De Laak in Aarschot een groen lint door de stad
De Laak wordt in zijn vroegere glorie hersteld en er zal opnieuw Demerwater door zijn bedding stromen. In de loop der jaren is de Aarschotse Laak verworden tot een levenloze rivier zonder water, zonder respect. Dit beeld moet plaats ruimen voor een levend groen lint doorheen de stad. Ook het Saske, het sluisje op de Laak ter hoogte van het Schaluin, heeft betere tijden gekend — alleen een hoopje stenen herinnert ons nog aan het ooit prestigieuze bouwwerk. Dit vervallen monument moet opnieuw een ontmoetingsplaats worden voor jong Het vervallen Saske op het Schaluin
en oud. De stad Aarschot en het Regionaal Landschap NoordHageland vzw gaan ervoor zorgen dat deze troosteloze aanblik definitief tot het verleden behoort. Ze mogen daarvoor rekenen op de medewerking van de Provincie Vlaams-Brabant, AMINAL afdeling Natuur, de Administratie Waterwegen en Zeewezen afdeling Zeeschelde, het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, het Demerbekkencomité en de Provinciale Visserijcommissie. De werken bestaan uit verschillende fasen en zullen op het terrein van start gaan tegen het jaar 2000.
De verwaarloosde en vervuilde Laak
Els Vinckx, schepen van leefmilieu
De Laak in Aarschot een groen lint door de stad
De eerste vermelding van de Laak
dateert uit het begin van de 12de eeuw.
In 1500 was ze al gepromoveerd tot vestinggracht en beschermde ze de stad Aarschot tegen aanvallen. Tegelijk nam ze de ontwatering van de omliggende valleigronden op zich. Het Saske was vroeger een spui (afsluitbare waterlozing) op de aftakking van de Laak te Meetshoven naar Betekom. Met behulp van de 's Hertogenmolens moest het ervoor zorgen dat het waterpeil hoog genoeg was om de molens binnen en buiten de stad aan het werk te houden. In tijden van onraad kon men dankzij dit sluizensysteem bovendien de stadsgrachten en de omringende gronden laten overstromen.
Aarschot - 16de eeuw
Het vroegere zwembad aan ‘t Saske In 1899 besliste de gemeenteraad in de Laak ter hoogte van het Saske een zwembad in te richten. Een voltreffer was die beslissing alleszins: op 15 augustus 1904 telde men 1200 baders, allemaal mannen — vrouwen waren trouwens niet toegelaten. Dankzij het Saske kon men regelmatig vers Demerwater aanvoeren. Na de eerste wereldoorlog taande de populariteit van het zwembad en besloot de gemeenteraad geen herstellingen meer uit tevoeren. Het verval werd ingeluid...
Wanneer in 1972 de 's Hertogenmolens afbranden gaat het snel achteruit met de Laak. Door het wegvallen van de stuwing door deze molen, zakt het waterpeil in de Demer en de Laak drastisch. De rechttrekking van de Demer in 1974 was voor de Laak een tweede kaakslag: ze werd van haar natuurlijke watertoevoer afgesneden. En bij de aanleg van de oostelijke ring, in 1979, werd de Laak hier deels ingebuisd. Het resultaat van al deze ingrepen is dat de Laak nu nog slechts gevoed wordt door rioolwater. Het respect voor deze eens zo levendige loop ging mee verloren. Deze open riool is voor veel mensen een bron van ergernis. Toch is niet alles kommer en kwel. De jaarlijkse jogging ‘Waterloop’, ingericht door De Knoet vzw, licht de Laak voor één dag uit haar troosteloze bestaan. Ook Natuurreservaten-kern Aarschot en het bewonerscomité van de Tuinwijk kaartten het probleem aan en formuleerden hierbij tal van concrete voorstellen. De ‘s Hertogenmolens - 16de eeuw duizenden sympathisanten bewijzen dat de Laak recht heeft op een mooie toekomst.
De toekomst Op een mooie zomeravond nog een ommetje maken langs de Laak en genieten van de rust van de stad. Het kan! Het resultaat van de herinrichting zal niet alleen mooi zijn maar ook nuttig. Nu is het een hele onderneming om met de fiets of te voet de steeds grotere hoeveelheid auto’s te trotseren. De oevers van de Laak zullen daarom ingericht worden als een veilig fiets- en wandelpad.
Wat zijn de stad Aarschot en het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw nu van plan in samenwerking met hun partners?
Dit project loopt in het kader van het ' Plan ijsvogel'.
De stad Aarschot staat in voor het studiewerk dat de andere partners een visie moet geven over de manier waarop een groen lint door de stad kan gerealiseerd worden. Op basis van deze visie zal de Laak en haar omgeving heringericht worden, rekening houdend met de verschillende functies van een middelgrote stad als Aarschot. Dat alles kadert in het duurzame beleid dat de stad wil voeren.
Concreet nu Omdat de loop van de Laak onderbroken is ter hoogte van de ring, zal de Provincie Vlaams-Brabant een nieuwe bedding graven. Ze vertrekt aan de Demer langs het St. Jozefcollege om dwars door de nieuwe verkaveling Bekaf aansluiting te zoeken met de bestaande duiker van de Laak onder de ring. Het herstel van de loop lost echter niet alle problemen op. Op de Demer zal men een pomp aanbrengen die in werking treedt zodra het waterpeil te laag zakt. Bij voldoende hoog water stroomt er een beperkte hoeveelheid water uit de Demer naar de Laak. Het Demerwater is terug van vrij goede kwaliteit en dus zal de natuur rond de Laak zeker kansen krijgen. Dit deel van het project is een taak voor de Administratie Waterwegen en Zeewezen, afdeling Zeeschelde van het Vlaamse Gewest.
De loop van de Laak Een deel van de Laak is een oude arm van de Demer, de rest is door mensenhanden aangelegd. Juist voor Aarschot splitst het riviertje zich van de Demer af voor een kronkelende tocht door Aarschot, Betekom (Begijnendijk), Werchter (Rotselaar) en Tremelo ; zowat 15 km verder mondt het uit in de Dijle. De huidige werken hebben enkel betrekking op het Aarschotse deel van de Laak, dat het meest verloederd en verwaarloosd is. Op haar weg door de stad ontmoet de Laak het stadscentrum, de Tuinwijk, enkele sportterreinen, het industrieterrein en de bossen van Meetshoven. Ook een aantal scholen, zoals het Sint-Jozefscollege, het SIBA en het Damiaaninstituut liggen langs de Laak.
Groen in de stad is geen loos woord. Aan en op de oevers van de Laak zal streekeigen groen aangeplant worden. Ook deze taak neemt het Vlaamse Gewest voor zijn rekening, maar nu gaan de afdeling Natuur van AMINAL en het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer aan de slag. In de beek worden rietkragen en paaiplaatsen voorzien: zo krijgen vissen die de rechtgetrokken en snelstromende Demer ontvluchten weer de kans om zich voort te planten. Door de aanleg van deze ‘kinderkamers’ wordt het visbestand op lange termijn verzekerd. Omdat veel andere dieren zich verplaatsen langs de oevers, komen bij ieder kruispunt van de Laak met een straat faunapassages: zo kunnen egels, padden en andere dieren veilig en droog hun weg verderzetten. Vrije doorgang voor de dieren is heel mooi… maar wat gebeurt er voor de mens? Langs de oever wordt een wandel- en fietspad in dolomiet aangelegd. Her en der komen bovendien ook zitbanken, informatiepanelen, hengelplaatsen met vlonder en dergelijke. Op die manier ontstaat een veilige verbinding tussen thuis, school, werk en ontspanning. Deze infrastructuur is een realisatie van de Stad Aarschot, onder impuls van de Schepen van Leefmilieu. En er is nog meer. De afdeling Natuur van AMINAL zal een aantal poelen aanleggen of herstellen om bij lage waterstanden amfibieën en vissen op te vangen. Voor de scholen in de buurt is dat ideaal om de natuur op een boeiende manier voor te stellen en op te nemen in het lessenpakket. De Provinciale Visserijcommissie investeert mee in de aanleg van paaiplaatsen en hengelplaatsen. Het Demerbekkencomité en het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw groeperen de krachten. Zij verzorgen de coördinatie, het overleg en de sensibilisatie.
En waar blijft het Saske in dat alles? Dit cultuurhistorisch monument wordt in zijn oorspronkelijke staat hersteld onder impuls van de stad Aarschot — in het bijzonder van mevrouw Van Emelen en mevrouw Vinckx, respectievelijk schepen van Patrimonium en van Leefmilieu. De voet van 't Saske is nog een restant van het spui en dateert dus uit de 16de eeuw. Hij bestaat uit de typische ijzerzandsteen die vroeger vrij algemeen verspreid was in het Hageland maar nu zeer gegeerd en waardevol is geworden. Reden genoeg dus om dit erfgoed te bewaren en het een zekere toekomst te garanderen. 't Saske moet opnieuw uitgroeien tot een gewaardeerd ontmoetingspunt voor jong en oud. De 400-jarige sluis moet weer fierheid kunnen uitstralen. Met deze plannen hopen we iedereen die in Aarschot woont, werkt of toevallig op bezoek is, te laten genieten van een uniek stukje natuur. Het is niet zomaar een hoopje groen, maar natuur die de stad een meerwaarde geeft. Een stad waar het op die manier aangenaam toeven is, met tussen de vele meters beton een hoekje om tot rust te komen.
C o l o fo n
Redactie: Daniël De Charleroy, Kristien Gevers, Liesbeth Huybrechts, Erik Jansen, Pierre Luyten, Etienne Meert & Els Vinckx Rewriter: Jan Heyvaert
STAD AARSCHOT
Tekening voorblad: Lijn in Landschap Vormgeving: Patrick Storms Druk: Druk in de Weer Uitgever: Stad Aarschot Ten Drossaerde 1 3200 Aarschot tel: 016/55.03.29 fax: 016/55.04.84 In samenwerking met: Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw Huize Hageland Oudepastoriestraat 22 3390 Tielt-Winge tel: 016/63.59.54 fax: 016/63.10.60
AMINAL Afdeling Natuur AWZ Afdeling Zeeschelde IBW
V.U.: Els Vinckx, Ten Drossaerde 1, 3200 Aarschot
Dit project kadert in het Demerbekkencommité en wordt ondersteund door: Koning Boudewijnstichting Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap-departement LIN ● AMINAL afdeling Natuur ● Administratie Waterwegen en Zeewezen afdeling Zeeschelde ● Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer ● Provinciale Visserijcommissie Natuurreservaten vzw Provincie Vlaams-Brabant Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw Stad Aarschot Waterloop © Historische kaart van de Croÿ: Leuvens Universiteitsarchief Arenberg Historische foto’s: Bibliotheek Aarschot, Damiaaninstituut Aarschot & Stedelijk Museum Aarschot Stadsplan: Stad Aarschot
Provinciale Visserijcommissie
