunt niet alle ambtenaren over een kam scheren. Als je te maken hebt met ambtenaren die weigeren mee te werken aan veranderingen laat je die groep voor wat ze is. Je moet beginnen met een nieuwe generatie enthousiastelingen, ook al blijft er maar 1 procent over. Zorg dan dat je volgend jaar 10 procent aan jouw kant hebt staan.’

‘De kleine ambtenaar moet zelf kunnen bepalen hoe hij de regels hanteert’ Sommige topambtenaren vrezen dat het vanwege de taakstelling moeilijker wordt mensen van buiten aan te trekken. Als dat zo is, hoe zorg je dan dat de mensen die je al hebt, creatiever gaan denken?

‘Daar komt leiderschap bij kijken. Richt je op de mensen die al geloven in het belang van innovaties. Begin daarmee en zodra je succes hebt, deel je dat met anderen. Sharing best practices, daarmee c­ reëer je intern platformen waarmee je anderen weer i­ nspireert. Laat mensen van elkaar leren en neem het vermogen om anderen te inspireren ook mee in de beoordeling van mensen.’

28

PM 5 december 2008

Critici vinden dat de overheid steeds meer als een ­bedrijf gaat fungeren. Targets en resultaten ­tellen meer en gaan ten koste van spontaneïteit en ­dienstbaarheid.

‘Dat is een slechte zaak. De overheid moet beseffen dat het uiteindelijk draait om de klant. Dat je regels hebt is logisch. Maar de kleine ambtenaar moet zelf kunnen bepalen hoe hij de regels hanteert. Er is geen enkele empowerment. Ambtenaren zijn gedwongen terug te vallen op de regels. Waanzin is dat. Het heeft overigens ook te maken met de creatieve kwaliteit van je werknemers. Daar moet je mensen op beoordelen. Laat mensen ook eens wat meer schuiven tussen het bedrijfsleven en de overheid om van elkaar te leren.’ Humor is volgens u een belangrijk instrument voor creatief management. Leg dat maar eens uit aan ­ambtelijk Den Haag. Beleid ontwikkelen en uitvoeren is een serieuze zaak.

‘Ja, maar humor is cruciaal. De essentie van humor is dat tegengestelde logica’s samenkomen, waardoor ze beide opeens logisch worden. Dat maakt mensen aan het lachen. Dat is belangrijk voor de ontwikkeling van creativiteit. Want creativiteit is ook het samenbrengen van verschillende logica’s die elkaar vervolgens verrijken. In het proces van creatief zijn, kan een grap ook een brug vormen tussen twee contrasterende meningen of een einde maken aan een botsing van meningen. Als manager moet je in dilemma’s leren denken.’ Er wordt gezegd dat ABD-leden zich, vanwege het ­roulatiesysteem (iedere zeven jaar een functie­ wisseling) te veel richten op het ontwikkelen van hun managementkwaliteiten en te weinig op hun ­inhoudelijke kennis. Een slechte zaak?

‘Heb je dan meer dan zeven jaar nodig om inhoudelijke kennis te ontwikkelen? Om de zeven jaar rouleren is juist een uitstekend idee. Ik heb zeven jaar bij de Shell gewerkt. Die jaren geven mij nu zoveel meer inzicht in deze baan. Dat helpt ook bij het ontwikkelen van je creativiteit. Rouleren geeft juist kennis over het verbinden van tegenstellingen, kennis die je nooit gehad had, als je altijd maar in hetzelfde huisje had gezeten.’ U bent uitgenodigd om te spreken bij de jaarlijkse ABDbijeenkomst. Wat is het belangrijkste dat u de overheidsmanager gaat meegeven?

‘Wees trots op wat je neergezet hebt, want de Nederlandse overheid doet heel goede dingen. Verbeter vanuit de punten waar je goed in bent, niet waarin je slecht bent. Probeer van diversiteit en het denken in dilemma’s een serieuze, zakelijke kwestie te maken zonder dat te doen omdat het bon ton is of politiek correct. Ik wil de mensen in die zaal aansporen om vooral naar zichzelf te wijzen, naar hun eigen team. Uiteindelijk begint verandering bij een leider die de wil toont ergens mee aan de slag te gaan. En als dat een succes is, moet dat vooral bekend worden. Je moet heroes creëren, zodat iedereen kan zeggen: god, het past niet tussen de kaders, maar het is zó creatief!’ •

column Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 – 31 22 777 fax 070 – 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Noor Vos (stagiaire), Rianne ­Waterval (­ projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eind­redactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), Rosalie ­Koolhoven, Yvonne Kroese, Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 – 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 11.000 exemplaren

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw.

Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stil­ zwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

Flirten met de minister

I

k maak regelmatig mee dat er uren wordt vergaderd over futiliteiten, zoals de opening van een conferentie, waarbij zowel een burgemeester als een minister aanwezig is. Wie mag er het eerst spreken? Wanneer na veel wikken en wegen wordt besloten dat eerst gemak stellen en hoopt zo op meer leuke de burgemeester als gastheer spreekt contacten en meer zakelijke successen. Ik en daarna de minister, dan moet deze leef direct mee met Siebren en denk dat fragiele uitkomst voor de zekerheid in de hij het helemaal gaat maken binnen de week worden gelegd op alle niveaus in de ambtelijke organisatie. Het is jammer dat organisatie. Pas nadat overal witte rook Siebren geen baliefunctie heeft, anders uit de schoorsteen is gekomen breekt de hadden de burgers zich kunnen warmen dag aan dat ik samen met de verantwooraan zijn zonnige humeur. Nu zijn het de delijke ambtenaren de conferentie met de collega’s van Siebren die mogen gaan minister mag gaan doorspreken. genieten van zijn flirtgedrag. Keer op keer blijkt dat alle zorgvulDankzij flirtcoach Suzanne Meijroos dige voorbereidingen niets waard zijn. glijdt Siebren straks door de organisatie Binnen vijf minuten is het programma als een warm mes door de boter. Haar beomgegooid, de burgemeester geschrapt langrijkste tip is: laat je doel los en maak en de titel van de conferentie veranderd. echt contact. Vooral deze tip deed mij beVerschrikt kijk ik dan naar de ambtenaren seffen dat Suzanne, en verwacht een naast Siebren, stevig weerwoord. Als volleerde donjuans ongekend veel volmaken ze contact Dat blijft meestal met de minister gelingen heeft in de uit. Ze knikken ambtelijke wereld. tevreden alsof de Elke keer als ik denk dat de verantwoorveranderingen van de minister allemaal delijke ambtenaren zich in het gesprek geen probleem zijn, maar zodra we buiten met de minister laten overbluffen, heb ik de kamer van de minister staan, beginnen dat niet goed begrepen. Het zijn stuk voor ze flink te mopperen. Ik begreep nooit stuk gevorderde ­leerlingen van Suzanne waar deze schizofrene houding vandaan Meijroos. Deze ambtenaren zijn heel slim kwam, totdat ik afgelopen zaterdag via de aan het flirten. Ze laten niet alleen het Volkskrant flirtcoach Suzanne Meijroos doel van het gesprek los, ze zijn het doel leerde kennen. Suzanne is trainer bij de meteen helemaal kwijt. Als volleerde donUniversal Flirting Academy en iemand die juans maken ze c­ ontact met de minister. ‘in de eerste plaats het leven ziet als een Ze hopen net als Siebren op meer leuke kunstwerk dat steeds opnieuw gecreëerd wordt, dynamisch en verrassend’. S ­ uzanne contacten en meer zakelijke successen. Geliefd zijn bij de minister is ambtelijk traint ambtenaren om mensen met gezien een zakelijk succes. Dat dit achteraf lichaamstaal gerust te stellen. Ik heb het tot problemen leidt is van later zorg. zelf niet zo op dit soort zweverige benaderingen, maar de impact van Suzanne moet Volgens Suzanne ­Meijroos is de volgende stap het geven van ­onverdeelde aandacht. men niet onderschatten. ‘Dan zal je zien dat hij naar je toe komt.’ En In hetzelfde artikel kwam Siebren inderdaad, het werkt. ­Meestal komt na een van der Berg aan het woord. Hij is paar minuten de ­minister naar ons toe. ­voorzitter van JANN, Jonge Ambtenaren Hij bedankt i­ edereen, hoopt op een mooie Noord ­Nederland, en hij heeft Suzanne bijeenkomst en zet ons de deur uit. ­ingehuurd. Siebren is een ijverige leerling en heeft aan het einde van de training dan ook goede voornemens. Zo vertelt hij dat hij nooit meer het provinRuben Maes is partner van communicatie­ ciehuis betreedt met zijn handen in zijn bureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als zakken. Siebren gaat mensen op hun ­strategisch adviseur en gespreksleider.

5 december 2008 PM

29

spelers

Ziet u het goed? Hakenkruizen in een bushokje, allochtone leerlingen die alleen maar vrienden hebben uit hun eigen etnische kring, dierenrechtactivisten die protesteren voor het woonhuis van een wethouder. Moeten we ons hier zorgen over maken? Steeds meer mensen worstelen in hun werk of dagelijks leven met deze onderwerpen. Daarom kunt u nu terecht bij Nuansa, het kennis- en adviescentrum Polarisatie en Radicalisering. Nuansa geeft praktische adviezen en bundelt kennis. Niet alleen bij vergaand extremisme maar vooral ook bij beginnende spanningen tussen mensen en groepen. Onze adviseurs staan u graag te woord (eventueel anoniem). Nuansa, kennis- en adviescentrum Polarisatie en Radicalisering. Bel (020) 692 09 14, stuur een e-mail naar [email protected] of kijk op de website www.nuansa.nl

30

PM 5 december 2008

spelers Davied van Berlo (LNV):

‘Het gaat om het gesprek, niet om het middel’ De overheid moet zich gaan verdiepen in web 2.0, het interactieve g ­ ebruik van internet. Dat is de boodschap van Davied van Berlo, ambtenaar op LNV en initiator van het platform Ambtenaar 2.0. Donderdag 4 d ­ ecember verscheen het bijbehorende boek. Rijdt van Zoeterwoude naar Leiden voor interview met PM (Van Berlo op Twitter)

LNV/BZK • Davied van Berlo is zelf volledig ‘2.0’: in het Leidse restaurant waar PM hem spreekt, pakt hij direct zijn laptop uit zijn tas. ‘Wacht, ik pak de site er even bij,’ zegt hij, om dan los te barsten: ‘Ambtenaar 2.0 is een netwerk van mensen die zich afvragen wat web 2.0 betekent voor de overheid. De samenleving verandert, daar moet de overheid in mee. De verhouding tussen overheid en burger wordt anders.’ Het is via web 2.0 en netwerksites als LinkedIn en Hyves ‘heel makkelijk een belangengroep op te richten voor een onderwerp’, vervolgt van Berlo, die het voorbeeld aanhaalt van de landelijke scholierenstakingen tegen de 1040-urennorm, vorig jaar. ‘Dat begon met een msn-bericht van een scholier uit Terneuzen.’ Hoe kan de overheid daaraan meedoen?

‘Ik wijs ambtenaren op het bestaan van web 2.0. Iedereen is op internet aangesloten en er is daar veel kennis die relevant kan zijn. Hoe filter je die kennis uit de samenleving? Hier in Leiden bijvoorbeeld is budget vrijgemaakt om nieuwe bomen te planten. Een raadslid heeft vervolgens een site opgezet waar mensen via Google Maps kunnen aangeven wat een goede plek is om een boom neer te zetten.’ Dat is een praktische, kleinschalige oplos-

sing, maar u haalt in het boek ook aan dat burgers meer bij beleid betrokken kunnen worden. Dat is moeilijker te realiseren…

­ eschikbaar in b de samenleving.’

‘Het moet niet altijd gaan om beleid. De overheid is meer dan dat. Maar voor beleid is het inderdaad moeilijker. Je moet het gesprek aangaan. Zo maken we op LNV gebruik van internetconsultaties, waarbij we mensen vragen te reageren op voorgenomen beleid. Het nadeel is dat dit erg van ons als overheid uitgaat.’

Het wordt wel eens als een probleem gezien dat door web 2.0 de grens tussen werk en privé vervaagt…

Eigenlijk zou het andersom moeten zijn?

‘Het kan allebei. Bij burgers komen ook initiatieven tot stand. Daar moet je als overheid op inspelen. Het zijn allemaal mensen die meedenken. Je kunt gebruik maken van dergelijke communities om dat gesprek te voeren. Maar je moet als overheid doorhebben dat dit gebeurt en duidelijk maken dat je open staat voor verschillende meningen, maar ook dat de minister politiek verantwoordelijk is.’ Als gevolg van deze veranderingen moet de overheid intern ook veranderen, betoogt Van Berlo. Contact met anderen, ook buiten het eigen departement, gaat via het web veel directer, sneller en minder officieel. Leidinggevenden moeten zich daarvan bewust zijn, maar ambtenaren moeten er zelf ook mee aan de slag, stelt hij. ‘Je moet als ambtenaar bepaalde competenties hebben. Nu worden mensen beoordeeld op kennis, maar er is veel meer kennis

www.ambtenaar20.nl

Davied van Berlo

‘Met dat onderwerp zijn we wel bezig. Kijk je alleen tussen negen en vijf op Hyves naar online discussies over je beleidsterrein, of ook ’s avonds? Ik zie veel mensen die thuis ook werken. Je moet wel je grenzen aangeven en je baas moet je niet onder druk zetten om buiten werktijd te werken.’ Het is voor een leidinggevende ook moeilijker te controleren of je bijvoorbeeld MSN gebruikt voor privé of voor het werk…

‘Wat je nu zegt is dat MSN en Twitter fout zijn en e-mail en het koffieapparaat goed. Het gaat om het gesprek, niet om het middel. Je moet iemand afrekenen op wat hij oplevert. Hoe hij dat doet, is compleet aan hem of haar.’ Wordt er te ouderwets gedacht?

‘Ja, nog wel. Het gaat erom dat je medewerkers voldoende middelen geeft om te werken. Ik streef als ambtenaar naar een bepaald doel. Wat heb ik nodig om dat te bereiken? Kijk naar mij: ik blog en twitter regelmatig. Mijn baas hoeft mij niet achter een bureau te zien om te weten wat ik doe. Ik heb een transparante manier van werken, daar gaat het om.’ • RvdD Advertentie

SG pleit voor internetgedragscode SG André van der Zande van LNV ziet wel iets in een code waarin staat wat ambtenaren wel en niet op internet mogen doen, zoals in Engeland al bestaat. ‘De vraag is wat het internetgebruik betekent voor de ministeriële verantwoordelijkheid,’ zegt Van der Zande. ‘Een bepaalde quote blijft op internet circuleren ook al is deze al honderd keer weerlegd of ontkend. Je zult als minister maar ter verantwoording worden geroepen over iets wat een ambtenaar in een forum op het net heeft geschreven. Je kunt erop wachten dat dit gaat gebeuren. Een beetje houvast op dit punt lijkt me iets om over na te denken.’

Ambtenaar 2.0 Nieuwe ideeën en praktische tips om te werken in overheid 2.0

Wij vinden de topmanager die u zoekt.... ! w

| www.searchposg.nl

t

| (073) 503 93 20 5 december 2008 PM

31

spelers Reorganisatie FEZ zal ‘probleemloos’ verlopen

Sent volgt zijn leermeester op EZ/Defensie • Hij was zich al wat langer aan het oriënteren op een mooie financiële functie. Na een ‘tussenstop’ van tien maanden bij de projectgroep Verkenningen van Defensie, vond Rob Sent (50) wat hij zocht, en wel bij EZ. Vanaf begin december is hij daar de nieuwe directeur Financieel-Economische Zaken (FEZ). Sent volgt Lourens Alting op, de man die ooit zijn allereerste sectiehoofd was. Hij neemt van zijn oude leermeester onder meer de lastige taak over om de financiële functie van het kernministerie te bundelen. In de praktijk betekent dit dat de financiële medewerkers van de stafbureaus van de verschillende directoraten-generaal, 25 werknemers in totaal, op korte termijn zullen worden toegevoegd aan FEZ, dat uit 40 man bestaat. Vervolgens moet het totaal aantal werknemers bij FEZ weer worden teruggebracht tot ongeveer 50. Nieuwkomers die meteen aan het perso-

neelsbestand moeten morrelen, worden over het algemeen niet populairder, maar Sent is niet bang voor kritiek. ‘Het is voor het team niet nieuw, het traject loopt al ruim een jaar. Alting heeft de contouren van de financiële herinrichting geschapen, dus ik hoef het alleen maar uit te voeren’. Typisch een geval van don’t shoot the messenger, erkent hij. Sent

‘Het is heel belangrijk te blijven praten met de werknemers’ verwacht dat het bundelen van de financiële tak van EZ ‘vrij probleemloos’ zal verlopen. Een veel grotere uitdaging is volgens Sent de nieuwe groep tot een hecht team te maken en ervoor te zorgen dat het service­ niveau van de directoraten hoog blijft. ‘Gelukkig,’ zegt hij, ‘heb ik bij mijn vorige baan handige ervaring opgedaan.’ Tot eind vorig jaar was hij directeur planning & con-

trol bij de Marechaussee, waar hij een vergelijkbare opdracht had. ‘Het is heel belangrijk om te blijven praten met de werknemers, ze vanaf het begin bij het spel te betrekken.’ Sent krijgt bij FEZ ook de verantwoordelijkheid over een begroting van ongeveer 2,8 miljard euro. Hij is niet echt onder de indruk van zulke cijfers. ‘Dit is een relatief kleine begroting. Bij Defensie was het 7,5 miljard. En toen ik bij Justitie zat ging het om ongeveer 6 miljard. Of het nou om grote of kleine bedragen gaat, de problematiek blijft hetzelfde.’ • Tristan van Rijn

Advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Loopbaancoaching • Assessment- & Developmentcenter • Management Development & Leertrajecten • Interim & Detachering • Payrolling

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

32

PM 5 december 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers LNV’er wint Gouden Veer

Ambtenaren schrijven steeds beter pelijker. Dat meldt de Taalunie in haar LNV • De ‘best schrijvende ambtenaar van jaarlijkse uitgave Taalpeil met het thema 2008’ huist op LNV. Nellie van Beusekom burger-taal-overheid. ‘Er wordt wel veel van de Dienst Regelingen won de natiogeklaagd over onbegrijpelijke overheidsnale schrijfwedstrijd. ‘Ik had het helemaal teksten, maar toch is de meerderheid van niet verwacht,’ reageert Van Beusekom, u best tevreden met wat het gemeentedie de Gouden Veer in de wacht sleepte huis, het provinciebestuur of het land met een brief aan een boer wiens aanvraag schrijft,’ stelt de Taalunie in het blad. ‘Ik voor Europese subsidie was afgewezen. kan me daar wel iets ‘Ik heb de prijs bij voorstellen,’ zegt ge­wonnen omdat ‘Kort, krachtig en geen Van Beusekom. ‘Er mijn brief kort en woord teveel’ zijn een heleboel krachtig is,’ zegt de overheidsorganisawinnares. ‘En ik heb ties die schrijfcursussen geven.’ in mijn brief service proberen te verlenen, Overigens blijkt uit Taalpeil ook dat dat is ook belangrijk.’ Het juryrapport laat zich in soortgelijke bewoordingen uit over teksten door managers vaak ‘nodeloos de brief van Van Beusekom: ‘Kort, krachtig ingewikkeld’ gemaakt worden. ‘In de praktijk zijn het vooral de mensen op de en geen woord te veel.’ werkvloer die cursussen volgen en werken Dat het de goede kant op gaat met het aan hun taal. De leidinggevenden die de taalgebruik van ambtenaren blijkt uit een teksten moeten goedkeuren doen niet steekproef van de Nederlandse Taalunie. mee.’ • Rutger van den Dikkenberg Overheidsteksten worden steeds begrij-

Van Beusekom met haar Gouden Veer

Advertentie

Vergroot het veiligheidsdenken

MASTER OF PUBLIC SAFETY In deze opleiding, ontwikkeld door TU Delft en NIFV Nibra, staat de integratie van alle veiligheidsaspecten centraal. Overheden, brandweer, inspecties, adviseurs en risicomanagers leren de kennis over risico’s, veiligheid, rampenbestrijding en crisisbeheersing toepassen in het publieke domein. Start voorjaar 2009. Voor meer informatie over deze masteropleiding bel Petra Scheffers 015 278 27 57 of bezoek www.delft-toptech.nl/mps.

De opleiding is opgenomen als leergang Risicomanagement voor brandweermanagers, www.nifv.nl

015 278 80 19

•

[email protected]

•

www.delft-toptech.nl

5 december 2008 PM

33

spelers

Van Es, meest invloedrijke ambtenaar? Macht • De Volkskrant publiceerde vorige week het laatste staartje van de top 200 van invloedrijkste Nederlanders. Drie topambtenaren van de kerndepartementen zijn op de lijst te vinden. Andrée van Es, DG op BZK, wordt aangemerkt als de topambtenaar met de meeste invloed. Ze kwam uit op de 105e plaats. Scheidend Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Tjibbe Joustra is met zijn 134e plaats de op een na belangrijkste topambtenaar. Mark Frequin, DG Energie en Telecom bij EZ, is de derde rijkstopambtenaar met veel invloed. Hij staat op nummer 150. Volgens bestuurskundige, oud-staatssecretaris en oud-topambtenaar Roel in ’t Veld is Andrée van Es, ‘in het geheel niet herkenbaar als de invloedrijkste topambtenaar’. De combinatie van een politieke en een ambtelijke achtergrond zoals het oud-Kamerlid voor de PSP heeft, is volgens In ’t Veld in de ambtenarij geen pre. ‘Vanwege de politieke verwantschap zal men juist beducht zijn je invloed te

geven,’ zegt In ’t Veld. ‘Frequin is evenals Van Es een voortreffelijke ambtenaar. Energie en telecom zijn belangrijke onderwerpen, maar het zijn juist ook terreinen waar de invloed van de rijksoverheid niet zo groot is,’ aldus In ’t Veld. Hoewel Frequin misschien de belangrijkste ambtenaar op het gebied van energie is, verwacht de oud-topambtenaar niet dat Frequin hoort bij de vijf mensen die van invloed zijn op Shell-topman Jeroen van der Veer. ‘Die zal zich eerder tot de Europese DG Energie wenden,’ verwacht In ’t Veld. Hij zou zelf alleen Tjibbe Joustra in zijn persoonlijke top 3 hebben opgenomen. ‘Vanwege zijn enorme netwerk,’ zegt In ’t Veld. ‘Als coördinator terrorismebestrijding heeft hij veel contact met provincies, de brandweer, maar ook met de AIVD. Hij zit vanwege zijn functie in een knooppunt van netwerken.’ Maar ook door het feit dat Joustra vijftien jaar lang SG op LNV was en lange tijd voorzitter van

het college van SG’s, ‘een vrij invloedrijke functie’, aldus In ’t Veld. Zelf zou In ’t Veld SG Wim Kuijken van VenW bovenaan een rijks-top 3 verwachten. ‘Kuijken heeft ook veel invloed buiten zijn eigen werkterrein, hij is voorzitter van het college van SG’s, heeft een AZ-connectie en ook altijd zijn goede relaties in de gemeentelijke wereld onderhouden.’ Bert Keijts mag van In ’t Veld een tweede plaats krijgen. • CvdW

Advertentie

Een ervaren professional voor uw organisatie!

Via P&O Services Groep

Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en ervaren professional (M), zijn wij op zoek naar een vacature voor de functie van

Manager efficiencyverbetering resultaatgerichte professional voor het verbeteren van uw organisatie U zoekt: U zit in de top van een middelgrote organisatie en u wilt de efficiency van uw bedrijfsprocessen verbeteren. Het doel is u helder maar de vormgeving nog niet helemaal. Het project of programma speelt zich af op het snijvlak van mensen, werkprocessen en IT-ondersteuning (bijv. SAP). U zoekt een ervaren manager die vanuit overzicht kan focussen op het doel en het project kan vormgeven binnen de randvoorwaarden van uw organisatie. Tijdens de verbouwing gaat de verkoop gewoon door. Het krachtenveld waarin de manager opereert, beschrijft u als complex.

Wij bieden: Onze opdrachtgever ontleent zijn visie en overstijgend vermogen aan een lange ervaring in project- en lijnmanagement. Hij is resultaatgericht, neemt initiatief en denkt onafhankelijk. In een omgeving vol verandering brengt hij rust en stabiliteit door samenwerking, sensitiviteit, verbindend vermogen en een gezonde dosis humor. Onze opdrachtgever kan genieten van een goed draaiende projectteam maar is pas tevreden als de mensen in de organisatie op tijd en binnen budget weer positief aan het werk zijn. Interesse? Ziet u deze praktisch geschoolde professional als uw manager efficiencyverbetering, neemt u dan contact op met Jan Louvenberg, directielid, op telefoonnummer 06-53427239. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected] P&O Services Groep biedt creatieve mobiliteitsoplossingen voor personeelsvraagstukken. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

34

PM 5 december 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

VacatureSpot NH Afdelingshoofd Automatisering Gemeente Heemstede ZH Hoofd Klant Contact Centrum Gemeente Zoetermeer

www.heemstede.nl

FL Productmanager Applicatiemanagement Rijkswaterstaat Data-Ict-Dienst

www.rijkswaterstaat.nl

ZH Projectmanager bij e-overheid voor bedrijven Stichting Ictu ZH Afdelingshoofd Burgerzaken Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht

www.ictu.nl

ZE Afdelingshoofd Concernondersteuning Gemeente Schouwen-Duiveland OV Clustermanager Projectmanagementbureau Gemeente Enschede NB Directeur Gemeente Best FL Hoofd Bureau Control Provincie Flevoland ZH Assetmanager Parkeren Gemeente Rotterdam, Ontwikkelingsbedrijf ZH Dispositiemanager Gemeente Rotterdam, Ontwikkelingsbedrijf GE Hoofd Afdeling Financiën Gemeente Groesbeek

www.schouwen-duiveland.nl

www.zoetermeer.nl

www.hendrikidoambacht.nl

www.enschede.nl www.gemeentebest.nl provincie.flevoland.nl www.rotterdam.nl www.rotterdam.nl www.groesbeek.nl

GE Hoofd Begroten en Verantwoorden Gemeente Nijmegen ZH Senior Adviseur Begroting en Control Ministerie van Verkeer en Waterstaat ZH Teammanager Backoffice Gemeente Rotterdam, Ontwikkelingsbedrijf ZH Senior Beleidsmedewerker Ministerie van Economische Zaken, directoraatgeneraal voor Energie en Telecom

www.werkeninnijmegen.nl

OV Clustermanager Bouwen en Milieu (tevens lid MT DSOB) Gemeente Enschede

www.enschede.nl

UT Dijkgraaf Waterschap Vallei & Eem ZH Senior Adjunct-inspecteur Vrom-Inspectie Zuid-West GE Hoofd Ruimte en Maatschappij Gemeente Oude IJsselstreek GE Projectmanager Gemeente Oude IJsselstreek ZH Teammanager Gebieden en Binnenstad Gemeente Rotterdam, Ontwikkelingsbedrijf UT Afdelingshoofd Verkeer en Vervoer Gemeente Utrecht, StadsOntwikkeling

www.wve.nl

ZH Beleidsadviseur Verkeer en Vervoer Stadsregio Rotterdam

www.stadsregio.info

www.verkeerenwaterstaat.nl www.rotterdam.nl www.ez.nl

www.vrom.nl gemeente.oude-ijsselstreek.nl gemeente.oude-ijsselstreek.nl www.rotterdam.nl www.utrecht.nl

Advertentie

Uitnodiging studiedag voor leden van colleges van B&W, gemeentesecretarissen en griffiers

Hoe vindt u gehoor buiten het stadskantoor? Vrijdag 23 januari 2009 in de Domtoren te Utrecht www.cs-vng.nl www.petrahabets.nl www.hoevindtugehoorbuitenhetstadskantoor.nl

5 december 2008 PM

35

et cetera

Tien jaar Jaarboek Parlementaire Geschiedenis Titel Het feest van de ­democratie. Rituelen, symbolen en t­ radities. Jaarboek Parlementaire ­Geschiedenis 2008 Auteur Centrum voor ­Parlementaire Geschiedenis Uitgeverij Boom Prijs € 18,50

T

gevolgd door de andere leden en ‘ging tussen de ien jaar bestaat het Jaarboek bedrijven door’, ook voor het feestvarken en de ­Parlementaire Geschiedenis Kamervoorzitter, stellen zij. ­inmiddels. Reden voor een extra Het jaarboek volgt deze afstandelijke, droge feestelijke editie. Het feest van de stijl en dat maakt het geheel wat stug leesbaar. democratie luidt dan ook de titel van de jongste Het wordt nergens écht een feest, terwijl dat toch uitgave. Prinsjesdag, verkiezingen en de sfeer de bedoeling was. De beschrijvingen van Prinsjesin de Tweede Kamer passeren de revue in een dag, over de feestelijkheden van de derde dinsdag zestal artikelen en een handig overzicht van het in september, verzanden in overzichten als wie parlementaire jaar 2007-2008. waar mag zitten tijdens de troonrede en waarom, De conclusie wat dat laatste aspect b ­ etreft: en of dat door de jaren heen veranderd is. de vergaderingen van het parlement zijn degeWél interessant, maar lijk, zakelijk en ontberen net zo degelijk uitgewerkt iedere vorm van retoriek. Het wordt nergens als de rest van het boek, is Inhoud en argumenten zijn écht een feest de kritiek op de nieuwbouw belangrijker dan de manier van de Kamer, die inmiddels alweer zestien waarop die gebracht worden, zakelijkheid jaar in gebruik is. De debatcultuur is veranprevaleert boven emoties. Het debat is hierdoor derd doordat contact tussen Kamerleden van verankerd in de calvinistische historie van ons verschillende partijen tot een minimum beperkt land, al stellen de historici dat niet hardop. wordt, schrijft parlementair verslaggever Teun Symbolen ontbreken haast en met de symLagas van Trouw. Waarom die kritiek juist op bolen die er zijn, wordt vrij losjes om­gegaan. dit moment in zo’n feestelijk getint boek moet De installatie van een nieuw Kamerlid – d ­e worden afgedrukt, blijft een raadsel. • Rutger auteurs woonden die van Ine Aasted Madsenvan Stiphout bij – werd met weinig interesse van den Dikkenberg

Perspectief

Op zoek naar doorbraken

Tussen balans • Twee jaar kabinet-Balkenende IV: een tussenstand • Een kijkje achter de schermen bij SG Ronald Gerritse • Vernieuwing van de rijksdienst, lopen we op schema? • De hoogte- en dieptepunten so far

Lees het in

Perspectief vrijdag 19 december bij u in de bus PM Perspectief wordt verspreid onder alle PM-abonnees en mogelijk gemaakt door Capgemini, Ordina, USG Juristen, de ABD en het programma Vernieuwing Rijksdienst.

36

PM 5 december 2008

et cetera Ingezonden brieven Geachte redactie,   Gisteren ontving ik de PM van 21 november in de brievenbus en tot mijn genoegen ontdekte ik dat er een special over crisisbeheersing in Nederland in was opgenomen. Mijn genoegen werd echter al snel getemperd en sloeg zelfs om in teleurstelling en boosheid toen ik pagina 16 en 17 opensloeg. Op deze pagina’s wordt de suggestie gewekt dat hier dé sleutelfiguren op nationaal niveau van crisisbeheersing worden gepresenteerd. ‘Wie zitten er daadwerkelijk aan de knoppen als het uur U geslagen heeft,’ wordt er gezegd. Nu, ik kan u verzekeren: de namen die er vervolgens staan zijn in ieder geval voor een paar daar genoemde organisaties volledig verkeerd. Ik kan natuurlijk niet voor alle genoemde partijen spreken en beperk me even tot wat ik weet. Bij de opsomming van het ministerie van Economische Zaken is meer dan de helft fout en worden wel belangrijke functies niet eens genoemd (bijvoorbeeld het Hoofd DCC, hij zou u ook precies hebben kunnen vertellen wie er bij EZ op dit terrein actief zijn). Bij het onderwerp informatievoorziening worden ook volledig verkeerde mensen genoemd en voorgesteld als crisismensen terwijl zij dat helemaal niet zijn én andere organisaties die er wel toe doen niet genoemd (bijvoorbeeld Govcert). Ik heb inmiddels ook van collega’s uit andere organisaties begrepen dat bij hen verkeerde info is weergegeven. Ik vraag me af van wie u deze info heeft? U zet hiermee heel veel mensen op het verkeerde been en draagt niet bij aan een juist beeld van de CB-organisatie. Het lijkt me dan ook verstandig dit beeld in een volgende PM te rectificeren.   Met vriendelijke groet, Hans Oude Alink Ministerie van Economische Zaken

Antwoord redactie: Hartelijk dank voor uw bief. In onze behandeling van dit thema hebben wij onderscheid gemaakt tussen sleutelfigu­ ren bij crisisbeheersing (het grote overzicht) en de mensen die ‘aan de knoppen zitten’ als er sprake is van een ramp (de vier case-stories). Hoewel er overlap zit tussen deze twee groepen zijn het niet dezelfde mensen. Uw kritiek richt zich vooral op het overzicht van sleutel­ figuren. Dat is niet volledig, daar zijn we ons van bewust. We hebben expres wat mensen naar voren willen halen die niet direct op topniveau werken, maar zich wel op conferenties over het onderwerp hebben gemanifesteerd. Zichtbaarheid is hier het criterium geweest. We hebben de lijst voorge­ legd aan ambtenaren die naar ons idee een redelijk inzicht hadden in het departementale veld, en zo is hij aangevuld. Mocht u ook nog mensen onder onze aandacht willen bren­ gen, dan zijn wij gaarne bereid die personen, liefst met foto, in een volgende PM op te nemen.

Geachte redactie, In het vorige nummer van PM is ten onrechte het beeld ontstaan dat Futur het zich ten doel stelt jonge ambtenaren warm te maken voor een Europese carrière. Het doel van de Futur-excursie naar Brussel was echter om jonge ambtenaren van gemeente, provincie en rijk te laten zien op welke wijzen deze drie bestuurslagen bij de EU – de vierde bestuurslaag – vertegenwoordigd zijn. Bovendien wilde Futur hiermee uitwisseling en netwerken tussen jonge ambtenaren uit Nederland en Brussel mogelijk maken. Futur heeft daarnaast het Bureau Internationale Ambtenaren (BIA) tijdens de excursie de mogelijkheid geboden onze deelnemers te informeren over de E ­ uropese ­instellingen en het werken bij de EU, omdat uit onze enquête dit jaar is gebleken dat jonge ambtenaren hierin geïnteresseerd zijn. Met vriendelijke groet, Imke van der Zwan Bestuurslid Futur

Een grieppandemie, en dan? Wat te doen bij een grieppandemie? Tijdens de conferentie ­‘Continuïteitsmanagement bij grieppandemie’, georganiseerd door de ministeries van VWS en BZK, wordt stilgestaan bij de gevolgen van een pandemie voor de samenleving en voor de organisatie. Met onder meer minister Guusje ter Horst (BZK), Dick Schoof (DG Veiligheid, BZK) en Hans de Goeij (DG Volkskgezondheid, VWS). Wat Conferentie Continuïteitsmanagement bij Grieppandemie. Hou Nederland Overeind! Wanneer Woensdag 10 december, 12.00 – 17.00 uur Waar World Forum, Den Haag Toegang Gratis Info en inschrijven www.pandemieplanning.nl

Globaliseringslezing Okwui Enwezor Afrikaanse kunstenaars tellen allang mee in de culturele wereld, maar de westerse blik op het continent wordt bepaald door armoede en ellende. Hoe lang blijft het westen niet-westerse kunst zien als etnografisch? Immers, de politieke macht verschuift naar buiten de westerse landen. De Nigeriaanse curator Okwui Enwezor, tegenwoordig Dean of Academic Affairs en senior vice president aan het San Francisco Art Institute, houdt de 24e Globaliserings­lezing. Hij is promotor van Afrikaanse kunst en spreekt in Felix Meritis over de ‘omgekeerde globalisering’. Daarna volgt een discussie met bijdrage van onder ander Kitty Zijlman en Fouad Laroui. Wat Globaliseringslezing met Okwui Enwezor: Wereldkunst Wanneer Vrijdag 12 december Waar Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam Toegang 12,50 euro Info en inschrijven www.globaliseringslezing.nl 5 december 2008 PM

37

Special Veiligheid Van Vollenhoven bepleit een Veiligheidsbeginselenwet

‘De burger is niet alleen potentieel slachtoffer, maar ook waker over veiligheid’ Het Nationaal handboek zelfredzaamheid. Als het aan minister Ter Horst ligt, staat dit boek in 2010 bij iedereen thuis in de kast. Tijdens het Veiligheidscongres op 13 november gaf de minister duidelijk te kennen dat de burgers in geval van crisis niet uitsluitend moeten rekenen op hulp van de overheid. ‘Er kan een moment komen dat je je met je huis- of buurtgenoten alleen moet zien te redden.’

E

tekst rianne waterval Foto’s Ministerie van BZK

en week na de landelijke ­oefening ­Waterproef zit de zaal van het ­Rotterdamse WTC-gebouw goed vol. Van brandweer­man tot minister, alle geledingen zijn vertegenwoordigd op het door BZK georganiseerde, jaarlijkse Veiligheidscongres. Minister Ter Horst heeft voor de aanwezigen een duidelijke boodschap. Zelfredzaamheid is haar credo: veiligheid is niet het alleen het probleem van de overheid. ‘De overheid wordt nog te veel gezien als blusdeken voor allerlei smeulende en uitslaande maatschappelijke problemen,’ aldus de bewindsvrouw. De burger is volgens Ter Horst als partij te lang weggehouden uit het veiligheidsveld. De rolverdeling is nodig aan herziening toe, stelt de minister. Zo zouden burgers meer betrokken moeten worden bij

‘De overheid wordt nog te veel gezien als ­blusdeken voor allerlei smeulende en ­ uitslaande maatschappelijke problemen’ oefeningen. Bij grootschalige crisisoperaties, maar ook op lokaal niveau. Wat haar betreft doet iedereen eenmaal in de drie jaar mee aan een rampenoefening, het liefst in de eigen wijk. ‘Neem de burger serieus, hij of zij kan veel meer dan u denkt!’ drukt ze de deelnemers op het hart. Haar roep om bewustzijn en zelfredzaamheid past geheel in de campagne Denk Vooruit die op 30 oktober is gelanceerd. ‘Wat heb je nodig om de eerste dagen te overleven?’ is de vraag die hierin centraal staat. De campagne die BZK in samenwerking met de

38

PM 5 december 2008

ministeries van Vrom EZ, VenW en VWS organiseert, loopt nog tot 14 december. De ambtenaren van Ter Horst zijn in ieder geval op het ergste voorbereid. Zij kregen van de minister al een noodpakket, bestaande uit onder meer een SOS-vlag, een opwindradio, een zakmes en een EHBO-doos. De bewindsvrouw is blij met alle aandacht: ‘Het noodpakket staat inmiddels op nummer 6 van de Google-top 10.’ In ieder huishouden zou, naast de Gouden Gids en het telefoonboek, een handboek zelfredzaamheid moeten liggen, aldus Ter Horst. Tijdens een werkbezoek aan Singapore zag ze dat daar al jaren met een dergelijk handboek wordt gewerkt en dat de ervaringen goed zijn. Uitgangspunt is dat het boek bestaat uit een algemeen deel en een gedeelte dat toegespitst is op de regio. Komend jaar start er een proef; de minister is van plan het handboek in 2010 landelijk in te voeren.

Oneindig polderen

Dagvoorzitter Annemarie Jorritsma is het geheel met Ter Horst eens: ‘De burger is niet alleen potentieel slachtoffer, maar ook waker over de veiligheid.’ De burgemeester van Almere en VNG-voorzitter wordt per 1 januari ook korpsbeheerder. ‘Veiligheidsbeleid is vooral een lokale aangelegenheid,’ stelt zij. Het overleg over samenwerking tussen de verschillende hulpverleners in de regio is volgens Jorritsma belangrijk, maar ze waarschuwt dat de essentie niet uit het oog mag worden verloren. ‘We moeten voorkomen dat we verzanden in een structuurdiscussie,’ aldus de burgemeester. Ook Jan Franssen, commissaris van de koningin in

Special Veiligheid

Rampenoefening Waterproef

Zuid-Holland en voorzitter van de Taskforce Management Overstromingen, is van mening dat er niet oneindig gepraat moet worden over de onderlinge verhoudingen. Ten overstaan van de zaal evalueert hij de nationale rampenoefening Waterproef. ‘Veiligheidsregio’s moeten ermee leren omgaan dat er nationale regie wordt gevoerd,’ concludeert hij. ‘Nederland is niet zo dol op strak leiderschap, maar bij een ramp is er geen tijd om oneindig te polderen.’ Ter Horst wil dat de rampenbestrijding en crisisbeheersing vóór eind 2009 op orde zijn en dat er in 2010 professioneel georganiseerde veiligheidsregio’s zijn. Het wetsvoorstel Veiligheidsregio’s ligt sinds juli 2007 ter behandeling bij de Tweede Kamer. Hierin wordt de organisatie van de brandweer, rampenbestrijding en crisisbeheersing op regionaal niveau geregeld en worden kwaliteitseisen gesteld. Hoewel de minister dit jaar met het merendeel van de 25 veiligheidsregio’s afspraken heeft gemaakt en deze in de praktijk al als zodanig opereren zijn de regio’s nog niet officieel ingevoerd. De datum waarop het wetsvoorstel in werking zou moeten treden, 1 januari 2009, zal naar alle waarschijnlijkheid niet worden gehaald.

Veiligheidsbeginselenwet

Voor Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, komt het congres eigenlijk een paar maanden te vroeg. De onafhankelijke raad is op dit moment druk bezig met het afronden van een onderzoek naar fysieke veiligheid waarvan de resultaten begin 2009 bekend worden gemaakt. Van Vollenhoven stelt in zijn speech dat burgers, ondernemingen en organisaties medeverantwoordelijk zijn: ‘De tijd dat veiligheid een taak was van de overheid alléén is nu definitief voorbij.’ De overheid moet, als veiligheidsregisseur, wel helder maken waaruit die medeverantwoordelijkheid bestaat, aldus Van Vollenhoven die tegenwoordig ook hoogleraar risicomanagement is aan de Universiteit van Twente. ‘Er heerst nu grote onduidelijkheid. We moeten een maatschappelijk debat voeren over de

essentiële veiligheidsrelatie tussen overheid en samenleving.’ Het ontbreekt op dit moment aan een balans tussen beide verantwoordelijkheden, stelt hij. ‘De overheid moet duidelijk maken wat er verwacht wordt van burgers en de maatschappij. Door de versnippering en verkokering op de departementen durft niemand het voortouw te nemen.’ Ook constateert hij dat veel veiligheidsvoorschriften ontbreken in de wetgeving omdat ze in niet-verbindende normen en richtlijnen worden vastgelegd. ‘Deze worden in vele gevallen geregeld door de branche en vallen zo buiten het zicht.’ Van Vollenhoven pleit daarom voor een Veiligheidsbeginselenwet. Hierin staan de grondslagen waaraan de eigen verantwoordelijkheid van ondernemingen en organisaties dient te voldoen. ‘Zonder zo’n wet worden de risico’s voor de samen­ leving gewoonweg te groot,’ aldus de hoogleraar. Volgens Pieter Winsemius, oud-minister van Vrom en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het 5 december 2008 PM

39

Special Veiligheid

­ egeringsbeleid, draait het allemaal om vertrouwen. R ‘Dat is het enige bedrijfsmiddel dat groeit bij gebruik.’ De voormalig politicus pleit ervoor om de toppers uit het bedrijfsleven eerder in te schakelen als het gaat om veiligheid. Door het afsluiten van convenanten moeten de bazen van bedrijven nauwer betrokken worden bij het veiligheidsbeleid. Een convenant is volgens Winsemius wezenlijk anders dan een contract: ‘Het is als een handdruk: werkt het niet, dan gaan we weer met elkaar praten.’ Bij een ramp moeten we ervoor zorgen dat we de meest ervaren mensen bij elkaar krijgen, vindt de oud-minister. De potentiële rol van burgers en personen in de frontlinie wordt volgens hem nogal eens onderschat. ‘In geval van nood zoeken mensen automatisch de natuurlijke leider. En dat is meestal niet de burgemeester. De informele structuur wordt vaak overgenomen zonder dat deze wordt overgedragen.’ Daarnaast signaleert Winsemius dat de afhankelijkheid van deskundigen steeds meer toeneemt. ‘Hoe gaan we de onafhankelijke wetenschap waarborgen?’ vraagt hij de zaal. Nieuwe maatregelen voor klokkenluiders zijn volgens hem noodzakelijk. ‘We moeten ngo’s zo groeperen dat ze aan de bel kunnen trekken. Ook de media moeten een tegengeluid kunnen geven.’ De inzet van internet juicht Winsemius toe. ‘Burgers zijn de ogen en oren van de samenleving. Die snelle verbindingen, daar kunnen we veel meer gebruik van maken.’ Hij is niet de enige die er zo over denkt. Volgens de Utrechtse burgemeester Aleid Wolfsen moet de burger handelperspectief worden geboden. ‘Zorg voor goede communicatie met wijken en inventariseer ideeën. Faciliteer, maar neem niet over,’ luidt zijn advies. Zijn gemeente werd begin deze maand door de Gemeentelijke Veiligheidsindex bestempeld als onveiligste stad van Nederland. Het Friese Ferwerderadiel kwam als veiligste gemeente uit de bus. Toch zegt dit volgens de PvdA’er niet alles: ‘We zijn nu bezig met de

Radicaal of rebel? Op het Veiligheidscongres gaf minister Ter Horst het startsein voor Nuansa, een expertisecentrum over polarisatie en radicalisering. Dit is geen nieuw gebouw, maar een samenbundeling van adviseurs die op lokaal niveau ondersteuning zullen bieden, benadrukt de minister. Het kennis- en adviescentrum valt onder BZK en zal informeren over alle typen radicalisering en polarisatie, zoals extremisme, islamistisch radicalisme en dierenrechtenactivisme. De focus ligt niet uitsluitend op vergaand extremisme, er is ook aandacht voor eerdere stadia van situaties waarin de spanning tussen individuen onderling en binnen groepen oploopt. Zowel gemeenten als wijkagenten, leraren, jeugdwerkers, ouders en jongeren zelf kunnen er terecht. Meer informatie is te vinden op www.nuansa.nl.

40

PM 5 december 2008

aanpak van onvrijwillige prostitutie. Ook al bannen we dit helemaal uit, het wordt niet meegenomen op deze veiligheidsindex.’

Ratten

Na een ochtend vol toespraken kunnen de deelnemers zelf aan de slag tijdens de workshops. Hierin is aandacht voor veiligheid in breedste zin van het woord. Wat te doen bij een grieppandemie? Hoe breng je de wet Bibob, waarmee moet worden voorkomen dat vergunningen, subsidies en aanbestedingen voor criminele doeleinden worden gebruikt, in de praktijk? En wat doe je als burgemeester met jongeren die zich klemzuipen in ‘hokken en keten’ op het platteland? Ook de nieuwste technologische ontwikkelingen komen aan bod. Zo wordt met Burgernet steeds vaker de hulp ingeschakeld van de samenleving bij het zoeken naar verdachte personen of voertuigen. Na aanmelding krijgen personen een sms’je of een ingesproken bericht op hun telefoon waarin hen wordt verzocht uit te kijken naar een duidelijk omschreven persoon of voertuig. Inmiddels hebben meer dan 16.500 personen zich hiervoor opgegeven. Ter afsluiting is er nog aandacht voor de niet onbelangrijke rol van de media tijdens crises en rampen. Televisiemaker Prem Radhakishun en Bart Brouwers, hoofdredacteur van Spits en lid van de Raad voor de Journalistiek, gaan in discussie over het optreden van journalisten in tijden van nood. ‘Probeer de informatie aan alle journalisten tegelijk te geven en ga niet naar Matthijs van Nieuwkerk omdat dat zo goed is voor je ego. Gooi het open en bagatelliseer niet. Praat, erken je fouten en ga over tot de orde van de dag,’ adviseert Radhakishun. Brouwers is het met hem eens: ‘En als je iets niet kunt zeggen of vertellen, leg dan uit waarom.’ De Raad voor de Journalistiek speelt op dit terrein volgens hem geen belangrijke rol – ‘die oordeelt pas achteraf’ – en hij erkent dat de bewustwording van de media met vallen en opstaan gaat. Voordat de deelnemers de zaal verlaten geeft Brouwers ze nog een laatste waarschuwing mee: ‘Let op: ratten zijn ook in tijden van crisis actief.’ •

Special Veiligheid stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch wint veiligheidsprijs

‘Preventie staat centraal binnen onze aanpak’

Wat houdt het project precies in? ‘Preventie staat centraal binnen onze aanpak. Wij willen kinderen een veilige omgeving bieden waarin ze volledig zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontwikkelen. Als kinderen zich thuis voelen, zich niet hoeven te verloochenen en hun ouders ze een positief beeld van de samenleving meegeven, is de kans op radicalisering minimaal. We richten ons primair op

kinderen en jongeren, maar betrekken ook de ouders, docenten, maatschappelijk hulpverleners en andere professionals erbij. Dit doen we door middel van verschillende activiteiten zoals het organiseren van trainingen, discussies en debatten.’ Religie is een precair onderwerp. Hoe belangrijk is godsdienst binnen deze aanpak? ‘Het vormt er een essentieel onderdeel van. In Nederland zijn we vaak zo krampachtig als het gaat om het geloof en de scheiding tussen kerk en staat. We moeten niet bang zijn om het woord religie in de mond te nemen. Zo’n jongere voelt zich vaak in de eerste plaats moslim, en pas daarna Amsterdammer of Marokkaan. Te lang was er geen aandacht voor de rol van religie binnen opvoedingsondersteuning. Je mag een kind niet opzadelen met twee parallelle samenlevingen. Het kan niet zo zijn dat de Sint op school een hartstikke leuke vent is en thuis een gigantische heiden. Door dit bespreekbaar te maken en de zoektocht van een kind serieus te nemen kunnen we voorkomen dat het via kronkelwegen op het internet op zoek gaat naar antwoorden op radicale sites.’ Het ministerie van Justitie maakte onlangs bekend dat de angst voor een terroristische aanslag is afgenomen ten opzichte van vorig jaar. Staat het tegengaan van radicalisering wel hoog genoeg op de politieke agenda? ‘Sinds de moord op Theo van Gogh is er vooral aandacht voor radicalisering vanuit de repressieve hoek. Ik pleit voor een pe-

Foto Khadija Saddrati

U

iterst professioneel en effec­ tief, zo beoordeelt de jury het Actieplan tegen Radica­lisering van de Amsterdamse stadsdeel Slotervaart. Het project heeft de eerste Gemeenteprijs Polarisatie en Radicalisering in de wacht gesleept en liet daarmee de andere twee genomineerde gemeenten Capelle aan den IJssel en Wijk bij Duurstede achter zich. Tijdens het Veiligheidscongres overhandigde minister Ter Horst een kunstwerk en een bedrag van 15.000 euro aan de trotse radicalisering­medewerkers van het stadsdeel. Slotervaart, bekend om de problemen met Marokkaanse jongeren, ontwikkelde als eerste lokale overheid een actieplan om polarisering en radicalisering tegen te gaan. De vooruitstrevende integrale aanpak met aandacht voor zelfkritiek en respect voor gelovigen en niet-gelovigen viel in goede aarde bij de jury. Voorzitter Annemarie Jorritsma: ‘Het plan past bij de problematiek van de grote steden en biedt elementen die in iedere gemeente toepasbaar zijn.’ Stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch is blij met de erkenning voor zijn project. De PvdA’er agendeerde het thema bij zijn aantreden in mei 2006 toen hij verbaasd constateerde dat het woord radicalisering in geen enkel beleidsdocument genoemd werd. Marcouch: ‘We moeten niet gaan wachten totdat jongeren radicaal zijn. Dat de religieuze component een integraal deel moet zijn van het jeugdbeleid kunnen we simpelweg niet ontkennen.’

dagogische benadering. Als je iemand wilt verheffen, zul je aandacht moeten hebben voor alle ingrediënten die bij een persoon aanwezig zijn. Zo kun je een persoon ontwikkelen die op zijn twaalfde ook durft te twijfelen en nieuwsgierig durft te zijn. Wij zijn niet bezig met het voorkomen van terreuraanslagen. We willen bouwen aan burgerschap en religieuze integratie. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. Als je wacht totdat mensen volwassen en geradicaliseerd zijn, helpen couscousbijeenkomsten niet meer.’ Uw stads- en partijgenoot Eberhard van der Laan is vorige maand benoemd tot minister voor Wonen, Wijken en Integratie. Wat wilt u hem meegeven? ‘Ik vind hem een inspirerende man, verstandig en wijs. Ik verwacht dat hij het goed zal doen op die post. Met hem ga ik graag de uitdaging aan, hij hoeft het natuurlijk niet alleen te doen. Maar politieke moed is noodzakelijk om doorbraken te realiseren. Ik hoop dat de status aparte van radicalisering tot het verleden gaat behoren. We moeten ons er steeds van bewust zijn dat we nu de Nederlandse burgers vormen waar ons land het in de toekomst van moet hebben.’ •

5 december 2008 PM

41

Goudvissen onthouden iets niet langer dan 3 seconden Zij hebben geen weet van het verleden en geen idee van de toekomst. Maar u wel. Met business intelligence en analytische software van SAS.

www.sas.com/nl

agenda

Kameragenda (selectie) 8 t/m 18 december Plenaire vergaderingen In week 50 komen de laatste twee ­begrotingen aan de orde in de Tweede ­Kamer (OCW en LNV). De week erna, nog net voor het kerstreces, stemt het parlement over alle amendementen en wetsvoorstellen. Commissievergaderingen Maandag 8 december 11.00 – 17.00 LNV Wetgevingsoverleg Begroting 2009 Dinsdag 9 december 16.00 – 19.00 Justitie Algemeen Overleg Versterking en opsporing 16.00 – 17.30 VWS Algemeen Overleg Rijksvaccinatieplan Woensdag 10 december 10.15 – 13.15 VWS Algemeen Overleg Geneesmiddelenbeleid 12.30 – 15.30 Justitie Algemeen Overleg Kinderporno 13.00 – 16.00 SZW Algemeen Overleg Arbeidsmarktbeleid 15.30 – 17.30 BZK Algemeen Overleg Grondwet

16.00 – 18.00 16.00 – 19.00

SZW Algemeen Overleg Planningsoverleg Justitie Algemeen Overleg Godslastering

Donderdag 11 december 10.00 – 13.00 Justitie Algemeen Overleg Recidivereductie 10.00 – 13.00 Financiën Algemeen Overleg Belastingdienst Nederlands-Antilliaanse 14.00 – 17.00 en Arubaanse Zaken Algemeen Overleg Staatkundig proces 14.00 – 17.00 Justitie Algemeen Overleg Asielprocedure en terugkeerbeleid 14.00 – 17.00 VWS Algemeen Overleg Wmo 15.00 – 17.00 BZK, VenW Algemeen Overleg Software beveiligings- systemen 17.00 – 19.00 WWI Algemeen Overleg Wijkenaanpak Maandag 15 december 10.15 – 23.00 VenW, Vrom Notaoverleg MIRT

14.00 – 17.00

Europese Zaken Notaoverleg Wetgevings- en werk programma 2009

Woensdag 17 december 10.00 – 13.00 OCW, Jeugd en Gezin Algemeen Overleg Emancipatiebeleid 10.30 – 14.30 Justitie Algemeen overleg Gesubsidieerde rechts- bijstand 11.30 – 14.00 Financiën, EZ Algemeen Overleg Regeldruk bedrijven 14.00 – 16.00 BZ Algemeen Overleg Suriname 14.00 – 18.00 WWI Algemeen Overleg Integratiebeleid 14.30 – 16.00 OCW Algemeen Overleg Bibliotheekvernieuwing Donderdag 18 december 10.00 – 13.00 VenW, BZK, EZ, Vrom Algemeen Overleg Stilstaan bij parkeren 14.00 – 16.00 BZ Algemeen Overleg Migratie en ontwikkeling 14.30 – 17.00 OCW Algemeen Overleg Persbeleid

Evenementen 8 december

10 december

11 december

Bijeenkomst Met Anders naar B, benut

Public Security Innovation Conference PSIC

Dag van verkeer en mobiliteit

­verschillen, verhoog performance

World Forum, Den Haag

ExpoProof

Bureau ABD

www.psicnl.com

Euretco Expo Center, Houten

Museum voor Communicatie, Den Haag

www.verkeerenmobiliteit.nl

www.algemenebestuursdienst.nl 10 december

11 december

10 december

Lustrumcongres De intelligente overheid

Bijeenkomst Innovatiemanagement & HRM

Congres Duurzame gebiedsontwikkeling

Center for Public Innovation

InAxis

Eurecom Bureau voor Milieuexpertise

Eerste Kamer, Den Haag

Gemeentehuis Soest

World Forum Convention Center, Den Haag

www.publicinnovation.nl

www.inaxis.nl

www.eurecom.nl 21 januari 2009 10 december

10 en 11 december

Symposium Bescherming cultureel erfgoed bij

Studiedag Nieuwe Waterwet

Praktijkcursus Wetgeving & security

calamiteiten

SBO

SBO

Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid

Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn

Meeting Plaza, Utrecht

Arnhem

www.sbo.nl/waterwet

www.sbo.nl/security

www.nifv.nl

5 december 2008 PM

43

Een overheid, een logo Op uitnodiging van het AZ-projectteam (in het blauw!) was PM aanwezig bij het feestje ter ere van het ­eenjarig bestaan van het rijkslogo, georganiseerd om de ‘supporting kanjers’ te bedanken. Projectleider Fiona Atighi (l), hier met collega Mila Sistermans, opperde het idee voor een feestje. ‘Dat was geen beslispunt voor ons, maar een kennisgeving,’ zegt Joris Demmink, voorzitter van de stuurgroep later.

Wat Waar Wanneer

Feestje ter ere van een jaar een logo Stadscafé Het Wapen van Den Haag Donderdag 20 november 2008, 18.00-24.00 uur

Robert Portier (l) in gesprek met Stevie Horsey en Hans Kraan van RGN. Horsey is bij AZ gedetacheerd, dus mag ook in het blauw vanavond. RGN is een van de vier flying doctors, oftewel de adviesbureaus die o.a. helpen bij de implementatie.

‘Hij is de aanstichter van het ene logo,’ zegt Marielle Selser (l) over Paul van Nunen (AZ). Van Nunen: ‘Ik zat eens op het Plein en zag de logo’s van BZK en Justitie. Dat is mijn BHAG*, zei ik tegen een vriend. Die logo’s moeten verdwijnen.’ Dat is dus gelukt. Rechts hebben we Esther Toet weer.

Ilona Sitskoorn (m) wordt geflankeerd door twee mensen van Studio Dunbar, Susan de Vos en Vincent van Baar. De laatste werkt er niet meer. ‘Ik ben betrokken geweest bij het ontwerpen van het logo. Daarna was ik binnen, ik hoef nooit meer te werken,’ grapt hij.

* Big Hairy Audacious Goal

Even voorstellen: Esther Toet (r) – hier met Cedia Elouazzani – krijgt u aan de lijn als u een vraag heeft over de digitale implementatie van het logo.

Topoverleg! pSG Peter Welling (l) van Vrom met Roel Bekker (SG Vernieuwing Rijksdienst, m) en Joris Demmink (SG Justitie). ‘Het invoeren van het logo wordt nog a hell of a job,’ aldus Demmink die voorzitter is van de stuurgroep.

Niels van Steenhoven en Tilly Koot (IDB Automatisering) hebben de powerpointsjablonen gemaakt. Dat u het even weet als u weer eens een presentatie in elkaar draait.

beau monde

pSG’s Peter en Peter ­(SZW, Vrom) zijn lid van de ‘leukste interdepartementale stuurgroep’, aldus ­Hennephof (l), die een ­babbeltje maakt met ­Welling.

Tekst Cindy Castricum Foto’s Rutger van den Dikkenberg

‘Concullega’s’ én flying doctors Atilla Kerpisci (NykampNyboer Managing Visual Performance, l) en Edward van Ravenswaay (RGN Huisstijl­ implementatie).

‘Wat ik vind van de kritiek op het logo? Ach, dat is oud nieuws,’ v ­ erzucht Tom ­Dorresteijn, directeur van Studio Dunbar. ‘Laat de geschiedenis maar oordelen. Schrijf dat maar op.’

Michel van ­Wassem (Vrom) staat op zijn tenen, maar zonder het gewenste effect: Peter ‘ik ben ook een blauw mannetje’ Schot torent nog steeds boven hem uit.

Drankjes, een bourgondisch buffet, alles was goed geregeld. ‘Nu ja, dan is er voor de departementen iets minder geld beschikbaar voor de implementatie van het logo,’ zegt SG Joris Demmink (Justitie). ‘Dat geeft helemaal niets.’

Wim Kuijken gaat graag op de foto met ­Saskia Flesch (projectleider 1 logo op VenW) en – alweer – Fiona Atighi. ‘VenW is het ­mooiste departement,’ roept de SG uit. Neem er nog eentje, Wim!