GRATIS GROEN IN DE STAD FIETSFORUM TILBURG: NOG STEEDS ZADELPIJN

GROEN IN DE STAD STADSECOLOOG komt op VOOR anderGROEN FIETSFORUM TILBURG: NOG STEEDS ZADELPIJN

GRATIS

magazine N R . 2 2 0 1 4

INHOUD 02 Inhoud 03 Voorwoord / Colofon / Verantwoording 04 Stadsecoloog Mischa Cillessen pleit voor ander groen 06 Ut Rooie Bietje, gezondheid om de hoek 08 Tilburg Fietsstad: geef ons minder zadelpijn! 12 Greep uit Groen en Duurzaam 16 Stichting Jureka: Help!de Participatiewet 17 Buurtmoestuin De Spil blijft dromen 18 Pluk & Plenty: Proef van het Land 20 SpinT Me Up: Van Rommelhok tot Regenbooglounge 22 Sawa Hasa: Eerlijke handel, leuk werk 24 De passie van Thijs Caspers: het landgoed toen en nu 25 Uit het werkveld: stadsimker Marcel Horck 26 Wilde planten, wij lusten ze groen! 28 Groen Recept van de Verdieping

18

29 De Hoe Groen Is Tilburg Quiz

SPINT ALWEER OP?! Gewoon even bellen met de redactie, T. 013- 583 99 91 of met John Kostons (Diamant-groep) T. 013 - 464 18 54

02

25 SpinT 2 | '14

verantwoording De uitslag van de Taalquiz (SpinT no 6) luidde als volgt: Nollag chridfheil aguis Bliadhna etc. was overduidelijk gaelic Felice Anno Nuovo in het Italiaans leverde ook niet veel problemen op God Jul Og Godt Nytt Aar! Kan het makkelijker: Noors natuurlijk! Boas Festas! = Portugees maar Braziliaans rekenen wij ook goed met het oog op het komende WK En Beste minsken, noflyke feestdagen komt natuurlijk van onze eigen Friezen, simpel voor wie Omroep Fryslan goed volgt.

En ook de uitslag van de Lentequiz: De uitspraak over de hoestende vogels is van de Belg Cedric Dumont Een vrouw heeft alleen recht op de lente, aldus Jane Fonda De Duitse filosoof Peter Bamm vindt dat in de herfst jam wordt gemaakt van lentedromen De Vlaamse tv-presentator Wiet van Broeckhoven zei: min 20 graden, sprak de eskimo, er hangt lente in de lucht Loesje: welke bank belooft mij dit jaar 4% lente? En Joyce Sylvester beweerde: je kunt de lente al voelen, de lucht ruikt naar lucht.

Gefeliciteerd prijswinnaars, jullie staan vermeld op pg 29!

Colofon Hoofdredactie Betty Montulet Eindredactie Hans Peters Redactioneel Inga de Bruijn Thijs Caspers Dorette de Gier Marcel Horck Betty Montulet Payam Pasebani Hans Peters Ilse Spijkerman Ontwerp & vormgeving Stinkfinger Producties Fotografie Joep Eijkens Hans Peters Dennis Buster Bob Driessen Acquisitie Hans Peters Distributie Diamant-groep Drukwerk Gianotten Printed Media Op de Cover Pluk & Plenty

Verantwoording SpinT, SpinT nummer 2, 2014, jaargang 8. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toe-stemming van de redactie. SpinT is een tweemaandelijkse uitgave van Stichting Straatkrant Brabant en wordt mede mogelijk gemaakt door sponsors, adverteerders en de maatschappelijke instellingen in Tilburg. Reacties en ingezonden stukken vóór 10 juni te richten aan: Redactie SpinT, p/a ContourdeTwern Spoorlaan 444, 5038 CH, Tilburg, T. 013 - 583 99 91 of E. redactie@spinttilburg. nl. www.spinttilburg.nl

17 SpinT 2 | '14

03

Een pleidooi voor ander groen Vooral in verborgen kloostertuinen en achteraf gelegen binnenplaatsjes manifesteert zich het groene hart van Tilburg. Het zijn vaak oases voor insecten en vogels. Daarbuiten is het maar behelpen want het stadscentrum is geen groene oase. Teveel partijen willen daar teveel dezelfde dingen. Dat kan biodiverser, vindt stadsecoloog Mischa Cillessen.

tekst Betty Montulet & fotografie Hans Peters

Een stadsecoloog maakt natuurbeleid voor de stad, de parken en de pleinen en adviseert onder meer bij nieuwbouwprojecten. Mischa werkt al 14 jaar met veel plezier in deze functie: “Ik zorg er voor dat alle inwoners een plek krijgen in de stad, alleen zijn dat in mijn geval voornamelijk planten en dieren.” Want? “Een ecologische balans in de stad geeft veel vreugde en draagt bij tot een fijner leefklimaat. Als ik in mijn eigen kleine tuintje in het centrum een merel hoor zingen of een citroenvlinder zie dwarrelen, dan kan ik daar heel blij van worden.” Gedurende de crisis werd zijn werk moeilijker: “Ik ben maar één van de partners die allemaal iets willen in dezelfde openbare ruimte en juist nu gaan economische belangen vaker voor. En dat begrijp ik best. Aan de andere kant zijn we door de crisis creatiever geworden; we zijn bijvoorbeeld compacter gaan bouwen, waardoor er meer ruimte voor groen kan overblijven.” Groene inprikkers De stad als geheel oogt nog best wel groen: denk aan de Piushaven, die samen met Moerenburg een groene lijn vormt, waarlangs vogels, libellen en vlinders de stad binnenkomen. De Dongevallei dwars door de Reeshof is een divers natuurgebied waar zelfs vossen gespot worden. In natuurgebied de Kaaistoep, dat grenst aan de Gilzerbaan en onlangs nog werd uitgeroepen tot mooiste natuurgebied van Tilburg, broeden ondermeer havik, buizerd en sperwer en komen veel zeldzame planten voor. Ook het Cobbenhagenpark in West doet het heel erg goed met de biodiversiteitstuin met bijenhotels bij het Corpac

04

SpinT 2 | '14

Huis. Dus een keur aan groene inprikkers om de natuur de stad in te krijgen. En de stadsparken in het centrum dan? Cillessen: “De stadsparken worden in Tilburg weinig gebruikt. Alleen in het Wilhelminapark zie je wel eens mensen picknicken maar het stadspark aan de Oude Dijk wordt bijvoorbeeld slecht bezocht.” Reden? “We geven iedereen in het centrum maar een tuintje. Ik pleit voor meer hoogbouw in het centrum, dan worden de stadsparken vanzelf voller net als het Vondelpark in Amsterdam.” Eenzijdige beelden En hoe biodivers is al dat groen? Kan beter, zegt de stadsecoloog: “Voor het oog zijn al die exoten in de publieke ruimte mooi, zoals de vijgenbomen, de amberbomen en de platanen maar ze dragen niet bij aan de biodiversiteit want ze trekken geen insecten en vogels aan. En dat is juist van belang. Je moet zorgen voor ecologische balans. Van alles wat.” Als voorbeeld noemt hij de veel geplante linde: “Deze zijn gevoelig voor bladluis en de uitwerpselen hiervan komen op auto’s terecht. Buurtbewoners eisen dan weer dat de bomen weg moeten.” Is het niet voor de plak op de auto, dan wel de plek voor de auto. “Die bomen moeten niet weg maar je moet lieveheersbeestjes aantrekken, want die eten de luizen op.” Meer groen op ooghoogte is wenselijk; meer heesters en struiken: “Elk voorjaar is het weer hetzelfde verhaal over de eikeprocessierups. Als je al die eiken afwisselt met berken, beuken of lindes dan heb je veel minder last.” Ook op de Cityring koos de gemeente voor het esthetische - want het beeld - van gelijksoortige bomen. Terwijl juist voor de luchtkwaliteit ‘ooghoogtegroen’ onontbeerlijk is. “In de stad zien we vaak alleen

een combi van gras en bomen. Dit vraagt weinig onderhoud en is belangrijk voor de sociale veiligheid maar voegt qua natuurwaarde heel weinig toe”, aldus Mischa. Fleuriger & kleuriger De gemeente zaaide vanaf 2013 op braakliggende terreinen bloemen. En daar zie je enorm kleurige velden van korenbloemen en klaprozen waar bijen en hommels weer van profiteren. Desondanks kan Tilburg nog veel fleuriger en dat hoeft niet altijd allemaal van de overheid te komen. “De stad is een cultuurding van mensen en daar mag je best iets leuks mee doen. Waarom wordt er niks in boomspiegels gezet?”, betoogt Mischa, “bewoners kunnen daar allemaal wat eenvoudige bloemen of planten inzetten. Af en toe gebeurt dat al. Als je dat bij de circa 90.000 Tilburgse bomen doet, zul je zien hoe bloemrijk het hier wordt. De gemeente heeft geen geld om dat allemaal zelf te doen of te onderhouden maar gedoogt dit wel.” Zo kunnen burgers met simpele middelen de publieke ruimte opvrolijken. Een stadsecoloog moet wel een dikke huid hebben want wat het beste voor de natuur zou zijn wint niet altijd in een stad. Je incasseert veel tegenslagen: “Maar daar moet je mee kunnen leven. Het is een schitterend vak. Ik wil dit altijd blijven doen, het is een roeping. Als Tilburg ecologisch in evenwicht is dan zit mijn taak erop.”

11 mei van 10.00 – 17.00 u. Platform Biodiversiteit organiseert de Natuurmarkt aan de kades van de Piushaven. Met o.a. planten, zaden en kruiden ruilen en nestkastjes timmeren. Afhalen van gratis biologische compost. Met informatie over o.a. ecologisch tuinieren, insectenhotels, een quiz over bedreigde diersoorten. Boottochtjes ter bezichtiging van de natuur van kanaal en haven. En duiken in de haven.

SpinT 2 | '14

05

UT ROOIE BIETJE

GEZONDHEID OM DE HOEK Groen in Tilburg, net buiten de ringbanen. En wat voor groen. Aan de Koningshoeven ligt tussen een aantal woningen Ut Rooie Bietje, een biologische tuinderij. In 2011 nam Traverse Ut Rooie Bietje over van La Poubelle. Onder de dagelijkse uitvoering van biologisch tuinder Vincent de Wolff planten, verzorgen en oogsten de deelnemers van Traverse er groenten, fruit en kruiden. Een biologisch pareltje aan Tilburgs groene ketting.

door Inga de Bruijn / fotografie Bob Driessen

Vanaf de straat heb je vrij zicht op de tuinderij, de hagen zijn laag en de poort staat open. Je bent en voelt je welkom. Bij de ingang staat een groot assortiment kruiden. Trots showen twee deelnemers van Traverse deze zee van gezond groen. “We proberen de mensen die langs komen binnen te halen en geven rondleidingen. We laten dan al het mooie zien wat URB te bieden heeft.” Ze zijn duidelijk trots op hun werk. “We hebben allemaal veel meegemaakt, dat herkennen we van elkaar. Het voelt hier als een familie. Het is gezellig, we lachen veel en vinden steun bij elkaar. Echt teamwork. Na het harde werken eten we samen soep. Op vrijdagmiddag spreken we de afgelopen werkweek door onder het genot van een stukje fruittaart. Van eigen teelt en zelfgemaakt.” Allebei willen ze weer terug in een reguliere baan, maar op de weg naar herstel vinden ze bij URB hun draai. “Het is heerlijk om buiten bezig te zijn. Hier kunnen we ons hoofd leeg maken. De kroon op ons werk is dan de mooie oogst voor de klanten. Dan zijn we trots.” Met rechte rug weer verder Wat 35 jaar geleden het voetbalveld was van een naastgelegen internaat, is nu een biologische tuinderij. De overdekte parkeerplaats van de toenmalige directeur staat er nog steeds. Deze gebruiken de

06

SpinT 2 | '14

deelnemers nu om aan houten tafels even te pauzeren. Vincent de Wolff: “Onze medewerkers werken hard. Maar de eisen die gesteld worden liggen binnen de grenzen van hun mogelijkheden. We doen een beroep op wat ze al kunnen. Nieuwe deelnemers sjokken hier binnen. Ze zijn moe, niet actief. Als ze hier weggaan, lopen ze met een rechte rug. De uitdaging is om uit de mensen te halen wat er in zit maar soms nog niet zichtbaar is.” Hier ziet Vincent ook een link met de biologische teelt: “Het zaadje wordt geplant, het plantje groeit en na een liefdevolle verzorging wordt de plant geoogst. Hier krijgen de werknemers de gelegenheid om te aarden. Zodra de groenten hun weg hebben gevonden naar de consument, vertrekt de cliënt naar een andere, soms reguliere baan en gaat zelfstandig verder. Dat is mooi.” Een biologische samenwerking Het hele jaar door zijn er biologische groenten en fruit te koop bij URB. In de winkel kunnen klanten groenten kopen maar ook jam, honing, kruiden en bloemen. Behalve de losse verkoop werkt URB met abonnementen. Wekelijks haalt de klant dan het groentenpakket op. Of bij de tuinderij, of bij de diverse afhaalpunten in Tilburg. Vincent: “We streven ernaar om het pakket zo divers mogelijk te houden. Natuurlijk

zijn het altijd de groenten van het seizoen, maar we bieden veel variëteit. Eitjes hebben we van onze eigen biologische kippen. Dat wat we zelf niet hebben, zoals fruit kopen we bij biologische boeren in de omgeving. Om alles tot groei en bloei te laten komen gebruiken we de mest van een nabij gelegen biologische geitenboerderij. Een biologische samenwerking dus.”

Eetbare bloemen en insectenhotels Ingrid de Leeuw is begeleider afdeling expertise dag-besteding bij Traverse en werkt ook op de tuin. Zij maakt voor de cliënten een persoonlijk dagbestedingsplan. “Want”, zo zegt zij, “elk mens heeft eigen wensen en mogelijkheden. We beginnen hier met niks en dat groeit naar de oogst toe. Dat is het leukste stuk. Zien wat je met je werk hebt bereikt, zowel in de tuin als voor de cliënten persoonlijk.” Zelf vindt Ingrid de voortuin het mooiste stuk. “Twee jaar geleden was ’t nog een rimboe. Nu ziet het er helemaal anders uit. De stoelen zijn gemaakt van het snoeiafval van de wilgen. Een heerlijke plek om even tot jezelf te komen of rustige gesprekken te voeren.” Verder fruit voor jam. Een bloementuin met mooie dahlia’s. Veel vlinders en insecten. Ingrid: “Voor die beestjes hebben we insectenhotels gebouwd, erg nuttig bij biologische teelt. Er staan ook eetbare bloemen, zoals de Oost-Indische kers en de goudsbloem.” Een deel van de oogst wordt geleverd aan restaurants, zoals Auberge du Bonheur. Maar ook aan het “eigen” restaurant van Traverse, Waanzinnig, waarin ze samen met GGzBreburg en RIBW Brabant participeren.

Nieuwe loot: De Bron En last but not least: begin april opende Traverse Eetcafé De Bron, dat natuurlijk ook gebruikt maakt van de dagverse producten van URB. De jongste loot aan de steeds dikker wordende stam van de sociale restaurants in Tilburg. Een broodje gyros, tosti of feta-spinazieflap en natuurlijk een smoothie en dat voor een prijs vanaf 1 à 2 euro. Gezond en goedkoop want ook de eigen mensen van Traverse moeten de lunch kunnen betalen. Traverse- deelnemers die de ingrediënten voor de maaltijden doen groeien en bloeien, er ook van profiteren en klanten die dichtbij huis een mooi biologisch product kunnen kopen. Vincent: “Daar doen we het allemaal voor.”

Eetcafé De Bron Reitse Hoevenstraat 6 Openingstijden: ma t/m vr van 12.00 – 13.30 u. Voor meer info, zie: www.smo-traverse.nl, www.utrooiebietje.nl en www.waanzinnigtilburg.nl SpinT 2 | '14

07

Tilburg Fietsstad: Vanaf het eind van de jaren 70 van de vorige eeuw ontwikkelde Tilburg zich tot een van de beste fietssteden ter wereld. Een walhalla voor fietsers, befaamd om het rode fietspad en benoemd tot Fietsstad van het Jaar. Inmiddels zijn we vet ingehaald door steden als Den Bosch en Groningen en als fietsers ondergesneeuwd door nieuwbouw, ook van wegen. Toon Zijlstra en Angela van der Kloof, vrijwilligers van het Fietsforum Tilburg geven hun kijk op het hoe en waarom.

door Betty Montulet / fotografie Hans Peters

Het begon met de TOF-route (de Tilburg-Oisterwijk Fietsroute), die vanaf de universiteit door de binnenstad naar Oisterwijk leidde. Dit fameuze rode fietspad gooide hoge ogen waar men vanuit alle windrichtingen op af kwam. Omdat het op kruisingen gescheiden fietsbanen had, was het heel veilig. Brokx ging zelfs naar Japan om dit pronte pad te promoten. En in 1996 werd ook het Fietsforum Tilburg dat de belangen van de fietsers in Tilburg behartigt, geboren. Wet van de remmende voorspro ng Maar in 2005 kwam de klad erin; wat ging er nu mis? Toon Zijlstra: “Met allerlei nieuwbouwprojecten en wegenaanleg stelde de gemeente andere prioriteiten. Tilburg werd links en rechts ingehaald door steden met meer ambitie op het gebied van duurzame mobiliteit. Tsja, dat is de wet van de remmende voorsprong, het is

08

SpinT 2 | '14

nu eenmaal makkelijker om een tien te krijgen, dan een tien te houden.” Waar heeft de fietser hier vooral last van? Toon: “Er zijn legio voorbeelden. Kon je vroeger vanaf de Reeshof probleemloos naar het centrum, nu wordt het pad abrupt onderbroken door de parkeerplaats van winkelcentrum Heyhoef.” En op het Pieter Vreedeplein is het ‘doorwaadbare’ pad voor fietsers ook niet altijd even duidelijk met bijna botsingen tussen voetgangers en fietsers tot gevolg. Angela van de Kloof trekt ook aan de bel: “De fietser is in de binnenstad het ondergeschoven kindje. Er is voor gekozen om de Cityring zo in te richten dat de maximumsnelheid 50 km per uur is. Dus verkeerslichten en een fysieke scheiding tussen fietspad en rijbanen voor autoverkeer. Gevolg: voetgangers en fietsers kunnen de Cityring op maar weinig plekken oversteken. Uiteraard leidt dit tot gevaarlijke situaties zoals toch door de struiken door gaan oversteken. Waarom niet gekozen voor een Cityring met een maximumsnelheid van 30 km per uur?” Zadelpijn & andere ongemakken Ook bij de Spoorzone zijn er steken gevallen. Bij de kruising Gasthuisring-Burgemeester Brokxlaan is een fietspaaltje voor het stoplicht aan de linkerkant geplaatst. Sinds wanneer hebben fietsers uitschuifbare armen? Maar dit is nog klein bier, Toon krijgt vooral zadelpijn van alle wegwerkzaamheden: “De Gasthuisring is al sinds de winter van 2012 onder constructie maar daar zie ik geen voordelen voor de fietser terwijl als de Bredaseweg een paar weken dicht gaat voor het autoverkeer automobilisten er een paar dubbele rijbanen voor terugkrijgen! En ook de verbinding tussen de Heuvel en het NS plein is nu al maanden een probleem. En dan die vreselijke, betonnen blokken overal.”“Gelukkig zijn die maar tijdelijk,” lacht Angela. Het station had eerder verbouwd moeten worden. Toon: “Dan had je de infrastructuur en werkzaamheden daarop kunnen aanpassen. De fietser raakt nu verdwaald in een wirwar van fietslijnen en er zijn te weinig oversteekplaatsen. Bij bouwplannen wordt vooral aan automobilisten gedacht en te weinig aan voetgangers en fietsers. Toon:

zadelpijn

Van de 531 gevaarlijke fietssituaties die burgers in 2013 gemeld hebben, heeft de gemeente er inmiddels ruim 300 hersteld of is daarmee bezig.

“Bij het plannen van herinrichting zoals de Broxlaan of het NS-plein moet je omgekeerd ontwerpen. Eerst het voetpad geschikt maken voor iedereen, vervolgens het fietspad en de voorzieningen voor het openbaar vervoer. Tot slot kijken hoeveel ruimte er over blijft voor de auto.” Angela: “Het zegt wel iets over hoe bestuurders over fietsers denken.” Toch heeft het Fietsforum goede hoop voor de toekomst. Toon: “Sinds een jaar is er een nieuwe ambtenaar Fietsbeleid bij de gemeente. Hij is enthousiast. We worden ook gehoord bij de herinrichting van het NS-plein en de nieuwe fietsenstalling bij het station. En bij de komende coalitie hebben we goede hoop; D66 heeft immers het fietshart op de juiste plek.” Weer naar buiten kijken Angela is adviseur duurzame mobiliteit en geeft ook trainingen. Zo was ze pas week in Tel Aviv om te adviseren bij confrontaties tussen voetgangers en fietsers. Na alle wereldhoofdsteden te hebben aanschouwd, zet ze Amsterdam op nummer 1. Angela: “De fiets hoort bij Amsterdam als kaas bij Nederland. Maar liefst 50% van al het vervoer geschiedt per fiets, al van oudsher. Dit jaar presenteerde de stad een plan voor groene lopers voor de fiets. Comfortabele fietsboulevards met logische en snelle routes in een aantrekkelijke omgeving.” Voor Toon is Groningen dé fietsstad: “Je kunt overal je fiets stallen en de afstanden zijn kort. Maar ik waardeer vooral de ambities van steden als Londen en New York voor meer verkeer op de fiets.” Tilburg kan best weer een fietswalhalla worden mits je iets wil opsteken van andere fietssteden. Angela: “Als Tilburg weer wat meer om zich heen kijkt, zoals het buitenland vroeger naar ons keek en niet de rem zet op nieuwe ontwikkelingen, kunnen we uiteindelijk weer ontspannen door Tilburg fietsen. En daar wil het Fietsforum graag bij helpen.” Het fietsforum heeft drie speerpunten: Een meldpunt voor klachten over fietsongemakken in de gemeente Tilburg Het fietscafé dat drie keer per jaar wordt georganiseerd met dit jaar de thema’s Fietsvakanties, Fiets & Techniek en Fietsen en het Ruimtelijk Ontwerp Gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen t.b.v. het fietsverkeer Meer info: www.fietsfanaten.nl

05 09

SpinT | '13 SpinT 23 |4'14 '13

Wijkzorg

Oplossing op maat

Sinds 1990 begeleidt Amarant mensen met een (licht) verstandelijke beperking en/of autisme die zelfstandig wonen en werken in Brabant. Dit doen wij met autonoom werkende teams van professionals. Wij bieden begeleiding op maat aan kinderen, gezinnen en (jong) volwassenen, bij hen thuis, in de wijk. Maar wij doen meer. Wij bieden ook “rugdekking” voor de wijk. Want niet alles is thuis op te lossen. Amarant Wijkzorg biedt full service en zoekt oplossingen op maat.

Wijkzorg Amarant

Deskundig en betrokken professionals begeleiden naar zelfstandigheid (zelf doen) en participatie (meedoen). Bijvoorbeeld in de vorm van dagbesteding of werk. Of in het Kinderdagcentrum of het Logeerhuis. Waar mogelijk, is er inzet van mantelzorg en vrijwilligers. En waar dat kan, bouwen wij begeleiding af. Deze begeleiding wordt straks door de gemeente gefinancierd via de Wmo. Amarant Wijkzorg biedt oplossingen op maat voor verstandelijk beperkte mensen in elke levensfase. Wij doen dat samen met onze collega’s bij Amarant (AWBZ-zorg voor mensen met een verstandelijke beperking), het Leo Kannerhuis Brabant (diagnostiek/behandeling van mensen met autisme) en Idris (behandeling van licht verstandelijk beperkte kinderen, jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking in combinatie met complexe problemen). Samen zijn wij de Amarant Groep. Amarant Wijkzorg informatie: 0900 80 66

www.amarantwijkzorg.nl

ZORG VANUIT HET HART, BIJ ZORGBUREAU SENSE Ondersteuning aan mensen met een psychische problematiek dan wel verstandelijke beperking. De specialist als het gaat om zorg vanuit het hart! Het belang van de cliënt staat bij ons altijd voorop.

Ondersteun matiek dan

Wij belichten alle levensgebieden op basis van gelijkwaardigheid en benaderen vanuit respect en integriteit.

De specialis belang van ten alle leve benaderen

Samen met u kijken we naar de mogelijkheden.

Samen met

Zorgbureau Wandelbosl 5042 PD T 06-337981

Zorgbureau Sense

Wandelboslaan 30 5042 PD Tilburg 06 - 337 981 70

[email protected] | www.zorgbureausense.nl

10

SpinT 2 | '14

1. Wist u dat de Deeltaxi sinds een aantal jaren de Regiotaxi heet? iedereen met de Regiotaxi mag reizen? U kunt een rit reserveren via telefoonnummer 0900-0595. als u vanuit een instelling belt waar de 0900-lijnen zijn geblokkeerd, of als u met een mobiele telefoon belt, u ook een rit kunt reserveren via 088-8080680? alle informatie over de Regiotaxi is terug te vinden op onze website www.regiotaximiddenbrabant.nl? iedereen een pas kan aanvragen? U kunt dat doen via onze website of onze klantenservice 0800-4831762. blinden en slechtzienden een gesproken tekst op CD kunnen aanvragen via onze klantenservice? u met de Regiotaxi maximaal vijf zones kunt reizen? Bij twijfel over het aantal zones van de gewenste rit, kunt u bellen naar 0900-0595. u bij het plannen van uw reis rekening dient te houden met een omrijdtijd van 30 minuten? de Regiotaxi u maximaal 15 minuten eerder of later mag ophalen dan de gewenste ophaaltijd? u gebruik kunt maken van de terugbelservice? Dit betekent dat u, ongeveer 5 minuten voordat de taxi arriveert, gebeld wordt door de chauffeur. het Servicepunt Regiotaxi Midden-Brabant bereikbaar is op telefoonnummer 0800-4831762.

Het Centrum voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid (CHE) versterkt de positie van (ex) GGZ-cliënten via vernieuwende projecten en ontwikkelt voortdurend nieuwe initiatieven. Het bijzondere van het CHE: er werken alleen ervaringsdeskundigen. Zij zijn zelf cliënt geweest in de geestelijke gezondheidszorg en zetten hun ervaringen in om de positie van andere (ex-)cliënten te verbeteren en hen te helpen in hun herstel.

2.TIJDIG BELLEN In principe kunt u altijd tot 1 uur van tevoren een rit reserveren. Voor de planning is het echter prettig als u dit zo vroeg mogelijk doet, maximaal 3 maanden van tevoren. Zeker bij een langere reis, of bij het gebruik van hulpmiddelen (zoals een rolstoel), is het van belang dat het taxibedrijf zo vroeg mogelijk op de hoogte is. 3.TARIEVEN De basistarieven voor 2014 zijn als volgt: 1) voor OV-reizigers € 2,00 per tariefzone. 2) voor Wmo-reizigers € 0,65 per tariefzone.

Loop gerust eens binnen bij onze informatiebalie of inloop aan de Mendelssohnstraat 21 in TilburgNoord.

Adres en telefoon Herstel en empowerment Sleutelwoorden zijn herstel (een zinvol leven leiden, ondanks de beperkende effecten van je aandoening) en ‘empowerment’ (de kracht in jezelf hervinden en opnieuw zelfvertrouwen aankweken). Door hun werk bij het CHE (betaald of onbetaald) helpen de medewerkers anderen bij hun herstel en ontwikkeling door het geven van informatie, het verzorgen van trainingen en het ondersteunen bij herstel.

Mendelssohnstraat 21 5011 PA Tilburg tel. 088-01.62.141 Secretariaat: [email protected]

Kijk op: http://che.ggzbreburg.nl

SpinT 2 | '14

11

EEN GREEP UIT GROEN & DUURZAAM

STADSMOESTUINEN Kindermoestuin Het Beloofde Land in Jeruzalem, cp Paul van Est. Locatie: Betuwestraat 3. Buurtmoestuin De Spil, cp Joep Otten. Locatie: Heikestraat 54, T 013 – 542 57 29, zie pg 17 Buurtmoestuin De IJpelaar, cp Karlijn Verschuren. Locatie: bij Kinderboerderij Stokhasselt, gaat in 2014 over naar de Hof van Puccini. Buurtmoes / kruidentuin De Kruidenbuurt Locatie: Karin Weeningspeeltuin Buurtmoestuin Het Groenewoud, cp Een Beter Groenewoud. Locatie: Alpenlaan achter Stichting De Ketting Moestuin Amarant Locatie Tongerlose Hoefstraat. Ecologische tuinderij Ut Rooie Bietje zie pg 6 en 7

12

Pluk&Plenty in Goirle zie pg 18 en 19 SpinT 2 | '14

Stadshoeve De Tuin, voorbeeld van urban gardening. Verplaatsbare en tijdelijke moestuin met groente en fruit in bakken. Voor 14,- per jaar heb je je eigen bak. De tuin draait op een beheergroep, een onderhoudsgroep, een activiteitengroep, een compostgroep en een educatiewerkgroep, Elke eerste en derde dinsdag van de maand Open Soep vanaf 16.30 u. en Thee met Taart vanaf 15.00 u. Locatie: Korte Schijfstraat 21, contact www.stadshoevedetuin.nl

Stadstuin Theresia in oprichting, Locatie Van Sasse van Ysselstraat 23A. Met buurthuis (voormalig pand basisschool De Stappen) zie www.stadstuintheresia.nl Buurtmoestuin Koningsvoorde, Locatie Zorgcentrum Koningsvoorde, Generaal Smutslaan. Pluktuin Sprankenhof in Udenhout, Schoorstraat 26a, 5071 RA Udenhout, T 013 – 5116494. Openingstijden woe t/m zo van 11.00 – 18.00 u. Open Dag op 14 juni van 10.00 – 16.00 u. Eigenaresse Joset Vermeer is genomineerd als stoerste bioboerin 2014. Deze verkiezing loopt tot 8 juni via #stoerstebioboerin. 12 juni is de uitslag. Alle 13 Tilburgse volkstuinen zijn aangesloten bij de OVAT, die verhuurt en ondersteunt de verschillende volkstuinverenigingen met adviezen, het geven van voorlichting en het opstellen van regels. Zie www.ovat.nl. Ook de Reeshof wil / krijgt snel een volkstuin als het aan de inwoners ligt.

GROENCURSUSSEN & EDUCATIE

Naturen van Anneke Scholte is een prachtige ecologische belevingstuin achter Klooster Nieuwkerk. Adres: Nieuwkerk 2, 5051 PN Goirle, T 013-536 03 83. Ook voor cursussen ecotuin en ecologisch tuinadvies. Zie www.naturen.nl. In oprichting Het Groeilokaal. Een initiatief van Astrid Huijbregts. Het Groeilokaal moet worden een ontmoetingsplek op een bosrijk terrein, bijvoorbeeld het MOB-complex in Tilburg Noord, waar kinderen en volwassenen de wereld van morgen kunnen creeeren en beheren. Een School Zonder Muren maar ook een kunstwerk, een landart project dat zich organisch ontwikkelt. Contactinfo: [email protected], www.facebook/natuurlijkLeren en www.degroenlingen.nl Onder het mom Mee Naar Buiten organiseert bioloog, nachtburgemeester en Moerenburgkenner Gert Brunink natuurexcursies door Het Groene Woud in Tilburg. Meer info: meenaarbuitenm-b.blogspot.nl of [email protected] T 06 – 817 587 38. Meedoenregeling is van toepassing. SpinT 2 | '14

13

Stichting Stadsbomen is een onafhankelijke organisatie van vrijwilligers die zich vanaf 2001 inzet voor het in stand houden en verbeteren van de groene leefomgeving in Tilburg. En met name voor de bescherming van bomen. Meer info: Stichting Stadsbomen Tilburg e.o., Frankenlaan 93, 5037 KG Tilburg, www.stadsbomentilburg.nl. Ook voor rondleidingen en excursies. Tilburg Duurzamer werd eind 2012 opgericht met als doel duurzame initiatieven in Tilburg een interactief platform te bieden. Om duurzaamheid meer body te geven. Daarom startte Tilburg Duurzamer vanaf 2008 het project De (h)eerlijke Eetbare Stad om bestaande kindertuinen beter zichtbaar te maken en nieuwe op poten te zetten. In 2013 zijn er al meer dan 20. Meer info: www.tilburgduurzamer.org.

ENERGIE Zonnepanelen op het dak van wijkcentra In De Boomtak en De Back is het winnende idee van Roland Samuels van Stichting Social Energy. Om wijkcentra energieneutraal te maken moeten er zonnepanelen op het dak komen en kunnen wijkcentra verwarmd worden met biomassa, zoals groente-, fruit-, en tuinafval.

DIVERSEN Het idee voor een biologische voedseltuin tbv de Tilburgse Voedselbank van raadslid Tine van de Weyer (PvdA) wordt onderzocht. Dit wordt éen sociale onderneming in het groen’ waarbij deelnemers werkervaring en sociale contacten kunnen opdoen. Daarnaast delen ze in de oogst die wordt afgezet via de Voedselbank of via sociale restaurants.

14

SpinT 2 | '14

GROENPROJECTEN De Hof van Puccini is een gemeenschapstuin in wording in de wijk Stokhasselt in Tilburg Noord. Het wordt een natuurlijk rust- en trefpunt in de wijk. Op het voormalig Oomsterrein wordt een groene oase opgetrokken als wandel- en picknickterrein maar ook voor het plukken van bloemen, groente en kruiden. De Hof van Puccini moet ook gaan voorzien in werkervaringsplekken en paraktijklessen groen voor schoolkinderen. Vorig jaar september is alvast de vlindertuin geopend. Dit alles voor en door wijkbewoners. Volg De Hof van Puccini op Facebook. De stichting Duurzaamheidsvallei i.o. langs de Voorste Stroom tussen de Armhoefse Akkers en de bebouwde kom van Oisterwijk wil zoveel mogelijk vormen van duurzaamheid realiseren, zoals een samenhangend geheel van wandel,fiets-, en ruiterpaden tussen deze gebieden. Ook te denken valt aan waterturbines, zonneenergie en natuurbeheer. In Tilburg richt de Duurzaamheidsvallei zich met name op Moerenburg en de Armhoefse Akker.

GROEN VERVOER Save A Bike levert goedkope en goed functionerende gerecyclede fietsen aan studenten voor zowel verkoop als verhuur. De verkoop van deze fietsen helpt mensen die moeilijk aan een baan kunnen komen. Met het project worden fietsen gerecycled en daarmee draagt het project bij aan een schonere stad. Oude fietsen, bestemd voor de stort, worden nu hergebruikt. Save a Bike werkt samen met re-integratiebureau Cardan. Op een speciaal ingerichte werkplaats worden de fietsen gerepareerd en worden de werknemers begeleid en voorbereid op een baan op de “normale” arbeidsmarkt. Zie ook http://www.saveabike.nl

Duizenden mensen delen honderden auto’s via My Wheels, nu ook in Tilburg. Een non-profit platform voor het delen van auto’s in je eigen buurt. Reserveren tot 1 minuut van te voren, lid worden is gemakkelijk en gratis en je gaat goed verzekerd op weg. Zie www.mywheels.nl In april werd De Vriendschap gedoopt, het derde rondvaartscheepje dat vaart onder de vlag van Stichting Tilburg te Water.De andere twee zijn de Tilia en de Waterlander. Stichting Tilburg te water organiseert natuurvaartochten, nachtelijke vaartochten met nachtburgemeester Gert Brunink en zelfs high teas te water in de Piushaven en Moerenburg. Meer info:www.tilburgtewater.nl SpinT 2 | '14

15

Help! De nieuwe participatiewet Wie kan werken, hoort niet afhankelijk te zijn van een uitkering. Toch kunnen mensen met een bijstandsuitkering of met een lichamelijke, psychische of verstandelijke beperking vaak maar moeilijk werk krijgen. Het kabinet neemt daarom maatregelen om deze mensen vooruit te helpen en zoveel mogelijk mensen te laten participeren. Met de Participatiewet, die op 1 januari 2015 in werking moet treden, ontstaat één regeling voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. In deze wet voegt het kabinet de Wet Werk en Bijstand (WBB), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een deel van de Wajong samen. De Participatiewet vervangt de eerder voorgestelde Wet Werken naar Vermogen (WWNV) en is er dus op gericht om mensen zoveel mogelijk te laten participeren op de reguliere arbeidsmarkt. Wajongers Alle 240.000 Wajongers worden door het UWV herbeoordeeld. Dit gebeurt vanaf 2015 tot en met 2017. Wajongers met arbeidsmogelijkheden komen onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. In praktijk gaat dit om ongeveer 140.000 personen. Voor deze groep jonggehandicapten gaan de polisvoorwaarden van de bijstand gelden. Wajongers die duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben, naar verwachting ongeveer 100.000 personen, blijven in de Wajong. Voor hen verandert er bijna niets. Nieuwe jonggehandicapten hebben ook alleen recht op Wajong als zij duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. De overige nieuwe instroom jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden vallen vervolgens onder de Participatiewet. De jonggehandicapten die onder de Participatiewet vallen, krijgen in vergelijking met de Wajong, te maken met een flinke inkomensachteruitgang. Voor alleenstaanden is de achteruitgang beperkt. Jonggehandicapten die bij hun ouders inwonen krijgen te maken met een uitkering die half zo hoog is als de Wajonguitkering. Jonggehandicapten die gehuwd zijn met een werkende partner, verliezen hun hele

16

SpinT 2 | '14

uitkering. In geval van vermogen of een eigen huis, geldt dat zij zich hier eerst op moeten beroepen. Wsw’ers Wsw’ers behouden met de Participatiewet hun huidige rechten en plichten. De SW-bedrijven komen echter door de bezuinigingen onder grote druk; er zullen ingrijpende re-organisaties nodig zijn. Mogelijke gevolgen zijn een toenemende druk om buiten de Wsw-organisatie te gaan werken, toenemend ziekteverzuim onder Wsw’ers, een groeiende instroom in de WIA en gedwongen overstap naar ander werk binnen de Wsw. Het is niet uitgesloten dat SW-bedrijven failliet gaan. Voor de nieuwe instroom van mensen die tot nu toe in de Wsw kwamen, kunnen gemeenten de voorziening ‘beschut werk’ inzetten. Omdat het een dure voorziening is, is het risico groot dat gemeenten beschut werk beperkt inzetten. Dit verkleint de kansen op werk voor de mensen die hierop zijn aangewezen, sterk. WWB’ers Het aantal WWB’ers zal de komende jaren flink groeien als gevolg van de toenemende werkloosheid in 2014 en de verkorting van de WW-duur. Voor de nieuwe doelgroepen krijgen gemeenten extra middelen, maar voor de WWB’ers zonder arbeidsbeperking neemt het re-integratiebudget juist met een kwart af. Dit betekent dat een kleiner deel van deze WWB’ers nog kan rekenen op re- integratie-ondersteuning. Stok achter de deur In het sociaal akkoord uit april 2013 hebben de sociale partners en de overheid zich gecommitteerd om in totaal 125.000 extra banen voor mensen met een beperking te creëren in een periode van tien jaar. Dit is de zogenaamde ‘baangarantie’. Staatssecretaris Klijnsma is blij met de banenafspraak, maar kondigde wel aan dat zij "als stok achter de deur" een Quotumwet met sanctiemogelijkheden voorbereidt. De quotumverplichting voor bedrijven treedt in werking als blijkt dat de gemaakte afspraken niet worden nageleefd.

Buurtbewoners van Broekhoven hadden een droom: een eigen buurtmoestuin. In 2011 werd die droom werkelijkheid. Ieder najaar zaaien buurtbewoners groenten en kruiden op hun eigen stukje grond om die in de zomer te oogsten en met elkaar te delen. Maar ook om elkaar te ontmoeten in een groene oase. Kortom, een burgerinitiatief pur sang, met ondersteuning van ContourdeTwern.

BUURTMOESTUIN DE SPIL: BLIJVEN DROMEN tekst & foto Hans Peters

Zakelijk leider Joep Otten (ContourdeTwern) van wijkcentrum De Spil: “Tijdens onze Open Dag bleek bij buurtbewoners grote behoefte aan een moestuin. Buurtbewoners Nevim, Fatima en Selma ‘trokken de kruiwagen’ samen met een aantal organisaties. Op 30 maart 2011 – na opening door raadslid Tine de Weyer (PvdA) - was buurtmoestuin de Spil een feit.” Kartrekker Nevim: “De moestuin bevindt zich meteen achter De Spil en heeft de vorm van een halve cirkel, met 10 stukjes grond voor tien groenliefhebbers. We hebben plek voor tien tuinders. Mensen die zich aanmelden komen op een wachtlijst. Onze tuinploeg bestaat op het moment uit zes vrouwen. Iedereen is welkom! Als je maar groene vingers hebt.” In de moestuin worden lenteuitjes, peterselie, paprika’s, boontjes, aardbeien, knolrapen, knoflook en mint verbouwd. Bij het terras is een verhoogd kruidentuintje gemaakt van kapotte stoeptegels. Speciaal voor mensen met een lichamelijke beperking. Nevim: “We organiseren ook Open Dagen voor de buurt en buurtbewoners kunnen altijd op ons gezellige terras aanschuiven voor een kopje koffie of thee. En dan krijgen ze ook wel eens groente, fruit of kruiden mee. Voor een vruchtbare buurt.” Mustafa, de echtgenoot van Nevim, is vaak in de tuin te vinden. “Omdat hij het meest verstand heeft van tuinieren, is hij hier tijdens de zaaitijd te vinden. De vrouwen halen liever de oogst binnen,” lacht Nevim.

Nevim: “Aan ons zal het niet liggen. We willen dat onze inspanningen beloond worden in een ontspannende, prettige en groene omgeving. We hebben dit tuintje in ons hart.” De buurtmoestuin is mede mogelijk gemaakt door Verrijk je Wijk, de Brabantse Milieufederatie (BMF), ContourdeTwern, Intratuin en Volkstuinvereninging Leijpark.

Groen is rust Eind dit jaar gaat buurtcentrum de Spil verhuizen naar het Fraterhuis in de Kruisvaarderstraat, als de plannen doorgaan. De grond van de Spil is eigendom van de gemeente Tilburg. In goed overleg zal bekeken worden of en hoe lang de tuinen kunnen worden behouden. Joep: “Er wordt ook gekeken naar een andere locatie om de tuinen onder te brengen, dit heeft volop de aandacht van Contourdetwern.”

Mustafa SpinT 2 | '14

17

Pluk & Plenty Proef van het land! Verscholen in de bossen bij Goirle ligt Pluk&Plenty, een waar paradijsje. Een pleisterplaats en pluktuin in een oase van groen en rust, met plenty mogelijkheden! door Ilse Spijkerman / fotografie Hans Peters

Op fietsafstand van Tilburg kun je volop genieten van de natuur op het prachtige Landgoed Nieuwkerk. Nu alweer voor het derde seizoen kun je bij Pluk&Plenty neerstrijken voor een kop koffie of thee met iets lekkers, en rond lunchtijd voor soep en brood. “Maar Pluk&Plenty is meer dan een pleisterplaats”, vertelt Tom Ribbens, initiatiefnemer van de pluktuin. Drie jaar geleden transformeerde Tom zijn eigen moestuin waar het volop groeit en bloeit, tot een toegankelijke plek waar behalve gezaaid en geoogst, vooral gedeeld wordt. Tom: “De natuur heeft ons zoveel te bieden; ieder seizoen heb ik een overvloed aan groenten en kruiden. Ik wilde zoveel mogelijk mensen hiervan laten meegenieten. Zo ontstond het idee voor een pluktuin en een klein winkeltje waar mensen ook met andere lokale producten die afkomstig zijn van landgoed Nieuwkerk, bijvoorbeeld wijn, kunnen kennis maken.” Verrassing in het groen Groei en duurzaamheid staan centraal bij Pluk & Plenty. Zo kun je in de pluktuin zelf allerlei groenten plukken. Tom: “In deze tijd van het jaar is er sla, raapsteel, spinazie, peultjes en salie. Later in het seizoen hebben we tuinbonen, rabarber, snijbiet, uien, aardappelen, courgette, pompoen, noem maar op!” In de tuin staat een kas waarin tomatenplantjes groeien en de jonge fruitbomen staat vol bloesem. Op de houten banken kun je heerlijk in het zonnetje zitten en op koude dagen houden vuur en schapenvacht je lekker warm. De zonnepanelen op het dak van het houten tuinhuisje leveren stroom

18

SpinT 2 | '14

voor het koffieapparaat en koelkastje, en ook aan een eco-toilet een zogenaamd Nonolet, ontbreekt het niet. De locatie van Pluk&Plenty, vlakbij golfpark Landgoed Nieuwkerk, ligt in een gebied vol wandel- en fietsroutes. Een “ideale plek”, aldus Thomas Slieker, mede-initiatiefnemer en gastheer bij Pluk&Plenty. “In het begin kwamen er vooral mensen uit eigen kring, maar al gauw kregen we veel aanloop van mensen die hier toevallig langs kwamen. Ze drinken bij ons wat, maken een praatje en voordat je het weet is de middag voorbij. Mensen vinden het een verrassende plek, zo verscholen in het groen en er hangt een fijne energie. Mensen komen hier tot rust. In het contact met onze gasten proberen we ook zoveel mogelijk duurzaam te zijn. We hebben aandacht voor onze gasten en maken altijd een praatje, als die behoefte er is natuurlijk.” Natuurlijk werken Tom Ribbens is een man met passie en samen met een vast team en een groeiend aantal vrijwilligers geeft hij vorm aan Pluk&Plenty. Tom: “Ik wil graag een platform bieden waar mensen hun kwaliteiten kunnen inzetten, waar mensen hun talenten kunnen ontplooien. En dat kan hier: bij Pluk&Plenty. P&P maakt onderdeel uit van het dagbestedingsproject Natuurlijk Werken. Een keer per week kom ik hier samen met een groep deelnemers van Natuurlijk Werken en onderhouden we de tuin. Verder kunnen mensen hun talenten hier inzetten op allerlei gebieden; bijvoorbeeld als gastheer of –vrouw, helpen bij het klussen of koken. Zo organiseren we bijvoorbeeld iedere eerste vrijdag van de maand

een ‘Proeve van het Land’. Mensen kunnen dan aanschuiven voor een drie gangen maaltijd, met groenten uit eigen tuin. Het diner wordt verzorgd door een kok die hier de kans krijgt om geheel naar eigen inzicht een complete maaltijd te bedenken en, met hulp van vrijwilligers, uit te voeren. Dat is toch fantastisch! “ Daarnaast gaan we dit seizoen van start met een maandelijkse activiteit. Pluk&Plenty biedt mensen de gelegenheid om bijvoorbeeld een workshop yoga of meditatie te geven, of we nodigen een muzikant uit voor een concert op het land. Op deze manier willen we een proeftuin bieden voor diverse disciplines en mensen met elkaar te verbinden.

Tom kijkt tevreden rond in de tuin waarin het groen voorzichtig begint te ontluiken. “Het seizoen is begonnen en wij hebben er zin in! “

Pluk&Plenty is tot eind september iedere zondag geopend van 11:00 tot 16:00 u. Locatie Nieuwkerksedijk Zuid 52 in Goirle Op de hoogte blijven? Kijk op de Facebookpagina van Pluk&Plenty

SpinT 2 | '14

19

SPINT ME UP Het is weer lente, dus tijd voor de tuin. Maar om je favoriete loungeplek te restylen hoef je echt niet per se de knip wijd open te trekken, vindt regenboogvrouw Hetty. Van tweedehandsspullen die ze op zolder vond, toverde ze haar winterse spot om tot een heus regenboogprieel.

VAN ROMMELHOK... “Werkelijk alles is gevonden, geruild, gekregen of tweedehands gekocht,” vertelt ze trots. “Dat doe ik trouwens met al mijn spullen. Rieten bank en stoelen zijn weer als nieuw met stof die ik op zolder terugvond. En ik wist niet dat ik die nostalgische Mexicaanse kussens nog had. Alleen de paarse stof is nieuw, voor €2,- de meter op de markt.” Verder vond ze nog souvenirs uit Kreta en Turkije zoals een hoedje, glas, borden en lampjes en stof uit Duizenden-een-Nacht. Ook het witte rek met glaswerk en de waaier zijn geschenken. Hetty: “Ik was klaar, ging zitten en dacht: goh, wat is het hier gezellig. Vooral ‘s avonds met al die lichtjes is het heel sfeervol. Het is een perfecte mix geworden van een Grieks vakantiehuisje en een Indiaanse regenboogtent. Ze noemen me dan ook niet voor niets Regenboogvrouw.” In de gezellige lounge gaat ze happy hours houden en bijeenkomsten met haar stichting Ancient Power. Zie: www.ancientpower.nl

20

SpinT 2 | '14

...NAAR REGENBOOGLOUNGE

SpinT 4 | '13

21

EERLIJKE HANDEL, LEUK WERK Al veertien jaar koopt de Tilburgse stichting Sawa Hasa fair trade producten in bij (familie) bedrijfjes in derdewereldlanden voor wereldwinkels in Nederland. De stichting helpt deze mensen een menswaardig bestaan op te bouwen dankzij eerlijke handel. Ook in Tilburg worden kansen geboden: mensen met een lange afstand tot de arbeidsmarkt werken namelijk in de winkel van Sawa Hasa en overtollige spulletjes gaan naar de Voedselbank.

tekst & foto Hans Peters

Sawa Hasa is in 2000 ontstaan dankzij de broers Herman en Sjef Leijten. Ze besloten kleding in te zamelen voor de vrouwengroep Denur in Kenia (Afrika). Die vrouwen maakten in ruil daarvoor culturele sieraden. Al snel werd er een handeltje opgezet tussen Denur en de broers Leijten en was de stichting Sawa Hasa een feit. In de loop der jaren breidde de stichting zich uit als fair trade importeur van traditionele handicrafts als aardewerk, buffelhoorn, houtsnijwerk, keramiek, leren tassen, papercraft, polystone beelden en Boeddha’s uit derdewereldlanden als Palestina, Peru, India, Kenia en vooral Thailand. En levert Sawa Hasa aan de 360 wereldwinkels in Nederland en omstreken, maar ook relatiegeschenken aan bedrijven. En hebben ze een licentie van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVVW) en de WFTO (World Fair Trade Organisations). Een eerlijke prijs voor een eerlijk product John van Zutphen is samen met Sjef Leijten verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering. John: “Fair trade kun je het best omschrijven als respect hebben voor mens en milieu. Hierbij zorg je dat de handelsrelaties van duurzame aard zijn en dat je 100% transparant bent in je bedrijfsvoering.” Er wordt gewerkt op basis van gelijkwaardigheid: een eerlijke prijs, voor een eerlijk product. De LVVW controleert dat middels een aantal criteria als goede hygiënische voorzieningen, gelijke beloning van mannen en vrouwen en vooral: geen kinderarbeid. “En afgestemd op het leefbaar loon in plaats van het minimumloon”, vult John aan, “dat leefbaar loon wordt getoetst via een voedselmandje en kan per land verschillen. Sommige lonen worden zelfs al te hoog voor fair trade, zoals in Zuid-Amerika. We spreken dan ook liever van gebieden die aandacht verdienen, dan van landen.” Anderzijds worden consumenten in het westen steeds kritischer en accepteren ze bijvoorbeeld geen scheurtjes meer in houten producten, aldus John. Maar Sawa Hasa doet het goed. Niet voor niets is de naam Swahili voor ‘just perfect’.

22

SpinT 2 | '14

Zelfs tijdens de crisis groeide het bedrijf: “Dat komt omdat we onze kosten laag houden, Sjef en ik verdienen net iets meer dan het minimumloon en we werken met vrijwilligers. Zelfs onze inkoopster gaat twee keer per jaar op vrijwillige basis naar Thailand. Daardoor kunnen we onze prijzen laag houden.” John en Sjef werken vanuit idealisme bij Sawa Hasa, maar ook de vrijwilligers zetten zich met hart en ziel in. John: “Ik kom uit het management en wilde iets anders, iets nuttigs doen voor mens en maatschappij. De ideële gedachte achter eerlijke handel sprak me aan, dat het niet alleen gaat om geld, maar alles wat daar achter zit. Sjef ook, die werkte in de zorg en liep aan tegen een bureaucratische muur, waarbij de patiënt steeds minder telt. Daarom zijn we hiermee begonnen en we willen niks anders meer!” Gewoon perfect Cliënten van GGzBreburg, RIBW, ContourdeTwern en Diamant kunnen in het magazijn werkervaring opdoen. Zoals Henjo Mittag: “Ik heb hier zes jaar met veel plezier gewerkt via Switsj, het reintegratiecentrum van GGzBreburg voor mensen met een psychiatrische achtergrond. Was echt een manusje van alles: magazijnwerk, vervoer, beurswerk. Sinds vorig jaar heb ik een vaste baan bij Harting-Bank, producent van scootmobiels en rolstoelen. Zo’n groot bedrijf als Harting-Bank heeft veel regels en structuur en dat heb ik met mijn persoonlijkheidsstoornis hard nodig. Sawa Hasa heeft dat minder; hier was het lekker vrij en flexibel. Afwisselend ook. De ene dag in het magazijn, de andere dag met het busje wegbrengen. Ach, het heeft allebei wel wat.” En ook Bregje vindt Sawa Hasa ideaal: “Fair trade is een goed doel, daar werk ik graag aan mee. Heel de dag druk bezig zijn is goed voor mij en bovendien vind ik de spullen hier zo mooi dat ik het extra fijn werken vind in deze omgeving.” John: “Inmiddels is er wel meer structuur aanwezig. Onze vrijwilligers werken in een relaxte sfeer, zonder stress, met alle ruimte om zich te ontwikkelen. Het gaat om kansen pakken en doen wat je leuk vindt. Just perfect.”

SAWA HASA

Bregje & John

SpinT 2 | '14

23

Landschapshistoricus Thijs Caspers, bekend van het programma De Wandeling (Omroep Brabant) over zijn passie!

“Landgoederen, je struikelt erover” door Thijs Caspers / fotografie Joep Eijkens

Landgoederen waren in beginsel het bezit van rijken, zeg maar gerust puissant rijke mensen. Het in vroeger eeuwen overgeërfde of door handel en/ of industrie bijeenvergaarde geld werd besteed om de stad te ontvluchten. Steden waren vroeger erg vies, veel viezer dan nu. Het stonk er verschrikkelijk. En omdat de bedrijvigheid niet zoals tegenwoordig was geconcentreerd op bedrijventerreinen maar gewoon tussen de (woon)huizen werd uitgeoefend, was het er ook ontzettend lawaaierig. En woonden de mensen ook nog eens heel dicht op elkaar, wat de verspreiding van epidemieën bevorderde. Wie het zich dus kon permitteren, stichtte een eind buiten de stad een landgoed. Woeste grond werd ontgonnen tot bos, akkers en weiden en daartussendoor werden lanen aangelegd, waar het aangenaam wandelen was. Er werden boerderijen gebouwd en omdat je als landgoedeigenaar de pachters regelmatig kwam controleren of het bezit wel genoeg opbracht, werd ergens een ‘herenkamer’ voor je ingericht. Die groeide mettertijd uit tot een landhuis waar de landgoedeigenaar met zijn gezin in de zomermaanden neerstreek. Zichzelf bedruipende werelden Zo werden de eerste natuurliefhebbers ‘geboren’. Er werd genoten van de opbrengsten van eigen land groente en fruit - er werd naar hartelust gejaagd - wat voorzag in de behoefte aan vlees - en het bos leverde bouw- en brandhout. Ja, zulke landgoederen waren zichzelf bedruipende werelden. Door hun succes konden ze alsmaar doorgroeien, maar de omgekeerde weg kwam ook voor. Had je eens een telg die er met de pet naar gooide, dan teerde het landgoed in. Dan werd het verkocht of opgedeeld, waardoor het landgoed zijn samenhang verloor. Maar de meeste redden het tot de dag van vandaag. Ongeveer de ene helft is nog in handen van de stichtende (of aangetrouwde) families, de andere helft in die van gemeentes of natuurorganisaties, die het landgoed na aankoop in de geest van de stichters verder beheren. Wat vooral opvalt is dat er zoveel landgoederen zijn en dat ze zo dicht bij de stad liggen. In heel Brabant liggen er wel 150 en in een straal van 15 km rond Tilburg alleen al zo’n 30. Door de onstuimige groei van de stad zijn sommige er midden in komen te liggen. De mooiste voorbeelden zijn de Oude Warande en de Moerenburg. De eerste is van origine een sterrebos uit 1712 en dus meer dan 300 jaar oud. Het lanenpatroon in de vorm van een ster is geïnspireerd op de tuinen van Versailles bij Parijs. Een Frans element in Tilburg, maar het kan nóg exotischer. Er lopen ook Siberische grondeekhoorntjes

24

SpinT 2 | '14

rond, zeg maar knabbels en babbels (chippendales). Bij het opdoeken van een hier gevestigde dierentuin begin jaren ’70 bleven deze eekhoorntjes, die hun holletjes onder de grond hebben, onbedoeld achter. En sindsdien roetsjen ze in volle vrijheid door dit oude jachtdomein. De Moerenburg aan de andere kant van de stad is een uit de kluiten gewassen middeleeuwse pastorietuin die in de 18de eeuw in verval kwam. Niemand geloofde dat er werkelijk zoiets indrukwekkends gelegen kon hebben aan de rand van de Kruikenstad totdat archeologische opgravingen in 2005 anders uitwezen. Het stadsbestuur besloot tot een moderne reconstructie die er mag zijn en waar het goed toeven is. Dat laatste geldt voor zowat alle landgoederen rond Tilburg. De meeste zijn vrij toegankelijk en omdat ze al een paar eeuwen oud zijn maken ze een ‘gerijpte’ indruk. De stichters en hun (klein)kinderen hebben hun landgoed nooit zo mooi gezien als wij nu, want ook voor een landgoed geldt ‘boompje groot, plantertje dood’. Ook mooi meegenomen is dat wij er als bezoekers zorgeloos van kunnen genieten. Want het (duurzaam) exploiteren van een landgoed is geen eenvoudige klus en baart veel kopzorgen. Daar blijven wij dus mooi van verschoond. Terwijl zo’n landgoed ergens ook weer van ons is: want alles waar je van houdt, sluit je in je hart op en is een kostbaar ‘bezit’. Dat hebben we toch maar goed voor mekaar.

UIT HET WERKVELD In deze rubriek gunnen medewerkers van maatschappelijke instellingen een kijkje in de keuken van hun dagelijks werk. Deze keer doet dat

Marcel Horck, stadsimker De dag begint vroeg vandaag; om zeven uur sta ik al bij de bijenstal op Stappegoor. Op de kasten ligt nog de dauw van de afgelopen nacht. De opkomende zon zal ze snel doen verdampen. Nog voordat de eerste bijen wakker zijn, maak ik vier bijenkasten dicht. Ik doe er een stevige spanband om en zet ze in de auto. Een half uur later zijn we gearriveerd in het land der aardbeien. In de kas worden de eerste aardbeien van 2014 al geplukt! In de tweede kas beginnen nu de eerste aardbeibloemetjes te bloeien. Daar zullen onze bijen de komende weken hun werk mogen doen. ‘Van de bijtjes en de bloemetjes’ zullen we maar zeggen. Even pauze voor het bezoek aan de bijen op de Dongenseweg. Vandaag zal het kwik de 20 graden kunnen aantikken. Het wordt tijd om een flink aantal kasten te inspecteren, en al vast klaar te zetten voor de grote bestuivingsopdrachten die nu gaan komen. Als mijn stageaire Danny en ik net in het veld staan, krijg ik een telefoontje van Hans. Hij is een van de appeltelers, uit de Hoekse Waard, en bevestigt mijn vermoeden dat we dit jaar mogelijk al in maart onder de appelbloesem staan. (vorig jaar was dat pas in mei!) Ik stel Hans gerust, als ik hem vertel dat we ook dit jaar weer voldoende bijen ‘door de winter hebben gehaald’. Even later doen we de eerste kast van vandaag open. We zien een mooi groot bijenvolk, dat zelfs al een paar kleine raatjes honing onder de deksel heeft verzameld. Deze paar centimeter ‘wilde raat’ snijden we weg.

Het biedt ons de unieke kans om de eerste honing van 2014 te proeven. We beseffen hoe bevoorrecht we zijn om dit half maart al te mogen meemaken. We pakken een lege kast met raatjes uit de auto en zetten die bovenop dit grote volk. Zo! Nu hebben de bijen weer voldoende ruimte. De volgende twee bijenvolken zijn nog wat klein om op korte termijn naar het fruit te kunnen. We besluiten om ze –met een velletje krant ertussen- op elkaar te zetten. Wanneer de bijen zich van beide kanten door de krant hebben gevreten, is een oorlog voorkomen. Ook deze kast heeft straks voldoende bijen voor de reis naar het fruit. In april en mei staan we met zo’n 100 bijenvolken tussen de appels, de peren en de kersen. Daarna gaan we nog naar de blauwe bessen. Als het weer mee zit hebben we eind april weer meer dan voldoende 2014-honing. Vanaf 1 mei komen de bijen terug naar Tilburg en omgeving.

Marcel Horck is stadsimker in Tilburg. Omdat hij het liefst tussen de bijen is, is het imkershuis (Smidspad, naast nr. 49) maar beperkt geopend (woensdagavond van 19-21 u en vrijdagochtend van 9-12 u). De belevenissen van de stadsimker zijn o.a. te volgen via twitter: @destadsimker.

SpinT 2 | '14

25

Wilde planten?

Het zal minder bekend zijn dat er in de vrije natuur, ook in Tilburg en omgeving, vele planten groeien, die je prima kunt eten. Sterker nog, ze zijn uitermate gezond en ontgiften ons lichaam, zo stelt de Tilburgse Marion de Kort (49) in haar onlangs verschenen boek ‘Eetbare Wilde Planten, essentieel voor de ontgifting’. De SpinTredactie ging de uitdaging om eens te komen proeven niet uit de weg.

door Dorette de Gier / fotografie Hans Peters

Door het ontbreken van eetbare wilde planten in onze voeding verloopt de natuurlijke ontgifting niet meer optimaal. En dat terwijl de vele toevoegingen aan ons gemaksvoedsel van tegenwoordig ons lichaam ook nog eens extra belasten, aldus Marion. We waren wel nieuwsgierig maar konden ons er weinig bij voorstellen om wilde planten te eten. Zoals zovelen waren we allicht een beetje sceptisch, maar deden toch ons best helemaal neutraal de proeverij in te gaan.

Ontgiftende chlorophyl Wanneer we aankomen steekt een superenthousiaste Marion van wal, al voor we goed en wel zitten. Hoe ze zelf geïnspireerd raakte, dat ons lijf schreeuwt om natuurlijke voeding, dat bladgroen meer calcium bevat dan melk, dat het ontgiftende chlorofyl rijkelijk aanwezig is in bladgroen. Etcetera etcetera. Veel te veel om hier op te noemen. Het is allemaal terug te vinden in haar boek. Op de ochtend van de proeverij heeft Marion een aantal kleine gerechtjes gemaakt. Van amandelcakejes tot bonbons van rauwe cacao, van brandnetelchips tot zuringdip. Behoorlijk arbeidsintensief om ze te maken, vertelt ze.

Dit zijn de gerechten: een groene ‘Lente Fit’ smoothie met brandnetel, distel, paardenbloemblad, mosterdblad, banaan en enkele andere fruitsoorten. Echt heerlijk, van deze smoothie hebben we genoten; hij smaakt absoluut naar meer. Marion: “Mijn zoon van vijftien is een écht McDonalds-kind, desondanks vraagt hij ’s morgens steevast om een groene smoothie.” brandnetelchips met pijnboompitten en knoflook, heel apart van smaak maar lekker! Ook goed te doen in combinatie met beide dips. een ietwat zoutige dip van mierikswortel met zeewier, lekker met wortel en bleekselderij een zuringdip, rijk

26

SpinT 1 | '14

Wij lusten ze groen!

aan oxaalzuur dat de strijd aangaat met verzurende stoffen die voorkomen in bijvoorbeeld suiker, vlees en niet- biologisch verantwoord geproduceerde melk bonbons van rauwe cacaopoeder met hazelnoten. Lekker! Pluspunt van deze bonbons is dat ze niet voor een energiehype en het bijbehorende dieptepunt zorgen. Bovendien zit er een ‘geluksstofje’ in. amandelcake met vlierbloesemhoning. Jammie! Wat ons betreft is de proeverij geslaagd. Als we weggaan zijn de schaaltjes en bakjes leeg. Wanneer ik thuiskom, besluit ik het boekje van Marion meteen aan te schaffen Interessante materie. Je lichaam is tenslotte wat je eet. Wil je meer weten, bijvoorbeeld over de vijf ontbrekende beschermende voedingsstoffen en hun functie in de diverse spijsverteringsorganen en -processen? Of wil je zelf eens zo’n lekkere groene smoothie maken? Koop dan het boek of leen het bij de bieb. In het boek vind je ook de recepten. Stichting Tilburgse Voedselbank Eetbare Wilde Planten, Essentieel voor de ontgifting Beelaerts van Uitgeverij Schildpad Boeken ISBN 9789077463260 Bloklandstraat 13 5042 PM Tilburg T 013 – 455 10 00 SpinT 2 | '14

27

Ingrediënten - 500 gram champignons - 8 eieren - 200 gram roerbakgroenten - 500 gram verse spinazie (of het equivalent uit de diepvries) - 100 ml room - 150 gram zachte geitenkaas - 50 gram cashewnoten - 1 theelepel kerrie - 3 eetlepels Italiaanse kruiden bv. Italiaanse mix van Dalamaya - 1 theelepel sambal

GROEN RECEPT van DE VERDIEPING Kok Charles Waagenaar van De Verdiepingsmaaltijd schotelt ons zijn favoriete gerecht voor: vegetarische quiche met spinazie en geitenkaas, lekker en verantwoord!

Bereidingswijze: Bak of rooster de champignons, voeg de eieren toe en roer ze los. Zout of bouillonpoeder toevoegen. Roerbak de groenten ongeveer 4 minuten. Voeg de kruiden toe en als de groente klaar is, de verse spinazie. Deze slinkt heel snel. Doe de room erbij. Door het verdampte water wordt de quiche heel smeuïg. Verbrokkel de cashewnoten en roer ze door het geheel. Vervolgens het mengsel van champignons en ei. Als deze warm is, de verbrokkelde geitenkaas in grote stukken toevoegen. Dan kan de quiche 40 minuten in de oven op 180 C. Eet smakelijk!

- De Verdiepingsmaaltijd is een doorstart van ONS Diner van Transition Town en wordt georganiseerd door Bureau Ver(?)Antwoord. - Op iedere derde donderdag van de maand - De maaltijd moet aan vier criteria voldoen: streekgebonden producten, vlees vervangende ingrediënten, biologisch en fair trade. - Locatie: De Verdieping, St. Annastraat 20 van 18.30 tot 20.00 uur. - Entree: €8, - (kinderen tot 12 jaar €3, -) - Aanmelden: bij Jan Vugs: [email protected]

28

SpinT 2 | '14

KEEP THE CHANGE,CHANGE THE WORLD 15 mei a.s. staat Tilburg in het teken van de NACHT VAN DE FOOI! Er wordt een barbecue georganiseerd, een karaoke en vervolgens een kroegentocht. De cafés die meedoen, staan de fooi van 15 mei belangeloos af aan vijf geselecteerde kleinschalige en duurzame projecten: CooP-Africa, Kinderen van Uganda, Stichting Niños de Guatemala, Stichting Mirre en EducAIDed. Kijk ook op www.nachtvandefooi.nl

DE HOE GROEN IS TILBURG QUIZ

Waar zijn deze groene plekken in Tilburg? Stuur je antwoorden in en maak kans op een leuke prijs. Als je goed naar de foto’s kijkt, zie je een herkenningspunt.

1) Welke kinderboerderij is dit? A. Kinderboerderij Stokhasselt B. Kinderboerderij ’t Valleike C. Kinderboerderij Tongerlose Hoef 2) De kids van Sporthal Drieburcht zijn bezig in het A. Brucknerpark B. Stokhasseltpark C. Querijnstokpark 3) Een sfeervol diner op het terras van: A. De Vier Linden B. De Spaarbank C. Villa Vier Jaargetijden 4) Dit park is (weer) openbaar: A. Stadspark Oude Dijk B. Interpolistuin C. Kloostertuin Rooi Harten 5) In welke straat zijn de afgelopen vijf jaar geen bomen gekapt? A. Oerlesestraat B. Molenbochtstraat C. Schouwburgring D. Ringbaan-West E. JP Coenstraat F. Noordhoekring G. Waterhoefstraat

Stuur de oplossing voor 10 juni naar Redactie SpinT p/aContourdeTwern, Spoorlaan 444, 5038 CH Tilburg of naar [email protected]

De taalquiz (SpinT no 6) is gewonnen door Maria Mutsaers en de Lentespreukenquiz (SpinT no 1) door Anton Swanenberg, gefeliciteerd! De prijs komt zsm naar u toe! SpinT 2 | '14

29

KLANTENRAAD WERK EN BIJSTAND Vertel ons uw ervaringen…

Op zoek naar iets unieks? In onze kringloopwinkel vind je iedere dag een nieuw assortiment.

De Klantenraad Werk en Bijstand is een onafhankelijke adviescommissie die de gemeente gevraagd en ongevraagd adviseert over bijstandszaken. In de Klantenraad zitten vertegenwoordigers van uitkeringsgerechtigden, belangenorganisaties en professionele instellingen. Om goede adviezen te geven, wil de Klantenraad de ervaringen horen van mensen met een bijstandsuitkering. Uw ervaringen dus! Heeft u een vraag, een probleem of een klacht? Heeft u plannen, ideeën of suggesties? Zou u iets anders geregeld willen zien? Neem dan contact met ons op!

Kringloopwinkel La Poubelle Hoevenseweg 3, Tilburg Inname herbruikbare goederen Havendijk 20, Tilburg

Gun jij je spullen een tweede leven? Via La Poubelle kan dat. Wij halen ze gratis bij je op. Dat kan een bankstel zijn, maar ook tafels, stoelen, lampen, textiel, boeken, fornuizen, wasmachines enz. Bel 013 54 39 222 voor een afspraak. Zelf brengen mag natuurlijk ook!

www.lapoubelle.nl

Informatie? Surf naar onze website: klantenraadwbt.net. Daar vindt u informatie die voor u belangrijk kan zijn. U kunt daar ook uw ervaringen kwijt of u aanmelden voor onze nieuwsbrief en/of emailservice. Klantenraad Werk en Bijstand Tilburg Postadres Postbus 1443, 5004 BK Tilburg Telefoon 013 - 467 19 55 Email [email protected] Website klantenraadwbt.net

Echt Tilburgs eethuis De Pollepel Stedekestraat 7 Tilburg 17.00 - 20.00 uur (keuken tot 19.00 uur) Alle hoofdgerechten voor € 4,50

www.depollepeltilburg.nl

Telefonisch bereikbaar: maandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Wat doet 13Volt

SCHEIDINGSCAFE 013 INFOAVOND VOOR IEDEREEN DIE VRAGEN HEEFT OVER SCHEIDEN Locatie: Horeca T-kwadraat, Olympiaplein 383 Datum: 16 juni 2014 Tijdstip 20.00 – 21.30 u. Toegang gratis

Scheidingscafe 013 biedt: ontmoetingsplatform, gratis info en tips, workshop en/of presentatie met deskundige en unieke gelegenheid mensen in dezelfde situatie informeel te ontmoeten en ervaringen te delen.

30

SpinT 2 | '14

13Volt werkt vooral voor mensen die veel problemen hebben zoals schulden, eenzaamheid, opvoeding etc. We gaan naar mensen toe & mensen komen naar ons toe. Er zijn lessen, activiteiten en er is individuele begeleiding. 13Volt heeft vier locaties: 1.Stedelijke locatie aan de Boomstraat 2.Drie wijklocaties: De Ketting, de Schatkist in Groenewoud en de Parel in Jerusalem 13Volt heeft activiteiten, trajecten en projecten: 1. Activiteiten: fietsles, naaicafé Zigzag, moestuinproject, praatles, wandelgroep, kookgroepen en kindergroepen. 2. Traject Meedoen en Sociale Stijging: mensen zelfredzamer maken. Mensen krijgen les (koken, gezondheid, creatief atelier, naaiatelier, allerlei modules, en ze krijgen individuele begeleiding 3. Projecten: De Schatkist (tweedehandswinkel in Groenewoud, verstelservice) & de hotspots (achter de voordeur met de huismeesters)

Bel voor een gesprek als je belangstelling hebt: T 013 - 467 51 03 13 Volt, Boomstraat 131, Tilburg

SPINT wordt mede mogelijk gemaak t dank zij:

SpinT 2 | '14

31

E n oo k hier ! V indt u

Bibliotheken: Berkel-Enschot, Eikenbosch 7 – Bibliotheek Wagnerplein, Wagnerplein 5 - Heyhoef, Kerkenboschplaats 3 - ’t Sant, Beneluxlaan 74 - Hasselt / de Poorten, Hasseltstraat 194 - Tilburg Centrum, Koningsplein 10 - Udenhout, Tongerloplein 15 Wijkcentra: MFA De Symfonie, Eilenbergstraat 250- Ypelaer, Corellistraat 10 - Heyhoef, Kerkenboschplaats 3 - ’t Sant, Beneluxlaan 74 - De Baselaer, Hoefstraat 175 - De Boomtak, Boomstraat 81 - Nieuwe Stede, Capucijnenstraat 156 - De Spil, Heikestraat 54 - MFA Zuiderkwartier, Wassenaarlaan 38 - Spijkerbeemden, Don Sartostraat 4 - – MFA Het Spoor, Schaepmanstraat 36 - Jeruzalem, Caspar Houbenstraat 109 – MFA Het Kruispunt, Sabelhof 12 - Boerderij Paulusse, Tauernpad 2 – De Back, Schout Backstraat 33 - V39, Veemarktstraat 39 Sociale instellingen: Advocatencollectief, Korenbloemstraat 86 – Stichting Tilburgse Voedselbank, B. van Bloklandstraat 13 GGZ, Lage Witsiebaan 4 - GGZ, Jan Wierhof 7 - Switsj, Haydnstraat 260 - Diamant, Zevenheuvelenweg 16 Diamant Groep, Insulindestraat 9 - TOG, Dragonstraat 13 - Traverse, Reitse Hoevenstraat 6 - IMW Centraal Bureau, Korvelplein 213 - IMW West, Sabelhof 12 - IMW Noord, Verdiplein 88 - IMW Zuid, Korvelplein 8 - IMW Reeshof, Warmondstraat 114 - Stichting Broodnodig, Dessinateursplein 30 - Stichting 13Volt, Boomstraat 131 - ContourdeTwern, Spoorlaan 444 - Feniks, NS plein 17 - Blauwe Maan, Wilhelminapark 55 - Dress for Success, St Annastraat 20 - De Verdieping, St. Annastraat 20 - Schuldhulpverlening, Spoorlaan 448 / Stadskantoor 5 - Novadic-Kentron, Edisonlaan 15 - Moedercentrum de Ketting, Berglandweg 40 - The Dizz, Hasseltstraat 194 - Transvorm, Dr. Deelenlaan 13 - Centrum Jeugd en Gezin, Ringbaan West 227Wielevenweg 20 – Embrace Pink Foundation, van Hogendorpstraat 55-05 - Gemeentelijke instellingen: Stadswinkel Centrum + Loket Z, Stadhuisplein 130 - Sociale Zaken, Koningsplein 8 - Stadswinkel Noord + Loket Z, Brucknerlaan 20a - Loket Z West, Beneluxlaan 74- Loket Z Zuid, Don Sartostraat 4 - Sport: Gemeente Tilburg Afdeling Sport, Stappegoorweg 1 - Zwembad La Piscine, Stappegoorweg 1 - Stuivesant Fysio & Fitness, Stuivesantplein 2 - Quality Sport Centre, Veldhovenring 57/59c - Puur, Artemisstraat 6 - Culturele instellingen: De Schalm, Eikenbosch 1, Berkel-Enschot - Jan van Besouwhuis, Thomas van Diessenstraat 1, Goirle - CVA, Ringbaan Oost 8/17 - Cinecitta, Willem II straat 29 - Factorium, Koningsplein 11A - Paradox, Telegraafstraat 62 - Theaters Tilburg, Louis Bouwmeesterplein 1 - De Nieuwe Vorst, Willem II straat 49 Zorginstellingen: RIBW Brabant, Willem II straat 21-23 – RIBW Brabant, Nieuwlandstraat 44-6 – RIBW Brabant, Westertorenstraat 4 - Amarant Hoge Veer, Bredaseweg 375 - Huize Padua, Paus Adriaanstraat 60 - Tweestedenziekenhuis, Dr. Deelenlaan 5 - Bemoeizorg, Korvelseweg 187 - Bureau Jeugdzorg, Alleenhouderstraat 25 - Elisabethziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60 - St. Jozefzorg, Wethouderslaan 9 - De Hazelaar, Dr Eygenraamstraat 3 - Jozefzorg, Kruisvaarderstraat 40 - Den Herdgang, Berlagehof 60 - Bijsterstede, Herbothstraat 2 - Thebe, Lage Witsiebaan 2a -Woningcorporaties: TBV, Spoorlaan 430 Tiwos, Stationsstraat 24 - Wonen Breburg, Ringbaan Noord 193 - 01 Winkels: La Poubelle, Hoevenseweg 3 - Samsam, Noordstraat 82 - Used Before, Nieuwlandstraat 55 - Vincent Shop, Veemarktstraat 37 - Solidare, Molenbochtstraat 66 - Ut Rooie Bietje, Koningshoeven 62 - De Schatkist, Pater van den Elzenplein 59 Livius, Nieuwlandstraat 56 - Plus IJsselstein, Besterdring 110 - De Schatkist, Pater vd Elzenplein – JONG@ WORK, Tongerlose Hoefstraat 83 Horeca: Echt Tilburgs Eethuis De Pollepel, Stedekestraat 7 – Waanzinnig, Willem II straat 52A - Prins Heerlijk, Nieuwlandstraat 16 - Meesters, Monumentstraat 6 - Anvers, Oude Markt 12 - Breexz, NS Station Tilburg - McDonald’s, Piusplein - Etenstijd, Professor Van Beuchemlaan 4 - Boerke Mutsaers, Vijverlaan 2 - The Grass Company, Spoorlaan 360 - Grand Central, Spoorlaan 422 - ’t Elfde Gebod, Paleisring 23 - Heeren van Tilburg, Stadhuisstraat 21 - Café Langeboom, Nieuwlandstraat 1 Kras 2, Willem II straat 27 - Roefus, Schouwburgring 190 - Subway, Spoorlaan 374 - Cafetaria De Smullerij, Hoefstraat 234 - Ticaro, Goirkestraat 55/59 - De Topper, Enschotsestraat 169 – et cetera…