Recht Op Rechten De afhankelijkheid van de onafhankelijke Vlaamse televisieproducenten
Brussel, 1/9/2008
Inleiding Vlamingen kijken meer uren televisie dan ze werken. Dat is geen verwijt, dat is een vaststelling. Meer dan ooit is het (alsmaar grotere) televisiescherm hun venster op de wereld. De Vlaamse kijker geeft daarbij duidelijk de voorkeur aan eigen Vlaamse zenders. Op die zenders verkiezen ze bovendien hier bedachte en gerealiseerde programma’s boven aangekochte, buitenlandse producties. Zowel creatief inhoudelijk als economisch is televisie màken in Vlaanderen dan ook een belangrijke, verantwoordelijke zaak. VOTP vzw vertegenwoordigt de 18 Vlaamse onafhankelijke televisieproductiehuizen die elk op hun manier kwalitatief hoogstaande programma’s produceren. Dit vergt van elk bedrijf een volgehouden investering in creativiteit (mensen), voortdurende innovatie (techniek), grote flexibiliteit en de nodige durf. Het medialandschap evolueert immers voortdurend, de trends van morgen vervangen steeds sneller de tendenzen van vandaag en de (verwende) kijker wordt graag op zijn wenken bediend. Helaas bewegen de televisieproducenten zich nog al te vaak in een zeer onzekere economische context. Dit heeft veel, zoniet alles te maken met hun al te afhankelijke positie ten opzichte van de machtige omroepen. Hoe dit komt en hoe we deze situatie kunnen veranderen en verbeteren, leest u in dit document.
2 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
VOTP De Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten vzw (VOTP) behartigt de belangen van 18 belangrijke Vlaamse, onafhankelijke televisieproducenten:
CAVIAR TV NV Havenlaan 75, 1000 Brussel www.caviarcontent.com Oprichting: 2004
D & D PRODUCTIONS NV (inmiddels failliet)
DE FILISTIJNEN BVBA Huart Hamoirlaan 105, 1030 Schaarbeek www.defilistijnen.be Oprichting: 2004
DED’s IT PRODUCTIONS CVBA Halfstraat 5, 2630 Aartselaar www.ded-s-it.be Oprichting: 2001
deMENSEN NV Lozenberg 6, 1932 Zaventem www.demensen.be Oprichting: 2001
3 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
ELISABETH NV ‘t Zand 1, 2000 Antwerpen Prudent Bolslaan 46, 1020 Brussel Oprichting: 2002
EYEWORKS BELGIUM NV Fabrieksstraat 43, 1930 Zaventem www.eyeworks.tv Oprichting: 1991
FREMANTLE MEDIA BELGIUM NV J B Vandendrieschstraat 12, 1082 St. Agatha Berchem www.fremantlemedia.com Oprichting: 1990
JOKFOE NV Stationsstraat 34, 1702 Groot-Bijgaarden www.jokfoe.com Oprichting: 2001
KANAKNA PRODUCTIONS NV Stationsstraat 26, 1702 Groot-Bijgaarden www.kanakna.com Oprichting: 1998
4 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
RV PRODUCTIONS NV Koning Albertstraat 10, 3290 Diest www.rvproductions.be Oprichting: 1981
SKYLINE ENTERTAINMENT NV de Limburg Stirumlaan 243, 1780 Wemmel www.tvskyline.com Oprichting: 1998
SPUTNIK TV BVBA Klokstraat 12B, 2600 Berchem www.sputnik.tv Oprichting: 2003
STUDIO 100 NV Halfstraat 80, 2627 Schelle www.studio100.be Oprichting: 1996
SULTAN SUSHI BVBA Schaliënhoevedreef 1B, 2800 Mechelen www.sultansushi.be Oprichting :2003
5 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
SYLVESTER PRODUCTIONS NV Dijkstraat 44, 3150 Haacht / Wespelaar www.sylvesterproductions.be Oprichting:1993
TELESAURUS NV/THE ENTERTAINMENT GROUP NV Genèvestraat 512, 1030 Brussel www.telesaurus.be Oprichting:1999
WOESTIJNVIS NV Harensesteenweg 228, 1800 Vilvoorde www.woestijnvis.be Oprichting:1997
VOTP heeft als doel haar leden te informeren en te professionaliseren. Ze doet dit door alle relevante economische, juridische en bedrijfstechnische ontwikkelingen op te volgen, te centraliseren, aanschouwelijk te maken en aan haar leden mee te delen. Specifieke vragen worden behandeld en gedeeld met de andere leden. Waar nodig worden werkgroepen opgericht om structurele problemen aan te pakken en gezamenlijke standpunten in te nemen. VOTP wil bovendien een representatieve spreekbuis zijn naar overheidsinstanties, omroepen, werkgevers- en werknemersorganisaties, de pers en andere relevante actoren. Daarnaast zetelt VOTP in de Sectorraad Media (het overleg- en adviesorgaan van de Vlaamse Overheid), en is het lid van ARTHENA (een overlegplatform voor titularissen van auteursrecht en naburige rechten) en CEPI (de Europese belangenvereniging van onafhankelijke televisieproducenten). Op vlak van sociaal overleg is VOTP een van de voortrekkers. Als erkende werkgeversfederatie neemt zij zowel op Vlaams als op nationaal vlak deel aan het sociaal overleg binnen Paritair Comité 227.
6 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Economische impact De VOTP-leden vertegenwoordigen een belangrijke, innovatieve economische sector.
1. TEWERKSTELLING
Directe tewerkstelling In 2006 en 2007 stelden de VOTP-leden 765 fulltime equivalenten op directe wijze tewerk. De tewerkstelling bij VOTP-leden kende tussen 2003 en 2006 een pijlsnelle groei van 85%. Deze groei is tussen 2006 en 2007 volledig stilgevallen.
Totale Directe Tewerkstelling bij VOTP leden (uitgedrukt in Voltijds Equivalent)
800 750
703,9
700
766,2
764,8
650 600
565,9
550 500 450
414,8
400 350 VOTP Tewerkstelling
2003
2004
2005
2006
2007
414,8
565,9
703,9
766,2
764,8
Indirecte tewerkstelling Door de specifieke aard van de sector doen productiehuizen veelvuldig beroep op facilitaire bedrijven (zoals –in willekeurige volgorde- Alfacam, Videohouse, Option Facilities, GRID, Stageco, Pix-it, Outside Broadcast enz), freelance medewerkers en andere externe bedrijven. De indirecte tewerkstelling die hierdoor wordt gegenereerd is moeilijk in exacte cijfers te vatten, maar de lijst van diensten en functies die noodzakelijk zijn voor de productie van een televisieprogramma geven toch een duidelijke indicatie: - - - - - - - - -
cameramensen en klankmensen met materiaal (camera, klank, licht) electro’s en machinisten met materiaal onafhankelijke regisseurs en regie-assistenten dekorbouwers en rekwisiteurs transport en logistiek catering sfx artwork promotie
7 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Ook voor de noodzakelijke opnameruimtes (studio’s, bluekey-faciliteiten, klankstudio’s,…) en montageunits wordt een beroep gedaan op facilitaire bedrijven en hun medewerkers. De sector geeft bovendien werk aan honderden acteurs en televisiegezichten. Sommige daarvan zijn vast verbonden aan zenders of productiehuizen, maar een veel groter aantal zijn onafhankelijk (en dus afhankelijk van onder meer de Vlaamse productiehuizen). Een voorzichtige schatting van de VOTP-leden toont aan dat de indirecte tewerkstelling minstens zo hoog is als de directe, maar wellicht veel hoger moet ingeschat worden.
2. TEWERKSTELLING LEDEN VOTP T.O.V. TEWERKSTELLING OMROEPEN De omroepen (VRT, VMMa en SBS) stellen naar schatting 3.550 mensen tewerk. Iets minder dan de helft daarvan zijn actief betrokken bij het ontwikkelen en maken van televisieprogramma’s. Hoewel de VOTP-leden samen beduidend minder mensen tewerkstellen, is de creatieve en en maatschappelijke impact (zowel nationaal als internationaal) van hun programma’s beduidend groter (zie verder).
3. OMZET De VOTP-leden vertegenwoordigen een totale omzet van ongeveer 203 miljoen Euro. Ook hier betekende 2007 een keerpunt in de groeiende trend tussen 2003 en 2006. De omzet van de VOTP-leden stagneerde: de zeer beperkte groei van 2% kon nauwelijks de inflatie (1,82 volgens FOD Economie) overstijgen.
Totale omzet VOTP leden
250
200
177,35 € miljoen
150
100
203,07 €
199,02 €
140,16 € 115,70 €
50
0
Totale omzet VOTP leden
2003
2004
2005
2006
2007
115.698.352
140.155.500
177.349.997
199.023.203
203.065.422
8 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Creatieve en maatschappelijke impact Naast het economische belang van de Vlaamse onafhankelijke productiehuizen heeft het werk dat ze leveren een duidelijk zichtbare creatieve en maatschappelijke impact.
1. CREATIEF TALENT IN VLAANDEREN De Vlaamse kijker kiest voor kwalitatief hoogstaande programma’s met een duidelijke eigenheid. Het ontwikkelen van dat soort programma’s en formats is dan ook prioritair voor de VOTP-leden. Een neus voor creatief talent vormt de basis, maar is niet voldoende. De nodige tijd en middelen om dat talent te laten rijpen in de schoot van ervaren mensen, voldoende durf om te kiezen voor vernieuwing (met het risico te mislukken) en een flinke portie zelfkritiek zijn minstens even noodzakelijk. Research & Development vormt dan ook de (dure) pijler van elk zichzelf respecterend Vlaams onafhankelijk productiehuis. De positieve resultaten van deze bewuste investering zijn duidelijk zichtbaar aan de lange lijst originele formats die de VOTP-leden in de periode 2006-2007 ontwikkelden:
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
0032 Alles uit de kast Battle of the sexes Belga Sport Bestemming Vlaanderen Black Out China voor beginners Dag in dag uit De bovenste plank De Leeuw in Vlaanderen De moeder van mijn dochter De mosterd van Abraham De ontdekkingsreis De openingsdans De parelvissers De premiejagers De route volgens Arnoldus De Vissershaven De weg naar Mekka
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
De wet van Murphy Dokters van morgen Dorp in de stad Droomhuis gezocht Eeuwige Roem Gaston Berghmans 80 GO IV@ the city Happy Singles Het Huis Anubis Mega Mindy Mexico 86 Mijn Moeder Mijn sport is top Neveneffecten Nooitgedacht Onder hoogspanning XL Ons sterrenkookboek Op Schok Pinanti is Pinanti
• • • • • • • • • • • • • • • • • •
Plopsa Post uit België RSCA 100 Salamander Show van het jaar Splash Superstar the battle Terug in je trouwkleren Terug naar Siberië The Homeless Worldcup Tomtesterom Topmodel Undercover Lover Vermist (fictiereeks) Viva Victoria Willy’s en Marjetten Wortels van het kwaad Zo is er maar één
De televisieproducenten ontdekken en ontwikkelen uiteraard niet alleen talent achter de schermen, ze lanceren ook voortdurend nieuwe schermgezichten: presentators, omroepsters, quizmasters (allemaal m/v),… krijgen vaak hun eerste kans in een programma dat bedacht, ontwikkeld en gemaakt werd door een onafhankelijk productiehuis.
9 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Een duidelijke trend tot slot, is die van de talentenjachten. Zowat alle Nieuwe Vlaamse Popsterren (Nathalia, Brahim, Udo, Sandrine, Wim Soutaer, Katherine,…) zongen/dongen om de aandacht van de kijker in veelbekeken en hoog gewaardeerde programma’s als Idool, X Factor, Can you Duet, enz., alle gemaakt door VOTP-leden.
2. BEKEKEN Producties van en/of ontwikkeld door VOTP-leden behoren tot de best bekeken programma’s van Vlaanderen en laten hiermee de eigen programma’s van omroepen ver achter zich. Dit is opmerkelijk, zeker in het licht van de beschikbare budgetten: van het totale televisieproductiebudget in Vlaanderen gaat slechts 140 van de naar schatting beschikbare 570 miljoen euro naar VOTP-leden. Toch bezetten de voor dit bedrag gemaakte programma’s meer dan 60 (!) plaatsen in de kijkcijfer top 100 (cijfers CIM). VOTP-leden realiseren dus 2/3e van de 100 best bekeken programma’s met slechts 1/4e van het totale TV-budget in Vlaanderen. VOTP-leden leveren dus objectief gemeten de beste prijs-kwaliteitverhouding in de Vlaamse televisieproductiesector.
3. BEKROOND Programma’s van VOTP-leden worden bovendien nationaal én internationaal gewaardeerd. Dit vertaalt zich in televisieprijzen en bekroningen op prestigieuze festivals. Hier is de verhouding tussen het resultaat van programma’s van onafhankelijke televisieproducenten en omroepen zo mogelijk nog spectaculairder. De 16 meest prestigieuze prijzen die in 2008 in Vlaanderen werden uitgereikt (8 Vlaamse Televisiesterren, 3 Humo prijzen en de 5 Prijzen van de Radio & Televisiekritiek) gingen allemaal (!) naar programma’s bedacht en/of gemaakt door onafhankelijke televisieproducenten.
4. MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE VOTP-leden beschouwen programma’s niet uitsluitend als entertainment. Een aantal van de door hen ontwikkelde formats hebben ook een duidelijke maatschappelijke relevantie. Zo zal niemand de onverwacht grote impact van ‘Fata Morgana’ ontkennen: een televisieprogramma dat de mensen op dergelijke schaal mobiliseert en op een positieve, opbouwende manier doet samenwerken, is ongezien in Vlaanderen. En in de wereld, zo bewijst het succes van het format op de buitenlandse televisiemarkt (zie verder). ‘0032’ slaagde erin diversiteit en verdraagzaamheid op een ontroerende en niet betuttelende manier in beeld te brengen, ‘De Weg naar Mekka’ bracht inzicht in een cultuur die niet alleen veraf, maar vaak ook erg dichtbij is en ‘De Moeder van mijn Dochter’ portretteerde Afrika met een nooit eerder geziene, soms schokkende, altijd beklijvende intensiteit.
10 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
‘De Grote Oversteek’ was behalve een fijn televisieprogramma ook een sociaal experiment en dat de Vlaming vandaag op een andere manier uit eten gaat, hebben we te danken aan ‘Mijn Restaurant’, een nooit gezien reality-succes. Vermelden we nog ‘Alles uit de Kast’, het allereerste boekenprogramma dat door een breed (maar volgens de omroep niet breed genoeg) publiek gesmaakt werd en ‘Onder Hoogspanning’, dat toonde dat energie besparen niet alleen noodzakelijk is, maar ook leuk kan zijn.
5. OVER DE GRENZEN HEEN Het succes van de programma’s die de onafhankelijke televisieproducenten bedenken en maken beperkt zich niet tot Vlaanderen alleen. De voorbije drie jaar werden niet minder dan 8 Vlaamse producties genomineerd voor dé meest prestigieuze internationale televisieprijs, nl. de ‘Gouden Roos’. Die programma’s werden stuk voor stuk bedacht en/of gemaakt door VOTP-leden. Maar het internationale succes gaat verder dan alleen de erkenning door professionele of publieksjury’s. Wat niemand een paar jaar voor mogelijk hield, is vandaag werkelijkheid: Vlaamse programma’s blijken verkoopbaar in het buitenland! In 2007 werden meer dan 25 door VOTP-leden ontwikkelde programmatitels verkocht aan en uitgezonden in meer dan 20 verschillende landen (onder meer Groot-Brittanië, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië en Turkije, maar ook Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika en zelfs Nigeria). Het is duidelijk dat VOTP-leden in het buitenland hoog worden ingeschat. In de eerste plaats wordt de onuitputtelijke creativiteit geprezen, die resulteert in vele nieuwe, kwalitatief hoogstaande formats en ready-mades. Maar ook de (typisch Vlaamse) eigenschap om hoge production value te leveren voor relatief weinig geld, gaat in het buitenland niet onopgemerkt voorbij. Het lijkt dan ook niet overdreven te stellen dat de creatieve output van de VOTP-leden bijdraagt tot het uitdragen en bestendigen van de Vlaamse culturele identiteit in het buitenland.
11 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
De afhankelijkheid van de onafhankelijke productiehuizen Ondanks de duidelijke noodzaak aan de dynamiek en de creativiteit van de Vlaamse onafhankelijke productiehuizen (VOTP-leden) worden zij in hun bestaan bedreigd. Daar zijn een aantal redenen voor:
1. DE STERKE POSITIE VAN DE OMROEPEN Drie grote omroepen leggen een twintigtal onafhankelijke productiehuizen de regels op. Het besef dat de onafhankelijke producenten slechts voor een zeer beperkt aantal klanten (kunnen) werken, zorgt ervoor dat de omroepen zeer sterk staan in onderhandelingen over prijs, afstand van rechten, enz. In dergelijke markt, waar de gemiddelde Vlaamse onafhankelijke producent grotendeels afhankelijk is van één of twee verschillende klanten (omroepen), leidt elke besparing bij die zenders meteen tot een drastische terugloop van de bestellingen bij die onafhankelijke producenten. Zo voerde de VRT in 2007 drastische besparingen door en kwamen de reclame-inkomsten van de commerciële omroepen onder aanzienlijke druk te staan. De rechtstreekse gevolgen bij de VOTP-leden werden meteen duidelijk : de groei die de onafhankelijke productiesector sinds ettelijke jaren kende, viel onmiddellijk stil (zie hierboven - stagnatie in zowel omzet als tewerkstelling). Zodra de omroepen minder programma’s bij een VOTP-lid bestellen, is deze genoodzaakt zijn investeringen in R&D terug te schroeven en personeel te ontslaan en wordt zijn voortbestaan bedreigd. Hierdoor wordt het productiehuis niet alleen een makkelijke prooi voor grote buitenlandse groepen, in sommige gevallen leidt dit zelfs tot een faillissement (zie bv. recent met D&D Productions). Bovendien wordt de Vlaamse creativiteit hier rechtstreeks door beïnvloed, omdat het het aantal kwalitatief hoogstaande Vlaamse programma’s en formats noodgedwongen beduidend zal verminderen.
12 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
In schril contrast met de stagnatie in de omzet en de tewerkstelling, stellen we een stijging vast van het aantal geproduceerde uren met bijna 9% (zie grafiek).
Totaal aantal geproduceerde uren
2.500 2.000
1.891
2.102
1.594
1.500 1.000
1.931
1.221
500 0 Totaal aantal geproduceerde uren
2003
2004
2005
2006
2007
1.221
1.594
1.891
1.931
2.102
Dat betekent dat de onafhankelijke Vlaamse televisieproducenten meer uren televisie maken voor evenveel geld. Omdat de afzetmarkt nu eenmaal klein is en de meeste producenten niet kunnen terugvallen op een rechtenportefeuille, is goedkoper produceren voor veel bedrijven de enige mogelijkheid om te blijven bestaan. De stagnerende groei van de Vlaamse Onafhankelijke productiesector is het rechtstreekse gevolg van de dwingende positie van de omroepen. Deze sterke positie van de omroepen wordt bovendien nog versterkt door:
2. DE UITBOUW VAN INTERNE PRODUCTIEDEPARTEMENTEN De verschillende omroepen richten eigen productiedepartementen op. Ze doen dit in de eerste plaats om – op korte termijn – kosten te besparen. Helaas slagen de interne units er niet in om dezelfde constante hoge kwaliteit als de VOTP-leden af te leveren. Bovendien doen ze vaak een beroep op externe medewerkers om het gewenste productieniveau te kunnen aanhouden. Dit leidt uiteraard tot oneerlijke concurrentie, waardoor de druk op de onafhankelijke productiehuizen nog verder wordt opgevoerd.
13 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
3. DE OMROEPEN EISEN MEER EN MEER ALLE HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE RECHTEN OP, EN DIT VOOR ALLE MOGELIJKE EXPLOITATIEWIJZEN.
Primaire rechten overheersen de omzet van VOTP-leden Het overgrote deel van de omzet (89%) van de VOTP-leden bestaat uit de verkoop van primaire tv-rechten aan Vlaamse televisie-omroepen (de eerste verkoop aan een televisiezender in Vlaanderen). De inkomsten uit secundaire en afgeleide exploitatie van de rechten schommelen rond de 8% van de totale omzet. Dit zijn onder meer inkomsten uit: - verkoop van formats of programma’s aan buitenlandse zenders - dvd-verkoop en –verhuur - videospelletjes, nieuwe media, internet en mobiele telefonie - digitale televisie en video-on-demand - merchandising Dit zijn met andere woorden inkomsten die rechtstreeks afhankelijk zijn van de kwaliteit en de creativiteit van de gemaakte programma’s (zonder goed programma geen verkoop in het buitenland, geen dvd, geen verkoop van merchandising, enz.). 3% van de omzet wordt gerealiseerd door niet televisie gebonden inkomsten (zoals bedrijfsfilms, evenementen, langspeelfilm, andere).
Omzet VOTP leden wordt gerealiseerd door:
8,00%
3,00%
89,00%
Primaire Televisierechten / Eerste verkoop aan een televisiezender In Vlaanderen Secundaire en Afgeleide exploitatie van Rechten Niet Televisie gebonden inkomsten
De omroepen eisen meer en meer rechten Uit het voorgaande blijkt met andere woorden zeer duidelijk dat VOTP-leden economisch afhankelijk zijn van de eerste verkoop van hun programma’s aan een zender. Dat de inkomsten uit de secundaire en afgeleide exploitatie van rechten niet hoger liggen, komt omdat de omroepen ze steeds vaker volledig voor zich opeisen. Hierdoor ontzeggen ze de Vlaamse productiehuizen belangrijke, voor vele zelfs levensnoodzakelijke extra inkomsten. Door de eerder beschreven sterke positie kùnnen de omroepen dit ook.
14 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
De overgrote meerderheid van de productiehuizen wordt inderdaad onder druk gezet om de secundaire en afgeleide rechten af te staan, slechts enkele zijn in staat deze rechten (gedeeltelijk) te behouden en ten gelde te maken. Het zijn nochtans deze (extra) inkomsten die de onafhankelijke producent toelaat te (blijven) investeren in creatieve ontwikkeling en onderzoek en nieuw talent, met nieuwe formats met volgehouden kwalitatief hoogstaande inhoud als resultaat. De verkoop van primaire rechten weegt dan ook overdreven zwaar door op de omzet en onafhankelijke Vlaamse productiehuizen worden dus financieel niet beter van eventueel succes. Doordat VOTP-leden geen eigen rechtenbibliotheek kunnen uitbouwen, blijven ze eveneens bijzonder gevoelig voor elke economische fluctuatie (conjunctureel, institutioneel of markttechnisch) bij hun opdrachtgevers, de omroepen. Het is zeer moelijk om op dergelijke instabiele basis een gezond bedrijf uit te bouwen. Uiteraard zijn de kleinere onafhankelijke productiehuizen hiervan het eerste slachtoffer. Hun afhankelijkheid is nòg groter, zodat zij als eerste moeten zwichten voor de druk van de omroepen om hun rechten af te staan. Zij beschikken al helemaal niet over een rechtenportefeuille waarop ze kunnen terugvallen en hebben evenmin toegang tot buitenlandse formats. Hun levensbestendigheid is dus maar zo groot is als de duur van hun laatste productie. De huidige toestand leidt dan ook tot een algemene destabilisatie van de sector.
Een wettelijk kader is noodzakelijk Zonder een wettelijk kader staan de onafhankelijke producenten in de onderhandelingen met de omroepen machteloos. De sterke positie van de omroepen maakt onderhandelen over secundaire en afgeleide rechten immers in de meeste gevallen zo goed als onmogelijk. Als de VOTP-leden genoodzaakt blijven om alle rechten af te staan aan de omroepen, zal dit een nefaste invloed hebben op de creativiteit en dus, bij uitbreiding, de kwaliteit van de geproduceerde programma’s. In plaats van de eigen Vlaamse creativiteit aan te moedigen wordt de import van buitenlandse producten gestimuleerd. Met andere woorden: Als de onafhankelijke productiehuizen door de sterke positie van de omroepen gedwongen blijven hun rechten af te staan, dan: - kunnen zij geen eigen rechtenbibliotheek uitbouwen; - blijven zij op het vlak van tewerkstelling, investeringen in onderzoek en ontwikkeling en de ontplooiing van hun creativiteit de speelbal van de conjunctuur van de omroepen - wordt hun stabiliteit, rentabiliteit en groei afgeremd, - wordt de export van de Vlaamse culturele identiteit belemmerd en de import van buitenlandse formats gestimuleerd. Alleen een wettelijk kader kan deze scheve situatie rechtzetten.
15 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Rights follow the risk Omroepen verdedigen het opeisen van alle rechten met het argument dat “rechten het risico volgen” (rights follow the risk). In werkelijkheid zijn het echter de onafhankelijke televisieproducenten die de meeste risico’s dragen in het productieproces:
1. HET RISICO VAN DE OMROEP IS BEPERKT De omroepen gaan ervan uit dat de rechten hen toekomen omdat zij het grootste deel van de productie financieren en bijgevolg het grootste risico dragen. Dit is echter een weinig overtuigend argument omdat het ‘risico’ van de omroep veelal zeer beperkt is. Zo kan de openbare omroep bijvoorbeeld beschikken over een gegarandeerde inkomstenstroom: haar jaarlijkse dotatie.
2. HET RISICO VAN DE ONAFHANKELIJKE TELEVISIEPRODUCENT IS AANZIENLIJK De onafhankelijke televisieproducent daarentegen draagt het risico van bij de ontwikkeling van het originele idee tot aan het opleveren van het uiteindelijke programma (de tape).
Ontwikkeling Het creatieve proces is onvoorspelbaar en weegt financieel zwaar door. Toch worden onderzoek en ontwikkeling door de omroepen meestal niet aanvaard als onderdeel van het programmabudget. Het is voor de producent dan ook een zware (en onzekere) investering. De omroepen willen bovendien hun eigen risico zo klein mogelijk houden en eisen in een programmavoorstel zoveel mogelijk zekerheid van de onafhankelijke producent. Dit impliceert een zeer verregaande uitwerking, vaak zelfs volledig uitgeschreven scenario’s van meerdere afleveringen voor fictie of afgewerkte pilootprogramma’s voor entertainment. Dit alles zonder enige garantie op bestelling en zonder financiële compensatie bij niet-aanvaarding. De verhouding tussen ingediende programmavoorstellen en effectieve bestellingen is bovendien bijzonder laag. Van alle ideeën die een producent ontwikkelt, doorstaan ongeveer 1 op 4 de interne kwaliteitstest. Alleen die worden aan de omroep voorgesteld. Van alle voorgestelde programma’s wordt, afhankelijk van de aard (fictie, entertainment) en de relatie met de omroep (strategische partner, out-putdeal, nieuwe producent), 1 op 7 of minder dan 15% ook daadwerkelijk door de omroep besteld. Door het kleine aantal omroepen is de kans dat een afgewezen idee ergens anders wordt opgepikt uiteraard gering, zodat een format of programma waar ernstig in geïnvesteerd werd vaak een stille dood sterft. Het financiële risico bij de ontwikkeling van nieuwe producties ligt dus volledig bij de onafhankelijke televisieproducent.
16 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Productie Ook als een programma wordt besteld, blijft de onafhankelijke televisieproducent drager van de grootste risico’s. Hij werkt immers tegen een vooraf bepaald en becijferd budget, dat door de omroep zo laag mogelijk wordt onderhandeld. Onvoorziene uitgaven (onder meer door creatieve beslissingen die de kwaliteit maar ook de prijs verhogen), prijs- en loonstijgingen tijdens de vaak lange productieperiode, eventuele re-shoots, enz. vallen allemaal ten laste van de producent. Bovendien eisen omroepen ultiem vaak nog verschillende aanpassingen en veranderingen aan het programma voor het uiteindelijk op antenne gaat. In de meeste contracten staat hierop geen beperking, zodat ook deze extra kosten door de onafhankelijke producent zullen worden gedragen.
Betaling De financiering van de productie van een programma gebeurt door de omroep grotendeels bij oplevering van het afgewerkte programma. Bij bestelling wordt doorgaans slechts een klein voorschot betaald (gemiddeld 20% van het totaalbudget), zodat de onafhankelijke producent de verschillende fases in het productieproces moet prefinancieren. Ook hier draagt hij het financiële risico. Voor programma’s met een lang productieproces (meer dan 10 maanden is niet ongewoon) kan dit resulteren in acute cashflow-problemen. De VOTP-leden willen het ‘rights follow the risk’-argument dan ook graag terugclaimen.
Recht op rechten Voor de continuiteit en creativiteit van de Vlaamse onafhankelijke productiesector is het behoud van secundaire en afgeleide intellectuele eigendomsrechten essentieel. De huidige situatie in Vlaanderen, waarbij omroepen steeds meer rechten opeisen, is een vicieuze cirkel. Niet alleen beperkt het de creatieve mogelijkheden van de onafhankelijke producenten, het staat ook de noodzakelijke innovatie en groei van de VOTP-leden in de weg en belemmert de culturele diversiteit en pluraliteit. VOTP vraagt dan ook een wettelijke garantie dat Vlaamse onafhankelijke televisieproducenten hun creatief kapitaal kunnen behouden en kunnen blijven investeren in creativiteit, jong talent en de ontwikkeling van de Vlaamse culturele identiteit.
Naar het voorbeeld van onze buurlanden De beschreven vicieuze cirkel werd enkel doorbroken in landen waar omroepen een wettelijke beperking werd opgelegd. Frankrijk & Groot-Brittannië staan in dat opzicht model.
17 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
In Frankrijk wordt de positie van de onafhankelijke producent gevrijwaard door de wettelijke invoering van een definitie van ‘onafhankelijk product’. Een onafhankelijk product is “een product waarvan de exclusieve rechten voor de 1e vertoning voor een periode van maximum 18 maanden worden overgedragen aan de omroep, waarna de rechten terug aan de Producent worden overgedragen”. De overdracht van rechten mag bovendien niet verder reiken dan de eerste vertoning van de productie door de omroep. Voor meer informatie zie onder meer artikel 11 van Décret 2001-609 van 9/7/2001. In Groot Brittanië wordt elke omroep verplicht een ‘Code of Practice’ op te stellen, waarvan een onafhankelijk orgaan (OFCOM) de minimum criteria bepaalt. Uitgangspunt is dat de rechten per definitie bij de producent blijven en de omroep hoogstens een in de tijd beperkte exclusieve licentie kan verwerven voor de eerste vertoning. De onderhandelingen voor deze eerste vertoningsrechten en andere exploitatiewijzen moeten afzonderlijk en tegen een bijkomende vergoeding gebeuren. Voor meer informatie zie onder meer de Richlijnen van OFCOM hieromtrent.
Slapende rechten Een bijkomend probleem is dat van de ‘slapende rechten’. Omroepen proberen zoveel mogelijk rechten op onafhankelijke producties te verwerven, maar doen er vervolgens weinig of niets mee. Dat ze nauwelijks gebruik maken van de verworven exploitatierechten op bepaalde programma’s komt omdat ze niet over de professionele structuur beschikken om dat op een systematische en efficiënte manier te doen. Zo is er geen systeem voor internationale formatverkoop en ligt het initiatief voor andere vormen van exploitatie bijzonder laag (met uitzondering van VMMa). VOTP is ervan overtuigd dat de onafhankelijke producenten het best geplaatst zijn om hun eigen creaties maximaal te exploiteren via alle mogelijke distributiekanalen. Hun enthousiasme om dat te doen zal veel groter zijn, aangezien de exploitatie een rechtstreekse invloed heeft op de eigen rentabiliteit en groei. Bovendien wordt de verdere ontplooiing en de export van de Vlaamse culturele identiteit erdoor gestimuleerd en de groei van de vele nieuwe distributieplatformen verder uitgebouwd.
VOTP pleit dan ook voor een billijke verdeling van rechten Alleen als de onafhankelijke producenten de mogelijkheid krijgen een eigen rechten-portefeuille uit te bouwen, kunnen zij in de huidige economische context overleven. Het behoud van rechten vormt dan ook de basis van een gezonde en stabiele onafhankelijke productiesector. Bij een billijke verdeling van rechten blijven de rechten eigendom van de onafhankelijke producenten, maar deelt de omroep in de opbrengsten van de exploitatie ervan. Het initiatiefrecht tot exploitatie blijft echter ten volle bij de producent te liggen. Deze billijke verdeling is noodzakelijk voor een herstel van het evenwicht en zorgt er bovendien voor dat het aanbod van kwalitatief hoogstaande programma’s en formats op de markt minstens gehandhaafd, maar wellicht nog verder uitgebouwd wordt. De billijke verdeling van de rechten is dan ook een duidelijke win-win-situatie voor zowel de onafhankelijke producenten als de omroepen, maar evenzeer voor de kijker.
18 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Conclusie Uit dit document is gebleken dat VOTP-leden zowel economisch als creatief van cruciaal belang zijn voor de Vlaamse audiovisuele industrie. Programma’s van VOTP-leden worden aanzienlijk meer bekeken en bekroond dan de eigen programma’s van de omroepen en ze worden bovendien ook vaker aan buitenlandse zenders verkocht. 2007 is een kantelmoment voor de Vlaamse onafhankelijke televisieproducenten. De sterke groei die de sector sinds jaar en dag kende op het vlak van tewerkstelling en omzet, is plots gestopt. Onder meer de drastische besparingen die de VRT in 2007 doorvoerde, zijn hiervan de oorzaak. Omdat de omroepen meer en meer exploitatierechten opeisen, kunnen onafhankelijke producenten geen eigen rechtenbibliotheek opbouwen. Hierdoor blijven ze economisch sterk afhankelijk van slechts enkele opdrachtgevers, de omroepen, die over een zeer sterke onderhandelingspositie beschikken. De meeste onafhankelijke producenten kunnen de druk van de omroepen om hun rechten af te staan onmogelijk weerstaan. In de huidige economische context betekent minder bestellingen immers een onmiddellijke bedreiging voor hun voorbestaan. Het eerste slachtoffer van een daling van de inkomsten is onherroepelijk de creativiteit. Als de overheid wil dat de Vlaamse creativiteit en identiteit behouden blijft en zich verder nationaal en internationaal kan ontplooien, is een wettelijk kader noodzakelijk. Het moet ervoor zorgen dat de onafhankelijke producent: - financieel sterk genoeg wordt om het arbeids- en kapitaalintensieve proces van onderzoek en ontwikkeling te kunnen blijven dragen; - een eigen rechtenportefeuille kan uitbouwen en exploiteren, zodat hij opgewassen is tegen de economische fluctuaties bij de omroepen; - het constante aanbod van kwalitatief hoogstaande programma’s kan blijven aanhouden; - de verdere uitbouw van de export van de Vlaamse culturele identiteit kan blijven bevorderen VOTP vraagt dan ook een wettelijk kader dat voorziet in de billijke verdeling van intellectuele eigendomsrechten. De onafhankelijke producent blijft titularis van de intellectuele eigensomsrechten op de programma’s die hij bedenkt en/of produceert en de omroepen delen in de opbrengsten van de exploitatie van deze programma’s. Alleen zo kan de uitstekende reputatie van Vlaamse formats en programma’s in binnen- en buitenland behouden blijven en zelfs verder uitgebouwd worden, iets wat zowel de onafhankelijke producent als de omroep ten goede komt. En de kijker natuurlijk.
19 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
Bijlage De VRT verliest aan belang in de onafhankelijke TV-sector. Overzicht omzet gegenereerd per omroep
Globale Evolutie gegenereerde omzet per omroep
miljoen
80 70 60 50 40 30 20 10 0
2006
2007
VRT
70.765.578
59.281.811
VMMa
31.331.524
37.919.354
SBS
14.011.134
18.136.818
Andere
19.417.410
24.038.270
Bij de omzet die VOTP-leden per omroep genereerden, valt op dat: - VRT zeer sterk daalt (tot 16%) - VMMa en SBS vooruit gaan (respectievelijk 21% en 29%) - ‘Andere’ vooruit gaat. De cijfers onder “andere” hebben onder meer betrekking op Vitaya, TROS, Net 5, KRO, RTL TVI, … en zijn eveneens inclusief voetbal (voor Belgacom TV) Hierbij dient ook rekening gehouden te worden met het feit dat het ene geproduceerde televisie-uur uitgesproken duurder is dan het andere. Eén uur fictie kost – een enkele uitzondering niet te na gesproken – altijd meer dan een uur kwis, reportage of reality.
20 Vlaamse Onafhankelijke Televisie Producenten v.z.w. Kartuizersstraat 19 bus 30 • B-1000 Brussel • T + 32 (0)2 643 01 35 • F + 32 (0)2 643 01 39 • www.votp.be
