Geachte leden van het College van Burgemeester en Wethouders van uw Gemeente Geachte leden van de Gemeenteraad van uw Gemeente Geachte leden van de Werkgroep Mediabeleid. Leeuwarden, 15 november 2013. Graag stelt de onafhankelijke Programmaraad Friesland (PRF) u op de hoogte van de volgende ontwikkelingen. Wijziging Mediawet De Mediawet 2008 verplicht gemeenten een programmaraad in te stellen. Al enige tijd wordt gewerkt aan een wijziging van de wet, waardoor deze verplichting vervalt. Die wetswijziging is inmiddels aangenomen in de Tweede Kamer. De verwachting is dat de wet op 1 januari 2014 in werking kan treden. Op dat moment vervalt de verplichting tot het instellen van een programmaraad. Ook zijn kabelexploitanten niet langer verplicht het advies van de programmaraad op te volgen. Er is geen overgangsregeling voor deze bepalingen voorzien. Programmaraad Op dit moment is de samenstelling van de programmaraad als volgt: G.J. Kroes, plaatsvervangend voorzitter en secretaris A. Wallenberg, penningmeester H. Postma, lid P. de Haan, lid H. van Kammen, lid K. Klein Obbink,lid Mevrouw T. Rouwé-Danes, lid Mevrouw J. Faber.lid H. van der Berg, adviserend lid/webmaster De programmaraadsleden gaan ervan uit dat hun benoeming eindigt op het moment dat de wettelijke verplichting voor de gemeente vervalt, vooralsnog voorzien voor 1 januari 2014. Mogelijk wilt u dat nog bevestigen. In dat geval kunt u deze kennisgeving als een verzoek tot opzegging van het lidmaatschap beschouwen. Het Dagelijks Bestuur van de PRF draagt zorg voor de formele opheffing van de PRF. Tevens verzoeken wij u om de opheffing van de PRF in de media te publiceren. Het positief banksaldo van de PRF bedraagt om het moment van schrijven € 719,90. Gezien de laatst ontvangen geldelijke bijdragen is door de voltallige PRF in de laatste vergadering dd. 6-11-13 unaniem vastgesteld dat UPC recht heeft op terugbetaling van het batig saldo van de PRF. Het Dagelijks Bestuur van de PRF zal het batige saldo overmaken aan UPC en tevens voorstellen het bedrag van € 719,90 door UPC over te maken ten behoeve van het bovenlokale mediagebeuren Serious Request dat eind december in Leeuwarden zal plaatsvinden. Deze eindbestemming van het batig saldo naar een goed doel is volgens de leden en bestuur een bevredigende oplossing in het kader van de opheffing van de PRF per 1-1-2014. Indien wij vòòr 1 december 2013 geen bezwaren van uw gemeente ontvangen, gaan we een brief naar UPC zenden met het verzoek om haar bijdrage aan Serious Request te effectueren. De leden van de programmaraad bedanken u voor de samenwerking in de afgelopen jaren en het in hen gestelde vertrouwen. Met vriendelijke groet, Namens de onafhankelijke ProgrammaRaad Friesland Geert Jan Kroes,plaatsvervangend voorzitter/secretaris. Bijlagen: Financieel overzicht, verslag PRF.
Programmaraad Friesland Financieel overzicht 2002 - 2013 Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
2002
2003
2004
2005
2006
Omschrijving
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
-
-
-
-
-
-
-
-
Inkomsten 1.681,66 3.403,35 -
3.403,35 -
-
-
3.403,35
3.403,35
14.987,50
13.670,50
-
Beginstand
3.403,35 Bijdrage UPC 13.983,00 Bijdrage Gemeenten -
3.403,35 10.859,00
3.403,35 -
-
-
3.403,35
3.403,35
10.441,00
549,00
3.403,35
7,77
4,85
24,66
13,34
Rente
476,30
229,52
223,50
143,93
65,77
-
9,35
5.092,78
3.408,20
18.415,51
17.087,19
17.386,35 Totaal
14.738,65
3.632,87
14.067,85
4.096,28
3.469,12
-
9,35
2.260,68
2.232,58
7.350,00
10.290,00
10.099,00 Vergadervergoeding
9.874,00
8.623,00
8.883,00
8.785,00
6.631,20
-
-
1.118,35
861,59
1.010,44
870,20
978,97
642,00
765,45
939,95
-
184,25
444,75
Bestuurskosten
Vergaderkosten
1.118,35
-
470,50 Vergaderkosten
436,70
644,60
577,00
1.298,29
1.655,04
1.447,20
470,50 Totaal
1.930,33
1.100,54
735,54 Secretariaat
-
-
Teambuilding
1.266,90
667,15
-
-
-
-
-
2.245,87
1.309,15
765,45
939,95
-
184,25
444,75
509,88
126,79
225,69
-
-
-
-
1.894,63
744,35
-
-
-
-
-
181,48
181,48
187,43
187,43
187,43
151,73
-
12,00
21,10
30,00
33,00
33,00
31,11
36,00
Overige uitgaven 800,82
-
1.191,89
651,71
-
94,60
178,50
181,48
120,90
113,00
312,80
5,50
317,73
-
-
-
-
-
-
394,50-
1.239,45
207,60
1.683,19
444,19
4.618,48
3.738,47
12.618,56
13.281,93
-
Advertentiekosten
181,48 Website 10,00 Postbus-/bankkosten 1.392,69 Advieskosten
-
-
-
-
-
-
-
39,50
37,95
-
-
-
-
-
1.584,17 Totaal
2.127,61
984,88
217,43
220,43
220,43
182,84
36,00
12.889,21 Kosten
14.757,36
11.043,82
10.091,57
9.945,38
6.851,63
367,09
480,75
7.410,95-
3.976,28
5.849,10-
3.382,51-
367,09-
471,40-
6.813,72
10.790,00
4.940,90
1.558,39
-
Diversen
474,30
330,27-
5.796,95
3.805,26
4.497,14 Resultaat
474,30
144,03
5.940,98
9.746,24
14.243,38 Bankstand
18,71-
14.224,67
1.191,30
719,90
Programmaraad Friesland Verslag 2002 - 2013 Inleiding De 14 leden van de Programmaraad Friesland werden door de gemeenteraden benoemd en op 18 maart 2002 is de raad geïnstalleerd. Vanaf 1997 was er reeds een programmaraad actief. Deze heeft echter zijn taken beëindigd omdat de samenwerking met UPC gekenmerkt werd door constante tegenwerking waarbij UPC de machteloosheid van de programmaraad voortdurend liet voelen. Alles wat de programmaraad wilde, werd door UPC afgekeurd. Toen wij begonnen vroegen wij ons af hoe het kwam dat de vorige programmaraad zo gefrustreerd was. Het antwoord was: Er was geen beleid m.b.t. de werkwijze en bevoegdheden van de programmaraad. Toen wij begonnen, hadden wij vrij gauw het voornemen om een handboek voor programmaraden te maken. Dat hoefde niet want enige tijd later werd het Steunpunt Programmaraden met de naam Kabelraden.nl opgericht. Een van de eerste taken van het Steunpunt was het maken van een handboek. Eindelijk was er houvast. Het Steunpunt was voor ons een echte steun, altijd bereid om ons van advies te dienen en altijd positief constructief bezig. Het was bewonderenswaardig hoe Marieke Pette en Pablo Meegdes altijd weer initiatieven namen, of het nu ging om programma-aanbieders maar ook als het om zaken ging zoals het Co-reguleringsmodel, het Troefkaartenmodel of het Waarborgmodel, om maar enkele aspecten te noemen. Wij zijn hun veel dank verschuldigd. Zij hebben niet alleen gewerkt voor de programmaraden maar ook voor het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en vervulden een belangrijke maatschappelijke taak. Het begin van het werken van de nieuwe programmaraad van 2002 was bijzonder arbeidsintensief. We moesten alles zelf bedenken. Een bijzonder voorbeeld was Eurosport. Hoe krijgen we Eurosport weer op de kabel? We kregen stapels brieven. UPC deed steeds zo alsof wij de veroorzaker waren die ervoor gezorgd had dat Eurosport van de kabel was verdwenen. We kregen zelfs dreigbrieven en hebben besloten een postbus te nemen. Het werk van de programmaraad was moeilijk in de begintijd. Deugdelijke adviezen voor televisie en radio moesten worden opgesteld maar ook bezwaarschriften moesten worden geschreven en toegelicht bij het Commissariaat voor de Media, de Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa, de OPTA, de Bestuursrechter in Rotterdam, de Provincie Friesland en de gemeenten Menaldumadeel en Achtkarspelen. In dit verslag geven wij een overzicht van het werk van de Programmaraad Friesland in de jaren 2002 – 2013 en gaan in op de volgende onderwerpen:
Voorgeschiedenis Taken en werkzaamheden Adviesbevoegdheid Monopoliepositie UPC Contacten Juridische Zaken Financiering Strategische keuze Personele zaken Inkomsten en uitgaven Achtkarspelen Visie over analoge en digitale TV Co-reguleringsmodel
1
Voorgeschiedenis 1
Verkoop aandelen Telekabel N.V.
Televisie en radio zijn belangrijke onderdelen van het publieke domein. De overheid heeft als taak om een pluriform en betaalbaar programma-aanbod te waarborgen. Toen de gemeenten in 1994/1995 besloten de aandelen in Telekabel N.V. te verkopen, was dit mede gebaseerd op het feit dat de gemeenten van mening waren dat er geen direct belang bij de overheid zou liggen in het aanbieden van nieuwe diensten via de kabel (zoals het toegang bieden tot grote databanken, het op elektronische wijze aanbieden van diensten, beeldtelefonie, sociaal-medische alarmeringssystemen, alarmering c.q. beveiliging etc.). De gemeenten waren van mening dat hiervoor veel meer een rol zou zijn weggelegd voor private ondernemingen, waarbij het marktmechanisme de aard en omvang van deze nieuwe diensten zou kunnen reguleren. Toen de Programmaraad Friesland geïnstalleerd werd, was gebleken dat er niet veel terecht is gekomen van de toekomstvisie van destijds en dat wij met z’n allen afhankelijk zijn geworden van de regionaal monopolist UPC, dat van marktwerking op geen enkele wijze sprake was en dat UPC zijn machtspositie misbruikte. 2
Wijziging Mediawet 1997 en 2004
In 1997 werd de mediawet gewijzigd. De wet bevat een aantal aanpassingen op het terrein van de kabeltelevisie en –radio. De belangrijkste wijziging betreft de invoering van een programmaraad voor de kabel. Gemeenten moesten een programmaraad instellen die de beheerder van het kabelnet adviseert over het programma-aanbod. Dit was bedoeld als een tijdelijke situatie, bedoeld om de consument in bescherming te nemen tegen de kabelexploitanten. Deze situatie zou gelden tot het moment waarop het monopolie van de kabelexploitanten is beëindigd en alle kabelexploitanten toegang zouden hebben tot de Nederlandse kabelnetten of de consumenten volstrekte keuzevrijheid zouden hebben in het samen te stellen pakket. De bedoeling van de wetswijziging van 2004 was om de programmaraden meer invloed te verschaffen. Hiervan is echter niets terecht gekomen. Een verandering betreft het verbod op belangenverstrengeling van leden van de programmaraad.
Taken en werkzaamheden 3
Doelstelling
Het kiezen van het meest pluriforme en meest aantrekkelijke programmapakket voor de consument tegen een redelijke prijs. 4
Effect
Door het werk van de Onafhankelijke Programmaraad Friesland wordt de consument beschermd tegen verdergaand machtsmisbruik door de kabelexploitant. 5
Onafhankelijk adviesorgaan
De Onafhankelijke Programmaraad Friesland wil er met nadruk op wijzen dat deze programmaraad een onafhankelijk adviesorgaan vormt dat werkzaam is voor de consumentenbelangen in de UPC-gebieden maar uitdrukkelijk niet werkt voor de belangen van UPC. De leden van de programmaraad worden door de gemeenteraad benoemd. Het is niet gelukt om met UPC tot een vorm van samenwerking te komen. UPC oefende een aparte vorm van marketing uit die gekenmerkt werd door desinteresse in de wensen van zijn klanten.
2
6
Gebied
De Programmaraad Friesland bracht advies uit aan de directie van UPC omtrent de samenstelling van het standaardpakket voor kabeltelevisie en kabelradio in de gemeenten Tytsjerksteradiel, Smallingerland, Achtkarspelen, Heerenveen, Boarnsterhim, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel en Leeuwarden. Friesland telt 630.000 inwoners. Hiervan wonen 292.000 in de negen gemeenten met 127.000 huishoudens. Het aantal abonnees bedroeg 115.000, dat is 90 %, hetgeen overeenkomt met het landelijk gemiddelde. De abonnees betalen circa 15 mln. Euro per jaar aan UPC. De wet vereiste dat indien kabelnetten “gekoppeld” zijn, waardoor zij feitelijk als één kabelnet functioneren, de gemeenteraden in het betreffende gebied gezamenlijk een programmaraad voor het gekoppelde net dienen in te stellen. Dat was in onze situatie van toepassing. 7
Eerste advies
Het eerste Advies kabeltelevisie 2002-2003 is op 1 september 2002 bij UPC ingediend. Van het advies van de Programmaraad Friesland heeft UPC alleen het advies om ZDF en Kindernet/Veronica (weer) op te nemen in het pakket, opgevolgd. Het verwijderen van The BOX en het toevoegen van ARTE en BBC World zijn zonder verklaring door UPC ter zijde gelegd. Door UPC zijn de zenders Cartoon Network, Eurosport en TRT verwijderd. Door UPC zijn toegevoegd de zenders The BOX, MTV en Tel Sell. De Programmaraad heeft hiertegen uiteraard met kracht geprotesteerd, maar stond machteloos. Dit is een gevolg van het feit dat UPC de uitgebreide adviesbevoegdheid van de Programmaraad Friesland niet erkende.
Adviesbevoegdheid 8
Wettelijk basispakket
De wet zegt dat een kabelexploitant onverkort en gelijktijdig ten minste 15 televisieprogramma’s en 25 radioprogramma’s moet uitzenden. Dit is het wettelijk basispakket. Een korte toelichting op de televisiesituatie: Van de 15 televisiezenders moeten 7 zenders beslist worden uitgezonden, dat zijn de zogenaamde ‘must-carry-zenders’ die wij aanduiden als groep A. De overige 8 zenders kan de programmaraad voorschrijven (groep B). Het standaardpakket bevat 27 zenders. Groep C bestaat dus uit 12 zenders. 9
Reikwijdte advies
De programmaraad adviseert over de invulling van het wettelijk basispakket van 15 televisiezenders, maar feitelijk dus slechts over 8 zenders omdat 7 zenders voorgeschreven zijn. Dit noemen wij de wettelijke adviesbevoegdheid. In Friesland was al vanaf 1991 een programmaraad actief die adviesbevoegdheid bezat met betrekking tot het totale programmapakket. Toen het kabelnet in 1995 eerst aan NUON en vervolgens aan UPC werd verkocht, werd uitdrukkelijk in de verkoopcontracten bepaald dat de bestaande adviesbevoegdheid van de programmaraad ook in de toekomst dient te worden gerespecteerd. Dit noemen wij de contractuele adviesbevoegdheid. Deze heeft dus betrekking op alle 27 televisiezenders. De Mediawet biedt een minimumregeling met betrekking tot de wettelijke adviesbevoegdheid en sluit de contractuele adviesbevoegdheid niet uit. Onze raad heeft de relevante documenten bestudeerd en is in overleg met onze advocaat tot de conclusie gekomen dat wij in aanvulling op de beperkte wettelijke adviesbevoegdheid, de ruime contractuele adviesbevoegdheid bezitten. Wij hebben UPC over ons standpunt geïnformeerd. UPC heeft daarop gereageerd met het ontkennen van de contractuele adviesbevoegdheid. 3
Overigens heeft meer dan de helft van de programmaraden adviesbevoegdheid voor het totale pakket, zoals blijkt uit het onderzoek van KPMG Vitality “Programmaraden: een weeskindje?” van april 2000. De kabelexploitanten waren bezig iedere mogelijkheid aan te grijpen om de adviesbevoegdheid van programmaraden te beperken. Dit blijkt onder meer uit informatie die wij van de VNG ontvingen. Kabelexploitanten trachtten de contracten open te breken tussen gemeenten en kabelexploitanten ten aanzien van programmaraden. De VNG wees erop dat met name UPC het niet-wettelijk verplichte programmapakket zelf wil kunnen bepalen en zo haar onderhandelingspositie ten opzichte van de programma-aanbieders wil versterken. Omdat wij onze taak graag zo goed mogelijk wilden vervullen, hebben wij de negen gemeenten met klem ontraden op een dergelijk verzoek van UPC in te gaan. 10
Consequenties voor de adviezen
In de uitgebrachte adviezen ging de Programmaraad Friesland uit van zijn contractuele, uitgebreide, adviesbevoegdheid. UPC erkende deze bevoegdheid niet en volgde derhalve slechts een deel van de adviezen. Dit betekent dat de Programmaraad Friesland slechts een zeer beperkte invloed heeft gehad op de radio- en tv-pakketten. 11
Juridische ondersteuning
We hebben aan de gemeenten gevraagd om juridische ondersteuning. Er werd toegezegd dat er bereidheid bestaat om van geval tot geval te bekijken of één van de juristen van de deelnemende gemeenten in dat specifieke geval juridische ondersteuning kan geven. De kennis van het mediarecht was echter onvoldoende. Daarom maakten wij gebruik van de expertise van externe advocaten met speciaalgebieden, zoals bijvoorbeeld verbintenissenrecht, ondernemingsrecht of mediarecht.
Monopoliepositie UPC 12
Werkwijze UPC
Naast het standaardpakket had UPC het UPC-Digitalpakket op de markt gebracht. De brochure van UPC vermelde het volgende: “Eén van de grote voordelen van UPC Digital is dat u – boven op het standaardpakket dat u nu al ontvangt – een groot aantal extra televisiezenders in huis haalt”. De twaalf “extra zenders” bevatten Eurosport, Discovery Channel, Cartoon Network en CNN. Deze vier zenders maken echter (nog) deel uit van het UPCStandaardpakket en zijn dus niet “extra”! Voor het UPC-Digitalpakket betaalde de consument 27,95 euro. Voor beide producten, UPC-Standaardpakket en UPC-Digitalpakket diende dus 39,19 euro te worden betaald. Het UPC-Digitalpakket was alleen in combinatie met het UPC-Standaardpakket verkrijgbaar. De aantrekkelijkheid van UPC-Digital werd verkregen door interessante televisiezenders met een hoog marktaandeel die eerst nog in het Standaardpakket zaten over te hevelen van het UPC-Standaardpakket naar UPC-Digital. De aantrekkelijkheid van het bestaande kabelaanbod werd door de handelwijze van UPC uitgehold. UPC leek het doel te hebben de aantrekkelijkheid van de via de kabel door te geven zenders te willen verminderen teneinde de behoefte te creëren om UPC-Digital aan te schaffen naast het kabelabonnement. UPC heeft op de kabel een monopoliepositie die zij misbruikte. Wij eisten van UPC dat Cartoon Network en Eurosport op de analoge kabel blijft. UPC verschuilt zich achter vertrouwelijke contracten terwijl zij misbruik maakte van vraagmacht. De aanbieders van programma’s zijn volstrekt afhankelijk van drie afnemers: UPC, Casema en Essent bezitten 90 % van de markt. De kabelmaatschappijen zijn in hun regio’s feitelijk regionale monopolisten.
4
11
Doorgiftebeleid
Jaarlijks verspreide UPC zogenaamde kabeltelevisienota’s. UPC schrijft in 2002: “Gezien het snel stijgend aantal klanten van UPC dat programma’s uit het standaardpakket in hun digitale versie bekijkt, heeft UPC besloten om de mogelijkheid van parallelle digitale doorgifte een voorwaarde te maken voor analoge doorgifte.” Een zender die alleen analoog uitzendt, werd dus geweigerd! Als echte monopolist gedraagt UPC zich als het orgaan dat eenzijdig beslist wat “goed” was voor de consument. Maar “goed” moest dan wel worden geïnterpreteerd als winstgevend voor UPC. Een voorbeeld vormde het doorgifte- en tariefbeleid van UPC. UPC wilde eigenlijk alleen zenders doorgeven waaraan zij zoveel mogelijk kan verdienen en kent “prioriteiten” toe. 12 Programma-aanbieders Met zorg constateerden wij dat het moederbedrijf van UPC, Liberty Media, niet alleen kabelnetwerken exploiteert, maar tevens actief was als aanbieder van TV-programma’s, programmapakketten en beschikte over de technologie voor de ontvangst van digitale TV. UPC was dus ook betrokken bij de content, een zeer onwenselijke situatie. Uit onze contacten met programma-aanbieders die niet tot het UPC-concern behoorden, bleek angst om niet bij UPC in ongenade te vallen. Voor programma-aanbieders is een groot bereik van groot belang, met het oog op de advertentie-inkomsten die nodig zijn voor het financieren van programma’s. UPC formuleert in zijn contracten met de programma-aanbieders voorwaarden die tot gevolg hebben dat de desbetreffende programma-aanbieder gedwongen werd te besluiten zich niet meer beschikbaar te kunnen stellen voor het standaardpakket. Op deze wijze verminderde UPC de aantrekkelijkheid van het standaardpakket door overheveling van interessante en bekende zenders naar UPC Digital. UPC maakte misbruik van zijn economische machtspositie, in het bijzonder maakte UPC misbruik van vraagmacht en oefende verticale machtsvorming uit. Wij hebben onze opvatting over de gedragingen van UPC kenbaar gemaakt aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, het Commissariaat voor de Media, de OPTA, de Nederlandse Mededingingsautoriteit en hebben bezwaarschriften ingediend. 13
Alternatieven
De consumenten hadden toen praktisch alleen één alternatief: de schotel. Steeds meer kabelabonnees beëindigden het contract met UPC. Digitenne zou later een ander alternatief vormen. 14 Slechtste onderneming In 2002 mocht UPC zich tooien met de twijfelachtige titel “Slechtste onderneming van het jaar 2002”. Dit was het resultaat van het jaarlijkse onderzoek van Interview NSS in opdracht van het gezaghebbende tijdschrift Management Team onder vierhonderd managers. “Verkeerde investeringen, financieel wanbeleid, slechte strategie, klantonvriendelijk, slecht pr-beleid: het zijn kwalificaties die ze op het hoofdkantoor in Amsterdam niet onbekend in de oren zullen klinken. En waar ze totnogtoe weinig mee gedaan hebben. Waarschijnlijk wordt dat UPC nog het meeste aangerekend. Je mag best fouten maken, als je dat dan maar erkent en laat zien dat je er wat aan gaat doen,” aldus Management Team. 15 Marktonderzoek UPC weigerde ons te voorzien van informatie uit een onderzoek dat UPC heeft laten doorvoeren over de voorkeuren van de abonnees. UPC geeft als reden dat de vraag naar de voorkeuren van de abonnees onderdeel van een uitgebreid onderzoek geweest zou zijn, een onderzoek dat bedrijfsvertrouwelijke informatie zou bevatten. Wij hebben UPC met nadruk 5
verzocht de door ons gevraagde informatie uit het onderzoek ter beschikking te stellen omdat informatie over de voorkeuren van de abonnees een essentiële basis vormt voor de kwaliteit van de door ons te formuleren adviezen.
Contacten 16 Steunpunt Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen had in overleg met het Commissariaat voor de Media aan Van Naem & Partners, organisatieadviseurs te Woerden, opdracht gegeven onderzoek te doen naar de ondersteuningsbehoefte bij de programmaraden. In januari 2003 werd de Stichting Landelijk Steunpunt Programmaraden opgericht. De stichting met de zaaknaam Kabelraden.nl is een onafhankelijke instelling die de programmaraden ondersteunt in hun advisering aan de kabelmaatschappijen betreffende het kabelaanbod op radio en tv. Primair doel is het verhogen van de kwaliteit van programmaraden middels het aanbieden van een passend ondersteuningsaanbod. Wij hebben meerdere keren contact gehad met de medewerkers van het Steunpunt, voornamelijk in het kader van onze activiteiten bij het Commissariaat voor de Media en de Nederlandse Mededingingsautoriteit in verband met het overhevelen van Eurosport. Daarnaast zijn er landelijke congressen van deze stichting door ons bezocht, teneinde ons op de hoogte te stellen van actuele ontwikkelingen in medialand. 17
Contacten met abonnees
De voorlopige televisie- en radio-adviezen werden gepresenteerd in een openbare vergadering waarvoor programma-aanbieders, de kabelexploitant, abonnees en de media waren uitgenodigd. De voorlopige adviezen werden via advertenties op de gemeentelijke pagina van de huis-aan-huis-bladen bekendgemaakt aan de abonnees. Tientallen brieven zijn ontvangen, zowel positieve als negatieve. Alle brieven waarin een vraag wordt gesteld, werden beantwoord. De abonnees hebben hevig geprotesteerd tegen het verdwijnen van Eurosport. De Programmaraad Friesland kreeg een grote hoeveelheid brieven en telefonades van abonnees die hun ongenoegen en woede uitten over het verdwijnen van Eurosport. Wij werden zelfs anoniem met de dood bedreigd en hebben een mutatie bij de politie laten registreren. Wij hebben zelfs maatregelen genomen door het aanvragen van een postbus en hebben besloten het huisadres en telefoonnummer van het secretariaat niet meer bekend te maken. UPC heeft onmiskenbaar veel badwill gekweekt. 18
Contacten met andere programmaraden
Er werden voortdurend contacten gelegd met andere programmaraden. Deze contacten leidden tot een toename van kennis, tot gezamenlijk optreden en hielp bij de strategiebepaling. Alle UPC-programmaraden wisselden onderling stukken uit die voor elkaar van belang kunnen zijn. 19 Website Op www.programmaraadfriesland.nl was onze website te vinden. Met behulp van open en transparante informatie over ons werk en een responsformulier kwamen wij in direct contact met de abonnees en konden hun voorkeuren vernemen. Adviezen van de programmaraad, notulen en alle overige stukken zoals pleitnota’s werden op de website gepubliceerd. 20 Informatie-uitwisseling met wethouders en gemeenteraadsleden In 2005 heeft in het Informatiecentrum Hegebeintum op uitnodiging van de wethouder van Ferwerderadiel een informatiebijeenkomst plaatsgevonden. Gezien de vele ontwikkelingen 6
op mediagebied werd in de behoefte voorzien om elkaar te informeren over de huidige stand van zaken en de te verwachten ontwikkelingen in de toekomst waarbij de rol en de positie van de Programmaraad Friesland belicht werd. Van de meeste gemeenten waren er wethouders en gemeenteraadsleden aanwezig.
Juridische zaken 21 Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa In september 2002 hebben wij de directeur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op de hoogte gesteld van de wijze waarop UPC misbruik maakt van haar economische machtspositie en nadrukkelijk gevraagd om de verkoop van Casema aan Liberty Media te verbieden. UPC en Casema zouden 60 % marktaandeel hebben als de voorgenomen fusie was doorgegaan. Begin 2003 heeft de NMa besloten dat voor de voorgenomen overname van Casema door Liberty Media een diepgaand onderzoek nodig is. De NMa was tot de conclusie gekomen dat de overname kan leiden tot een economische machtspositie die de concurrentie op de Nederlandse markt ernstig kan belemmeren. Deze belemmering betreft voornamelijk vraagmacht. Toen Liberty Media dit standpunt vernam, zijn de kooponderhandelingen beëindigd. De Programmaraad Friesland was van mening dat UPC misbruik maakt van haar monopoliepositie. De raad heeft daarom twee klachten ingediend bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa. De eerste klacht ging over productverschraling, de tweede over prijsvorming. De programmaraad vond dat door overheveling van aantrekkelijke televisieprogramma’s van de kabel naar het nieuwe digitale pakket van UPC, de kwaliteit van het kabelpakket werd verminderd. Dit werd nog versterkt door de laatste prijsverhoging van 31 %: minder kwaliteit, maar meer betalen. Dat gaat dubbelop. De raad vroeg daarom aan de NMa om een verbod uit te spreken op het overhevelen van zenders en om een onderzoek uit te voeren naar de juistheid van de prijsverhoging. De raad wilde Eurosport, TRT en Cartoon Network terug in het kabelpakket. De NMa heeft toegezegd onze klacht met betrekking tot de prijsvorming mee te nemen in hun onderzoek naar de prijsstelling van kabelexploitanten. De klacht met betrekking tot de productverschraling was nog tot juni 2004 in behandeling en werd toen afgewezen. 22 Commissariaat voor de Media In september 2003 hebben wij het Commissariaat voor de Media verzocht handhavend op te treden omdat UPC weigerde Eurosport in het wettelijke basispakket op te nemen en zij hiermee afwijkt van ons advies. UPC staat op het standpunt dat UPC geen toestemming zou hebben om Eurosport in het analoge pakket uit te mogen zenden. Eurosport heeft echter aan de Programmaraad schriftelijk medegedeeld dat het de keuze van UPC is dat Eurosport niet meer analoog wordt uitgezonden. Het Commissariaat heeft in eerste instantie UPC in het gelijk gesteld. In een bezwaarprocedure zijn thans door ons nieuwe feiten aangedragen en is voornamelijk gewezen op de inspanningsverplichting die UPC heeft om ervoor te zorgen dat Eurosport wordt uitgezonden en dat er een groot consumentenbelang gediend zou zijn als Eurosport op de analoge kabel uitgezonden zou worden. De uitspraak in de bezwaarprocedure van juni 2004 was wederom negatief. Eurosport zou aan UPC geen auteursrechten hebben verleend. 23 Bestuursrechter Na de langdurige behandeling van onze klacht met betrekking tot Eurosport bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit en het Commissariaat voor de Media hebben wij het vraagstuk voorgelegd aan de bestuursrechter te Rotterdam. Twee dagen voor de geplande zitting deelde UPC ons op 9 juni 2005 mede dat zij ons advies met betrekking tot het wettelijke basispakket televisie volledig overnemen en dat NDR per 1 juli 2005 wordt vervangen door 7
Eurosport. Na een jarenlange strijd hadden wij eindelijk succes! Wij ontvingen ontzettend veel positieve reactie over de terugkomst van Eurosport, maar uiteraard ook enkele negatieve reacties over het verdwijnen van NDR. 24 Provincie Fryslân In juni 2003 hebben wij bij de Provincie Fryslân in het kader van de Tijdelijke Stimuleringsregeling Vrijwilligerswerk een projectaanvraag ingediend. Wij hebben verzocht om een subsidie te krijgen voor deskundigheidsbevordering op juridisch gebied, door middel van een cursus voor de leden van de Programmaraad Friesland op de volgende terreinen: Mediawet, mededingingswet, adviesbevoegdheid en rechtspersoon. De Provinsje Fryslân heeft in eerste instantie ons verzoek afgewezen omdat zij van mening was dat de gemeenten de desbetreffende faciliteiten dienen te verstrekken. In een bezwaar-hoorzitting hebben wij in januari 2004 aangetoond dat onze projectaanvraag aan alle artikelen van de Subsidieverordening met betrekking tot het stimuleren van vrijwilligerswerk voldoet. De bezwaarcommissie was het eens met onze zienswijze en heeft de subsidie beschikbaar gesteld. Er hebben cursusactiviteiten plaatsgevonden met betrekking tot mediarecht, mededingingsrecht, rechtsvorm en fiscaal-juridische aspecten.
Financiering 25 Complexiteit De Programmaraad Friesland wilde zijn taken zo goed mogelijk uitvoeren. Tijdens het eerste jaar was gebleken dat daarvoor de bestaande financiële middelen niet toereikend zijn. De problematiek is complex en veelomvattend en vraagt om een structuur die het mogelijk maakt de verschillende problemen adequaat aan te pakken. 26 Ministerie Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen heeft in overleg met het Commissariaat voor de Media aan Van Naem & Partners, organisatieadviseurs te Woerden, opdracht gegeven onderzoek te doen naar de ondersteuningsbehoefte bij de programmaraden. Als uitvloeisel van het onderzoek is de Stichting Landelijk Steunpunt Programmaraden opgericht. Het budget van 350.000 euro per jaar wordt door het OC & W beschikbaar gesteld. Hierbij is er vanuit gegaan dat de verantwoordelijkheid voor de financiering van de decentrale ondersteuning van de programmaraden op de gemeenten en de kabelexploitanten blijft rusten. 27 Gemeenten De Programmaraad Friesland ontving € 3.403 euro per jaar van UPC. Bij de financiering van onze programmaraad stelden wij voor aan te sluiten bij het advies van het onderzoek van Van Naem & Partners. “De druk op het goed functioneren, waaronder het produceren van een helder en transparant advies, wordt groter, mede veroorzaakt door de groter wordende belangen van de programma-aanbieders en de kabelmaatschappijen.” Wij vroegen aan de 9 gemeenten om jaarlijks 5 cent per inwoner ter beschikking te stellen. In de gemeenten wonen circa 300.000 inwoners hetgeen betekent dat wij over € 15.000 per jaar konden beschikken. Het verzoek hebben wij in april 2003 aan de gemeentesecretarissen verzonden. Alle colleges van burgemeester en wethouders van de 9 gemeenten hebben positief gereageerd op ons verzoek. Van de gemeenten Heerenveen en Boarnsterhim hadden wij spoedig betaling ontvangen. De overige gemeenten blokkeerde de betaling omdat de gemeenteraad van Menaldumadeel een financiële bijdrage aan de programmaraad niet nodig acht.
8
De Programmaraad Friesland heeft een bezwaarschrift ingediend bij de gemeenteraad Menaldumadeel. Ons bezwaar werd gehonoreerd. Daarna vonden de betalingen van de andere gemeenten plaats. De gemeenteraad van Achtkarspelen heeft in 2004 een subsidie van € 1.400 verstrekt, net zo als de overige acht gemeenten. In 2005 heeft B & W echter geweigerd het bedrag te betalen. De bezwaarcommissie heeft B & W in het gelijk gesteld. Wij waren van mening dat een enkele gemeente, die 10 % van de bevolking vertegenwoordigt, niet de wil kan opleggen aan de overige 90 %, maar dat het ook niet aanvaardbaar is dat Achtkarspelen als “free rider” profiteert van het werk van de programmaraad dat gefinancierd wordt door de overige acht gemeenten. Achtkarspelen bleef echter volharden (zie hoofdstuk Achtkarspelen). Vanaf 2008 is op initiatief van de programmaraad de bijdrage voor de 7 gemeenten verlaagd naar 4 cent per inwoner.
Strategische keuze 28
Bedreigde zenders
Op basis van haar ervaringen met UPC adviseerde de Onafhankelijke Programmaraad Friesland vanaf 2007 alle “bedreigde” zenders te plaatsen in groep B, de zendergroep die de programmaraad bindend mag adviseren. Dat zijn de volgende zenders: ARD, ZDF, BBC 1, BBC 2, CNN, Discovery Channel, National Geographic Channel en Eurosport. De Onafhankelijke Programmaraad Friesland heeft begrepen dat ook andere programmaraden van deze mogelijkheid gebruik maken omdat de kabelexploitant de reclamezenders van de HMGGroep en de SBS-Telegraaf-Groep toch niet van de kabel zal verwijderen omdat hieraan grote commerciële belangen zijn verbonden. Onze taak richtte zich voornamelijk op het bepalen en bewaken van de acht zenders. Elk jaar onderzochten wij of er redenen waren om één of twee van de zenders te vervangen door een andere zender waar vraag naar was en die beter in het aanbod paste. Wij waren de waakhonden die wilden voorkomen dat de uitholling van het programma-aanbod UPC ongeremd door zou gaan. Het bepalen en bewaken van de acht zenders was de enige mogelijkheid om de taakstelling goed uit te voeren. Een beroep doen op één van de toezichthouders kostte veel geld voor een gespecialiseerde advocaat in mediarecht maar ook de advocaten werden moedeloos omdat de toezichthouders Het Commissariaat voor de Media, de OPTA, de NMa, de minister van OC&W en de gemeenten tegenstrijdige uitspraken deden. Alleen de rechter deed soms duidelijke uitspraken, maar dan was je wel jaren verder en had je veel rekeningen voor de advocaat betaald. Naast het bepalen en bewaken van de acht zenders hebben wij een bijdrage geleverd aan de jarenlange discussie over het bewaken van de consumenteninvloed in de achtereenvolgens bedachte modellen: Co-reguleringsmodel en Waarborgmodel van het ministerie van OC&W en het Troefkaartenmodel van het Steunpunt. Onze mening hebben wij toegestuurd aan de woordvoerders van de politieke partijen. Ons standpunt met betrekking tot het Coreguleringsmodel voegen wij bij. Tenslotte hebben wij in de jaarlijkse vergadering met de kijkers en luisteraars alsmede via onze website toelichting gegeven over digitalisering omdat de informatie door UPC misleidend was. In een vraag en antwoord situatie hebben wij alle aspecten de revue laten passeren, zie verderop in dit verslag.
9
Personele zaken 29
Onduidelijke ontwikkeling
In 2004 zijn 9 nieuwe leden benoemd, in 2008 traden 3 leden af. Het bestuur van de programmaraad heeft besloten om geen actie te ondernemen om nieuwe leden te gaan werven. Dit besluit is genomen na overleg met de leden van de Werkgroep Mediabeleid van de deelnemende gemeenten, mede gezien de onduidelijke situatie omtrent de toekomstige rol van de programmaraden. Het wachten was op duidelijkheid uit Den Haag hieromtrent. Zodra hierover duidelijkheid zou zijn, zou het bestuur in contact treden met de Werkgroep Mediabeleid over eventuele werving van nieuwe leden. Wettelijk is het huidige ledental voldoende om de opgedragen taak gedegen uit te voeren. Het feit dat niet alle gemeenten vertegenwoordigd zijn in de huidige samenstelling van de programmaraad vormde ook voor de leden van de Werkgroep Mediabeleid geen belemmering voor het functioneren van de programmaraad Friesland.
Inkomsten en uitgaven 30 Bankstand Per 14 oktober beschikt de Programmaraad Friesland over een bankstand van € 1.173,65, zie bijlage “Inkomsten en uitgaven 2002 – 2013”. De bijdragen van de gemeenten werden beëindigd in 2009 en de bijdrage UPC werd in 2011 voor het laatst ontvangen.
Achtkarspelen – feiten en aspecten 31 Solidariteit De gemeenteraad van Achtkarspelen heeft in 2004 een subsidie van € 1.400 verstrekt, net zo als de overige acht gemeenten. In 2005 hebben B & W echter geweigerd het bedrag te betalen. De programmaraad adviseert thans niet meer voor de bewoners van de gemeente Achtkarspelen. Wij zijn van mening dat een enkele gemeente, die 10 % van de bevolking vertegenwoordigt, niet de wil kan opleggen aan de overige 90 %, maar dat het ook niet aanvaardbaar is dat Achtkarspelen als “free rider” profiteert van het werk van de programmaraad dat gefinancierd wordt door de overige acht gemeenten. Wij zetten de feiten en aspecten voor u op een rijtje: Programmaraad De huidige Programmaraad Friesland is in maart 2002 geïnstalleerd. Het gaat om een gekoppeld netwerk van 9 gemeenten. Solidariteitsvoorwaarde De beleidsambtenaren voor mediazaken van de 9 gemeenten hebben in 2002 een Werkgroep Mediabeleid opgericht. Het voorzitterschap wijzigt jaarlijks en wordt vervuld door een ambtenaar van één van de gemeenten. Bij de vergadering zijn leden van het DB van de programmaraad aanwezig om met elkaar het beleid af te stemmen. De beleidsambtenaren hebben herhaaldelijk mede gedeeld dat zij zich sterk maken voor de financiering van de programmaraad onder de voorwaarde dat alle gemeenten hun bijdrage leveren, de zogenaamde solidariteitsvoorwaarde. Het college van B & W van Achtkarspelen weigerde in 2005 de bijdrage te betalen met het argument dat de taakopvatting van de programmaraad te ruim zou zijn. Taakopvatting De taakopvatting is in 2004 en 2005 gelijk. Desondanks wordt de taakopvatting in 2005 als argument gebruikt om een negatief besluit te nemen. Voor 2004 neemt de gemeenteraad een positief besluit; men vindt € 15.000 voor 9 gemeenten nota bene een redelijk bedrag.
10
Financiële positie Toen de taakopvatting als argument voor het negatieve besluit door de commissie van beroep en bezwaar op logische gronden als niet deugdelijk werd gekwalificeerd, werd op advies van de commissie de financiële positie als argument gehanteerd. De financiële positie kan altijd als argument worden gebruikt als men geen deugdelijk argument kan vinden om een subsidieverzoek af te wijzen. De gemeente schrijft dat de financiële positie hen dwingt tot het maken van keuzes. Zij geeft hiermee aan dat zij bij de beoordeling van het subsidieverzoek niet botweg nee heeft gezegd maar ons verzoek in haar normale keuzeproces heeft betrokken. Een keuzeproces dat bij elk subsidieverzoek aan de orde komt en inherent is aan een situatie waarin er geen beschikking is over een overvloed aan geld hetgeen nooit het geval is. Waarom heeft dit keuzeproces in 2004 tot een positief besluit en in 2005 tot een negatief besluit geleid terwijl de financiële positie in beide jaren beperkingen kende? Het argument voor het verschil ontbreekt. Financiële verplichting Het college van B & W argumenteert thans dat er geen financiële verplichting op hen rust. Dit argument had ook in 2004 kunnen worden gehanteerd. Aangezien dit argument toen niet werd gehanteerd, kan worden geconcludeerd dat er op zijn minst een morele verplichting bestaat. Als het college van B & W van oordeel is dat er geen financiële verplichting op haar rust, had zij dit argument eenvoudigweg reeds bij de afwijzing voor 2005 kunnen hanteren. Aangezien zij het argument van de taakopvatting hanteert en later van de financiële positie, kan worden geconcludeerd dat B & W wel van oordeel zijn dat zij een financiële verplichting hebben. Gekoppeld omroepnetwerk Het college van B & W brengt de overige 8 gemeenten in een moeilijk parket en geeft blijk van gevoelloosheid voor sociaal handelen in het kader van de solidariteitsvoorwaarde. B & W geven op een egocentrische wijze inhoud aan het begrip gemeentelijke autonomie in een situatie waarbij sprake is van een gekoppeld omroepnetwerk conform artikel 82l. Er heeft geen belangenafweging plaatsgevonden. De gemeente geeft zelfs aan de andere gemeenten in overweging om de solidariteitsvoorwaarde te schrappen teneinde Achtkarspelen als free rider te kunnen laten functioneren. Het is op basis van democratische uitgangspunten niet uit te leggen dat een kleine 10 % zijn wil zou kunnen opleggen aan de overige 90 %. Achtkarspelen wil blijkbaar de consumenteninvloed beëindigen door opheffing van de programmaraad. Inconsistentie Het verschil van mening spitst zich toe op de inconsistentie van de argumentatie van het college in 2004, in 2005 in eerste instantie en in 2005 in tweede instantie. Er is sprake van een onbetrouwbare overheid met zwalkend beleid. Consequentie De Onafhankelijke Programmaraad Friesland brengt voortaan alleen advies uit aan de directie van UPC over de samenstelling van het standaardpakket voor kabeltelevisie en kabelradio in de gemeenten Tytsjerksteradiel, Smallingerland, Heerenveen, Boarnsterhim, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel en Leeuwarden. De Onafhankelijke Programmaraad Friesland zal aan UPC adviseren het lokale netwerk van de gemeente Achtkarspelen te ontkoppelen van het gekoppelde netwerk van de bovengenoemde 8 gemeenten. Achtkarspelen zal dan wettelijk verplicht zijn een eigen programmaraad met minimaal 7 leden te installeren.
11
Co-reguleringsmodel 32
Alternatieve rol voor programmaraden
Het kabinet Het kabinet schrijft op 2 juni 2006: “Het kabinet beziet samen met de programmaraden, de kabelsector, de programma-aanbieders en de Consumentenbond hoe de effectiviteit van de consumenteninvloed verder kan ontwikkelen.” Het zogenaamde co-reguleringsmodel moet de doelstelling realiseren. De drie onderdelen van het co-reguleringsmodel: Een gerenommeerd en onafhankelijk bureau voert tenminste eenmaal per jaar een representatief marktonderzoek uit onder de klanten van de desbetreffende kabelexploitant. Doel van dit onderzoek is dat klanten invloed hebben op de samenstelling van het pakket van de vrij toegankelijke televisieprogramma’s van de kabelexploitant (zowel analoog als digitaal). De resultaten worden openbaar gemaakt. De kabelexploitant legt het voorgenomen pakket, gebaseerd op de uitkomsten van het marktonderzoek, voor aan een representatief klantenpanel voor een kwalitatieve toets. De kabelexploitant maakt op basis van de toets van het panel zijn uiteindelijke keuze en rapporteert dit samen met uitkomsten van het marktonderzoek aan het Commissariaat voor de Media. Daarnaast geeft de kabelexploitant voorlichting aan zijn klanten over zijn aanbod van radioen televisieprogramma’s. Beoordeling door de programmaraad In algemene zin zijn wij van mening dat er een balans dient te bestaan tussen consument, programma-aanbieders en kabelexploitanten. De programma-aanbieders spelen echter geen enkele rol in het co-reguleringsmodel. De klanten worden gevraagd naar hun mening over bestaande programma-aanbieders. De klanten kunnen geen mening geven over programma-aanbieders die zij niet kennen. Wat mensen niet kennen, kunnen ze ook niet missen. Nieuwe programma-aanbieders hebben in dit model geen kans. Het co-reguleringsmodel zal in de praktijk vergroting van de macht van de kabelexploitanten betekenen. Weliswaar worden er klantenpanels geïntroduceerd maar deze gaan werken per kabelexploitant en zijn dus niet regionaal gedifferentieerd. Dat betekent dat de per regio verschillende pluriformiteit van de bevolking niet meer tot zijn recht zal komen. Dat is een ernstige tekortkoming van het co-reguleringsmodel, waardoor de invloed van de consument daadwerkelijk zal worden verminderd en die van de kabelexploitant navenant wordt vergroot. Terecht wordt in het alternatief van kabelraden.nl gekozen voor een decentrale opzet van de consumenteninvloed. Het betreft hier een aandachtspunt van principiële betekenis. De door het kabinet in juni 2006 zelf onderschreven doelstelling (gericht op het verder ontwikkelen en effectiever maken van de consumenteninvloed) wordt in het coreguleringsmodel ondermijnd. Logisch dat de VECAI achter het co-reguleringsmodel staat. De ‘kwalitatieve toets’ die het consumentenpanel geacht wordt te realiseren is zonder inhoud. Immers, op geen enkele manier wordt aangegeven welke criteria gehanteerd worden. Dat gemis acht de onafhankelijke Programmaraad Friesland van wezenlijk belang. Naast een marktonderzoek onder de klanten dient er ook een onderzoek plaats te vinden naar de voor- en nadelen van programma-aanbieders, als dit model onverhoopt gehandhaafd zou worden. Het co-reguleringsmodel heeft een tweetal voordelen, namelijk - Adviesbevoegdheid voor het totale pakket - Adviesbevoegdheid voor het analoge en het digitale pakket. 12
Die voordelen zullen in een nieuw te kiezen model overeind moeten blijven. Maar per saldo zal door het wegvallen van regiospecifieke advisering en door het opheffen van de programmaraden de consumenteninvloed afnemen. Handhaving Het Commissariaat voor de Media dient geen rol meer te spelen bij geschillen tussen programmaraden en kabelexploitanten. In het verleden is gebleken dat het Commissariaat eenzijdig oordeelt in het voordeel van de kabelexploitanten. Als de kabelexploitant en de programmaraad van mening verschillen over de voorgestelde wijzigingen, dient een onafhankelijke geschillencommissie om het oordeel te worden gevraagd. De aspecten van de “zwaarwegendheid” moeten inhoudelijk opnieuw worden gedefinieerd en bieden thans teveel escape-mogelijkheden voor de kabelexploitant. De kabelexploitant kan zich nu teveel verschuilen achter “vertrouwelijke stukken” die betrokkene wel kan hanteren maar niet hoeft te bewijzen. Het advies van de programmaraad moet bindend zijn. De kabelexploitant kan bij de geschillencommissie om ontheffing vragen.
Visie over analoge en digitale TV 33 Digitalisering De programmaraad heeft uitvoerig aandacht besteed aan de visie en de rol van de Onafhankelijke Programmaraad Friesland met betrekking tot digitalisering. De programmaraad heeft het volgende standpunt: “Wie tevreden is met het bestaande aanbod van zenders, moet dat gewoon kunnen blijven zien.” Op onze website hebben wij in 2005 de verschillende aspecten nader toegelicht. De belangrijkste vragen die bij consumenten leven, kunnen als volgt worden beantwoord (overigens kunnen aan onderstaande informatie geen rechten worden ontleend): Wat betekent “analoog” en “digitaal”? Uw huidige televisiepakket omvat 29 zenders en wordt het analoge pakket genoemd. Met analoog wordt de wijze van distribueren van de televisiezenders bedoeld. Over hetzelfde kabelnet kan UPC dezelfde televisiezenders ook op digitale wijze distribueren. Analoog of digitaal is dus een zuiver technische methode die niets te maken heeft met de zenders. Welke keuzes heeft de consument? De consument kan kiezen uit verschillende mogelijkheden om televisiezenders te kunnen bekijken. Vanouds via de antenne op het dak maar deze mogelijkheid zal binnenkort worden beëindigd. De satellietschotel rukt gestaag verder op. Schotelontvangst is over een wat langere termijn gerekend goedkoper dan het kabelabonnement. In 2006 is naar verwachting ook Digitenne in Noord-Nederland beschikbaar. Voor € 8,95 ontvangt u bij Digitenne 24 zenders. Naast het huidige analoge UPC-kabelaanbod kunt u straks ook kiezen voor het digitale UPC-kabelaanbod. Wat is het verschil tussen het analoge en het digitale aanbod? Het digitale tv-pakket van UPC omvat 42 zenders. Dat zijn dus 13 zenders meer dan de huidige 29 zenders uit het analoge pakket. In de 42 zenders zijn dus alle 29 zenders uit het analoge pakket begrepen. U betaalt voor de extra 13 zenders € 2,16 per maand, per jaar dus € 26. De 42 zenders uit het digitale pakket komen dus naast het analoge pakket van 29 zenders en overlappen elkaar voor het grootste deel.
13
Is het digitale aanbod voor u interessant? De meerdere 13 zenders zijn de Spaanstalige zender TVE, de Italiaanse zender RAI UNO, de Turkse zender TRT, de Duits-franse zender ARTE, Cartoon Network, Euronews, BBC World, Journaal 24, Reality TV, Travel Channel, Extreme Sports, Animal Planet en Hallmark. Als kijker zult u zich de vraag stellen of deze zenders voor u interessant zijn. Als dat niet het geval is, kunt u € 26 per jaar besparen. Blijft het analoge aanbod? UPC zet het digitale aanbod uiteraard om commerciële reden in de markt. Dat is hun goed recht. De consument heeft echter evenzeer het recht om het analoge aanbod te willen blijven betrekken. UPC schrijft in de folder dat de kijker op alle TV’s in huis naar dezelfde analoge zenders kan blijven kijken als nu al het geval is. Maar UPC schrijft echter naar ons dat het analoge pakket na verloop van tijd kleiner zal worden. Wat betekent “na verloop van tijd”? Dat is een rekbaar begrip. UPC wil op deze wijze de consument overhalen om voor het digitale aanbod te kiezen. De Onafhankelijke Programmaraad Friesland zal alles in het werk stellen om te voorkomen dat de omvang van het analoge pakket wordt verminderd. Als de consumenten op grote schaal kiezen voor het digitale pakket zal UPC dit als signaal interpreteren om het analoge aanbod te laten verdwijnen. De programmaraad heeft het volgende standpunt: “Wie tevreden is met het bestaande aanbod van zenders, moet dat gewoon kunnen blijven zien.” De programmaraad zal dit standpunt onder andere via de publieke kanalen uitdragen. Wat is het grootste voordeel van het analoge pakket? Het belangrijkste voordeel van het analoge pakket is dat u dit pakket in uw huis op meerdere tv-toestellen zonder een decoder kunt ontvangen. Wat is het grootste nadeel van het digitale pakket? Voor het digitale pakket hebt u straks de beschikking over de door UPC ter beschikking gestelde decoder. Hiermee kunt u echter maar één tv-toestel van digitale televisiezenders voorzien. De eerste decoder ontvangt u van UPC gratis. Eén extra decoder zal naar verwachting circa € 100 kosten waarmee u dus wederom maar één extra toestel kunt aansluiten. Door het verminderen van het aantal analoge zenders wordt de consument door UPC verleid om te zijner tijd over te stappen op de digitale pakketten. Wat is het voordeel van het digitale pakket? De ontvangst van de televisiezenders met de digitale techniek heeft als voordeel dat het signaal een betere kwaliteit heeft. De vraag is echter of uw tv-toestel geschikt is voor de ontvangst van digitale televisie en of inderdaad de kwaliteit een constant beter niveau heeft als op grote schaal digitale televisie wordt gedistribueerd. Hoe gebeurt de installatie van de decoder? UPC overhandigt de gratis decoder aan de consument maar sluit het apparaat niet aan op uw televisietoestel. U moet € 49,- betalen als het u niet lukt de doe-het-zelf installatie te realiseren. Als u de volledige installatie door een medewerker van UPC laat verzorgen, moet u € 69,- betalen. De decoder wordt dus wel gratis verstrekt maar niet gratis geïnstalleerd. Wat is het nadeel van de afwijkende decoder? De door UPC ter beschikking gestelde decoder werkt alleen in de UPC-gebieden. Dit geldt uiteraard ook voor door u eventueel extra gekochte decoders omdat u bijvoorbeeld ook digitale televisie in de slaapkamer wilt ontvangen of in een kamer van uw kind. Als u echter bijvoorbeeld van Hardegarijp naar Veenwouden verhuist, zijn de UPC-decoders waardeloos want in Veenwouden ontvangt u kabeltelevisie van Kabel Noord. Kabel Noord en Essent
14
hanteren universele decoders die overal zijn te gebruiken, met uitzondering van UPCgebieden. Deze decoders kosten circa € 80,- maar het digitale abonnement is gratis. Waarom is geen sprake van echte keuzevrijheid? UPC zegt dat de kijkers zelf hun pakket kunnen samenstellen. UPC suggereert hiermee dat de consument kan kiezen uit zenders om zijn pakket samen te stellen. Dat is echter niet het geval. De consument kan kiezen uit 14 (!) pakketten van zenders. De consument kan dus een pakket van pakketten samenstellen maar dat is heel iets anders dan een pakket van zenders samenstellen. U krijgt in het pakket zenders geleverd waar u niet om heeft gevraagd. Dit is te vergelijken met de kruidenier die u verplicht om koffiemelk te kopen als u een pak koffie koopt terwijl u zwartdrinker bent. Wat verstaat de programmaraad onder keuzevrijheid? De programmaraad is van mening dat echte keuzevrijheid pas aanwezig is als de consument kan kiezen welke zenders hij wil zien. UPC is niet geïnteresseerd in een dergelijke mate van vrijheid omdat hij zenders in de huiskamer wil brengen waaraan hij verdient. De programmaraad is tevens van mening dat het kabelnet dat in eigendom is van UPC, ook aan andere kabelexploitanten ter beschikking moet worden gesteld. KPN moest zijn telefoonnet beschikbaar stellen aan andere aanbieders zoals Tele 2, 1601 en dergelijke. Het is onbegrijpelijk dat de kabelexploitanten nog steeds een monopolie hebben op hun kabelnet. De programmaraad wil bereiken dat de consument op de kabel kan kiezen uit bijvoorbeeld Essent, Kabel Noord en UPC. De programmaraad stuurt zijn adviezen voortaan niet alleen naar UPC maar ook naar de andere kabelexploitanten en KPN. Wat is landelijk de inhoud van het digitale pakket? UPC wil het analoge pakket laten verdwijnen. UPC wil landelijk aan het digitale pakket overal dezelfde inhoud geven, dus overal dezelfde zenders uitzenden. Als er in het gehele land geen verschil meer is, is de rol van de programmaraad discutabel. Welke rol heeft de programmaraad? De rol van de programmaraad als beschermer van de consument is in de Mediawet vastgelegd. De wetgever vindt het noodzakelijk om de bevoegdheid van de programmaraad stevig te verankeren. Deze wettelijke bevoegdheid van de programmaraad is uitdrukkelijk niet beperkt tot het analoge pakket maar richt zich evenzeer op het digitale pakket. Het landelijke Steunpunt Programmaraden zal er bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen op aandringen dat de consumenteninvloed via programmaraden ook in het digitale tijdperk gehandhaafd blijft.
15
