Grensverleggend innoveren van stal tot akker Jan de Wilt, InnovatieNetwerk Themadag Euregio Scheldemond 29 november 2012
Doelstelling InnovatieNetwerk •
•
2
Het ontwikkelen én in de praktijk (doen) brengen van grensverleggende innovaties in landbouw/ agribusiness, voeding en platteland Focus: (M)LT en sprongen in duurzaamheid
Albert Einstein
“We can't solve problems by the same kind of thinking we used when we created them” 3
Kas als energiebron
4
Benutten van warmte, CO2, mest
5
Voorbeeld agropark Residuen
Voer
Akkerbouw
NPK
NPK
Warmte CO2 Varkenshouderij
Glastuinbouw
Vergister
NPK
Mest Electriciteit Biogas
6
Biogas Electriciteit
Warmte
CO2
Agropark in havengebied
ECOFERM Kringloopboerderij Varkensbedrijf met vergister
Mineralen CO2 Warmte NOx NH3
Algen Kroos 8
Algenvijver met bioreactor
9
Grassa!
10
Lupine varken
Akkervarkens
12
Stap 1. Idee ontwikkeling •
Zoek voor nieuwe visies, omkeringen en metaforen
•
Schep een wenkend perspectief
13
Stap 2. Netwerkvorming •
Zoek gedrevenheid, geen draagvlak
•
Vermijn brede platforms en centrale regie
•
Maak nieuwe combinaties van stakeholders
•
Werk van buiten naar binnen
14
Stap 3. Maak het tastbaar •
Materialiseer het concept op verschillende manieren
•
Maak ruimte voor experimenten
•
Al doende leren
15
Bedankt voor uw aandacht ! www.innovatienetwerk.org
16
Varkens Innovatie Centrum Sterksel Themadag Euregio Scheldemond 29 november 2013, Daan Somers
Varkens Innovatie Centrum Sterksel
Wageningen UR Livestock Research Hoofdvestiging 1. Edelhertweg 15, Lelystad 4
Nevenvestiging 2. Vijfde Polder 1, Wageningen
1 5
Innovatiecentra 3. Varkens Innovatie Centrum Sterksel 2
6
4. Dairy Campus, Leeuwarden
5. Schothorst Feed Res., Lelystad (gebruik pluimveefaciliteiten) 3
6. MPB De Marke, Hengelo (Gld.)
Varkens Innovatie Centrum Sterksel 1. Onderzoekscentrum (validatie en innovatie)
2. Varkensbedrijf
3. Mestverwerking
4. Onderwijs / Kennisuitwisseling
Innovatie
Partners: • Bedrijfsleven (Partnership!) • Overheid • Onderwijs • PVV/NVV/LTO • Varkenshouders • Onderzoeksinstellingen
Goed idee kan overal ontstaan!
Onderzoek / voorwerk
Implementeren
Inzet op grote schaal
Mensen die er in geloven (varkenshouders)
Private public partnership
Implementeren kleine schaal
Wageningen UR Livestock Research etc
Ontwikkelen prototype
Varkens Innovatie Centrum Sterksel In samenwerking met bedrijven
Voorbeelden van innovatie in praktijk
Innovatieve huisvesting Paar voorbeelden
1) StableStable 2) Pro Dromi 3) Hy-Care 4) Nieuwe drachtstal 5) StarPlus 6) Toiletstal 7) Der neue Maststall
Wilt u op de hoogte blijven? •
Meld u zich aan voor de nieuwsbrief via www.varkensinnovatiecentrum.nl
•
Of via
[email protected] o.v.v. aanmelding nieuwsbrief
Volg ons op
#vicsterksel
Vragen?
Belang van diergezondheid en bioveiligheid in de intensieve varkenshouderij Prof. dr. D. Maes Afdeling bedrijfsdiergeneeskunde varken Faculteit Diergeneeskunde UGent Brugge, 29 november 2013 1
Belang van gezondheid • “Gezonde mensen hebben duizend wensen, zieke mensen slechts één: opnieuw genezen!” • WHO: « Staat van volledig fysisch, mentaal en sociaal welzijn en niet enkel de afwezigheid van ziekte of letsel » • Diergezondheid? 2
Diergezondheid • We meten niet gezondheid, maar: - (afwezigheid van) ziekte - mate van management en bioveiligheid • Verschillende niveaus: individueel dier, groepen dieren, regio, land, enz. • Onderscheid: « infectie » « ziekte »
3
Belang diergezondheid
• • • •
Betere productie en karkaskwaliteit Minder zoonosen en antibioticum gebruik
Meer dierenwelzijn Meer werkvreugde (en motivatie!) van veehouder, beter imago van sector
4
Belang diergezondheid: een voorbeeld
Matig bedrijf
SPF biggen
% longletsels bij slachten Dagelijkse groei (9w slacht)
55 742 c
0 1018 a
% globulines (sl) Haptoglobine (mg/l)
14.3 a 1.12 a
7.9 c 0.25 c
% bedrijven besmet met ademhalingspathogenen (European study, 2008; Meyns et al., Vet J 2011)
België
Spanje
Italië
(50 bedrijven)
(107 bedrijven)
(46 bedrijven)
A. pleuropneumoniae
96
89
100
M. hyopneumoniae
98
82
91
PRRSV
94
89
100
Influenza (H1N1)
100
90
78
Influenza (H3N2)
98
100
63
Influenza (H1N2)
98
97
14
Parameter
6
% slachtvarkens met longletsels (European study 2008, Meyns et al., Vet J, 2011)
Belgiëa
Parameter
Spanjeb
(50 bedrijven) (107 bedrijven)
Italië (46 bedrijven)
% vergroeiingen
21%
14%
26%
Gem. score vergroeiingen
0.92
0.52
0.86
% longontstekingen
25%
56%
46%
Gem. score longontst. (0-35)
0.63
3.30
1.04
a
Meyns et al., 2011;
b
Fraile et al., 2010
→ Zelfde cijfers als 20-30 jaar geleden! -
Backström and Bremer, 1978; 27% Christensen and Culinane, 1990: 45% Charrier, 1991: 30% Paisley et al., 1993: 63% 7
Evolutie productie parameters 1980
2010
2020
Biggen per zeug per jaar
15
25
30?
Tomen per zeug per jaar Speenleeftijd (d) Groei vleesvarkens (g/dag)
2,0 30 550
2,4 21-28 750
2,4? 21-24? 850?
Voederconversie vleesvarkens % varkens met longontsteking *
3,2 20-25
2,8 20-25
2,6? ?
% varkens met vergroeiingen *
15-20
15-20
?
Verbeteringen varkenshouderij laatste decennia: Vruchtbaarheid zeugen +++ Productie vleesvarkens ++ Diergezondheid + of
* Meyns et al., Vet J 2011 8
Waarom zoveel infectieziekten? zeer veel verspreidingswegen!! • Direct dier contact, incl. zeug-big • Indirect: personeel en bezoekers, besmet materiaal, ongedierte, insecten, wilde varkens, .. • Andere: voeder, water, via naalden, etc.
• Sperma (KI) • Via de lucht!
9
Verspreiding via de lucht
Varkensbedrijf
luchtstroom
PRRS virus en Mycoplasma: > 9 km (Otake et al., 2010) Andere bv. griep buurt infecties (Madec et al. 1982) : 10 Brad CHAPEL
Varkensproductie in de EU
High density populated areas (e.g. >3000 pigs / km2)
Hoe infectieziekten tegengaan? Management & bioveiligheid uiteraard, altijd, maar soms / dikwijls onvoldoende “Ziekten komen te paard, en gaan te voet”*
Voeding, genetica Vaccinatie Medicatie * Is het omgekeerde van vertrouwen en acceptatie door publieke opinie, die zijn moeilijk te verkrijgen en gemakkelijk te verliezen...
Management en bioveiligheid: enkele goede voorbeelden
Management en bioveiligheid • Elke dag een uitdaging, ook tijdens het weekend, verlof, …*
• Het scoren van bioveiligheid is goed voor sensibilisatie en benchmarking • Dikwijls weet men wel hoe het moet, maar past men het niet toe • Filtreren van inkomende lucht cfr. VS * “Een ketting is zo sterk als zijn zwakste schakel” 14
Vaccinatie • Voor specifieke ziekten • Gedeeltelijke bescherming:
- vermindering van verliezen door ziekte - dikwijls te hoge verwachtingen • Beslissing om te vaccineren niet altijd eenduidig
Vaccineren of niet? • Klinische ziekte = top van de ijsberg • Subklinische ziekte? (Maes, 2012) - Voor de meeste ziekten e.g. PRRS, circovirus, mycoplasma, APP, … - Groeivermindering van 15 tot 40 g/dag - Grotere impact op varkenssector dan klinische ziekte Uitdaging: wanneer is vaccinatie kost-efficiënt? « Verantwoord » versus « liberaal » gebruik van vaccins?
Behandelingsincidentie 50 varkensbedrijven (2010) TIudd
average TIudd
1000 900 800 700 600 500 400
300 200
200,7
100 0
0
10
20
30
40
Gemiddelde: 200 per 1000 1 per 5 dagen onder antibiotica
50
Belang antimicrobiële resistentie •Diergeneeskunde: - therapiefalen - minder keuze antibiotica •Volksgezondheid: - zoönotische agentia (vb. Salmonella, Campylobacter) - commensalen (resistentiegenen) Overdracht resistentie naar mens: - via voedselketen - direct contact - via omgeving 18
Antibiotica Resistentie Index (ARI) van verschillende “sectoren” (Casteleyn et al., 2005) 100
ARI (%)
80
60 40 20
0
ARI = aantal antibiotica waarvoor een bacterie resistent is gedeeld door het totaal aantal geteste antibiotica 19
Redenen voor het frequent gebruik van antibiotica • Grote worpen: laag geboortegewicht, minder colostrum per big • Geen antimicrobiële groeibevorderaars • Vroeg spenen (bv. gemiddeld 21d) • Overbezetting! • Slechte bedrijfsvoering, voeding, huisvesting 20
Besluiten • De meeste ziekteverwekkers zijn aanwezig op de meeste bedrijven • Varkensproductie = top sport labiel evenwicht - management en bioveiligheid - voeding/ genetica - vaccinatie, medicatie
21
Workshop Innovatie Emissiereductie in de varkenshouderij Peter Demeyer THEMADAG Euregio Scheldemond ‘Van stal tot akker’ 29 november 2013
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Technologie & Voeding www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Emissiereductie in de varkenshouderij FOCUS & UITGANSPUNTEN
• • • • • •
Varkenshouderij Stalsystemen & -technieken Ammoniak & geur (fijn stof) Herziening BREF Europese collega’s IWT LA BlesPigs (2014-2017) – Testplatformen (ILVO-TP) – VEMIS – Referentiewerking ILVO
2
Emissiereductie in de varkenshouderij MESTKETEN
(WUR, 2010)
3
Emissiereductie in de varkenshouderij VIER GROTE WERKVELDEN ventilatiesysteem
end-ofpipe
binnenklimaat diervoeding
mestbeheer
voedersysteem
hok
vloer
mestkanaal
waterkanaal
mestput 4
Emissiereductie in de varkenshouderij Geur levert extra werkveld LUCHTUITLAAT
WINDSINGELS
concentraties ventilatiedebiet
verdunningseffecten luchtgeleiding
STALKLIMAAT transportmechanismen ventilatiepatroon
MESTPUT ontstaansmechanismen luchtstromingen
OMGEVING dosis-respons communicatie 5
Emissiereductie in de varkenshouderij VIJF GROTE WERKVELDEN
1. 2. 3. 4. 5.
Aangepaste diervoeding Controle stalklimaat Mestbeheer End-of-pipe Luchtgeleiding buiten de stal
6
Emissiereductie in de varkenshouderij 1. AANGEPASTE DIERVOEDING Doel 1: minder mest Doel 2: minder N • Minder voederen • Meerfasevoeding • Eiwitten
BlesPigs
– Minder of aangepast – Beter opneembaar (fermenteren)
• Voederadditieven – pH (benzoëzuur) – Ureaseremmers (saponinen)
7
Emissiereductie in de varkenshouderij 2. CONTROLE STALKLIMAAT (1) Doel 1: luchtsnelheid over mestoppervlak beperken Doel 2: mestgedrag sturen (hokbevuiling)
• Ventilatiedebiet & -patroon – – – –
BlesPigs
Lagere debieten Lagere T Bufferen inkomende lucht Onderhoud
• Stalconstructie & inrichting – Isoleren & warmte-afvoer – Locatie voeder- & drinkvoorzieningen
8
Emissiereductie in de varkenshouderij 2. CONTROLE STALKLIMAAT (2) • Vernevelen (T, NH3, stof, geur) – Lage P (10-25 bar, 200 µm, druppels) – Hoge P (70-100 bar, 10 µm, damp) – Additieven (vangen, inactiveren en degraderen)
BlesPigs ILVO-TP1
• Ionisatie • TiO2 • Management – Mannelijke dieren – Hokbezetting & leegstand – Excreties absorberen
9
Emissiereductie in de varkenshouderij 3. MESTBEHEER (1) Doel 1: emissieoppervlak beperken Doel 2: verblijftijd beperken Doel 3: omzettingen vermijden (urease)
BlesPigs ILVO-TP1
• Vloer – Doorlaatbaarheid roosters – Aflopende dichte vloer
• Mestput – – – –
Hellend voor opvang mest & afvoer urine Schraap- of bandsysteem Gescheiden opvang Gladde oppervlakken 10
Emissiereductie in de varkenshouderij 3. MESTBEHEER (2) • Mestput – – – – –
Schuine putwanden & mestoverloop Mesthoogte bewaken (ventilatie) Diepere & smallere mestputten Ondiepe putten & regelmatige mestverwijdering Afgesloten mestputten
• Mestkanalen regelmatig aflaten & spoelen • Mestadditieven – Aanzuren (geur?), nitrificatieremmers, zeolieten, turf,…
• Koelen van mest • Balansballen
11
Emissiereductie in de varkenshouderij 4. END-OF-PIPE (1) Doel: gerichte polluentverwijdering • Natte wassers (chemisch & biologisch) • Biofilters • Gecombineerde systemen Kwaliteit binnenklimaat? Investerings- en werkingskost Onderhoud en controle
12
Emissiereductie in de varkenshouderij 4. END-OF-PIPE (2) • Dimensionering – Fractie piekbelasting (bypass, geur?) – ‘Down sizing’ (ventilatie)
• Optimalisatiepistes – – – –
BlesPigs ILVO-TP2
L/V partities Recirculatiewater Verhogen wateroplosbaarheid Apolaire wasstap
• Mestputlucht – Wassen (end-of-pipe) – Verbranden (energieproductie)
13
Emissiereductie in de varkenshouderij 5. LUCHTGELEIDING BUITEN STAL Doel 1: luchtstromen afleiden Doel 2: geurconcentraties verdunnen • • • •
BlesPigs ILVO-TP3
Emissiesnelheid, bronhoogte, bronafstand Geografie, oriëntaties, bebouwing, ventilatiesysteem,… Windbreekmuren, groenschermen Effect schouwhoogtes, dimensies, Ministerie van Landbouw, Ontario, Canada. porositeit, afstand Positieve subjectiviteit
14
Emissiereductie in de varkenshouderij BLESPIGS • Brongericht uitgangspunt – Kwaliteit binnenklimaat
• Aanvullend end-of-pipe • Techniekcombinaties • Management & onderhoud – ‘Good house keeping’
• Integrale aanpak luchtemissies – Trade-off – Broeikasgassen
15
Emissiereductie in de varkenshouderij BLESPIGS • • • • • • • • • • • • • •
HBB vzw (BOERENBOND), Leuven FEDAGRIM vzw, Brussel DSM NUTRITIONAL PRODUCTS nv, Deinze FARMER / eco-scan bvba, Gent VERMEULEN nv, Ieper BEMEFA vzw, Brussel CBgroep bvba, Staden DANIS nv, Aardooie DORSET FARM SYSTEM bv., Aalten, Nederland DUMOULIN nv, Kortrijk ORFFA BELGIUM nv, Bornem PANELTIM nv, Lichtervelde PKS AGRO bvba, Desselgem VCM vzw, Brugge
16
Dank voor uw aandacht
[email protected] 09/272 27 64
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Technologie & Voeding www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
