Verstuikte enkel Een verstuikte enkel is een veel voorkomende aandoening. Ongeveer 25.000 mensen per dag maken dat mee. Enkel verstuikingen komen voor bij atleten en bij niet atleten, bij kinderen en volwassenen. Het kan je gebeuren bij het sporten en tijdens fysieke activiteiten. Het kan ook gebeuren wanneer je gewoon op een ongelijke ondergrond trapt of wanneer je op een verkeerde manier van een afstapje stapt.
De banden van de enkel houden de botten en het gewricht op zijn plaats en ze beschermen de enkel tegen abnormale bewegingen, vooral draaien, kantelen en te ver afrollen van de voet.
Een ligament of band van een gewricht is een elastische structuur. Ligamenten rekken normaal gesproken op binnen de grenzen van hun vermogen waarna ze terugkeren naar hun uitgangspositie. Wanneer een ligament gedwongen wordt meer dan zijn natuurlijke mogelijkheden uit te rekken ontstaat een verstuiking. Een ernstige verstuiking veroorzaakt het daadwerkelijk verscheuren van de elastische vezels.
Hoe komt het? Enkel verstuikingen treden op wanneer de voet meer kantelt, rolt of draait dan binnen de normale mogelijkheden ligt. Bij de landing wordt een grote kracht overgebracht op de banden. Je verstuikt je enkel als de voet op een ongelijke grond wordt geplaatst en daarbij een kracht wordt gebruikt die groter is dan de normale kracht gebruikt om te stappen. Dat zorgt ervoor dat de ligamenten meer dan de normale hoeveelheid uitrekken in een abnormale positie.
Trauma mechanisme Als er een forse verdraaiing van de voet naar binnen of naar buiten plaatsvindt ten opzichte van de enkel zorgen de daarbij gebruikte krachten voor een sterke rek op de banden. Als die krachten te groot zijn kunnen de banden scheuren. Het kan dan gebeuren dat je je balans verliest als je voet op ongelijke ondergrond wordt geplaatst. Je kunt ook vallen omdat je niet langer op de voet kunt staan. Bij een te grote trekkracht op de weke delen van de enkel kun je ook wel een "knap" horen. Het resultaat van de beschadiging van de banden is pijn en zwelling. De hoeveelheid kracht die op de weke delen is gekomen bepaalt de ernst van de verstuiking. Een lichte verzwikking is graad 1. Een gemiddelde verstuiking is graad 2. Een ernstige verstuiking is graad 3. (Zie ook onderstaande tabel).
Graad 1 verzwikking: Lichte overrekking en geringe beschadiging van de vezels (fibrillen) van het ligament.
Graad 2 verstuiking: Gedeeltelijke verscheuring van het ligament. Als het enkelgewricht wordt onderzocht en op een specifieke manier wordt bewogen valt abnormale beweeglijkheid (laxiteit) van de enkel op.
Graad 3 verstuiking: Complete verscheuring van het ligament. Als de onderzoeker het enkelgewricht in specifieke richtingen trekt of duwt valt grove instabiliteit op.
Ernst
Bevindingen bij lichamelijk onderzoek Geringe gevoeligheid en zwelling
Beperkingen
Pathofysiologie
Behandeling
Gering
Microscopische verscheuring van collageen vezels
Graad 2
Matige gevoeligheid en zwelling
Verminderde beweeglijkheid, Mogelijke instabiliteit.
Volledige verscheuring van enkele maar niet alle vezels in het ligament
Graad 3
Forse zwelling en pijn, instabiliteit
Ernstig
Complete verscheuring van het ligament
Belasten op geleide van de pijn. Geen spalken of gips. Isometrische oefeningen. Volledige beweeglijkheid en rek- en krachtoefeningen op geleide van de klachten. Drukverband. Fysiotherapie met beweeglijkheids, kracht- en rekoefeningen. Kortdurende immobilisatie, Fysiotherapie als bij graad 2 maar langduriger.
Graad 1
Diagnose Bij een verstuikte enkel is het verstandig uw arts te bezoeken. Hij/zij laat mogelijk een röntgenfoto maken als hij twijfelt of er een breuk bestaat. Een gebroken botje kan soortgelijke symptomen geven van pijn en zwelling, vooral bij de ernstiger vormen van verstuiking.
Het beschadigde ligament kan gevoelig zijn. Als er geen breuk bestaat kan de arts u vertellen welke graad verstuiking u heeft op basis van de hoeveelheid zwelling, pijn en blauwe verkleuring.
Het lichamelijk onderzoek kan pijnlijk zijn. Het kan zijn dat de dokter de enkel op verschillende manieren moet bewegen om te beoordelen welke banden er kapot zijn.
Als er sprake is van een volledige verscheuring van het ligament, kan de enkel instabiel worden nadat de acute fase van de beschadiging achter de rug is. Als dat gebeurt kan het zijn de het ongeval ook beschadiging van het enkelgewrichtsoppervlak zelf veroorzaakt.
Indien nodig kan de arts een MRI (magnetic resonance imaging) laten maken. Dat is vooral zinvol als er wordt gedacht aan een beschadiging van het gewrichtsoppervlak, een klein afgebroken bot fragment of een ander probleem. De MRI kan de diagnose bevestigen. Meestal kan de MRI het best gemaakt worden als de acute fase met zwelling en bloeduitstrotingen achter de rug is en er blijvende klachten zijn of bij blijvende instabiliteit.
Symptomen
De hoeveelheid pijn hangt af van de ernst van de overrekking en verscheuring van de band. Instabiliteit komt alleen voor als de band volledig verscheurd is of er een volledige luxatie van het enkelgewricht is opgetreden.
Behandeling
Niet chirurgische behandeling Lopen kan lastig zijn vanwege de zwelling en de pijn. Daarom kunt u soms krukken nodig hebben. Meestal duurt de zwelling en de pijn 2 tot 3 dagen. Afhankelijk van de ernst van het letsel kan de arts u adviseren een drukverband en/of een stevige schoen te dragen. Zelden is een gipsspalk nodig.
De meeste verstuikingen hebben een korte tijd bescherming nodig om te genezen. Het genezingstraject duurt ongeveer 4 tot 6 weken. De arts kan u vertellen of vroege oefentherapie zinvol is om stijfheid tegen te gaan. Beweging kan ook helpen om het gevoel van positie, locatie, oriëntatie en beweging (proprioceptie) van de enkel terug te krijgen. Zelfs een compleet verscheurde band kan uitstekend genezen zonder operatie als hij op de juiste wijze wordt behandeld. Ook als een enkel een chronische scheur in de banden heeft kan deze nog uitstekend functioneren omdat de overliggende pezen helpen bij het stabiliseren van de enkel en bij het bewegen.
Bij een graad 1 verzwikking kunt u het best R.I.CI. gebruiken (rust, ijs, compressie, elevatie ( =hoog leggen)). Geef rust aan uw enkel door er niet te veel op te lopen. IIs kunt u het beste onmiddellijk na het letsel toepassen. Het gaat de zwelling tegen. Het kan het beste 10 minuten worden aangebracht 3 of 4 keer per dag. Combineer ijs met een drukverband om zwelling, pijn en functie verslechtering te verminderen. Drukverband, ijspakkingen en bandages immobiliseren en ondersteunen de enkel. Houdt de enkel hoog, boven het niveau van de knie en de knie hoger dan de heup gedurende 48 uur om de zwelling tegen te gaan.
Bij een graad 2 verstuiking kunt u ook gebruik maken van de R.I.C.E. richtlijnen. Neem wat meer tijd om de enkel te laten genezen. Soms kan de arts adviseren een immobiliserende spalk te gebruiken.
Een graad 3 verstuiking kan gepaard gaan met blijvende instabiliteit. Het is slechts zelden nodig te opereren. Soms is een gipsspalk of een andere spalk gedurende enkele weken aan te bevelen. Overleg dat met uw arts.
Fysiotherapie wordt ingezet om de zwelling en de pijn te verminderen en om chronische enkel problemen te voorkomen. Ultrasound kan de zwelling en de pijn mogelijk wat terugdringen. Om te beginnen bestaan de oefeningen uit actieve bewegingen of gecontroleerde bewegingen van de enkel zonder weerstand. Oefeningen in het water kunnen gebruikt worden als het, vanwege de pijn niet lukt op het droge oefeningen, zoals op de tenen staan, te doen. Oefeningen van de benen en conditietraining worden toegevoegd op geleidde van de klachten. Propriocepsis training is erg belangrijk omdat een slechte propriocepsis een van de belangrijkste oorzaken van zich herhalende verstuikingen en van een instabiel enkelgewricht is. Zodra u pijnvrij bent kunnen andere oefeningen, zoals behendigheidstraining worden toegevoegd. Het doel is de kracht en het bewegingstraject te laten toenemen terwijl de balans zich in de loop van de tijd herstelt.
De genezing van alle verstuikingen doorloopt drie fasen:
Fase 1 rusten, beschermen en zwelling verminderen (een week) Fase 2 terugwinnen van beweeglijkheid, kracht en flexibiliteit (een tot zes weken)
Fase 3 geleidelijke terugkeer naar activiteiten die geen draaiingen of kantelingen van de enkel behoeven en onderhoudstraining, later gevolgd door activiteiten die scherpe draaiing en kanteling van de enkel nodig maken (kappen en draaien) als bij tennis, voetbal en basketbal (weken tot maanden).
Medicatie Nonsteroïde anti-inflammatoire middelen (NSAID's) kunnen gebruikt worden om de pijn en de zwelling tegen te gaan.
Lange termijn resultaten Als een verstuiking niet wordt herkend en niet op de juiste manier wordt behandeld kunnen chronische problemen van pijn en instabiliteit ontstaan.
Chirurgische behandeling Chirurgie voor verstuikte enkels is zeldzaam. Het wordt gereserveerd voor letsels die niet op conservatieve (niet chirurgische) therapie reageren en voor blijvende instabiliteit die na maanden revalidatie en conservatieve behandeling niet geneest.
Chirurgische mogelijkheden:
Arthroscopie De chirurg kijkt in het gewricht om te beoordelen of er losse fragmenten van bot of kraakbeen aanwezig zijn of dat er een deel van de band in het gewricht ligt opgeslagen.
Reconstructie De chirurg repareert de gescheurde band met hechtingen of gebruikt andere banden of pezen van de voet en de enkel om de beschadigde band te herstellen.
Revalidatie Revalidatie na chirurgisch ingrijpen betekent tijd en aandacht om de kracht en het bewegingstraject terug te krijgen zodat u de functie van voor het ongeval kunt terug winnen. De tijd die u moet inplannen voor uw herstel is afhankelijk van de uitgebreidheid van het letsel en van de grootte van de operatie die is uitgevoerd. Revalidatie duurt over het algemeen enkele weken tot maanden. Vraag uw arts wat u kunt verwachten.
Preventie De beste manier om enkelverstuikingen te voorkomen is het behoud van goede kracht, spierbalans en flexibiliteit.
Doe een warming-up voordat u aan oefeningen en inspannende activiteiten begint. Let op de ondergrond tijdens het lopen, rennen en werken. Draag goed schoeisel. Besteedt aandacht aan de waarschuwingssignalen van uw lichaam als u pijn voelt of vermoeid wordt.
Is het acuut of chronisch? Als u uw enkel verstuikt heeft in het verleden kunt u dat blijven doen als de banden niet voldoende tijd hebben gehad om te herstellen. Als u uw enkel vaak verstuikt en de pijn meer dan 4 tot 6 weken aanhoudt kunt u een chronisch enkelbandletsel hebben. Activiteiten die een verstuikte enkel erger maken zijn lopen op ongelijke grond, kappen en draaien en sporten die het afrollen en kantelen van de voet nodig maken, zoals cross country lopen, basketbal, tennis, voetbal en rugby.
Mogelijke complicaties van verstuikte enkels en hun behandeling zijn abnormale propriocepsis. Er kan een balansverstoring en spierzwakte optreden die een nieuw letsel veroorzaken. Als dat steeds opnieuw gebeurt kan dat een chronische instabiliteit veroorzaken, het gevoel dat de enkel zwikt (grove instabiliteit) en chronische pijn. Dat kan ook gebeuren als u terugkeert naar het werk, sport of andere activiteiten zonder de enkel voldoende te laten genezen.
Laatste revisie juli 2011. Vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie juli 2013 Care to Move
Co-Developed by the American Orthopaedic Foot and Ankle Society
Copyright ©1995-2011 by the American Academy of Orthopaedic Surgeons.
