Governance Aandacht voor goed bestuur

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties

Governance Aandacht voor goed bestuur Jaarverslag 2011

2

Inhoud Jaarverslag Voorwoord

5

Kerngegevens

6

Fondsontwikkelingen in 2011

8

Premie- en toeslagbeleid

12

Beleggingen

16

Bestuurlijke organisatie

22

Beheersing van de risico’s

30

Actuarieel verslag

33

Melding als bedoeld in artikel 96 van de Pensioenwet

35

Verslag van de Raad van Toezicht

36

Oordeel van het verantwoordingsorgaan

38

Reactie van het bestuur op het oordeel van het verantwoordingsorgaan

39



Jaarrekening

40



Overige gegevens

82

Bijlagen 1 Afkortingen en begrippen

87

2 (Neven)functies bestuursleden SPW

89

3 Korte cv’s van de leden van de Raad van Toezicht en de Beleggingsadviescommissie 4 Vergoedingen

90 92



Colofon



94

3

4

Voorwoord Governance Aandacht voor goed bestuur Sinds 2008 worden we geconfronteerd met grote onzekerheden op

Wij nemen verantwoordelijkheid

de financiële markten en toenemende regelgeving. De hierdoor toe-

Wij vinden het van groot belang dat het beleid en de procedures niet

nemende complexiteit heeft ertoe geleid dat we als bestuur veel tijd

alleen goed op papier staan en ingeregeld zijn, maar dat we daar

en energie hebben gestoken in het verstevigen van het fundament

ook naar handelen. Wij als bestuur zijn verantwoordelijk. Willen we

van ons fonds. Dit fundament hebben we verstevigd door het verder

deze verantwoordelijkheid kunnen waarmaken, dan moeten we heel

invullen van de principes voor goed pensioenfondsbestuur, oftewel:

goed weten waar we het over hebben. Deze hele professionalise-

onze governance. Met een deskundig en betrokken bestuur willen

ringsslag die we in 2011 gemaakt hebben, draagt bij aan dat doel.

we het pensioenfonds een stevige basis geven. Voor vandaag, maar

Wij willen aan al onze belanghebbenden laten zien dat we onze

ook voor de toekomst.

toezeggingen opvolgen. Ons beleid is daarom voor iedereen toegankelijk op onze website, www.spw.nl.

Nieuwe vermogensbeheerder, nieuwe kansen De onzekere financiële situatie vraagt om goede en snelle risico-

We danken hierbij iedereen die in het verslagjaar werkzaam is

en beleggingsrapportages. De overstap naar onze nieuwe

geweest voor SPW.

vermogensbeheerder was een mooi startpunt om hier goede afspraken over te maken.

Amsterdam, 22 juni 2012

De overstap naar onze nieuwe vermogensbeheerder heeft er ook

Het bestuur van SPW

toe geleid dat we in het verslagjaar de interne rollen, functies en verantwoordelijkheden opnieuw hebben gedefinieerd. Daarnaast hebben we alle interne procedures geactualiseerd en opnieuw vastgelegd. Speciale aandacht ging daarbij naar de vastlegging van het integraal risicobeheer; dus niet alleen op het gebied van vermogensbeheer en beleggingsbeleid, maar ook wat betreft de bestuurlijke organisatie en het pensioenbeleid in brede zin. Een belangrijk ‘instrument’ hierbij was onze eigen, onafhankelijke risicomanager. De overgang van de beleggingsportefeuilles hebben we zelf direct gevolgd, bijgestaan door externe experts en gecontroleerd door onafhankelijke accountants.

Deskundigheid: een groot goed We hebben veel beleidsstukken geactualiseerd, onder andere op het gebied van deskundigheidsbevordering en integriteit. Van groot belang daarbij was de vaststelling van bestuurlijke competenties: wat moeten wij als pensioenbestuurders kennen en kunnen? Hierbij gaat het om zowel het individu als het collectief. In het verslagjaar hebben we de bestuurs­profielen vastgelegd. In 2012 gaan we deze verder uitwerken. Daarnaast hebben we veel aandacht besteed aan de totstandkoming van het financieel crisisplan. Wat zijn onze mogelijkheden als zich een crisis voordoet? Wat zijn de gevolgen voor onze belang­ hebbenden? Dit hebben we begin 2012 definitief vastgesteld. Op deze manier is het fonds voorbereid.

5

Kerngegevens (Bedragen in duizenden euro’s)

2011

2010

2009

2008

2007

466

488

488

487

515

Deelnemers

35.512

36.093

35.924

34.741

33.050

Gewezen deelnemers

17.742

17.263

17.396

16.573

18.366

Aantallen Werkgevers

Pensioengerechtigden

14.588

13.731

13.225

12.504

11.429

Totaal

67.842

67.087

66.545

63.818

62.845

Reguliere toeslagverlening actieven

0,00%

0,00%

0,00%

2,31%

2,77%

Als percentage van de norm

0,00%

0,00%

0,00%

100,00%

100,00%

Inhaaltoeslagverlening actieven

0,00%

0,00%

0,00%

2,37%

3,17%

Toeslagverlening inactieven

0,00%

0,00%

0,00%

1,30%

1,70%

Als percentage van de norm

0,00%

0,00%

0,00%

100,00%

100,00%

Inhaaltoeslagverlening inactieven

0,00%

0,00%

0,00%

1,23%

1,65%

Feitelijke premie

316.468

312.201

296.375

262.114

257.539

Kostendekkende premie

289.974

237.725

244.814

175.963

187.846

Toeslagverlening

Pensioenuitvoering

Pensioenuitvoeringskosten1 Uitkeringen

11.383

11.597

10.318

8.872

8.738

147.009

135.104

120.087

107.451

89.014

Beleggingsportefeuille

1

6

Vastgoed

8,4%

9,1%

9,6%

11,1%

14,6%

Aandelen

30,7%

35,9%

35,2%

30,0%

35,0%

Vastrentende waarden

37,1%

41,1%

34,0%

36,2%

41,5%

Derivaten

15,1%

7,1%

3,9%

12,5% ./.

Overige beleggingen

11,8%

11,7%

9,7%

9,4%

3,6% 12,9%

Vanwege vergelijkingsdoeleinden is deze post aangepast. Een deel van de uitvoeringskosten van het vermogensbeheer is vanaf 2008 verschoven naar pensioenuitvoeringskosten.

2011

2010

Beleggingsrendement incl. swaps

11,8%

13,2%

Beleggingsrendement exl. swaps

0,8%

2009

2008

2007

Beleggingsperformance

Benchmark2 Z-score

10,4% 0,78 ./.

5,5% ./. 13,4% 0,03 ./.

13,9% ./. 4,1% 14,3% ./. 0,15 ./.

6.901.199

5.719.158

735.598

682.125

Totaal pensioenverplichtingen

6.710.034

5.606.680

Stichtingskapitaal en reserves

102.284

304.269

6.812.318

5.910.949

5.072.353

Belegd vermogen Opbrengst uit belegd vermogen

Pensioenvermogen

4.963.776 477.064 ./.

4.859.001 213.352 ./.

23,6%

5,1%

10,6% ./.

3,6%

21,2%

4,8%

1,69 ./.

0,15

4.348.476

4.775.108

610.610

39.497

4.702.446

3.484.838

285.637

1.292.159

4.416.809

4.776.997

Aanwezige dekkingsgraad

101,5%

105,4%

104,4%

94%

137%

Minimaal vereiste dekkingsgraad

104,2%

104,2%

104,2%

104,4%

105,0%

Vereiste dekkingsgraad

117,8%

117,7%

117,3%

116,4%

116,9%

Inclusief renteswaps.

2

7

Fondsontwikkelingen in 2011 Pensioenfondsen hebben amper de kans gekregen om te herstellen

Deze stijging van circa 3 procentpunten werd volledig veroorzaakt

van de financiële crisis van 2008 toen een nieuwe crisis zich aan-

door een aanpassing door DNB. Dat betrof een aanpassing van de

diende: de schuldencrisis. De hoge overheidstekorten in Europese

marktrente van december 2011. DNB besloot deze te baseren op de

landen als Griekenland zorgden in 2011 voor veel onrust op de

gemiddelde marktrente van oktober tot en met december 2011.

financiële markten. Dit had zijn weerslag op de pensioenfondsen, zo ook op SPW. Daar bovenop zorgde de dalende marktrente net als

Oorzaken daling van de dekkingsgraad

in 2010 voor een lage dekkingsgraad. De grote vraag die bij iedereen

Vanaf de tweede helft van het jaar daalde de geschatte dekkings-

speelde was: moet SPW in de nabije toekomst de pensioenen verla-

graad van SPW. Vanaf toen kreeg de schuldencrisis zijn weerslag

gen? De dekkingsgraad van SPW bleef zodanig op het niveau dat we

op onze financiële positie. De schuldencrisis had tot gevolg dat de

in 2013 de pensioenen niet hoeven te verlagen.

marktrente daalde. SPW moet zijn pensioenverplichtingen op basis van deze marktrente waarderen. De pensioenverplichtingen zijn alle

Ontwikkeling van de dekkingsgraad gedurende 2011

opgebouwde pensioenen die wij nu én in de toekomst moeten

SPW had een redelijke start van het jaar met eind januari een dek-

onze pensioenverplichtingen waarderen, hoe minder wij nu in kas

kingsgraad van 105 procent. Vanaf maart begon de dekkingsgraad te

hoeven te hebben om toekomstige pensioenuitkeringen te kunnen

stijgen. Tot en met het tweede kwartaal bleef deze redelijk constant,

doen. Andersom geldt dus dat als de marktrente daalt, wij meer geld

namelijk rond 110 procent. De stijging was vooral het gevolg van

opzij moeten zetten voor de pensioenverplichtingen.

uitbetalen. Daarbij geldt dat hoe hoger de rentevoet waarmee we

een stijging van de marktrente. In maart vonden er bovendien herwaarderingen plaats van de verplichtingen en enkele beleggingen.

De daling van de marktrente in 2011 leidde tot een stijging van

Deze herwaarderingen hadden ook een positieve invloed op onze

onze pensioenverplichtingen. Dat had een negatief effect op de

financiële positie. Vanaf het derde kwartaal begon de dekkingsgraad

dekkingsgraad. Bovendien daalden de aandelen die het fonds bezit

te dalen. Door verschillende oorzaken bereikte de dekkingsgraad in

in waarde, wat de dekkingsgraad eveneens negatief beïnvloedde.

september een dieptepunt van 97 procent.

Ten opzichte van andere pensioenfondsen viel de daling bij SPW mee. Dit kwam door eerder getroffen maatregelen ter bescherming

Aanpassing door De Nederlandsche Bank

van de financiële positie. SPW heeft namelijk een groot deel van

Per 31 december 2011 bedroeg de dekkingsgraad van SPW 101,5 pro-

het risico op rentedalingen en een deel van koersdalingen van de

cent. De dekkingsgraad werd eind november geschat op 98 procent.

aandelen afgedekt.

Figuur 1 De ontwikkeling van de dekkingsgraad gedurende het verslagjaar

115 110 105 100 95 90 dec-10

jan-11

feb-11

maa-11

apr-11

mei-11

Minimaal vereiste dekkingsgraad (obv eind 2010)

8

jun-11

jul-11

Dekkingsgraad

aug-11

sep-11

okt-11

nov-11

dec-11

Dekkingsgraad zonder aanpassing DNB

Financiële positie van het fonds in relatie tot het herstelplan

Transitie vermogensbeheer

Begin 2009 hebben wij volgens de voorschriften van DNB een

Cordares aan APG Investment Services. Op 1 maart en 1 april 2011

herstelplan ingediend. Eind 2013 moet de dekkingsgraad op het

vond de omzetting plaats van de volgende financiële portefeuilles:

minimaal vereiste niveau zitten en voor 1 januari 2024 op het

vastrentende waarden, de externe beursgenoteerde vastgoed­

vereiste niveau. Het herstelplan is door DNB akkoord bevonden.

mandaten, commodities en de aandelen opkomende landen. Een

Het vermogensbeheer is vanaf maart 2011 overgedragen van

bestuurscommissie heeft gedurende 2011 de transitie begeleid en Onze dekkingsgraad was eind 2011 101,5 procent. Daarmee lag de

gemonitored. De formele afronding heeft in 2012 plaatsgevonden.

dekkingsgraad onder het minimaal vereist eigen vermogen. Het fonds

Over deze transitie is gerapporteerd door PWC; KPMG heeft dit

heeft, op basis van de gegevens van ultimo 2011, een (jaarlijkse) eva-

rapport gereviewed en aanvullende werkzaamheden uitgevoerd.

luatie van het herstelplan bij DNB ingediend. Volgens deze evaluatie

De bestuurscommissie heeft de transitie geëvalueerd. De transitie

loopt de ontwikkeling van de dekkingsgraad achter op het verwachte

is naar volle tevredenheid verlopen.

herstel zoals dat is beschreven in het herstelplan. Volgens ons herstelplan moet de dekkingsgraad eind 2011 105,9 procent bedragen.

Belang in Cordares verkocht Onze uitvoeringsorganisatie, Cordares, is in 2009 gefuseerd met

Kritieke dekkingsgraad

APG. In verband met de integratie van beide organisaties hebben

De dekkingsgraad bevindt zich eind 2011 wel boven de kritieke

wij alle aandelen in Cordares Holding nv verkocht. Hierdoor zijn

dekkingsgraad van 96 procent. De kritieke dekkingsgraad is de

wij geen mede-eigenaar meer van Cordares en hebben wij ook geen

minimaal vereiste dekkingsgraad die het fonds binnen de wettelijk

belang meer in de nieuwe uitvoeringsorganisatie.

gestelde termijn moet behalen. Tot en met 31 december 2005 hadden wij een eigen uitvoeringsorgani-

Verwachtingen herstelplan

satie, genaamd ASW. Op 1 januari 2006 fuseerde ASW met Cordares.

Op basis van de evaluatie wordt verwacht dat het fonds eind 2012

Bij die fusie kozen wij er bewust voor om mede-eigenaar te worden

de minimale dekkingsgraad van 104,2 procent bereikt. Daarnaast

van Cordares om betrokken te blijven bij de uitvoeringsorganisatie.

verwacht het fonds dat de dekkingsgraad eind 2017 het vereiste

Ook de nieuwe integratie is in ons belang, omdat de dienstverlening

niveau heeft bereikt. Zolang het fonds zich in deze situatie (van

van het fonds hierdoor efficiënter en beter wordt. Om die reden

tijdig herstel) bevindt, hoeven er geen aanvullende maatregelen

wilden wij graag mede-eigenaar worden van de nieuwe uitvoerings-

getroffen te worden.

organisatie. De grootste eigenaar van APG was echter niet bereid om ons als mede-eigenaar te accepteren. Dit omdat ons aandeel in APG

Waardeoverdrachten

erg klein zou worden. Wij vinden dat jammer, maar wilden de integratie

Een pensioenfonds mag volgens de Pensioenwet niet aan waarde­

niet in de weg staan. De verkoop van onze aandelen is dan ook een

overdrachten meewerken als zijn dekkingsgraad lager is dan 100 pro-

gedwongen keuze. Gelijktijdig met de verkoop van onze aandelen in

cent. De geschatte dekkingsgraad van SPW lag eind mei 2010 onder

Cordares hebben wij een dertigjarige lening verstrekt aan APG tegen

de 100 procent. De behandeling van de lopende én nieuwe aanvragen

een rentepercentage van 7,25 procent. De waarde van deze lening is

voor inkomende en uitgaande waardeoverdrachten voor SPW is toen

iets hoger dan de waarde van het aandelenbelang.

tijdelijk stopgezet. In het verslagjaar zijn de waardeoverdrachten weer hervat, namelijk per 1 februari 2011. Dit was mogelijk dankzij de

Ongewenste beleggingen

positieve ontwikkeling van de dekkingsgraad tot boven de 100

In het kader van de transitie vermogensbeheer zijn de aandelen

procent. Het hervatten van de waardeoverdrachten hebben wij

ontwikkelde markten tijdelijk passief belegd. Als gevolg daarvan

bekendgemaakt via een nieuwsbericht op www.spw.nl en via de digitale

kreeg SPW beleggingen in de portefeuille die in strijd bleken te zijn

nieuwsbrief. De deelnemers die in de periode van onderdekking ge-

met ons beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. In deze

wezen deelnemer zijn geworden, zijn geïnformeerd over de mogelijk-

passieve beleggingen zitten namelijk aandelen van ondernemingen

heid om de waarde alsnog over te dragen. Als een deelnemer al een

die bepaalde soorten wapens produceren. Hier wil SPW niet in

waardeoverdracht had aangevraagd, is deze persoonlijk geïnformeerd

beleggen. We hebben daarom onderzocht naar welke andere

over het hervatten van de waardeoverdracht. Eind september raakte

beleggingspool we konden overstappen. Vanaf 1 november 2011

de dekkingsgraad weer onder de 100 procent. De waardeoverdrachten

belegt SPW voor de aandelen ontwikkelde markten in indexfondsen

werden daarom per oktober 2011 weer tijdelijk stopgezet.

die specifiek wapenproducenten uitsluiten.

9

Hierdoor voldoen alle beleggingen van SPW per 1 november weer aan

De bestuurlijke pensioencommissie heeft in 2011 berekeningen

het beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen.

gemaakt van de gevolgen van bepaalde maatregelen en van het verloop van de kritische dekkingsgraad van het fonds. Begin 2012 is

Het beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen van SPW houdt

het financieel crisisplan vastgesteld.

in dat het fonds bepaalde ondernemingen uitsluit. Dit zijn onder niet voldoende rekening houden met milieu en maatschappij en niet

Bevordering diversiteit pensioenfondsbesturen

voldoen aan goed ondernemingsbestuur. Lees meer over verant-

Op 13 januari 2011 heeft de Stichting van de Arbeid (STAR) het

woord beleggen op pagina 20 en op onze website, www.spw.nl.

Convenant Bevordering Diversiteit Pensioenfondsen gepubliceerd.

andere ondernemingen die bepaalde soorten wapens produceren,

Het doel van het convenant is de diversiteit binnen de organen van

Beleggingsonderzoek DNB

pensioenfondsen (bestuur, deelnemersraad en verantwoordingsor-

In 2011 heeft DNB een aantal pensioenfondsen geselecteerd voor een

gaan) te vergroten. Het convenant is ondertekend door verschillen-

thematisch onderzoek naar de beheersomgeving van de innovatieve

de maatschappelijke organisaties, waaronder vakbonden, werkge-

beleggingen. SPW was één van deze fondsen. Onder innovatieve

versorganisaties, pensioenkoepels en koepels van ouderen. Deze

beleggingen vallen private equity, hedgefondsen, opportunities en

partijen gaan zich inzetten om te bevorderen dat de leden van de

putopties. In het onderzoek is specifiek gekeken naar de kwaliteit van

organen van pensioenfondsen een betere afspiegeling vormen van

de beheersomgeving bij en waardering van innovatieve en illiquide

de populatie van het fonds, naar leeftijd, geslacht en (migranten)

beleggingen. Ook de beheersing van het uitbestedingsrisico bij vermo-

achtergrond. Het is de bedoeling dat dit streven deel gaat uitmaken

gensbeheermandaten is onderzocht.

van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur. De STAR beveelt

Eind december hebben wij een brief van DNB ontvangen met de

onder meer aan om in geval van een vacature een profiel voor het te

voorlopige bevindingen van het onderzoek. DNB concludeert dat in

benoemen bestuurslid op te stellen, waarin naast eisen aan de des-

de periode 2004 tot 2011 waarop het onderzoek van DNB zich richt,

kundigheid ook rekening is gehouden met de gewenste verbetering

sprake is van een onbalans tussen de beheersing en deskundigheid

van de diversiteit van het bestuur.

enerzijds en complexiteit van een aantal beleggingen anderzijds en dringt aan deze onbalans zo spoedig mogelijk weg te nemen.

De leden van het verantwoordingsorgaan worden benoemd door

Sinds begin 2011 hebben we als onderdeel van een verbeteragenda al

Aedes en de vakbonden. De leden van de deelnemersraad worden

verschillende acties uitgevoerd. Hiertoe was een stuurgroep opgericht

benoemd door het bestuur na voordracht van de vakbonden en

bestaande uit bestuursleden, medewerkers van het bestuursbureau,

de Vereniging Volkshuisvesters Pensioen. In 2011 zijn zowel in het

leden van de beleggingsadviescommissie en externe adviseurs.

verantwoordingsorgaan als in de Raad van Toezicht één vrouw en in

Wij herkennen ons in een aantal bevindingen van DNB en hebben,

de deelnemersraad twee vrouwen benoemd. Begin 2012 is wederom

daar waar we nog geen of onvoldoende actie hebben ondernomen, dit

een vrouw benoemd in de Raad van Toezicht. In 2012 werkt SPW

direct alsnog gedaan. Daar waar we het oneens zijn met DNB hebben

verder aan diversiteit met betrekking tot leeftijd en achtergrond.

we dat aangegeven. Begin 2012 hebben we daarom een plan van aan-

We streven hiermee naar een betere afspiegeling van de deelnemers

pak opgesteld om verbeteringen aan te brengen.

van het fonds.

Beleidsregel financieel crisisplan

Ingangsdatum AOW naar de verjaardag

DNB heeft op 9 december 2011 de Beleidsregel financieel crisisplan

Vanaf 1 april 2012 gaat de AOW niet meer in op de eerste dag van

pensioenfondsen geïntroduceerd. In deze beleidsregel is bepaald dat

de maand waarin iemand de pensioengerechtigde leeftijd bereikt,

pensioenfondsen een crisisplan moeten opstellen. In een crisisplan zijn

maar met ingang van de feitelijke dag waarop die leeftijd wordt

de volgende zaken opgenomen:

bereikt. Het is een bezuinigingsmaatregel die deel uitmaakt van het

• Een beschrijving van maatregelen die op korte termijn kunnen worden

regeerakkoord van het kabinet Rutte. Met deze maatregel bespaart

ingezet bij een kritische daling van de dekkingsgraad.

het kabinet ongeveer 65 miljoen euro in 2012.

• Een indicatie van de kritische dekkingsgraad die aangeeft wanneer het toepassen van maatregelen noodzakelijk wordt. • Een omschrijving van de manier waarop het pensioenfonds een

10

Gevolgen vroeggepensioneerden De maatregel heeft tot gevolg dat er voor vroeggepensioneerden een

evenwichtige afweging van belangen realiseert en op welke manier het

inkomensgat ontstaat in de maand dat de AOW ingaat. Dit betreft

pensioenfonds de belanghebbenden informeert over het crisisplan.

vooral diegenen die later in de maand jarig zijn. Een vutuitkering,

een uitkering uit een overgangsregeling en een vroegpensioen

belanghebbenden graag willen verbeteren. We hebben gecon­

worden doorgaans voor het laatst uitgekeerd in de maand voordat

cludeerd dat er grote verschillen zijn tussen degenen die onze

de 65-jarige leeftijd wordt bereikt. Ook bij een vervroegd ouder-

communicatie lezen en degenen die de communicatie van SPW

domspensioen met een hoog-laag constructie wordt de laatste hoge

niet lezen. Het blijkt dat de eerste groep een positievere houding

termijn in deze maand uitbetaald.

heeft tegenover het fonds. We hebben ons communicatiebeleid daarom aangepast en gaan dit inzetten om de groep mensen die

Reactie van SPW

onze communicatiemiddelen niet leest, ook te bereiken.

Naar aanleiding van deze wijziging hebben we een brief gestuurd naar cao-partijen. Cao-partijen gaan namelijk over de wijziging van de

Mijnpensioenoverzicht.nl

ingangsdatum van het pensioen. In de brief hebben we aangegeven

Op 6 januari 2011 is de website www.mijnpensioenoverzicht.nl live

wat de gevolgen zijn van de wijziging van de ingangsdatum van de

gegaan. Op deze site kan iedereen voortaan de hoogte van al zijn

AOW voor de verschillende groepen deelnemers. Cao-partijen hebben

pensioenaanspraken en AOW-rechten inzien. Dat betreft ook de

hierop geen wijzigingen aangebracht in de pensioenregeling.

pensioenaanspraken die zijn opgebouwd bij SPW. De website is

De ingangsdatum van het ouderdomspensioen van SPW blijft dan

een initiatief van Stichting Pensioenregister. Deze stichting is mede

ook de eerste dag van de maand waarin de deelnemer 65 jaar wordt.

gefinancierd door de Nederlandse pensioenfondsen, de pensioenverzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank.

Communicatieactiviteiten door het fonds SPW wil betrokkenen bij het fonds actief, tijdig en duidelijk informe-

Wijzigingen in reglementen en statuten

ren over de pensioenregeling en ontwikkelingen rondom het fonds.

De pensioenreglementen en de statuten van SPW zijn in het verslagjaar gewijzigd. Hierna geven wij deze wijzigingen kort weer.

Informatie over de financiële positie van het fonds Uiteraard zijn (gewezen) deelnemers, gepensioneerden en werk­

Vroeg- en Flexpensioenreglement

gevers door ons geïnformeerd over de ontwikkelingen rondom

Het bestuur wil voorkomen dat gedeeltelijk arbeidsongeschikte

de financiële positie van het fonds. Duidelijke en begrijpelijke

deelnemers nadelige gevolgen ondervinden bij hun pensioen-

communicatie is immers extra belangrijk in moeilijke financiële

opbouw als zij weer integreren met een lager loon dan vóór de

tijden. Op de website van SPW is daarom het verloop van de

re-integratie en vervolgens binnen 5 jaar weer (meer) arbeidsonge-

dekkingsgraad voor iedereen inzichtelijk. Zo plaatsen we elke

schikt worden. Om die reden is het pensioenreglement aangepast;

maand een nieuwsbericht waarin de hoogte van de dekkingsgraad

voor de berekening van de arbeidsongeschiktheidspensioenen en

toegelicht wordt. Daarnaast wordt er elk kwartaal een nieuwsbericht

de premievrije deelname wordt dan uitgegaan van het salaris direct

over de beleggingsresultaten gepubliceerd. Ook in de magazines

vóór de re-integratiepoging.

van SPW, de i-krant en het werkgeversbulletin, is het verloop van de financiële ontwikkeling van het fonds uitvoerig aan bod gekomen.

Flexpensioenreglement Ter verduidelijking van het Flexpensioenreglement zijn de begrippen

Onderzoek naar beleving van communicatie

‘non-activiteitsregeling’ en ‘afvloeiingsregeling’ opgenomen in

Eind 2010 zijn onder (gewezen) deelnemers en gepensioneerden

de definities.

onderzoeken uitgevoerd naar de beleving van de communicatie van SPW. Het is voor ons namelijk belangrijk om te weten hoe de

Statuten

communicatie ervaren wordt door de betrokkenen bij het fonds.

De statuten van het fonds zijn in februari en juni 2011 gewijzigd. De

Hierbij kan gedacht worden aan de informatie op de website, de

wijziging in februari had betrekking op het aantal plaatsvervangende

opzet van het jaarlijkse pensioenoverzicht en de inhoud van de

bestuursleden dat Aedes benoemt. Met de wijziging in juni wordt de

magazines (de i-krant en het werkgeversbulletin).

hoofdelijke aansprakelijkheid van de bestuursleden uitgesloten.

In het eerste kwartaal van het verslagjaar werden de resultaten van

Meer informatie over de wijzigingen in reglementen en statuten is te

de onderzoeken bekend. De uitkomsten waren minder positief dan

vinden op de website, www.spw.nl.

voorgaande jaren. Dit is op zich niet verwonderlijk, gezien de financiële positie van SPW en de toegenomen aandacht voor pensioenen in 2011. Dit neemt niet weg dat we de communicatie met alle

11

Premie- en toeslagbeleid Premiebeleid van SPW

regelingen: één voor deelnemers geboren vóór 1950 en één voor deel-

Voor het vaststellen van de pensioenpremie volgen wij de wettelijke

nemers geboren in of na 1950. Beide pensioenregelingen hebben elk

regels: de pensioenpremie moet minimaal kostendekkend zijn. Dat

hun eigen premiestelling. De premie voor deelnemers geboren vóór

betekent dat de premieopbrengsten minimaal gelijk zijn aan de kos-

1950 was in 2011 26 procent van de pensioengrondslag. De premie

ten van de in enig jaar opgebouwde pensioenen. Wij streven ernaar

voor deelnemers geboren in of na 1950 was in 2011 31 procent van de

de premie hoger vast te stellen dan de kostendekkende premie.

pensioengrondslag. De premie in 2012 is gelijk aan die van 2011.

Daarmee proberen wij de toeslagambitie voor actieve deelnemers waar te maken en toekomstige risico’s te beperken.

VPL-premie Met ingang van 1 januari 2012 gaat het fonds bij alle deelnemers

Hoogte van de premie

met een actief dienstverband VPL-premie heffen. De VPL-premie is

Aan de hand van de financiële positie van het fonds gedurende

vastgesteld op 2,5 procent van het pensioengevend loon.

en aan het einde van het jaar, bepalen wij of wij een korting op de maximale premie kunnen geven. Als de reserves van het fonds groot

Wet VPL staat voor ‘Wet aanpassing fiscale behandeling VUT/

genoeg zijn, dan zijn de risico’s kleiner en kunnen we een lagere

prepensioen en introductie levensloopregeling’. De doelstelling van

premie vaststellen. Door middel van een premiekorting gaat de

de wet is om mensen te stimuleren langer door te werken. Bij de

pensioenpremie dan omlaag.

invoering van Wet VPL heeft SPW met ingang van 1 januari 2006 voorwaardelijk pensioen toegezegd aan een specifieke groep deel-

Verhouding tussen premie en de dekkingsgraad

nemers. Deze deelnemers moeten onder andere in dienst getreden

De financiële positie van het fonds wordt gemeten aan de hand van

zijn in de branche woningcorporaties vóór 1998. Dit voorwaardelijk

de dekkingsgraad. Als de dekkingsgraad lager is dan 135 procent,

pensioen dient voor deze groep deelnemers uiterlijk in 2020 te wor-

vindt er geen verhoging van de premiekorting plaats. De premie

den ingekocht of bij eerdere pensionering van deelnemers. Om de

gaat in dat geval dus niet omlaag. Bij een dekkingsgraad die hoger is

inkoop van deze pensioentoezegging te kunnen financieren wordt

dan 135 procent, wordt de premiekorting volgens bepaalde afspra-

vanaf 2012 een VPL-premie vastgesteld en geheven. De financiering

ken verhoogd. De korting op de pensioenpremie is op basis van ons

vond tot en met 2011 plaats ten laste van algemene middelen.

beleid maximaal 3,5 procent van de pensioengrondslag. De premie in 2011 bedraagt 31 procent van de pensioengrondslag voor deel­

Premieontwikkelingen in het verslagjaar

nemers geboren in of na 1950. De premie voor deelnemers geboren

De dekkingsgraad van het fonds was aan het einde van 2010

vóór 1950 bedraagt in 2011 26 procent van de pensioengrondslag.

lager dan 115 procent. Wij besloten daarom de premiekorting voor 2011 te handhaven op nul procent van de pensioengrondslag.

Verlaging van de premiekorting – stapsgewijs

De premieopbrengsten in 2011 zijn hoger dan de kosten van de in

Bij een dekkingsgraad tussen 115 procent en 125 procent per

2011 toegekende aanspraken.

1 januari van enig jaar, wordt de premiekorting verlaagd met maximaal 2 procent van de pensioengrondslag. De verlaging van de

Premies arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

premiekorting zet zich jaarlijks door tot het maximale premieniveau

Naast de pensioenpremie betalen de deelnemers ook een premie­

(2011: 31 procent) is bereikt.

bijdrage voor de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen: • WIA-excedentpensioen;

Verlaging van de premiekorting – ineens

• WIA-pluspensioen;

Als de dekkingsgraad van het fonds per 1 januari van enig jaar

• WGA-hiaatpensioen.

115 procent of lager is, dan wordt de premiekorting ineens verlaagd naar 0 procent. De pensioenpremie wordt dan ineens vastgesteld

De arbeidsongeschiktheidsverzekeringen zijn op risicobasis

of deze blijft gehandhaafd op het maximale premieniveau

ver­zekerd. Dat betekent dat er alleen recht is op een uitkering

(2011: 31 procent voor deelnemers geboren in of na 1950, of

uit deze verzekeringen zolang een werknemer deelneemt aan

26 procent voor deelnemers geboren vóór 1950).

de pensioen­regeling.

Pensioenpremieverdeling in CAO Woondiensten

In 2011 waren de premies als volgt vastgesteld:

De premieverdeling tussen werkgevers en werknemers is vastgelegd

• De premie voor het WIA-excedentpensioen was 0,5 procent van

in de CAO Woondiensten. SPW kent twee verschillende pensioen­

12

de WIA-excedentgrondslag, inclusief bereikbaarheidsdienst­

vergoedingen. De franchise voor het WIA-excedentpensioen was

Toeslagverlening in 2011 en 2012

in 2011 49.590 euro.

Per 1 januari 2011 zijn de opgebouwde pensioenen niet verhoogd

• De premies voor het WIA-pluspensioen en het

met een toeslag. Voor dit besluit baseerden wij ons op de financiële

WGA-hiaat­pensioen waren 0,15 procent van het pensioengevend

positie van het fonds ultimo 2010. Deze was op dat moment onvol-

loon, inclusief bereikbaarheidsdienstvergoedingen.

doende om toeslag te verlenen. Dit is in overeenstemming met ons bestaande toeslagbeleid.

Voor 2012 zijn de premies als volgt vastgesteld: • De premie voor het WIA-excedentpensioen is 0,5 procent van

Toeslagverlening actieve deelnemers

de WIA-excedentgrondslag, inclusief bereikbaarheidsdienst­

De procentuele loonontwikkeling in een bepaalde periode in de

vergoedingen. De franchise voor het WIA-excedentpensioen is

sector is de maatstaf die wij hanteren voor de verhoging van de

in 2012 50.373 euro.

opgebouwde pensioenen van actieve deelnemers. Deze loonontwik-

• De premies voor het WIA-pluspensioen en het

keling was 1,5 procent in de betreffende meetperiode, namelijk van

WGA-hiaat­pensioen zijn 0,15 procent van het pensioengevend

31 juli 2010 tot 31 juli 2011. Aangezien de dekkingsgraad van het

loon, inclusief bereikbaarheidsdienstvergoedingen.

fonds ultimo 2011 lager was dan 105 procent, besloten wij de opgebouwde pensioenen per 1 januari 2012 niet te verhogen met een

Toeslagbeleid SPW

toeslag. Vanwege de financiële positie van het fonds in 2011 hebben

Ieder jaar proberen we de opgebouwde pensioenen van deelnemers,

wij besloten om de beschikbare premieruimte niet te gebruiken voor

gewezen deelnemers en de pensioenen van gepensioneerden te

een aanvullende toeslag voor de actieve deelnemers.

verhogen met een toeslag. De opgebouwde pensioenen van actieve deelnemers proberen we mee te laten stijgen met de procentuele

Toeslagverlening gewezen deelnemers en pensioengerechtigden

loonstijging volgens de cao. De (opgebouwde) pensioenen van

De consumentenprijsindex alle huishoudens is de maatstaf die we

gepensioneerden en gewezen deelnemers proberen we mee te laten

gebruiken voor de verhoging van de opgebouwde pensioenen van

groeien met de prijsinflatie. Zo behouden de (opgebouwde)

gewezen deelnemers en de pensioenen van pensioengerechtigden.

pensioenen hun waarde.

De consumentenprijsindex alle huishoudens (of de procentuele ontwikkeling van de prijzen) was in de meetperiode (van 31 juli 2010

Toeslagverlening is voorwaardelijk

tot 31 juli 2011) 2,4 procent. Omdat de dekkingsgraad van het fonds

Om te bepalen of en in welke mate toeslag wordt verleend, hante-

ultimo 2011 lager was dan 105 procent, hebben we besloten om de

ren we het volgende toeslagbeleid als richtlijn. Toeslagverlening is

opgebouwde pensioenen van gewezen deelnemers en gepensio-

voorwaardelijk. Dat betekent dat we alleen toeslag verlenen als de

neerden per 1 januari 2012 niet te verhogen met een toeslag.

financiële positie van het fonds dit toelaat. Toeslagverlening is dus geen recht en het fonds reserveert er geen geld voor. Aan toeslag-

Inhaaltoeslag

verlening in voorgaande jaren kunnen dan ook geen rechten worden

Naast een gewone toeslag, kunnen we besluiten om de pensioenen

ontleend ten aanzien van toekomstige toeslagverlening.

nog eens extra te verhogen met een inhaaltoeslag. Met een inhaaltoeslag kunnen wij jaren waarin geen volledige toeslag is verleend,

Aan de hand van de financiële positie (dekkingsgraad) van het fonds

(gedeeltelijk) compenseren.

gedurende en aan het einde van het jaar, bepalen we of we toeslag kunnen verlenen. Bij een (gemiddelde of ultimo) dekkingsgraad

Achterstand in toeslagverlening

die lager is dan 105 procent wordt geen toeslag verleend. Als de

Tot 1 januari 2009 was er geen sprake van een achterstand in de toe-

dekkingsgraad (gemiddeld en ultimo) hoger is dan 105 procent,

slagverlening. Per 1 januari 2009, per 1 januari 2010 en per 1 januari

dan is vervolgens de hoogte van de toeslag ook weer afhankelijk

2011 zijn er echter geen toeslagen verleend.

van de hoogte van de dekkingsgraad. In het beleid wordt rekening gehouden met een situatie waarin de gevraagde premie door het

Ook per 1 januari 2012 zijn er geen toeslagen verleend. Hierdoor is

fonds hoger is dan de kostendekkende premie. Uit de premieruimte

het gedeelte van de toeslagverlening dat achterwege is gebleven,

die hieruit ontstaat, kan nog (gedeeltelijk) toeslag worden verleend

toegenomen. Niet toegekende toeslagen worden bij elkaar opgeteld.

aan actieve deelnemers mits de dekkingsgraad zich boven de 105

In de hiernavolgende tabellen is dit schematisch weergegeven.

procent bevindt.

13

De voorwaardelijkheidsverklaring voor actieve deelnemers

Tabel 1 Niet verleende toeslagen van actieve deelnemers (in procenten)

SPW probeert ieder jaar uw opgebouwde pensioen te verhogen met de loonontwikkeling van de branche woningcorporaties in

Toeslagverlening op basis van beleid

Korting (+) of inhaal (-) toeslagverlening

Opgetelde niet verleende toeslagen

2009

2,31

+2,31

2,31

Uw opgebouwde pensioen is per 1 januari 2012 over 2011 met

2010

0,00

0,00

2,31

0 procent verhoogd. Onze ambitie was 1,50 procent.

2011

2,52

+2,52

4,83

2012

1,50

+1,50

6,33

Jaar

de periode van 31 juli van het voorafgaande jaar tot 31 juli van het daaraan voorafgaande jaar. Dit noemen wij onze ambitie.

SPW heeft het opgebouwd pensioen de afgelopen drie jaar als volgt verhoogd: • Over het jaar 2010 (per 1 januari 2011) met 0 procent.

Tabel 2 Niet verleende toeslagen van gewezen deelnemers

Onze ambitie was 2,52 procent. De prijzen gingen toen met 1,27 procent omhoog.

en pensioen­gerechtigden (in procenten)

• Over het jaar 2009 (per 1 januari 2010) met 0 procent. Onze ambitie was 0 procent. De prijzen gingen toen met

Toeslagverlening op basis van beleid

Korting (+) of inhaal (-) toeslagverlening

Opgetelde niet verleende toeslagen

2009

3,00

+3,00

3,00

Onze ambitie was 2,31 procent. De prijzen gingen toen met

2010

0,00

0,00

3,00

2,49 procent omhoog.

2011

1,40

+1,40

4,40

2012

2,40

+2,40

6,80

Jaar

1,19 procent omhoog. • Over het jaar 2008 (per 1 januari 2009) met 0 procent.

SPW betaalt de toekomstige verhogingen van het opgebouwd pensioen uit beleggingsrendement en een opslag op de premie.

Per 1 januari 2012 bedragen de niet verleende toeslagen voor actieve

U hebt door eerdere verhogingen en de verwachting voor de komende

deelnemers 6,33 procent. Voor gewezen deelnemers en gepensio-

jaren niet meteen ook recht op verhogingen in de toekomst.

neerden bedragen de niet verleende toeslagen 6,80 procent. Inhaaltoeslag Inhaaltoeslag afhankelijk van financiële positie

Het bestuur kan besluiten om toeslagen die in het verleden niet

Of er inhaaltoeslag wordt verleend, is afhankelijk van de dekkings-

of niet volledig zijn toegekend, alsnog toe te kennen. Dit heet

graad van het fonds. In ons beleid stellen wij dat wij op 1 januari

inhaaltoeslag. Over de jaren 2008 tot en met 2010 werd geen

van enig jaar inhaaltoeslag kunnen verlenen als de dekkingsgraad

inhaaltoeslag toegekend. In 2008 werd (over 2007) een inhaal­

over de afgelopen vier kalenderkwartalen gemiddeld hoger was dan

toeslag toegekend van 2,37 procent.

135 procent. Bij de bepaling van de hoogte van de dekkingsgraad is dan al rekening gehouden met een gewone toeslag.

Voorwaardelijkheidsverklaringen toeslagverlening Wij hanteren in onze communicatie met (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden voorwaardelijkheidsverklaringen. Een voorwaardelijkheidsverklaring is een voorgeschreven tekst door de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Pensioenfondsen moeten de voorwaardelijkheidsverklaring gebruiken om hun (gewezen) deelnemers en gepensioneerden duidelijk te informeren over toeslagverlening. Hieronder hebben wij de voorwaardelijkheids­ verklaringen opgenomen die gelden in 2012.

14

De voorwaardelijkheidsverklaring voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden SPW probeert ieder jaar uw pensioen te verhogen met de prijs- ontwikkeling in de periode van juli van het afgelopen kalenderjaar tot juli van het daaraan voorafgaande kalenderjaar. Uw pensioen is per 1 januari 2012 over 2011 met 0 procent verhoogd. Onze ambitie was 2,40 procent. SPW heeft het pensioen de afgelopen drie jaar als volgt verhoogd: • Over het jaar 2010 (per 1 januari 2011) met 0 procent. Onze ambitie was 1,40 procent. De prijzen gingen toen met 1,27 procent omhoog. • Over het jaar 2009 (per 1 januari 2010) met 0 procent. Onze ambitie was 0 procent. De prijzen gingen toen met 1,19 procent omhoog. • Over het jaar 2008 (per 1 januari 2009) met 0 procent. Onze ambitie was 3 procent. De prijzen gingen toen met 2,49 procent omhoog. SPW betaalt de toekomstige verhogingen van het pensioen uit beleggingsrendement en een opslag op de premie. U hebt door eerdere verhogingen en de verwachting voor de komende jaren niet meteen ook recht op verhogingen in de toekomst. Inhaaltoeslag Het bestuur kan besluiten om toeslagen die in het verleden niet of niet volledig zijn toegekend, alsnog toe te kennen. Dit heet inhaaltoeslag. Over de jaren 2008 tot en met 2010 werd geen inhaal­toeslag toegekend. In 2008 werd een inhaaltoeslag toegekend van 1,23 procent over 2007.

15

Beleggingen De schuldencrisis zorgde in 2011 voor veel onrust op de financiële

euro zakte echter in oktober en november snel weg. Opvallend was

markten. Nederlandse pensioenfondsen, waaronder SPW, werden

dat eind november zelfs de Duitse rente begon te stijgen, doordat

daardoor geraakt. Vooral de dalende marktrente had een grote,

de Duitse overheid een deel van zijn leningen niet kon plaatsen.

negatieve invloed op de dekkingsgraad van het fonds. De beleggingen droegen niet bij aan de lage dekkingsgraad. Sterker nog, het verslag-

Markten staan onder druk

jaar was een positief beleggingsjaar voor SPW. Over het gehele jaar

De europerikelen lieten de wereldwijde aandelenmarkten niet

behaalden we een rendement van 11,8 procent. Dat is inclusief het

onberoerd. Vooral in de zomerperiode sloeg de stemming om en

resultaat op de afdekking van het rente-, valuta- en aandelenrisico.

daalden de aandelenkoersen scherp. Hetzelfde gold in deze periode voor onroerend goed. Grondstoffen kenden een grillig patroon en

In het vastgestelde beleggingsplan 2011 zijn we uitgegaan van een

verloren flink gedurende de tweede helft van het jaar onder invloed

gematigd positief scenario. Gedurende het jaar zijn de ontwikkelin-

van de afzwakkende groeiverwachting. Ondanks de stijgende rentes

gen in de financiële markten getoetst aan dit scenario en mogelijke

in de periferie en uitlopende kredietopslagen deden staatsleningen

bijstellingen aan de portefeuille besproken. Gedurende het jaar is

en bedrijfsobligaties het juist goed.

grotendeels vastgehouden aan het strategische beleid. Alleen van het beleid met betrekking tot de afdekking van het renterisico is afgeweken.

Overzicht rendementen per beleggingscategorie In het onderstaande overzicht zijn de behaalde beleggingsrende-

In 2011 zijn we begonnen met het specificeren van onze beleg­

menten per beleggingscategorie schematisch weergegeven. Ook de

gingsovertuigingen (‘Investment Beliefs’). In 2012 stellen we

resultaten van de betreffende benchmarks zijn in het schema op-

deze overtuigingen vast. Op deze manier spreken we ons uit over

genomen. De performance van de renteswaps is niet opgenomen.

welke beleggingsbeginselen SPW als uitgangspunt neemt voor het

Deze droeg over heel 2011 11,0 procent bij aan de performance.

beleggingsbeleid.

SPW heeft renteswaps afgesloten om het renterisico te reduceren.

Macro-economische omstandigheden In 2011 hield vooral de euro de gemoederen van de financiële

Tabel 3 Behaalde fondsrendementen in 2011 (in procenten)

markten bezig. Nadat Griekenland en Ierland al in 2010 voor steun aanklopten bij de Europese Unie, de Europese Centrale Bank (ECB)

Beleggingscategorie

en het IMF, volgden in mei de Portugezen en in juli opnieuw de

Vastrentende waarden

Grieken. Beleggers raakten er steeds meer van overtuigd dat het

Aandelen

gebrek aan begrotingsdiscipline de euro zou kunnen opbreken.

Fondsrendement

Resultaat benchmark

7,3

6,5

-5,3*

-5,2

Vastgoed

5,4

1,4

Gaandeweg 2011 dumpten beleggers massaal hun staatsobligaties

Commodities

5,0

2,1

van de kleinere perifere landen. In de tweede helft van het jaar

Hedgefondsen

7,5

5,7

liepen ook in Italië en Spanje de marktrentes flink op en eind 2011

Private equity

9,8

2,4

volgden België en Frankrijk, waarmee de kredietcrisis het hart van de

Infrastructuur

9,5

2,4

eurozone binnensloop.

Opportunities

-26,7

2,4 * Dit is exclusief putopties.

Steun aan probleemlanden In juli kwam er een nieuw steunpakket voor Griekenland en het

Strategische beleggingsmix

Europese steunfonds voor probleemlanden (EFSF) werd verder

Onze beleggingsportefeuille voor 2011 kende aanvankelijk een

uitgebreid. Ook konden banken ongelimiteerd bij de ECB blijven

overwogen positie in aandelen, op basis van een gematigd positief

lenen. In augustus en september was de nood zo hoog dat de ECB

scenario. Dat betekent dat de werkelijke omvang van de beleggin-

op grote schaal Italiaanse en Spaanse obligaties opkocht om het

gen in aandelen groter was dan de norm die was vastgesteld in het

financiële systeem voor ineenstorten te behoeden. Dit had succes, al

beleggingsplan. Dit pakte positief uit omdat aandelen in het eerste

vielen de marktrentes niet terug naar hun voormalige niveaus. Om

kwartaal een goed rendement realiseerden. Vanaf april 2011 zijn de

de crisis onder controle te krijgen, lanceerden de EU-lidstaten op 26

posities in aandelen, vastrentende waarden en vastgoed naar een

oktober een plan dat voorzag in een herstructurering van de Griekse

neutrale positie gebracht. De allocatie naar alternatieve beleggingen

schuld, steun aan de bankensector en uitbreiding van het EFSF. De

is gedurende het jaar uitgebreid richting de normweging.

16

Dankzij een positief aandelenresultaat in de laatste periode van 2011,

Renterisico

steeg de allocatie van aandelen naar een licht overwogen positie.

Er is verschil in renterisico tussen de pensioenverplichtingen van het fonds en zijn beleggingen. Dat verschil zorgt mogelijk voor een

Onze strategische beleggingsmix voor de lange termijn, de norm voor

negatieve ontwikkeling van de dekkingsgraad. Dat willen wij zoveel

2011 en de werkelijke mix voor 2011 zijn weergegeven in tabel 4.

mogelijk voorkomen. Dat doen wij door onze pensioenverplichtingen zoveel mogelijk af te dekken voor het renterisico. Het renteafdek-

Tabel 4 Strategische beleggingsmix op hoofdniveau, de norm

kingsbeleid wordt uitgedrukt als percentage van het renterisico van de

en de werkelijke mix voor 2011 (in procenten)

nettoverplichtingen. Het renterisico van de nettoverplichtingen wordt gedefinieerd als het renterisico van de verplichtingen minus het rente­ risico van de vastrentende waarden portefeuilles. Gedurende 2011

Strategische mix

Norm voor 2011

Werkelijk ultimo 2011

Norm voor 2010

Werkelijk 2010

30,0

40

40,1

40,0

39,0

- Aandelen

45,0

35,5

36,2*

35,0

38,8*

Het beleggingsbeleid van SPW, zoals vastgesteld in het beleggings-

- Vastgoed

10,0

10,0

9,9

10,0

9,8

plan, is om bij hogere rentestanden te overwegen de rentebescher-

- Alternatives

15,0

14,5

13,8

15,0

12,4

Vastrentende waarden

was de strategische norm voor de renteafdekking 72 procent van de nettopensioenverplichtingen (na aftrek van vastrentende waarden). Bij

Zakelijke waarden:

een dergelijke renteafdekking is 72 procent van de nettopensioenverplichtingen min of meer ongevoelig voor wijzigingen in de lange rente.

* Dit is exclusief putopties.

ming hoger te laten zijn dan bij lagere rentestanden. Ultimo 2010 werd 60 procent van de nettopensioenverplichtingen afgedekt. De eerste maanden van 2011 steeg de dertigjaarsrente naar

De norm voor 2011 is in het beleggingsplan 2011 vastgesteld en op

een niveau van 4 procent. We besloten op dat moment, in april, de

onderdelen ingevuld. Deze normweging was van toepassing vanaf

renteafdekking verder uit te breiden naar 68 procent. Gedurende de

1 maart 2011 met de overgang naar APG.

zomermaanden daalde de dertigjaarsrente tot ruim onder de 3 procent. In september is daarop besloten de rentebescherming te verlagen naar

Tabel 5 Strategische beleggingsmix op deelniveau, de norm en

58 procent en de opbrengst te herbeleggen in de beleggingsportefeuille.

de werkelijke mix voor 2011 (in procenten)

Het gaat om een bedrag van 101 miljoen euro.

Norm voor 2011

Werkelijk ultimo 2011

Staatsobligaties

10,0

10,0

945 miljoen euro. Aan het begin van 2011 bedroeg deze waarde

Credits

30,0

30,1

433 miljoen euro.

Aandelen ontwikkelde markten

31,5

33,3

Aandelen opkomende markten

4,0

2,9

Aandelenmarktrisico

10,0

9,9

De koersen van aandelen fluctueren dagelijks en kunnen door een

Private equity

6,0

7,5

veelvoud aan factoren beïnvloed worden. Het neerwaartse koers­

Commodities

4,0

4,1

risico hebben wij afgedekt met putopties.

Hedgefondsen

2,0

0,9

Vastgoed

De totale waarde van de renteswaps bedroeg aan het einde van 2011

Opportunities

1,5

0,7

Op basis van ons strategische beleid hebben wij de aandelenafdek-

Infrastructuur

1,0

0,6

king begin 2011 uitgebreid naar 100 procent van het strategische

100,0

100,0

Totaal

aandelengewicht. Dat deden wij door puts aan te schaffen. Een put is een optie waarmee een belegger zich verzekert van een bepaalde waarde van een aandeel gedurende een bepaalde looptijd. Door de

Afdekken beleggingsrisico’s

uitbreiding was onze werkelijke afdekking begin 2011 gelijk aan de

SPW loopt bepaalde beleggingsrisico’s. Dit zijn in het bijzonder

strategische waarde van de aandelenportefeuille. Gedurende 2011

rente-, aandelenmarkt- en valutarisico’s. De beheersing van deze

zijn aandelen bijgekocht om de aandelenallocatie in de beleggings-

risico’s is voor ons van wezenlijk belang.

portefeuille in lijn te houden met onze strategische norm. Hierdoor steeg de waarde van de aandelenportefeuille tot boven de totale, onderliggende afdekking door puts. De aandelenafdekking was aan het eind van 2011 daardoor niet meer 100 procent. Het bestuur

17

besloot daarop in december om de aandelenbescherming opnieuw

Het belegde vermogen in voorgaande opstelling is niet gelijk aan de

uit te breiden tot richting 100 procent. Ultimo 2011 was, in nominale

beleggingen zoals deze zijn gepresenteerd in de jaarrekening. Deze

termen, 91 procent van de aandelenexposure afgedekt door putop-

ongelijkheid wordt veroorzaakt door een andere presentatie van de

ties met looptijden van één tot en met vijf jaar.

overlopende rente en liquide middelen, die in de balans niet onder

De aandelenportefeuille genereerde een negatief rendement van

beleggingen gerubriceerd staan.

5,3 procent. Op totaalniveau droeg de aandelenportefeuille daarmee ongeveer negatief 1,8 procent bij. Het resultaat op de aandelen­

Z-score van het fonds

afdekking over geheel 2011 was beperkt en droeg op totaalniveau

De Z-score van het fonds wordt ieder jaar vastgesteld. De Z-score

0,1 procent bij. Dit compenseerde voor een klein deel het negatieve

geeft de afwijking weer van het feitelijke beleggingsrendement van

rendement van 1,8 procent op totaalniveau van aandelen.

het fonds ten opzichte van een benchmarkrendement. De benchmark wordt gebruikt om de resultaten van het fonds te vergelijken

Valutarisico

met een bepaalde objectieve meetstaf.

Valutakoersen veranderen dagelijks. Als gevolg hiervan kunnen beleggingen in vreemde valuta na verloop van tijd in waarde dalen.

De Z-scores over de laatste vijf jaar vormen de performancetoets. Bij

Wij willen dat zoveel mogelijk voorkomen. Daarom dekt het fonds

een negatieve performancetoets mag een aangesloten werkgever –

de valutarisico’s op beleggingen in Amerikaanse dollars, Britse

onder bepaalde voorwaarden – besluiten om het fonds te verlaten.

ponden en Japanse yen geheel af. Dat doet het fonds door valuta-

Dit vormt een risico voor het draagvlak van ons fonds. Wij zijn ons

termijncontracten af te sluiten. Met de valutatermijncontracten

daarvan bewust en monitoren de ontwikkeling van de Z-score en de

spreken we af om op termijn de ene valuta om te ruilen voor een

performancetoets nauwgezet.

andere valuta tegen een vooraf vastgelegde koers. Zo lopen we geen risico meer door dalende valutakoersen.

In tabel 7 zijn de Z-scores en de resultaten van de performance­ toetsen over de laatste vijf jaar weergegeven.

In 2011 is het beleid voortgezet om de valutarisico’s op beleggingen in Hong Kong-dollars af te dekken via Amerikaanse dollars.

Tabel 7 Z-scores en resultaten van de performancetoetsen

De Hong Kong-dollar is namelijk vastgezet op de Amerikaanse

over de laatste vijf jaar

dollar. Op deze wijze heeft het fonds de blootstelling naar risico’s op kleinere munten teruggebracht. Ons resultaat op valutatermijncontracten bedroeg in 2011 126 miljoen euro negatief.

Z-score



Resultaat Performancetoets

2007

./.

0,15

3,81

Portefeuilleoverzicht

2008

./.

1,69

2,54

SPW boekte over 2011 een positief beleggingsresultaat. Onze gehele

2009

./.

0,15

2,21

beleggingsportefeuille liet over 2011 een rendement van 11,8 procent

2010

./.

0,03

1,17

zien (inclusief de renteafdekking). Het belegde vermogen nam in

2011

0,78

0,73

2011 toe van 5,9 miljard euro naar 6,9 miljard euro. In tabel 6 is de beleggingsportefeuille schematisch weergegeven.

Beleggingsresultaten per beleggingscategorie Niet alle beleggingscategorieën lieten een positief resultaat zien in

18

Tabel 6 Portefeuilleoverzicht naar beleggingscategorie

2011. Hieronder worden de resultaten per beleggingscategorie toe­

(in duizenden euro’s)

gelicht.

Vastrentende waarden

Zakelijke waarden

Vastrentende waarden

Liquiditeiten

Totaal

2007

2.477.463

1.867.544

401.430

4.746.437

was in 2011 7,3 procent. Het fonds presteerde daarmee beter dan de

2008

2.321.326

1.953.814

85.054

4.360.194

referentie-index van 6,5 procent.

2009

2.694.016

2.260.510

90.364

5.044.890

2010

3.239.487

2.482.078

168.144

5.889.709

Staatsobligaties hebben in 2011 een rendement van 3,4 procent laten

2011

3.384.721

3.484.143

./. 6.689

6.862.175

zien. Het rendement was daarmee gelijk aan de referentie-index.

Het rendement van SPW op de vastrentendewaardenportefeuille

In het eerste kwartaal leverden staatsobligaties een negatief rendement

Hedgefondsen

op doordat de marktrente steeg. Met name in de tweede helft van het

De beleggingen in hedgefondsen hebben in 2011 wederom een

jaar rendeerden staatsobligaties goed dankzij de rentedalingen.

positief rendement laten zien van 7,5 procent. De referentie-index, die een brede spreiding kent, liet een rendement van 5,7 procent zien.

Het totale positieve rendement op de vastrentende waarden is voor

Sinds juni 2011 participeert SPW in het hedgefonds van de nieuwe

het grootste deel te danken aan de bedrijfsobligaties in de beleggings-

vermogensbeheerder, APG. In 2011 namen we afscheid van

portefeuille. Door het herstel op de kredietmarkten daalden de

één hedgefondsmanager vanwege de overgang naar de nieuwe

kredietopslagen (de zogeheten spreads). De kredietopslag is het ver-

vermogensbeheerder. Ultimo 2011 participeert SPW in nog één

schil tussen de rente op een bedrijfsobligatie en een staatsobligatie.

ander extern hedgefonds, namelijk het OZ Overseas Fund. Van dit

Hoe hoger de kredietopslag, hoe hoger de compensatie is voor het

fonds zal in 2012 ook afscheid worden genomen. DNB liet weten

kredietrisico dat verbonden is aan bedrijfsobligaties. Bij een lagere

het beleid om afscheid te nemen van deze hedgefondsen te onder-

kredietopslag neemt de waarde van de bedrijfsobligaties toe. Het

steunen, maar maakte opmerkingen over de nieuwe hedgefonds

rendement bedroeg 8,7 procent ten opzichte van een benchmark­

beleggingen. SPW zal in 2012 additionele voorwaarden stellen aan

rendement van 7,5 procent.

de APG hedgefonds beleggingen en deze categorie kritisch volgen.

Aandelen

Private equity en infrastructuur

Het rendement op aandelen uit ontwikkelde markten was in 2011

In de voorgaande jaren is een groot aantal contracten aangegaan

-5,3 procent. Exclusief opties bedroeg het rendement -3,9 procent.

met private-equityfondsen. Deze fondsen vragen onder deze

Wij presteerden daarmee in lijn met de referentie-index. Wij

contracten over een periode van een aantal jaren gelden op.

verwachtten dat het rendement op de aandelen in lijn zou liggen

In 2011 hebben de private-equityfondsen van SPW voor ongeveer

met de referentie-index, aangezien in 2010 al het grootste deel van

47 miljoen euro opgevraagd voor dergelijke financiering. Dit is een

de actiefbeheerde aandelenportefeuilles omgezet is naar passief­

relatief beperkt bedrag als dit wordt gerelateerd aan de totale toe-

beheerde fondsen.

zeggingen van 620 miljoen euro die SPW heeft gedaan. Er is voor ongeveer 52 miljoen euro aan inkomsten gegenereerd. Gedurende

Opkomende markten presteerden aanzienlijk slechter. Het negatieve

2011 zijn er geen nieuwe private-equitycontracten gesloten.

rendement op de aandelenportefeuille in opkomende markten was 16,1 procent. Het rendement was daarmee lager dan het rendement

De waarderingen zijn in 2011, net als in 2010, verder hersteld na

van de referentie-index: -15,7 procent.

forse afwaarderingen in 2008. Dat was het gevolg van de verbeterde economische omstandigheden. De waarderingen van private

Vastgoed

equity volgen normaal gesproken de waardering van aandelen

Evenals in 2010 hebben de beleggingen in vastgoed in 2011 een

met ongeveer zes maanden vertraging. De positieve rendementen

positief rendement behaald van 5,4 procent. Het rendement van

op aandelen behaald in 2010, liggen mede aan de basis van de

de referentie-index bedraagt 1,4 procent. De vastgoedbeleggingen

positieve rendementen op private equity in 2011. Dit positieve effect

bestaan uit beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde beleggingen.

wordt echter getemperd doordat veel bedrijven in deze sector niet

Het positieve rendement wordt in 2011 vooral veroorzaakt door

liquide zijn en nog een hoge schuldenlast met zich meedragen.

de niet-beursgenoteerd vastgoedbeleggingen; de beursgenoteerde

In 2012 is dit mogelijk opnieuw het geval.

beleggingen hebben minder goed gepresteerd. Gebleken is dat op lange termijn het verwachte rendement van beide categorieën onge-

Wij realiseerden binnen deze beleggingscategorie in 2011 een ren-

veer gelijk is. Op korte termijn hebben beursgenoteerde beleggingen

dement van 9,8 procent. De referentie-index behaalde over dezelfde

echter een hogere volatiliteit als gevolg van directe kapitaalmarkt­

periode een rendement van 2,4 procent. De referentie-index is het

invloeden.

driemaands Euribor rentetarief plus 1 procent. Deze referentie-index dient als weergave van de verwachting dat deze beleggingen op de

Commodities

lange termijn een positief absoluut rendement genereren. De private

In 2011 is de waarde van de portefeuille in commodities (grondstof-

equityfondsen profiteerden gedurende 2011 van een verder herstel van

fen) met 5,0 procent gestegen. Het aandeel in de gehele beleggings-

de economie met een outperformance als gevolg.

portefeuille was ongeveer 4,1 procent ultimo 2011. De referentieindex liet een rendement van 2,1 procent zien in 2011.

19

De beleggingen in infrastructuur volgden een overeenkomstig patroon.

te beleggen in een onderneming. Wij kijken daarom ook naar de

De beleggingen rendeerden 9,5 procent, tegenover de referentie-index

wijze waarop die onderneming omgaat met milieu en haar sociale

van 2,4 procent.

leefomgeving en naar de wijze waarop zij bestuurd wordt.

Opportunities

Duurzaamheid steeds prominenter

In 2011 ontstond bij het bestuur twijfel over de waardering van

Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid hebben we vanaf 2011

de opportunities. Deze twijfel werd door de manager niet weg-

een nieuwe vermogensbeheerder. De overgang naar de nieuwe

genomen, reden waarom de manager in 2011 is ontslagen. Door

vermogensbeheerder maakt het mogelijk om beleid op het gebied van

de nieuwe manager heeft een herwaardering van de portefeuille

verantwoord beleggen integraal toe te passen op onze beleggingspor-

plaatsgevonden. Hierbij werden deze beleggingen neerwaarts

tefeuille. Dat betekent dat bij alle beleggingen van het fonds rekening

aangepast. Daardoor kende de belegging in opportunities een

wordt gehouden met de factoren milieu, maatschappij en goed onder-

performance van -26,7 procent. Het benchmarkrendement was

nemingsbestuur. In 2011 is ons beleid daarop aangescherpt.

2,4 procent. Vanaf maart 2011 hebben we een start gemaakt om verantwoord be-

Verantwoord beleggen

leggen als centrale voorwaarden aan onze beleggingen te verbinden.

SPW draagt een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Wij zijn

Zo is onder andere in de aandelenportfolio’s een nieuwe strategie

ons hiervan bewust en handelen hiernaar. We hebben daarom

ontwikkeld om het belang explicieter naar voren te laten komen.

beleid vastgesteld op het gebied van maatschappelijk verantwoord

Ook bij de niet-beursgenoteerde beleggingen is de rol van duur-

beleggen. De uitgangspunten van het beleid zijn gebaseerd op de

zaamheid prominenter geworden, door het ESG-beleid ook op deze

Principles for Responsible Investment (PRI), de beleggingsprincipes

beleggingen toe te passen. Daarnaast heeft onze vermogensbeheer-

van de Verenigde Naties. Deze principes richten zich op de ESG-

der gesproken met beleidmakers over wetgeving om het investeren

factoren. ESG staat voor Environment (milieu), Social (sociaal) en

in groene beleggingen makkelijker te maken. In 2011 is het meren-

Governance (goed ondernemingsbestuur). Hieronder vallen ook

deel van de nieuwe investeringsvoorstellen beoordeeld op basis van

zaken als mensenrechten, arbeid en anticorruptie. Het fonds is

de mogelijke duurzaamheidrisico’s.

ervan overtuigd dat de ESG-factoren de financiële prestaties van ondernemingen waarin het fonds belegt, kunnen beïnvloeden.

Goed ondernemingsbestuur

Door in de beleggingsprocessen en beslissingen rekening te hou-

Wij vinden het belangrijk dat de ondernemingen waarin het fonds

den met ecologische factoren, maatschappelijke kwesties en goed

investeert, goed bestuurd worden. Ons beleid schrijft dan ook voor

ondernemingsbestuur, kan het fonds een betere afweging maken

dat directies worden aangesproken op de manier waarop zij hun

tussen het verwachte rendement en de bijbehorende risico’s.

ondernemingen besturen. Als zij in onze ogen tekort schieten, proberen wij invloed uit te oefenen om verbeteringen aan te bren-

Om deze doelstellingen te realiseren, werken we nauw samen met

gen. Dat kan door middel van een directe dialoog, maar ook door te

onze vermogensbeheerder. Samen wordt voortdurend gezocht

stemmen tijdens aandeelhoudersvergaderingen. Onze vermogens-

naar de relaties tussen duurzaamheidsaspecten, rendement en de

beheerder gaat namens SPW de dialoog aan met ondernemingen

langetermijnrisico’s. Om vanuit SPW het belang van verantwoord

waarin het fonds belegt en stemt namens SPW op diens aandeel-

beleggen te benadrukken en uit te leggen waar het in de praktijk

houdersvergaderingen.

op neerkomt, brengen we in 2012 een apart verslag Verantwoord Beleggen uit over 2011. Bovendien zetten wij onze website in om

Namens ons heeft onze vermogensbeheerder in 2011 met verschil-

informatie hierover te delen met onze belanghebbenden.

lende bedrijven gesproken over hun bedrijfsstrategie, de integratie van duurzaamheid hierin en hoe het bestuur dit uitdraagt en erach-

Financieel én maatschappelijk rendement

ter staat. Wij verwachten dat deze bedrijven handelen in lijn met de

Voor SPW staat het financiële belang van zijn deelnemers voorop.

uitgangspunten van de VN Global Compact. Naar aanleiding van

Beleggingsrendementen zijn daarom erg belangrijk voor ons. Wij

deze gesprekken heeft een aantal bedrijven onderdelen binnen hun

vinden echter ook dat financieel en maatschappelijk rendement

bedrijf aangepast. Bij één bedrijf, PetroChina, is besloten dat er te

uitstekend samen kunnen gaan. Wij kijken daarom niet alleen

weinig rekening wordt gehouden met ons beleid en zijn de aandelen

naar financiële informatie bij het kiezen van onze beleggingen.

verkocht.

Wij laten ook andere informatie meewegen bij onze beslissing om

20

Microkredieten Wij beleggen bovendien in microkredieten. Microkredieten zijn leningen aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden. Zij worden door de leningen in staat gesteld een kleine investering te doen en daardoor hun financiële positie te verbeteren. Microkredieten zorgen voor een interessant rendement voor beleggers. Maar bovenal voor een positieve maatschappelijke ontwikkeling. De twee fondsen waarin het fonds belegt, behaalden in 2011 een gezamenlijk rendement van 3,4 procent.

21

Bestuurlijke organisatie Het bestuur Het bestuur van Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW) bestaat uit zes leden. Drie leden worden benoemd door Aedes, de branchevereniging van woningcorporaties. De werknemers- organisaties FNV Bouw, CNV Vakmensen en De Unie benoemen ieder één lid. De bestuursfuncties worden roulerend ingevuld.

Rooster van aftreden Het rooster gaat uit van een benoemingstermijn van een bestuurslid van vier jaar. Plaatsvervangende bestuursleden worden voor onbepaalde tijd benoemd.

Aanvang eerste zittingstermijn

Aanvang tweede zittingstermijn

Aanvang derde zittingstermijn

Einde

P. Boerenfijn (Aedes)

1-2-2006

1-2-2010

1-2-2014

1-2-2018

A. van den Brink (CNV Vakmensen)

1-1-2006

1-1-2010

1-1-2014

1-1-2018

27-5-2010

27-5-2014

27-5-2018

27-5-2022

1-5-2010

1-5-2014

1-5-2018

1-5-2022

M. Raaijmakers (De Unie)

30-8-2010

30-8-2014

30-8-2018

30-8-2022

C.C. van der Sluis (Aedes)

24-5-2011

24-5-2015

24-5-2019

24-5-2023

Mw. M.A. Blomberg (FNV Bouw) G.B. van Dijk (Aedes)

Samenstelling van het bestuur

Zij werd opgevolgd door de heer Van der Sluis. Wij danken mevrouw Witte voor haar inzet.

Leden namens de werkgeversorganisatie (Aedes) Mr. P. Boerenfijn MRE, voorzitter

De heer H.W. van Heuven (Aedes) en mevrouw M.H. Scheffers

Mr. G.B. van Dijk, plaatsvervangend voorzitter

(FNV Bouw) legden hun functie als plaatsvervangend bestuurslid

C.C. van der Sluis RA CPC

neer. In de opvolging van de heer Van Heuven wordt niet voorzien. Met ingang van 1 januari 2012 werd mevrouw Blomberg voorzit-

Leden namens de werknemersorganisaties

ter en de heer Van der Sluis plaatsvervangend voorzitter. De heer

Mw. drs. M.A. Blomberg (FNV Bouw), secretaris

Van den Brink en de heer Van Dijk werden secretaris en plaatsver-

A. van den Brink (CNV Vakmensen), plaatsvervangend secretaris

vangend secretaris. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door de

M. Raaijmakers (De Unie)

voorzitters en de secretaris.

Plaatsvervangend lid namens de werkgeversorganisatie (Aedes)

Onkostenvergoeding bestuursleden

Mw. mr. C.M. Jongerius

De bestuursleden ontvangen een onkostenvergoeding. De regeling voor vacatiegelden is gebaseerd op de regeling van de Sociaal-

Plaatsvervangende leden namens de werknemersorganisaties

Economische Raad. In 2011 bedroeg de onkostenvergoeding voor

Mr. I. Slikkerveer (De Unie)

de bestuursleden in totaal 75 duizend euro (2010: 92 duizend euro).

A.A. van Wijngaarden (CNV Vakmensen)

De totale vergoeding bestaat uit opleidingskosten, vacatiegelden

Vacature (FNV Bouw)

en reiskosten.

Wijzigingen bestuur

Eind 2011 hebben we besloten om de onkostenvergoeding voor de

Mevrouw H.H. Witte (Aedes) legde in 2011 haar bestuurslidmaat-

bestuursleden aan te passen. De onkostenvergoeding wordt niet

schap neer, omdat zij een functie buiten de bedrijfstak aanvaardde.

meer bepaald door het aantal vergaderingen. In plaats daarvan

22

bepaalt de totale vergadertijd en de gedragen verantwoordelijkheid

mevrouw B.M.A. Smink-Kok en de heer H.A.J. de Valck namens het

naar individuele bestuursleden de hoogte van de onkosten-

bestuursbureau. Een communicatiedeskundige van FNV Bouw,

vergoeding. De onkostenvergoeding voor de leden van het dagelijks

mevrouw E. Bos, treedt op als externe adviseur.

bestuur bedragen voortaan 20.000 duizend euro per jaar en voor de overige bestuursleden 15.000 euro per jaar. De reiskosten worden niet

Commissie Reglementen en Individuele Zaken

meer apart vergoed. De onkostenvergoedingen worden uitbetaald

De Commissie Reglementen en Individuele Zaken adviseert het

aan de voordragende organisaties, met uitzondering van de

bestuur over voorstellen tot wijziging van reglementen en statuten.

onkostenvergoeding voor de heer Boerenfijn. Deze is uitbetaald aan

Daarnaast adviseert de commissie het bestuur over zogenaamde

zijn werkgever (Habion).

individuele gevallen, waarin de pensioenreglementen niet voorzien. De commissie heeft het mandaat om in individuele gevallen

De regeling voor vacatiegelden voor de leden van de deelnemers-

besluiten te nemen. De commissie bestaat uit de heren Van Dijk

raad en het verantwoordingsorgaan is gebaseerd op de regeling van

en Raaijmakers namens het bestuur, en mevrouw Smink-Kok en de

de Sociaal-Economische Raad. In bijlage 4 zijn de onkostenvergoe-

heer De Valck namens het bestuursbureau.

dingen nader gespecificeerd. In 2011 heeft de commissie 19 individuele zaken behandeld;

Principes voor goed pensioenfondsbestuur

hiervan zijn er twaalf toegekend en zeven afgewezen.

Als pensioenfondsbestuur volgen we de Principes voor goed pensioenfondsbestuur, zoals deze zijn vastgesteld door de STAR. De principes

Geschillencommissie

hebben betrekking op bestuur, verantwoording en intern toezicht.

De Geschillencommissie heeft een eigen Reglement Geschillen.

Met behulp van de principes kunnen wij de besturing van het fonds

Een geschil is een telefonische of schriftelijke verklaring van een

optimaliseren en kunnen wij op een goede en duidelijke manier

belanghebbende ten aanzien van onenigheid over de interpretatie

verantwoording afleggen over het door ons gevoerde beleid.

van de bepalingen van de statuten en de pensioenreglementen van het fonds. De Geschillencommissie behandelt geen zaken over

Verbeteringen in pensioenfondsbestuur in 2011

de werkingssfeer. De commissie bestaat uit de heren Van Dijk en

Het waarborgen van de principes is een continu proces. Ook in 2011

Raaijmakers namens het bestuur, en de heer De Valck namens het

zijn er weer verbeteringen aangebracht in de manier waarop wij

bestuursbureau. In 2011 heeft de Geschillencommissie twee zaken

als bestuur het fonds besturen. Zo hebben wij ons integriteitbeleid

behandeld. Deze zijn beide afgewezen.

uitgebreid en de competenties waarover bestuursleden moeten beschikken vastgesteld. Wat betreft de bevordering van onze deskun-

Het staat betrokkenen vrij om, als zij de interne geschillenprocedure

digheid hebben we een opleidingsplan vastgesteld en uitgevoerd.

van het fonds doorlopen hebben, zich te wenden tot de Ombudsman

Ook is het risicobeleid aangescherpt en verbeterd met de aanstelling

Pensioenen. In 2011 zijn er vier zaken voorgelegd aan de ombuds-

van een eigen, onafhankelijke risicomanager.

man. In drie zaken zijn wij in het gelijk gesteld; eenmaal niet. Het staat iedereen vrij om zich tot de rechter te wenden. Eind 2011

In de afzonderlijke hoofdstukken van dit jaarverslag is verder uit-

liepen er nog twee rechtszaken waarvan de afwikkeling in 2012 verwacht

eengezet hoe wij omgaan met zaken als bestuurlijke deskundigheid,

wordt. Daarnaast zijn er in 2011 twee zaken afgewikkeld. In één geval

risicobeheer en verantwoord beleggen.

zijn we in het ongelijk gesteld; in het andere kregen we gelijk.

Bestuurlijke commissies

Commissie Uitbesteding

Bestuurlijke besluiten worden voorbereid door bestuurlijke commis-

De Commissie Uitbesteding adviseert het bestuur over de uitvoering

sies om de besluitvorming zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Zo

van het beleid inzake de uitbesteding van diensten. De commissie

geven de commissies onder meer via maandrapportages terugkoppe-

bestaat uit mevrouw Blomberg en de heer Van der Sluis namens het

ling aan het bestuur. SPW heeft de volgende bestuurlijke commissies:

bestuur, en mevrouw Smink-Kok en de heer De Valck namens het bestuursbureau.

Communicatiecommissie De Communicatiecommissie heeft een adviserende rol. De com-

Pensioencommissie

missie bestaat uit de heren Van Dijk en Raaijmakers namens het

Alle bovengenoemde commissies zijn vaste commissies. Wij heb-

bestuur, de heer B. Notermans namens de deelnemersraad en

ben ook de mogelijkheid tijdelijke commissies in te stellen.

23

Zo was in 2010 en 2011 de Pensioencommissie actief. De

Dat betekent dat de deelnemersraad in beroep kan gaan tegen een

Pensioen­commissie heeft de volgende taken:

besluit van het bestuur.

• het voorbereiden van maatregelen in het geval het fonds vanuit zijn herstelplan niet uit de situatie van onderdekking of

In het verslagjaar kwam de deelnemersraad viermaal bijeen voor

reservetekort komt;

een reguliere bijeenkomst en eenmaal voor een extra bijeenkomst.

• het voorbereiden van de gevolgen van het Pensioenakkoord voor het fonds;

De bestuursleden van SPW zijn roulerend bij de vergaderingen van de deelnemersraad aanwezig.

• het beantwoorden van vragen van cao-partijen. De deelnemersraad vertegenwoordigt de belangen van de deel­ De commissie heeft in 2011 onder meer het financieel crisisplan

nemers, inactieve deelnemers en gepensioneerden van SPW.

voorbereid dat in 2012 is vastgesteld.

Vanuit dat oogpunt adviseert de deelnemersraad ons, het bestuur, over het te voeren beleid. Dat kan op ons verzoek, maar ook uit

De commissie bestaat uit de volgende leden: mevrouw Blomberg

eigen beweging. In onderstaande situaties zijn we verplicht om

en de heren Boerenfijn, Van Dijk, Van den Brink en Raaijmakers.

advies te vragen aan de deelnemersraad:

De commissie wordt ondersteund door het bestuursbureau en

• bij het nemen van maatregelen van algemene strekking;

door onze uitvoeringsorganisatie.

• wijziging van statuten en reglementen van het fonds; • bij het vaststellen van het jaarverslag, de begroting, het verslag

Transitiestuurgroep

van de actuaris en het verslag van de accountant met betrekking

De Transitiestuurgroep is een tijdelijke commissie. De stuurgroep

tot de financiële status van het fonds;

werd in het leven geroepen om de overgang naar de nieuwe vermogensbeheerder te begeleiden. Daarbij lette de stuurgroep er vooral op dat de overgang geen nadelige gevolgen zou hebben voor de waarde van de beleggingsportefeuille en dat de beleggingen niet aan meer risico’s zouden gaan blootstaan.

• bij een wijziging van de hoogte van de ingegane pensioenen, in gevallen waarin de financiële toestand van het fonds daartoe aanleiding geeft; • bij het verlenen of wijzigen van toeslagen, tenzij de toeslagen rechtstreeks voortvloeien uit een statutaire of reglementaire bepaling;

De stuurgroep bestaat uit de volgende leden: mevrouw Blomberg en de heer Van den Brink. De stuurgroep wordt bijgestaan door het bestuursbureau en door externe adviseurs.

• bij gehele of gedeeltelijke overdracht van verplichtingen van het fonds; • bij liquidatie van het fonds; • wijziging van het huishoudelijk reglement;

De werkzaamheden rondom de overgang zijn verricht door

• het sluiten, wijzigen of beëindigen van een uitvoeringsreglement.

accountant KPMG. In 2012 worden de werkzaamheden afgerond en heeft de stuurgroep de overgang geëvalueerd.

De deelnemersraad heeft ons in 2011 gevraagd en ongevraagd adviezen gegeven alvorens wij tot bepaalde besluiten zijn gekomen. Wij

Deelnemersraad

hebben deze adviezen ter harte genomen en in de meeste gevallen

De deelnemersraad bestaat uit 12 leden. De leden worden

overeenkomstig besloten. De adviezen hadden onder meer betrekking

benoemd door het bestuur. De deelnemersraad wordt op basis van

op reglements- en statutenwijzigingen, de actuariële en bedrijfstech-

evenredige vertegenwoordiging samengesteld uit deelnemers en

nische nota (ABTN), het communicatiebeleidsplan, het beleggings-

gepensioneerden namens de voordragende organisaties FNV Bouw,

beleid voor 2012, het toeslagbeleid en het jaarverslag over 2010.

CNV Vakmensen en De Unie. Daarnaast kennen we een vereniging van gepensioneerden, Volkshuisvesters Pensioen. Deze vereniging

De deelnemersraad heeft daarnaast zijn eigen functioneren

heeft ook een lid afgevaardigd. Voordat de vereniging zich kwalificeerde

geëvalueerd binnen eigen kring.

was de Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) de organisatie die een lid kon voordragen.

In 2011 hebben enkele leden van de deelnemersraad zich

De deelnemersraad adviseert het bestuur desgevraagd of uit eigen

verder bekwaamd in het vermogensbeheer en beleggingsbeleid.

beweging over aangelegenheden die het fonds betreffen. Op

Nieuwe leden volgen een introductiecursus.

grond van de Pensioenwet heeft de deelnemersraad een beroepsrecht.

24

Samenstelling en zittingstermijnen van de deelnemersraad

Leden namens de actieve deelnemers

Voordragende organisatie

Einde huidige zittingstermijn

Einde eventuele volgende zittingstermijn

H.J.M. Notermans (voorzitter)

FNV Bouw

oktober 2014

-

L. Maatman (plv. voorzitter)

FNV Bouw

oktober 2017

-

De Unie

oktober 2017

-

H. Eimers

FNV Bouw

oktober 2014

oktober 2020

J.J. Rebelo Oliveira dos Santos

FNV Bouw

oktober 2014

oktober 2020

M.W.C. Somers

CNV Vakmensen

oktober 2014

oktober 2020

Mw. F.C. Wilten-Aring

CNV Vakmensen

oktober 2017

oktober 2023

FNV Bouw

oktober 2017

oktober 2023

K. Boogaard

Mw. S. Gillissen Leden namens de gepensioneerden J.C.P. den Boer

CNV Vakmensen

oktober 2014

oktober 2020

Volkshuisvesters Pensioen

oktober 2017

-

R.P. Vonk

FNV Bouw

oktober 2014

-

Vacature

FNV Bouw

oktober 2017

oktober 2023

D.J. de Jong

De leden komen in aanmerking voor maximaal twee termijnen van

Jaarlijks is er één formele gemeenschappelijke vergadering van het

zes jaar.

verantwoordingsorgaan met het bestuur. Dat was ook in het verslagjaar het geval. In het verslagjaar kwam het verantwoordingsorgaan

Wijziging in de samenstelling

eenmaal bijeen in een vergadering met de accountant, de waarmer-

In oktober is de samenstelling gewijzigd. De heer J.J.L. Baale

kend actuaris, de compliance officer en de Raad van Toezicht.

(FNV Bouw) werd niet herkozen. Herkozen werd de heer Maatman.

Daarnaast zijn er enkele meer informele bijeenkomsten geweest

De heer Boogaard kwam in aanmerking voor een nieuwe termijn.

van het orgaan met leden van het bestuur. Naar aanleiding van de

Nieuw gekozen werden mevrouw Wilten-Aring en mevrouw Gillissen.

gevoerde gesprekken en ontvangen informatie kwam het verant-

De termijn van de heren J.W. de Landmeter (CNV Vakmensen)

woordingsorgaan tot een oordeel over het bestuursbeleid. Het

en S. van den Berg (FNV Bouw) liep af. In de vacature van de

verantwoordingsorgaan heeft daarnaast een gemeenschappelijke

heer Landmeter werd voorzien. In de vacature van de heer

vergadering gehad met de deelnemersraad en de Raad van Toezicht.

Van den Berg nog niet. Eind 2011 vroegen wij het verantwoordingsorgaan om advies over

Verantwoordingsorgaan

de aanpassing van de onkostenvergoeding voor bestuursleden. Het

Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een algemeen

verantwoordingsorgaan gaf daar begin 2012 een positief advies over.

oordeel te geven over het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere informatie. Op grond van de Pensioenwet heeft het verantwoordingsorgaan een enquêterecht. Dat betekent dat het verantwoordingsorgaan onafhankelijk onderzoek kan laten doen naar het beleid van het fonds of het functioneren van het bestuur. De leden van het verantwoordingsorgaan worden benoemd door de voordragende organisaties Aedes, FNV Bouw, CNV Vakmensen en De Unie.

25

Samenstelling en zittingstermijnen van het verantwoordingsorgaan Voordragende organisatie A. de Haan (Actieve deelnemers)

Begin eerste zittingstermijn

Begin tweede zittingstermijn

CNV Vakmensen

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2012

1-1-2015

1-1-2018

FNV Bouw

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2014

1-1-2017

1-1-2020

P. Postma (Actieve deelnemers) P.C.M. van Helden (Gepensioneerden)

Begin derde zittingstermijn

Begin vierde zittingstermijn

Begin vijfde zittingstermijn

De Unie

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2013

1-1-2016

1-1-2019

FNV Bouw

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2014

1-1-2017

1-1-2020

L. Greven (plv. voorzitter) (Werkgevers)

Aedes

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2013

1-1-2016

1-1-2019

mw. A.J. van de Ven - de Jong (Werkgevers)

Aedes

1-1-2008

1-1-2010

1-1-2012

1-1-2015

1-1-2018

G.W. Kamp (voorzitter) (Gepensioneerden)

Wijziging in de samenstelling

Direct na het verslagjaar is de heer J. Koelewijn opgevolgd door

Gedurende het verslagjaar werd de heer M.T. Eggermont RA

mevrouw A. Gram. Zij heeft tweemaal een zittingstermijn van

opgevolgd door mevrouw Van de Ven - de Jong. Zij neemt de

telkens drie jaar. De heer Koelewijn is reglementair afgetreden.

zittingstermijnen van de heer Eggermont over.

Hij was niet beschikbaar voor herbenoeming in verband met zijn andere werkzaamheden.

Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestaat uit drie onafhankelijke leden.

Verkorte cv’s van de leden van de Raad van Toezicht zijn opgeno-

De leden zijn bij de oprichting benoemd door het bestuur. Daarna

men in de bijlagen. De belangrijkste functies van de leden van de

vond de benoeming van de leden plaats door coöptatie. De Raad

Raad van Toezicht staan ook vermeld op de website van SPW:

van Toezicht is een intern orgaan dat toezicht houdt op de interne

www.spw.nl.

procedures, zoals beleids- en bestuursprocessen. Zo geeft de Raad van Toezicht een oordeel over de aansturing van het fonds.

Beleggingsadviescommissie

Daarnaast houdt zij toezicht op de manier waarop er met de

De beleggingsadviescommissie heeft een adviserende rol richting

risico’s op lange termijn wordt omgegaan.

het bestuur ten aanzien van het vermogensbeheer. Hierbij richt de commissie zich op het strategische beleggingsbeleid, het portfolio-

In het verslagjaar is de Raad van Toezicht viermaal bijeengekomen.

management, de integrale rapportage en de performancemeting en

Daarnaast had de Raad van Toezicht in het verslagjaar een gemeen-

het integraal risicomanagement. In het verslagjaar vergaderde de

schappelijke vergadering met het verantwoordingsorgaan en de

beleggingsadviescommissie vijfmaal. De beleggingsadvies-

externe accountant en actuaris. Ook was er afzonderlijk overleg

commissie bestaat uit vier personen.

met het verantwoordingsorgaan en was er een gemeenschappelijke bijeenkomst met de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan. De Raad van Toezicht had in het verslagjaar driemaal overleg met het bestuur.

Samenstelling en rooster van aftreden Raad van Toezicht Benoemd per

Einde eerste zittingstermijn

Eind tweede zittingstermijn

1-1-2008

1-7-2010

1-7-2013

Mw. N. Altenburg

1-1-2011

1-7-2012

1-7-2015

J. Koelewijn

1-1-2008

1-7-2011

1-7-2014

J.T. van Niekerk, voorzitter

26

Samenstelling en rooster van aftreden van de beleggingsadviescommissie

mw. R. van Wijk-Russchen R. Meijer P.P.J.M. van Besouw P.C. van Aalst (voorzitter)

Benoemd per

Einde eerste zittingstermijn

Eind tweede zittingstermijn

januari 2011

januari 2015

januari 2019

Eind derde zittingstermijn januari 2023

januari 2009

januari 2013

januari 2017

januari 2021

november 2004

november 2008

november 2012

november 2016

februari 2004

februari 2008

februari 2012

februari 2016

De leden van de beleggingsadviescommissie worden benoemd

Waarmerkend actuaris

voor een periode van vier jaar. Deze termijn kan tweemaal

TowersWatson bv, Amstelveen

worden verlengd.

Drs. R. Westhoff AAG

Wijziging in de samenstelling

Accountant

De heer G. Russelman nam afscheid van de beleggingsadvies­

KPMG Accountants nv, Utrecht

commissie. In zijn plaats kwam mevrouw Van Wijk. Verkorte cv’s van de leden van de beleggingsadviescommissie zijn opgenomen in

Compliance officer

de bijlagen. De belangrijkste functies van de leden van de beleg-

KPMG Integrity, Amstelveen

gingsadviescommissie staan ook vermeld op de website van SPW:

Nederlands Compliance Instituut (NCI), Capelle aan den IJssel

www.spw.nl. We hebben in 2011 besloten om over te stappen naar een nieuwe

Bestuursbureau

compliance officer, NCI.

Het bestuur richtte in september 2009 een bestuursbureau op. Het bestuursbureau ondersteunt het bestuur bij de uitoefening van

Uitvoeringskosten

zijn taken en geeft adviezen aan het bestuur. De directeur van het bestuursbureau is de heer H.A.J. de Valck. De heer De Valck treedt

Pensioenadministratie

ook op als adviserend actuaris. Naast de heer De Valck is mevrouw

In 2011 waren de totale pensioenuitvoeringskosten van SPW

B.M.A. Smink-Kok sinds 2010 werkzaam bij het bestuursbureau.

11,4 miljoen euro. Een specificatie van deze kosten is te vinden in

In 2011 is het bestuursbureau uitgebreid met een risicomanager, de

de jaarrekening. Volgens het CEM-benchmark zijn de gemiddelde

heer S. Leistra. In 2011 was hij in dienst op detacheringsbasis. In

kosten over 2011 per deelnemer van SPW 227 euro.

2012 treedt een nieuwe risicomanager in vaste dienst bij het fonds, de heer L.J.M. Hakkenberg van Gaasbeek.

Vermogensbeheer In het verslagjaar was er veel aandacht voor de kosten van het

Administratie

vermogensbeheer bij pensioenfondsen. Dit kwam mede door een rapport dat de AFM uitbracht in april 2011. Hier stond onder andere

Pensioenadministratie

in dat veel pensioenfondsen niet alle kosten van het vermogens­

Cordares Pensioenen bv, Amsterdam

beheer rapporteren en dat deze kosten van grote invloed kunnen

M. Weerman, directeur

zijn op de hoogte van het ouderdomspensioen.

Drs. F. van Esch, accountmanager Als antwoord op het AFM-rapport heeft de Pensioenfederatie in novem-

Vermogensbeheer

ber 2011 de brochure ‘Aanbevelingen Uitvoeringskosten’ gepresenteerd.

APG Investment Services nv, Amsterdam

Hierin wordt beschreven hoe de kosten van vermogensbeheer kunnen

Mr. drs. R. Wuijster Msc, directeur

worden gerapporteerd. In de aanbevelingen van de Pensioenfederatie

Drs. H.J. de Boer, accountmanager

worden de volgende kostensoorten onderscheiden:

De firma Towers Watson bv treedt op als adviseur op het gebied

• vaste beheerskosten van beleggingen;

van vermogensbeheer.

• bewaarloon;

27

• overige kosten (kosten van toezicht, administratiekosten,

Het totaal van de kosten van het vermogensbeheer over 2011 was

accountantskosten, taxatiekosten etc.);

27 miljoen euro. Ten opzichte van het gemiddeld belegd vermogen

• prestatieafhankelijke vergoedingen.

in 2011 bedroegen de kosten circa 44 basispunten. Een belangrijk deel van de kosten wordt veroorzaakt door de asset-mix. In de stra-

Cijfers moeilijk vergelijkbaar

tegische asset-mix wordt 14,5 procent gealloceerd naar de alternatie-

SPW meldt de kosten conform de Aanbevelingen van de Pen­sioen-

ve beleggingsportefeuille (commodities, hedge funds, private equity,

federatie in het jaarverslag. Dit betekent dat ten opzichte van

infrastructuur en opportunities). Ultimo 2011 is ruim 13,8 procent

voorgaande jaren meer inzicht gegeven wordt in de kosten van

belegd in alternatieve beleggingen, hetgeen ruim 40 procent van de

vermogensbeheer. De oorzaak van de stijging van de kosten hangt

totale kosten vermogensbeheer uitmaakt. In 2011 haalden alterna-

voornamelijk samen met onderliggende vergoedingen voor derde

tieve beleggingen een positieve performance van 4,9 procent.

vermogensbeheerders, anders dan vergoedingen aan Cordares/APG. In dit jaarverslag worden de integrale kosten gepresenteerd. Tot

In de 44 basispunten zijn eveneens 4 basispunten begrepen voor

voorgaand jaar werden uitsluitend de direct aan APG betaalde

prestatievergoedingen die zijn betaald aan de externe vermogens-

kosten opgenomen. Het gevolg hiervan is dat de cijfers van 2011

beheerders, niet zijnde APG. Over 2011 is een hoger rendement

moeilijk te vergelijken zijn met die van voorgaande jaren en met die

gerealiseerd dan op basis van benchmarks zou mogen worden

van pensioenfondsen die deze standaard (nog) niet hanteren.

verwacht van 70 basispunten in de beleggingsportefeuille. Met name grondstoffen, infrastructuur en private equity hebben beter

SPW registreert momenteel alle kostensoorten op een wijze die de

dan het marktgemiddelde gepresteerd.

Pensioenfederatie aanbeveelt. SPW zet in het voorliggende jaar- verslag 2011 een belangrijke stap naar het diepgaander presenteren

Over 2011 worden voor het eerst de integrale kosten volgens de

van de kosten vermogensbeheer. In de weergave van de kosten

Aanbevelingen van de Pensioenfederatie berekend. Een benchmark

vermogensbeheer is een aantal aannames gedaan voor de omvang

die rekening houdt met deze definities is nog niet voorhanden.

van kostensoorten die pas gaandeweg 2012 definitief opgenomen

Naar verwachting zal dit voor het eerst mogelijk zijn medio 2013

worden. Het gevolg hiervan kan zijn dat de opbouw en/of de hoogte

nadat een representatieve groep pensioenfondsen de kosten

van de kosten in volgende jaren afwijkt van hetgeen hier is opgeno-

conform de integrale methode heeft berekend en gerapporteerd.

men. In de jaarrekening worden vooralsnog, conform de aanbeveling

Een vergelijking van onze kosten vermogensbeheer met deze

van de Pensioenfederatie, net als in voorgaande jaren uitsluitend de

benchmark is dan ook nog niet mogelijk. Het bestuur zal, zoals

directe kosten van Cordares/APG opgenomen. In het totale kosten-

gebruikelijk, op basis van een periodieke rapportage van kosten

volume zijn onder andere ook de prestatievergoedingen van private

vermogensbeheer de kostenontwikkeling kritisch blijven volgen en

equity opgenomen. Deze zijn op basis van de betaalde prestatie-

waar nodig maatregelen treffen.

vergoedingen verwerkt. De kosten van het vermogensbeheer zijn in de tabel opgedeeld in de

Rapportage van SPW

volgende categorieën: 1. De beheerfee van APG. 2. De beheerfee van externe vermogensbeheerders (APG uitgeslo-

Tabel 8 Ontwikkeling totale kosten vermogensbeheer

ten). Een gedeelte van de kosten voor externe managers is al

(in miljoenen euro’s)

opgenomen in de beheerfee aan APG en wordt door APG voldaan 2011

Beheerfee APG

10,0

Beheerfee externe managers

13,7

Bewaarloon

0,5

Overige kosten

0,2

Totaal Prestatievergoedingen Totale kosten

28

Basispunten ten opzichte van het gemiddelde belegd vermogen

aan de externe manager. De kosten opgenomen onder ‘beheerfee externe managers’ betreffen kosten die naast de fee aan APG nog ten laste worden gebracht van het belegd vermogen. 3. Het bewaarloon betreft de vergoeding voor het in bewaring geven van beleggingstitels bij een bewaarbedrijf. 4. De overige kosten betreffen onder andere de aan de beleggingen gerelateerde bank- en accountantskosten.

24,4

39

2,7

4

27,0

44

5. De prestatievergoedingen zijn vergoedingen aan externe managers voor (meerjarige) performance boven een bepaalde drempelwaarde.

Naast deze kostencategorieën onderscheidt de Pensioenfederatie ook nog een categorie transactiekosten. De transactiekosten bestaan uit in- en uitstapkosten bij beleggingsfondsen, aan- en verkoopkosten bij directe belegging in beleggingstitels en acquisitiekosten. Deze categorie is complex van aard. Gegevens zijn niet altijd beschikbaar, waardoor schattingen noodzakelijk zijn en benchmarks ontbreken. De geïdentificeerde transactiekosten over 2011 bedragen 6,3 miljoen euro (10 basispunten). Voor de nieuw te presenteren kostensoorten, waaronder de nog niet geïdentificeerde transactiekosten, geeft de Pensioenfederatie in 2012 een nadere invulling van de berekening. Bij de evaluatie van de kosten van vermogensbeheer moet niet alleen de absolute hoogte van de gerapporteerde kosten in beschouwing worden genomen. De kosten hangen onder meer samen met de beleggingscategorieën waarin wordt geïnvesteerd, de verhouding tussen liquide dan wel illiquide beleggingen, het gekozen risico­ profiel van het fonds, de wijze waarop wordt geïnvesteerd, de tijdshorizon die gekozen wordt en de behaalde performance. Uitsluitend een integrale afweging van al deze zaken samen, maken een evaluatie van de kosten van het vermogensbeheer mogelijk.

29

Beheersing van de risico’s De uitvoering van de pensioenregeling is omgeven met risico’s.

zijn geheel als gevolg van niet integere, onethische gedragingen van

Sommige van deze risico’s lopen we bewust, andere proberen we

de organisatie. Dit in het kader van wet- en regelgeving en maat-

tot een minimum te beperken. Een adequate beheersing van risico’s

schappelijke en door de instelling opgestelde normen.

behoort tot de dagelijkse praktijk van het fonds. Aanvullend op de

Door voorbeeldgedrag van het bestuur en door consistente naleving

reeds erkende risico’s en beheersmaatregelen, hebben we in 2011

van zijn principes voor goed pensioenfondsbestuur wordt dit risico

een aantal maatregelen getroffen om ons risicomanagement verder

beheerst. De integriteitsrisico’s die ons fonds loopt, hebben wij

te verbeteren en aan te scherpen. Zo hebben we het risicobeleid

vastgesteld en de maatregelen die deze risico’s moeten beheersen

vastgelegd in het beleidsdocument Integraal Risicomanagement

hebben wij beoordeeld. Om de integriteitrisico’s verder te beheer-

Beleid en is op het bestuursbureau een risicomanagementfunctie

sen, hebben wij onder meer een gedragscode (waarin opgenomen

ingericht.

een regeling relatiegeschenken), een klokkenluidersregeling en een incidentenregeling ingesteld. Ook de leden van de andere fonds­

Het Integraal Risicomanagement Beleid SPW

organen moeten hieraan voldoen.

Bij de beheersing van de risico’s hebben we het risicomanagement op een integrale wijze vastgelegd. Het doel is om de risico’s van de

Juridisch risico

bedrijfsvoering, de financiële positie en de uitbestedingsrelatie in

Dit is het risico dat samenhangt met (verandering in en naleving

relatie tot de doelstellingen van het fonds te beheersen. Het beleid

van) wet- en regelgeving. Hier valt ook onder het mogelijk bedreigd

van SPW is gebaseerd op de COSO-aanpak, waarin de volgende

worden van de rechtspositie, met inbegrip van de mogelijkheid dat

onderdelen vastliggen:

contractuele bepalingen niet afdwingbaar of niet correct gedocumenteerd zijn.

1. De doelstellingen van het fonds ten aanzien van het risico­ management.

Wij worden periodiek en op gestructureerde wijze geïnformeerd over belangrijke wijzigingen in wet- en regelgeving en naleving daarvan.

2. De taken en verantwoordelijkheden van de risicomanager.

Ook worden wij geïnformeerd over (de naleving van) interne regels

3. De inrichting van het risicomanagementmodel in de organisatie

van ons fonds en van onze opdrachtnemers. Onze bestuurlijke

van SPW. 4. Definities en beheersmaatregelen van de risico’s van SPW.

commissie Reglementen/Individuele Zaken beoordeelt het in de reglementen vastgestelde beleid op basis van individuele gevallen.

5. Criteria ten aanzien van het risicomanagement van SPW en de uitvoeringsorganisaties. 6. Relevante wet- en regelgeving ten aanzien van het risico­ management en interne beheersing.

Bestuursrisico Bestuursrisico is het risico dat samenhangt met onvoldoende doelmatige of doeltreffende inrichting en uitvoering van het bestuurlijk proces. Dit mede als gevolg van onvoldoende continuïteit,

Risicospecifieke beheersing

deskundigheid of een onevenwichtige samenstelling van het

Bij de identificatie van de verschillende risico’s hebben wij ons deels

bestuur. Hieronder wordt tevens verstaan het risico dat samenhangt

gebaseerd op de FIRM3-indeling van risicocategorieën, zoals ontwik-

met onvoldoende adequate omgang met stakeholders van het

keld door DNB. Daarnaast hebben wij aanvullende risico’s gedefini-

pensioenfonds.

eerd die betrekking hebben op specifieke karakteristieken van SPW.

Zo zijn er een deskundigheidsplan en een opleidingsplan vast­ gesteld. Het bestuurlijk functioneren wordt jaarlijks getoetst met

Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste risico’s voor

een externe deskundige. Begin 2012 hebben we de benodigde

ons fonds.

bestuurlijke competenties vastgesteld.

Risico’s ten aanzien van de bedrijfsvoering van SPW

Omgevingsrisico Het omgevingsrisico is het risico als gevolg van veranderingen buiten

Integriteitrisico

SPW. Dit is op het gebied van concurrentieverhoudingen, belangheb-

Dit is het gevaar voor aantasting van de reputatie van SPW of

benden bij SPW, reputatie en de afname van het aantal werkgevers

bestaande of toekomstige bedreiging van vermogen of resultaat van

en werknemers in de sector woondiensten. De afname van het aantal

SPW. Onder dit risico valt ook aantasting van het financiële stelsel in

werkgevers en deelnemers is het belangrijkste omgevingsrisico.

FIRM staat voor Financiële Instellingen Risicoanalyse methode.

3

30

Binnen ons model van governance is de bestuurlijke communicatie-

Valutarisico

commissie actief. Hierin hebben ook externe deskundigen zitting.

Valutarisico is het risico van een waardedaling van beleggingen

Wij denken dat doelgerichte, intensieve en langdurige communi­

in vreemde valuta. Dit als gevolg van een waardedaling van de

catie een instrument is om het omgevingsrisico binnen onze sector

vreemde valuta ten opzichte van de euro.

te beperken. Kredietrisico

Risico’s ten aanzien van de financiële positie van SPW

Kredietrisico is het risico dat de waarde van de vastrentendewaardenportefeuille daalt. Dit als gevolg van een verhoging in de opslag voor

Balansrisico

kredietrisico.

Het balansrisico van SPW is het risico op een verandering in de dekkingsgraad. Dit als gevolg van het verschil in de beweeglijkheid van

Tegenpartijrisico op derivatenposities en deposito’s

de pensioenverplichtingen en de beweeglijkheid van de beleggingen.

Zodra een derivatenpositie een positieve waarde krijgt (en daardoor op de balans van SPW staat), lopen we tegenpartijrisico op de partij

Rente- en curverisico

waarbij de derivatenposities zijn afgesloten. Als de tegenpartij niet

Het renterisico is het risico op een verandering in de dekkingsgraad

kan voldoen aan de betalings-/leveringsverplichtingen, verliest SPW

als gevolg van een renteverandering.

de marktwaarde van de positie.

Het curverisico is het risico van blootstelling aan veranderingen in

SPW houdt kasgeld aan in de vorm van deposito’s. Hierbij loopt

de vorm van de rentetermijnstructuur.

SPW een tegenpartijrisico op de bank(en) waar deze deposito’s worden aangehouden.

Marktrisico Het marktrisico is het risico dat de waarde van de beleggingen in

Liquiditeitsrisico

de portefeuille verandert. Dit als gevolg van veranderingen in de

Het liquiditeitsrisico is het risico dat SPW niet in staat is om op

desbetreffende marktprijzen, bijvoorbeeld door daling van de aan-

korte termijn aan haar betalingsverplichtingen te kunnen voldoen.

delenprijzen. Tevens onderscheiden wij systeemrisico als onderdeel van het marktrisico. Systeemrisico is het risico op extreme markt­

Concentratierisico

ontwikkelingen doordat problemen bij één marktpartij overslaan op

Concentratierisico is het risico van een grote, eenzijdige belegging.

andere marktpartijen en de financiële markten als geheel.

De concentratie kan betrekking hebben op één tegenpartij, een geografische concentratie, een sectorale concentratie, een concentratie

Marktrisico alternatieve beleggingen

op één specifieke belegging en een concentratie op één specifiek

Alternatieve beleggingen vertonen specifieke risico’s. Om het markt-

beleggingsrisico. Hoe wij met de financiële risico’s omgaan, hebben

risico van alternatieve beleggingen goed te kunnen monitoren is het

we gemeld in het hoofdstuk “Beleggingen” .

noodzakelijk om per belegging na te gaan wat de belangrijkste on-

Het matchingrisico wordt periodiek geanalyseerd door middel

derliggende risicofactoren zijn die de marktwaarde van de belegging

van een ALM-studie. Met behulp van een ALM-studie worden de

beïnvloeden. Ook wordt nagegaan hoe deze factoren zich ontwikke-

beleggingen en de pensioenverplichtingen op elkaar afgestemd. In

len door de tijd, en op welke wijze deze factoren inzicht geven in het

2012 laten we opnieuw een ALM-studie uitvoeren op basis van onze

risicoprofiel van de alternatieve beleggingen. In de risicobeoordeling

risicohouding.

van deze beleggingscategorie volgen wij de beleidsregel die door

Elk kwartaal beoordelen we of de financiële omgeving zodanig

DNB is opgesteld.

gewijzigd is dat we ons beleggingsbeleid moeten aanpassen. Ook beoordelen we of het renterisico is gewijzigd en besluiten we of we

Actief risico

bepaalde maatregelen moeten treffen. Bij onverwachte ontwikkelin-

Het actief risico is het risico dat de vermogensbeheerder een lager

gen nemen we de maatregelen die wij op dat moment nodig achten.

portefeuillerendement behaalt dan het rendement op de bench-

In dergelijke situaties is een noodweerprocedure van kracht, die

mark (een underperformance). Dit als gevolg van het voeren van

onmiddellijk in werking treedt als er forse koersschommelingen op

een actief beleggingsbeleid. Naast het actief risico binnen bepaalde

de financiële markten zijn.

beleggingspools, loopt SPW ook een actief risico als gevolg van de

Elke week beoordelen wij de waarde van onze beleggingen en ver-

verdeling van het belegd vermogen over verschillende beleggings­

plichtingen en elke maand rapporteert onze vermogensbeheerder

categorieën.

over matching- en marktrisico’s via een zogeheten risicodashboard

31

naast de bestaande rapportages. Het risicodashboard stelt ons in

doende integer, niet continu of onvoldoende beveiligd worden

staat om sneller en effectief de belangrijkste risico’s inzichtelijk te

ondersteund door IT. Het IT-risico van de uitvoeringsorganisaties

krijgen en waar nodig te beheersen.

valt onder het uitbestedingsrisico van SPW.

Verzekeringstechnisch risico

Omdat we vrijwel al onze diensten hebben uitbesteed (pensioen­

Het verzekeringstechnisch risico is het risico dat uitkeringen (nu of

administratie, vermogensbeheer en advisering op juridisch gebied)

in de toekomst) niet gefinancierd kunnen worden vanuit premie- en/

is het voor ons van het grootste belang uitbestedingsrisico’s goed te

of beleggingsinkomsten. Dit als gevolg van onjuiste en/of onvol-

beheersen. Het administratieve beheer hebben wij ondergebracht bij

ledige (technische) aannames en grondslagen bij de ontwikkeling en

onze pensioenuitvoeringsorganisatie. Hierbij moeten we ons hou-

premiestelling van het pensioenproduct.

den aan de eisen die DNB stelt op het gebied van uitbestedingen.

Het verzekeringstechnisch risico omvat de risico’s van negatieve

Om de operationele risico’s te beheersen, stellen wij hoge eisen aan

resultaten op de actuariële grondslagen die worden gebruikt bij de

externe en interne controles en aan de dienstverlening van derden.

vaststelling van de technische voorzieningen van het fonds.

Een belangrijk instrument hierbij is het ISAE 3402 type II assurance

De belangrijkste verzekeringstechnische risico’s zijn veranderingen in

rapport. In 2011 hebben we ons beleid op dit gebied vastgelegd in

levensverwachting en de kans op arbeidsongeschiktheid. Wij hanteren

een beleidsdocument.

voor het vaststellen van de technische voorzieningen voor het fonds de meest realistische actuariële grondslagen (ook wel de actuele

In september 2009 hebben wij de administratieve organisatie en

waarde genoemd). Daarbij worden we geholpen door de adviserend

de interne controle van (in het bijzonder) het vermogensbeheer

en door de certificerend actuaris. Jaarlijks wordt beoordeeld of de

vastgelegd in een document. Dit governance-document speelt een

gehanteerde actuariële grondslagen nog voldoende zijn. Het verzeke-

belangrijke rol in de verdeling van de taken, verantwoordelijkheden

ringstechnisch risico is dan dat deel van het vereist eigen vermogen

en bevoegdheden, de beschrijving van procedures en besluitvor-

dat benodigd is voor mogelijke niet-voorziene nadelige afwijkingen

ming en de vaststelling van de functies. Dit document gaan we in

in de verzekeringstechnische resultaten (op basis van de technische

2012 actualiseren.

voorziening op actuele waarde). Dit betreft afwijkingen ten opzichte van de verwachte sterfte en de onzekerheid die gerelateerd is aan de

Wij hebben een Service Level Agreement (SLA) vastgesteld met

verwachte sterftetrend.

onze pensioenuitvoeringsorganisatie voor het pensioenbeheer en

Ook stellen we de technische voorzieningen van het fonds vast op

met onze vermogensbeheerder voor het vermogensbeheer. In een

basis van de recentste prognosetafels van het Actuarieel Genootschap

SLA staan afspraken over de dienstverlening. In deze afspraken ligt

(AG). Hierbij houden we rekening met ervaringssterfte binnen het

de nadruk vooral op kwalitatieve aspecten. Dat zijn bijvoorbeeld de

fonds ten opzichte van de gehele Nederlandse bevolking. Daarnaast

tijdigheid, juistheid en volledigheid van de uitvoering. De afspraken

houden wij rekening met een toekomstige sterftetrend. Deze trend is

over het pensioenbeheer zijn opgenomen in een fondsspecifieke

expliciet opgenomen in de recentste Prognosetafel 2010 van het AG.

overeenkomst. Hierover worden wij elk kwartaal geïnformeerd.

Tenslotte houden we rekening met de kans dat een deelnemer ar-

Mochten afspraken niet gehaald zijn, dan wordt niet alleen aange-

beidsongeschikt wordt. Ook daar hanteren wij bepaalde grondslagen

geven waarom dat zo was, maar wordt - als sprake is van meer dan

voor. In 2011 hebben we het tarief voor premievrijstelling bij arbeids-

een incident - ook een verbeterplan overeengekomen.

ongeschiktheid niet gewijzigd. Ook zijn de overige veronderstellingen ten aanzien van het arbeidsongeschiktheidsrisico niet gewijzigd.

In 2011 is de SLA over het pensioenbeheer door de uitvoerings- organisatie geëvalueerd. Begin 2012 bespreken we de resultaten

Risico’s ten aanzien van uitvoeringsorganisaties van SPW

hiervan. Met APG/Cordares hebben we afgesproken dat zij periodiek een zelfevaluatie doen. De resultaten van de zelfevaluatie bespreken we

Uitbestedings- en IT-risico Uitbestedingsrisico is het risico dat de continuïteit, integriteit en/of kwaliteit van de aan derden uitbestede activiteiten in gevaar komen. Dit als gevolg van operationele problemen of een te grote concentratie/afhankelijkheid van een uitvoerder. Het risico dat bedrijfsprocessen en informatievoorziening onvol-

32

in een evaluatiemeeting.

Actuarieel verslag Met dit actuarieel verslag willen we inzicht geven in de financiële

Bij kapitaaldekking speelt een aantal onzekere factoren een rol.

resultaten over het verslagjaar. Dat wordt gedaan door op iedere

Zo is er allereerst het beleggingsrendement dat het fonds behaalt.

post uit de technische verlies- en winstrekening nader in te gaan.

De beleggingsopbrengsten kunnen van jaar tot jaar grote schommelingen laten zien. Een andere onzekere factor is de inflatie.

1. Doelstelling van ons fonds De belangrijkste doelstelling van pensioenfondsen - en ook van

Bij de berekening van de TV van de opgebouwde nominale

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW) - is de

pensioenaanspraken wordt op dit moment geen rekening gehouden

zekerstelling van de toegezegde pensioenen. Die zekerstelling heeft

met toekomstige toeslagen ter compensatie van de inflatie. Voor

niet alleen betrekking op de ingegane pensioenen, waarvoor geen

de bepaling van de pensioenpremie is het belangrijk om te weten

premie meer betaald wordt, maar ook op de in de toekomst nog op

hoe de pensioenuitkeringen in de toekomst zullen verlopen.

te bouwen pensioenen van de actieve deelnemers. Daarnaast streeft

Pensioenuitkeringen komen bij SPW in drie vormen voor:

het pensioenfonds ernaar dat pensioenen van pensioentrekkenden

1. ouderdoms- en vroegpensioen;

en premievrije deelnemers waardevast en de pensioenen van de

2. (tijdelijk) nabestaandenpensioen;

actieve deelnemers welvaartsvast blijven, indien de financiële positie

3. arbeidsongeschiktheidspensioen.

van het fonds dit toelaat. De uitkeringen zijn afhankelijk van de levensverwachting van de

2. Financieel Toetsingskader (FTK) en Financiering door kapitaaldekking

gemiddelde deelnemer, of hij wel of niet een partner heeft en/of

De Technische voorzieningen (TV) zijn gelijk aan de actuariële

Deze vragen zijn niet met zekerheid te beantwoorden. Wel is het

contante waarde van de opgebouwde, premievrije en ingegane

mogelijk bepaalde aannames te doen, zeker bij een grote groep

pensioenen. Bij de vaststelling van de TV is uitgegaan van

deelnemers, zoals bij SPW het geval is. Er worden dan aannames

marktwaardering. De nominale rentetermijnstructuur kwam

gedaan over de toekomstige ontwikkelingen op basis van bepaalde

eind 2011 overeen met een vaste rekenrente van 2,75% (2010:

levenskansen.

de deelnemer wellicht arbeidsongeschikt zal worden.

3,5%). De Nederlandsche Bank (DNB) heeft ervoor gekozen om de rentetermijnstructuur per 31 december 2011 te middelen over

Rekenrente en levenskansen tezamen noemen we de actuariële

de handelsdagen van de laatste 3 maanden. Deze middeling is

grondslagen. Hiermee kan berekend worden hoeveel geld benodigd

toegepast omdat naar oordeel van DNB per einde 2011 sprake was

is voor pensioenbetalingen nu en in de toekomst.

van uitzonderlijke markt­omstandigheden en gebrekkige liquiditeit in het lange eind van de interbancaire swap-markt. Daardoor bestond

De actuariële resultaten (x e 1.000)

te veel onzekerheid over de vraag of op 30 december 2011 een juiste

In totaal is in 2011 een negatief resultaat ad 201.985 behaald.

prijsvorming heeft plaatsgevonden.

Ten­einde na te gaan op welke wijze dit resultaat is ontstaan uit afwijkingen tussen veronderstellingen (bijvoorbeeld rekenrente en

Voorts is bij de vaststelling van de TV rekening gehouden met de

sterfte) en werkelijkheid, is een analyse opgesteld. In deze analyse

voorzienbare trend in overlevingskansen. Daarbij is een correctie op

zijn de verschillende bronnen opgenomen die tot het resultaat

de overlevingskansen toegepast om het verschil tussen de over-

hebben geleid. De uitkomsten uit deze analyse zijn als volgt:

levingskansen van de beroepsbevolking en de gehele bevolking in aanmerking te nemen. Het pensioenfonds stelt haar voorziening

Technische verlies- en winstrekening over 2011 (x e 1.000)

vast op basis van de overlevingstafels ‘AG-Prognosetafel 2010-2060’ toegepast met Towers Watson 2010 ervaringssterfte. Lasten

De Pensioenwet schrijft voor dat het ouderdomspensioen moet zijn gebaseerd op kapitaaldekking. Dat betekent dat met de geheven premie een kapitaal bij elkaar gespaard dient te worden dat groot genoeg is om aan de pensioenverplichtingen te voldoen.

Kosten Beleggingen/marktrente Arbeidsongeschiktheid

507 Premies 280.181 Levenskansen 2.286 Herverzekering Diversen

Het benodigde kapitaal op enig moment noemen we de technische voor­ziening.

Baten

Totaal

65.008 5.427 6 10.548

Verlies

201.985

282.974 Totaal

282.974

33

3. Resultaat op premie

om afwijkingen ten aanzien van het verwachte aantal deelnemers

Het resultaat op premie is het verschil tussen de benodigde koop-

met een partner dat gemiddeld overlijdt.

som voor de pensioenopbouw ten behoeve van de ontwikkeling van de TV en de premiebetalingen in het boekjaar.

In 2011 is op zowel het langlevenrisico als het kortlevenrisico een winst geboekt. Per saldo is op levenskansen een winst geboekt

De totale premieontvangsten bedroegen in 2011 316.471. Verder

van 5.427.

kwam uit de premievrijstellingreserve en de overige voorzieningen een bedrag beschikbaar van 13.372. Het totale beschikbare bedrag

6. Resultaat op arbeidsongeschiktheid

bedroeg derhalve 329.843. Uit het totaal van de ontvangen premies

Het resultaat op arbeidsongeschiktheid is afhankelijk van het aantal

is een bedrag van 16.607 beschikbaar gesteld voor de dekking van

invalideringen en revalidaties in een bepaald boekjaar. Per saldo is

nabestaandenpensioen (ANW), invaliditeitspensioen (IP), aanvul-

op arbeidsongeschiktheid een verlies geboekt van 2.286.

lend arbeidsongeschiktheidspensioen ((A)AP), premievrijstelling (PVI) en kosten. De beschikbare gelden zijn ten gunste gebracht van

7. Resultaat op herverzekering

de resultaten op sterfte (ANW), arbeidsongeschiktheid (IP, (A)AP en

In het resultaat op herverzekering worden de betaalde premies

PVI) en kosten.

herverzekering afgezet tegen de uitkeringen uit hoofde van her­

De benodigde koopsom voor de reguliere pensioenopbouw in 2011

verzekering. In 2011 is een winst behaald van 6.

bedroeg 243.676. De opgebouwde pensioenaanspraken en –rechten van actieve

8. Resultaat op toeslagen

deelnemers, gewezen en pensioentrekkende deelnemers zijn niet

In 2011 zijn er geen toeslagen toegekend, derhalve is het resultaat

verhoogd. De benodigde risicokoopsom voor de toename van de

op toeslagen nul.

overige voorzieningen bedroeg 4.552.

9. Resultaat op diversen Het positieve resultaat op premies bedroeg dit jaar

Het resultaat op diversen ad 10.548 positief bestaat uit het resultaat

316.471 + 13.372 – 16.583 – 24 – 243.676 – 4.552 = 65.008.

op waardeoverdrachten van 97 positief, het resultaat op uitkeringen ad 251 positief, het resultaat op overige mutaties (waaronder correc-

4. Resultaat op beleggingen en marktrente

ties die betrekking hebben op vorige boekjaren) ad 10.200 positief.

Het resultaat op intrest is gelijk aan de behaalde beleggingsopbrengsten, verminderd met de mutatie van de TV vanwege de wijzi-

10. Resultaat op kosten

ging van de marktrente gedurende het boekjaar en verminderd met

Ter dekking van de door het fonds gemaakte kosten komen jaarlijks

de technisch benodigde intrest (op basis van 1,296% éénjaarsrente).

beschikbaar:

De directe en indirecte beleggingsopbrengsten na aftrek van de

1. een bedrag als gevolg van de vrijval van de excassokostenopslag

gemaakte intrest- en beleggingskosten bedroegen 725.376 positief.

uit de TV. Als dekking voor de te maken excassokosten wordt de

Terzake van de TV was 74.629 benodigd. Daarnaast is er sprake van

TV bepaald inclusief een opslag van 2,1% (excassokostenopslag).

een toename van de TV ultimo 2011 ad 930.928 als gevolg van de

Deze opslag valt vrij op het moment dat het fonds uitkeringen

gestegen marktrente. Over het verslagjaar bedroeg het totale verlies

doet. In 2011 bedroeg de vrijval uit de TV wegens excassokosten

op intrest derhalve: 725.376 – 74.629 – 930.928 = 280.181.

3.092; 2. een opslag uit de premie. In 2011 kwam uit de premie een bedrag van 7.784 beschikbaar;

5. Resultaat levenskansen Het belangrijkste onderdeel van het resultaat op levenskansen is het

In totaal was in 2011 dus een bedrag beschikbaar van 10.876.

sterftecijfer. Afwijkingen in het sterftecijfer waarmee gerekend is en

De werkelijke kosten in 2011 bedroegen 11.383. In 2011 bedroeg

het werkelijke sterftecijfer beïnvloeden immers het verloop van de

het resultaat op kosten derhalve 507 negatief.

pensioenuitkeringen en daarmee het resultaat van SPW. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het langlevenrisico en het kortlevenrisico van alle deelnemers. Bij het langlevenrisico gaat het vooral om afwijkingen ten aanzien van de leeftijd die een gepensioneerde deelnemer gemiddeld bereikt. Bij het kortlevenrisico gaat het

34

Melding als bedoeld in artikel 96 van de Pensioenwet Op grond van artikel 96 van de Pensioenwet melden wij het volgende. In het verslagjaar is sprake geweest van: • een kortetermijnherstelplan als bedoeld in artikel 140 van de Pensioenwet; • een langetermijnherstelplan als bedoeld in artikel 138 van de Pensioenwet. In het verslagjaar is geen sprake geweest van: • het opleggen van dwangsommen en boetes door de toezicht­ houder; • een aanwijzing van de toezichthouder als bedoeld in artikel 171 van de Pensioenwet; • de aanstelling van een bewindvoerder door de toezichthouder als bedoeld in artikel 173 van de Pensioenwet; • de beëindiging van de situatie, bedoeld in artikel 172 van de Pensioenwet, waarin de bevoegdheidsuitoefening van alle of bepaalde organen van een pensioenfonds is gebonden aan toestemming van de toezichthouder. Melding aan DNB van het reservetekort en het dekkingstekort heeft plaatsgevonden in het jaar 2008.

35

Verslag van de Raad van Toezicht Bevindingen over het jaar 2010

processen te versterken. Het bestuur was hier reeds mee bezig en

De Raad van Toezicht is van mening dat de aanbevelingen op seri-

heeft thans een Plan van Aanpak opgesteld. De Raad van Toezicht is

euze wijze in het bestuur zijn besproken. De meeste aanbevelingen

betrokken bij dit proces en heeft het bestuur hierover geadviseerd.

zijn voortvarend en planmatig opgepakt. Er is een aantal goede

De raad zal in de komende periode toezien op de realisatie van de

resultaten geboekt. Het communicatiebeleidsplan ziet er goed uit,

beoogde maatregelen.

de processen waren tijdens de financiële crisis in control en de risicobeheersing voor de langere termijn is in beeld gebracht. Het

Risico’s op langere termijn

integrale risicobeleid heeft in de loop van 2011 vorm gekregen. De

De risico’s op langere termijn zijn in beeld gebracht. De ambitie die

aanbevelingen met betrekking tot de governance van het fonds zijn

het bestuur heeft wat betreft het verlenen van toeslag blijkt voorlopig

nog onderwerp van gesprek.

niet gerealiseerd te kunnen worden en er is zelfs een reële kans op het moeten korten van de pensioenen. Dit komt omdat het fonds

Beleggings- en vermogensbeheerbeleid, risicomanagement en transitie naar APG

achter loopt op het herstelplan. In het opgestelde financieel crisisplan worden verschillende maatregelen benoemd voor het geval herstel niet bereikt kan worden zonder aanvullende maatregelen De Raad van

Transitie naar APG

Toezicht beveelt aan om op korte termijn de cao-partijen hierover te

Door het nieuwe contract is de rol van de Beleggingsadviescom-

informeren en te adviseren nieuwe afspraken te maken.

missie (BAC) anders geworden. Het bestuur heeft, mede met het oog hierop, de rol en het functioneren van de BAC laten evalueren

Governance; Functioneren van het bestuur

door een externe partij. De Raad van Toezicht is van mening dat de nieuwe, strategischere rol van de BAC, steeds duidelijker wordt. Er is

Governance- algemeen

echter nog wel ruimte voor verdere verbetering en verduidelijking.

De Raad van Toezicht vindt dat er een goede ontwikkeling heeft

De rapportages van de nieuwe vermogensbeheerder zijn duidelijk en

plaatsgevonden wat betreft de inrichting en het functioneren van de

uitgebreid. Op een aantal gebieden is er echter nog onvoldoende

governance. Een analyse van de huidige situatie heeft geleid tot het

informatie. Vooral de risicorapportages, de liquiditeitsrapportages

vaststellen van veel beleidsdocumenten op het gebied van gover-

en de kostenrapportages verdienen verbetering. De Raad van

nance, beleggingen en risicobeleid. De Raad van Toezicht vindt dat

Toezicht volgt dit nauwgezet.

er tot op heden zeer veel werk is verzet door het bestuur en is content met de voortgang doch vraagt wel de aandacht van het bestuur

Beleggingsplan 2012

voor de verdere afronding hiervan in 2012.

De Raad van Toezicht meent dat het bestuur, en de beleggingscommissie, zich op goede wijze heeft ingespannen om

De Raad van Toezicht mist op onderdelen van deze documenten

tot een beleggingsplan 2012 te komen. De verschillende en meest

nog wel de uitgangspunten en ambitie van het bestuur. De raad

waarschijnlijke scenario’s zijn goed beschreven in het plan en de

krijgt graag meer inzicht van het bestuur wat de uitgangspunten en

risico’s zijn onderkend. Toch is er nog verbetering noodzakelijk. De

ambities zijn die ten grondslag liggen aan het beleid.

raad meent dat het uitgangspunt van een strategisch beleggingsplan het risicodraagvlak en het daaruit expliciet voortvloeiende

Governance- bestuur

risicobudget hoort te zijn. Ook de investment beliefs zijn een

De Raad van Toezicht heeft, net zoals vorig jaar, in dit kader een aan-

belangrijke basis voor een beleggingsplan. De raad mist deze

tal adviezen uitgebracht. Zo is geadviseerd de vergaderfrequentie te

onderbouwingen en adviseert het bestuur deze alsnog in te vullen,

verhogen en zodoende meer tijd te hebben voor het bestuurlijk werk

zoals zij dit momenteel al doet met de investment beliefs.

en gezamenlijk te komen tot opinie- en kennisuitwisseling. De raad

In het beleggingsplan zit een aantal complexe producten. Deze

heeft verder het bestuur in overweging gegeven het aantal bestuurs­

complexe producten vereisen een kritische en continue analyse van de

zetels uit te bereiden of eventueel te werken met een onafhankelijk

zijde van het bestuur. De Raad van Toezicht vraagt hier aandacht voor.

voorzitter. Het bestuur heeft aangegeven zich met het huidig aantal zetels voldoende slagvaardig te vinden. De raad adviseert het bestuur

Onderzoek DNB

om te zorgen voor een goede continuïteit van het bestuur, een

In 2011 heeft DNB bij SPW een beleggingsonderzoek verricht. De

realistisch successieplan te hebben en steeds te letten op eventuele

uitkomsten van het onderzoek geven aan dat het op onderdelen

kwetsbaarheid hiervan. De bestuursleden dienen ook genoeg tijd ter

nodig is de bedrijfsvoering te verbeteren en de beheersing van de

beschikking te hebben voor de uitvoering van hun bestuurstaken.

36

De maatschappij en de toezichthouder stellen steeds meer

beleid. Essentiële onderdelen zoals risicodraagvlak en –budget die

eisen aan de deskundigheid van bestuursleden. Op deze wijze kan

als basis dienen voor dit beleid moeten nog verder worden ontwik-

geborgd worden dat een bestuur weloverwogen besluiten neemt.

keld. De raad onderkent dat het bestuur sterk hecht aan deskundig-

Het bestuur heeft hier in 2011 veel tijd en inspanning aan besteed,

heidsbevordering. Wel merkt de raad op dat het bestuur onder meer

hetgeen de kwaliteit van het bestuur duidelijk ten goede komt. De

door zijn omvang en samenstelling en het beperkt aantal vergade-

Raad van Toezicht zal hier aandacht voor blijven vragen.

ringen kwetsbaar blijft.

Implementeren van integraal risicomanagement en uitbestedingsbeleid

Alles overzien meent de raad dat er in het fonds veel gebeurd is het afgelopen jaar, dat het bestuur ingewikkelde, maar goed onderbouwde keuzes heeft gemaakt. Het bestuur ontwikkelt zich steeds verder

Integrale risicobeleid

en is veelal op de goede weg.

De Raad van Toezicht stelt met tevredenheid vast dat het integrale risicobeleid inclusief de noodzakelijke beheersingsmaatregelen is vastgesteld in 2011. Het beleid op een aantal risicogebieden zal in

Raad van Toezicht SPW

2012 verder uitgewerkt worden. De raad vindt dat het integrale

15 juni 2012

risicobeleid een continu aandachtspunt dient te zijn van het bestuur. Uitbesteding Externe uitbesteding als kerntaak van het bestuur is vele malen aan de orde geweest door het bestuur zelf, de externe accountant en de Raad van Toezicht. Het uitbestedingsbeleid zoals onlangs is vastgesteld door het bestuur, vormt een goede basis om de uitbestede activiteiten te evalueren. Dit gaat in 2012 gebeuren.

Overige zaken Communicatie Er is een communicatiemeerjarenplan opgesteld en een communicatiejaarplan. De Raad van Toezicht is van mening dat dit gedegen en afgewogen plannen zijn. Bestuursbureau Het bestuursbureau krijgt steeds meer vorm. Medio 2011 is er een riskmanager toegevoegd aan dit bureau. De Raad van Toezicht ziet het als een goede ontwikkeling dat het bestuursbureau verder is ingevuld, omdat het bestuur zo adequate ondersteuning krijgt. Conclusie De Raad van Toezicht is van mening dat het bestuur het afgelopen jaar op het terrein van het verbeteren van de beleidsprocedures en processen goede resultaten heeft geboekt. Nu is het zaak deze verder te implementeren. Er is veel werk verzet om te komen tot een integraal risico- management. De raad vindt dat positief. Nu is het zaak dit beleid in de praktijk te laten functioneren. Dat geldt ook voor het beleggings-

37

Oordeel van het verantwoordingsorgaan Inleiding

Het Verantwoordingsorgaan vindt de kwaliteit en continuïteit van het

Het Verantwoordingsorgaan geeft een algemeen oordeel over het

bestuur noodzakelijk. In dit verband onderschrijft het Verantwoor-

handelen van het bestuur, het gevoerde beleid en het beleid voor de

dingsorgaan de visie en bevindingen van de Raad van Toezicht op dit

toekomst. Het oordeel van het Verantwoordingsorgaan is hieronder

punt. Het Verantwoordingsorgaan vindt het bestuur kwetsbaar door

opgenomen.

aard (continuïteit), omvang en samenstelling. De versterking van het bestuursbureau ziet het Verantwoordingsorgaan als een belangrijke

De bevoegdheid van het Verantwoordingsorgaan is gebaseerd op

en goede ontwikkeling. Door deze versterking krijgt het bestuur de

artikel 33 van de Pensioenwet, artikel 11 van het Besluit uitvoering

tijd om te komen tot de nodige reflectie op het gevoerde en te voeren

Pensioenwet en Wet Verplichte Beroepspensioenregeling en de

beleid; tevens is het noodzakelijk om in het bestuur voldoende

Principes voor goed pensioenfondsbestuur, opgesteld door de STAR

countervailing power te organiseren.

op 16 december 2005.

Het Verantwoordingsorgaan is van oordeel dat het bestuur in zijn huidige setting een maximale prestatie verricht, maar is bezorgd of

Algemeen

dit in de toekomst voldoende geborgd blijft door de toenemende

Het Verantwoordingsorgaan heeft op basis van artikel 4 van het

complexiteit.

Reglement Verantwoordingsorgaan en de Principes onder meer tot taak een algemeen oordeel te geven over:

In dit kader stelt het Verantwoordingsorgaan vast dat het huidige

• het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag,

bestuursmodel van een compact bestuur met een professioneel

de jaarrekening en andere informatie, waaronder de bevindingen

bestuursbureau in de huidige tijdgeest bruikbaar is, maar er in de

van de Raad van Toezicht;

toekomst waarschijnlijk aanpassingen nodig zijn.

• het door het bestuur gevoerde beleid in het afgelopen kalenderjaar;

Het Verantwoordingsorgaan constateert dat het bestuur belangrijke

• het beleid voor de toekomst;

stappen heeft gezet in het versterken van zijn governance. Zo is een

• de wijze waarop het bestuur invulling geeft aan goed pensioen-

begin gemaakt met de vaststelling van gemeenschappelijke invest-

fondsbestuur als bedoeld in artikel 33 van de Pensioenwet.

ment beliefs. Hiermee wordt het beleggingsbeleid beter vormgegeven en verantwoord, wordt de complexiteit verminderd en komt het

Verklaring bij de jaarstukken

bestuur effectiever in control.

Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het jaarver-

Het is voorts een goede zaak dat SPW werkt met een financieel

slag, de jaarrekening en de bevindingen van de Raad van Toezicht.

crisisplan; niet alleen omdat het een goed instrument is in tijden

Daarnaast heeft het Verantwoordingsorgaan gesproken met de

van crisis, maar ook omdat het een instrument is om tot meer

accountant, de waarmerkend actuaris en de compliance officer,

bewustwording te komen. Het orgaan roept het bestuur op om

alsmede met de Raad van Toezicht en het bestuur.

sociale partners hierop te blijven aanspreken.

Bevindingen Verantwoordingsorgaan

Het Verantwoordingsorgaan is onaangenaam getroffen door de brief

Het Verantwoordingsorgaan spreekt zijn tevredenheid uit over de

en bevindingen van het beleggingsonderzoek van De Nederlandsche

opvolging door het bestuur van zijn eerder gedane aanbevelingen:

Bank naar een beperkt deel van de beleggingen bij SPW. Het

• Met name de transparantie in de uitvoeringskosten, de zichtbare

Verantwoordingsorgaan vindt dat het bestuur hierop adequaat heeft

beleggingskosten en inzicht in de verborgen kosten zijn van

gereageerd en met het ‘Plan van aanpak’ goede stappen gezet heeft

groot belang.

om de governance te versterken.

• De wijze waarop het bestuur de communicatie en de transparantie daarbinnen heeft verbeterd o.a. via het jaarverslag, stemt het

bestuur de voorlopige bevindingen van de toezichthouder niet snel

Verantwoordingsorgaan tot tevredenheid.

heeft gedeeld. Een termijn van ruim vier maanden is, naar het oor-

• Het Verantwoordingsorgaan stelt vast dat de administratieve organisatie en de interne controle bij de uitvoeringsorganisatie is verbeterd. Het Verantwoordingsorgaan wijst erop dat verdere verbetering nodig blijft.

38

Het Verantwoordingsorgaan is teleurgesteld in het feit dat het

deel van het Verantwoordingsorgaan, voor een dergelijk belangrijke brief te lang.

Reactie van het bestuur op het oordeel van het verantwoordingsorgaan Oordeel Verantwoordingsorgaan

Het bestuur heeft op 22 juni 2012 kennisgenomen van het oordeel

Over het algemeen oordeelt het Verantwoordingsorgaan positief

en de adviezen van het verantwoordingsorgaan ten aanzien van het

over het door het bestuur gevoerde beleid. Het gaat hierbij niet

jaarverslag van en het gevoerde bestuursbeleid in 2011.

alleen om de financiële resultaten, maar ook om de resultaten op

Het bestuur vindt daarin geen aanleiding tot opmerkingen.

het gebied van risicobeheersing, transparantie, communicatie en de governance van het fonds.

Het bestuur waardeert de betrokkenheid en inzet van de leden van het verantwoordingsorgaan en heeft met instemming kennisgenomen van het positieve oordeel van het verantwoordingsorgaan.

Het Verantwoordingsorgaan van SPW

De adviezen worden door het bestuur onderschreven en ter hand

12 juni 2012

genomen, voor zover dat niet al het geval is. Het bestuur dankt het verantwoordingsorgaan voor zijn inzet om tot een gefundeerd oordeel te komen over het gevoerde beleid en zal het verantwoordingsorgaan op de hoogte stellen van beleidsontwikkelingen bij het fonds.

Bestuur SPW Amsterdam, 22 juni 2012

39

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties Jaarrekening 2011

Leeswijzer bij de jaarrekening Hierna volgt de Balans per 31 december 2011 en de Staat van baten en lasten over 2011. De cijfers in de kolom Toelichting verwijzen naar de toelichting op de balans per 31 december 2011 (vanaf pagina 49) en de toelichting op de staat van baten en lasten (vanaf pagina 63).

40

Balans per 31 december 2011 (Bedragen in duizenden euro’s)

Activa

2011

2010

Toelichting

Beleggingen Beleggingen voor risico pensioenfonds

1

6.838.631

5.719.024

Beleggingen voor risico deelnemers

2

126

134

Herverzekeringsdeel technische voorzieningen

3

141

162

Deelneming

4

-

675

Overige vorderingen en overlopende activa

5

78.252

121.841

Liquide middelen

6

15.177

130.921

6.932.327

5.972.757

2011

2010

7

102.284

304.269

Voorziening voor risico pensioenfonds

8

6.710.034

5.606.546

Voorziening voor risico deelnemers

9

126

134

Overige schulden en overlopende passiva

10

Totaal

Passiva Stichtingskapitaal en reserves

Toelichting

Technische voorzieningen

Totaal

119.883

61.808

6.932.327

5.972.757

41

Staat van baten en lasten over 2011 (Bedragen in duizenden euro’s)

Baten

2010

Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers)

11

316.468

312.201

Premiebijdragen voor risico deelnemers

12

3

7

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

13

735.598

682.125

Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers

14

13

16

Saldo overdracht van rechten

15

18.030

3.628

Herverzekeringen

16

6

8

Resultaat deelneming

17

175

31

28

-

1.069.971

998.016

2011

2010

./.

Diverse baten Totaal van de baten

Lasten Pensioenuitkeringen

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten Uitvoeringskosten vermogensbeheer

Toelichting 18

./.

19 20

./. ./.

Overgedragen rechten voor risico deelnemers

Mutatie VPV voor risico pensioenfonds

./.

21

./.

Mutatie voorziening voor risico deelnemers

42

2011 Toelichting

147.009 ./.

11.383 ./. 10.060 ./.

24 ./.

1.103.488 ./. 8

Totaal van de lasten

./.

1 .271.956 ./.

Saldo van baten en lasten

./.

201.985

135.104

11.597 12.695

24

747.680 1

907.099 90.917

Kasstroomoverzicht over 2011 (Bedragen in duizenden euro’s)

2011

2010

315.801

311.718

Kasstroom uit pensioenactiviteiten Ontvangen premies Ontvangen waardeoverdrachten ./.

146.825 ./.

Betaalde waardeoverdrachten

./.

17.312 ./.

Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars Betaalde pensioenuitvoeringkosten

11.571

25.341

Betaalde pensioenuitkeringen

135.012 1.823 27

27 ./.

Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten

11.495 ./.

11.680

165.537

174.801

4.643.202

1.512.247

211.148

144.572

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Verkopen en aflossingen van beleggingen Ontvangen directe beleggingsopbrengsten Aankopen en verstrekkingen van beleggingen

./.

Betaalde kosten van vermogensbeheer

./.

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten

./.

5.126.918 ./.

1.779.801

8.713 ./.

12.802

281.281 ./.

135.784

- ./.

136

Netto-kasstroom uit beleggingsactiviteiten Koers- en omrekeningsverschillen op liquide middelen

Mutatie liquide middelen

Stand per 1 januari Stand per 31 december

./.

115.744

38.881

130.921

92.040

15.177

130.921

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is volgens de directe methode opgesteld. Dit houdt in dat alle ontvangsten en uitgaven ook als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen kasstromen uit pensioenactiviteiten en beleggingsactiviteiten.

43

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2011 (Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

Inleiding

betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt

Het doel van Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties

wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samen-

(SPW), statutair gevestigd te Amsterdam, is het nu en in de toekomst

hangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering

verstrekken van uitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden

van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang

bij ouderdom en overlijden. Ook verstrekt SPW uitkeringen aan ar-

betrouwbaar kan worden vastgesteld.

beidsongeschikte deelnemers. SPW geeft invulling aan de uitvoering van de pensioenregelingen van de aangesloten werkgevers.

Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met

Overeenstemmingsverklaring

betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn over-

De jaarrekening is in overeenstemming met de wettelijke bepalin-

gedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans

gen, zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW en met inachtneming

opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in

van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving.

de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekom-

Het bestuur heeft op 22 juni 2012 de jaarrekening vastgesteld.

stige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post ‘nog af te wikkelen transacties’. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn.

Algemeen Ter verbetering van het inzicht is voor de vergelijkende cijfers een

Saldering van een actief en een verplichting

presentatiewijziging doorgevoerd.

Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesal-

• Er heeft een verdere uitsplitsing plaatsgevonden van de post

deerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is

juridische kosten en de post overige kosten in de toelichting op

van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de

de Pensioenuitvoerings- en administratiekosten.

verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de

• De tabel onder ‘Beleggingen voor risico pensioenfonds’, de tabel

intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met

onder ‘Schattingen en oordelen’, de tabel onder ‘Vastrentende

de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplich-

waarden’ en de tabel onder ‘Overige beleggingen’ zijn aangepast.

tingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens

Er heeft een verschuiving plaatsgevonden (51.452) van de opportu-

gesaldeerd opgenomen.

nities van de Vastrentende waarden naar de Overige beleggingen. • In het kasstroomoverzicht heeft een verschuiving plaatsgevonden

Schattingen en veronderstellingen

(5.812) tussen de post ontvangen waardeoverdrachten en betaalde

De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9

pensioenuitvoeringskosten.

Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van

Opname van een actief of een verplichting

grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen,

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk

en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden

is dat de toekomstige economische voordelen naar het pensioen-

veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en

fonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan

verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als

worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen

redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis

wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal

voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die

gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag

niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke

daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voort­durend beoordeeld.

Verantwoording van baten en lasten

Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode

Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen

waarin de schatting wordt herzien, indien de herziening alleen

wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samen-

voor die periode gevolgen heeft, of in de periode van herz­iening en

hangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering

toekomstige perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel

van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang

de verslagperiode als toekomstige perioden.

44

Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen

Leningen op schuldbekentenis

Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en on-

waarde. De actuele waarde van de leningen op schuldbekentenis

gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Alle waarde-

wordt berekend op basis van de contante waarde van de toekom-

veranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen,

stige kasstromen. De gehanteerde interestpercentages voor het

worden als beleggingsopbrengsten in de staat van baten en lasten

contant maken zijn ontleend aan externe onafhankelijke partijen en

opgenomen.

zijn afhankelijk van het kredietrisico per tegenpartij. De leningen op

Leningen op schuldbekentenis worden gewaardeerd op actuele

schuldbekentenis worden in de jaarrekening verantwoord onder de

Vreemde valuta

obligaties en andere vastrentende waardepapieren.

Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is

Derivaten

onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten

SPW maakt voor het afdekken van valutarisico’s gebruik van valuta-

voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta worden omgere-

termijncontracten. Ook maakt SPW gebruik van renteswaps voor het

kend tegen de koers per transactiedatum. Alle valutakoersverschillen

afdekken van het renterisico van de verplichtingen en van (onder-

zijn verwerkt in de staat van baten en lasten.

handse) opties om het neerwaartse risico van aandelen af te dekken. Alle derivaten worden op actuele waarde gewaardeerd en zijn in de

Beleggingen voor risico pensioenfonds

jaarrekening verantwoord onder derivaten. De renteswaps worden gewaardeerd op marktwaarde. De markt-

Algemeen

waarde is de resultante van de contante waarde van de toekomstige

De beleggingen worden gewaardeerd op actuele waarde. Slechts

kasstromen, contant gemaakt op basis van de geldende rente­

indien de actuele waarde van een belegging niet betrouwbaar

swapcurve. De waarde van de aandelenopties wordt bepaald met

kan worden vastgesteld vindt waardering plaats op basis van

behulp van standaard marktconforme waarderingsmodellen in

geamortiseerde kostprijs. Participaties in beleggingsinstellingen,

Bloomberg. Voor de aandelenopties zijn de belangrijkste parameters

die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort beleggingen, worden

voor de waardering gebaseerd op observeerbare marktinformatie.

gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor dat

Dit betreft voornamelijk de volatiliteit in de markt.

soort beleggingen.

Onderhandse leningen Participaties in vastgoedbeleggingsinstellingen

De onderhandse leningen worden gewaardeerd op actuele waarde

Participaties in beursgenoteerde vastgoedbeleggingsinstellingen

door het quotiënt van het rendement van de lening en het effectief

zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers.

rendement van dertigjarige staatsleningen ultimo boekjaar, inclusief

Participaties in niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggings-

een illiquiditeits- en risico-opslag van 1,25 procent.

instellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende intrinsieke waarde.

Beleggingen voor risico deelnemers Dit betreft het zogenaamde privioen, een beschikbare premie-

Aandelen

regeling waarbij voor rekening en risico van de deelnemer wordt

Beursgenoteerde aandelen en participaties in beursgenoteerde

belegd bij Robeco. Waardering van de beleggingen vindt plaats

beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balans-datum

tegen de actuele waarde zoals opgegeven door Robeco.

geldende beurskoers. Participaties in niet-beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per

Deelneming

balansdatum geldende intrinsieke waarde.

Onder de deelneming staan de cumulatief preferente aandelen Cordares Holding nv verantwoord. Deze zijn opgenomen tegen

Obligaties en andere vastrentende waardepapieren

kostprijs of lagere marktwaarde. Het deelnemingspercentage in

Beursgenoteerde obligaties en andere vastrentende waardepapieren

Cordares Holding nv bedroeg 2,4 procent ultimo 2010. De deel­

en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn

neming is in 2011 verkocht aan APG Algemene Pensioen Groep nv.

gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Participaties in niet-beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende intrinsieke waarde.

45

Vorderingen en overlopende activa

Bij de berekening van de voorziening wordt rekening gehouden met

Alle vorderingen hebben een resterende looptijd van korter dan één

premievrije pensioenopbouw in verband met invaliditeit op basis

jaar. Voor zover noodzakelijk is een voorziening voor oninbaarheid

van de contante waarde van doorsneepremies waarvoor vrijstelling

in mindering gebracht.

is verleend wegens arbeidsongeschiktheid. Daarnaast wordt bij het berekenen van de voorziening rekening gehouden met de contante

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

waarde van de (deels) vrijgestelde doorsneepremies voor deel­ nemers met een ingegaan vroegpensioen.

De voorziening pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op actuele waarde (marktwaarde).

Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan van

De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde

voor de toezichthouder acceptabele grondslagen, waarbij rekening

van de beste inschatting van toekomstige kasstromen die samen-

wordt gehouden met de voorzienbare trend in overlevingskansen.

hangen met de op balansdatum onvoorwaardelijke pensioen verplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn de

De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële

opgebouwde nominale aanspraken en de onvoorwaardelijke (toe-

grondslagen en veronderstellingen:

zeggingen tot) toeslagen. De contante waarde wordt bepaald met

Rekenrente

gebruikmaking van de marktrente.

De marktrente is gebaseerd op de rentetermijnstructuur zoals per Bij de berekening van de voorziening pensioenverplichtingen is

31 december 2011 gepubliceerd door DNB.

uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven

DNB is voor de rentetermijnstructuur per 31 december 2011

aanspraken. Jaarlijks wordt door het bestuur besloten of toeslagen

uitgegaan van een 3-maands gemiddelde rente. De gepubliceerde

op de opgebouwde pensioenaanspraken worden verleend. Alle per

rentetermijnstructuur is derhalve het gemiddelde van de zuivere

balansdatum bestaande besluiten tot toeslagverlening (ook voor be-

rentetermijnstructuren van de handelsdagen tussen 1 oktober en

sluiten na balansdatum voor zover sprake is van ex-ante condities)

31 december 2011.

zijn in de berekening begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige salarisontwikkelingen.



Figuur 2 Rentetermijnstructuur per 31 december 2010 en 31 december 2011

4,50 4,00

Interestpercentage

3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0 1

5

9

13

17

21

25

29

33

Looptijd in jaren 31-12-2010

46

31-12-2011

37

41

45

49

53

57

Sterfte

Toeslagverlening

De sterftekansen zijn gebaseerd op de Prognosetafel 2010-2060

De pensioenen van (gewezen) deelnemers en uitkeringsgerechtigden

met toepassing van de Towers Watson 2010 ervaringssterfte voor de

worden, als en voor zover de middelen van het fonds dit naar het

hoofdverzekerde en geen ervaringssterfte voor de medeverzekerde.

oordeel van het bestuur toelaten, jaarlijks op 1 januari volgend op het boekjaar verhoogd met de door het bestuur vast te stellen toeslag.

Partnerfrequenties Voor latent partnerpensioen wordt, voor de verplichte verzekering,

Op de toeslagverlening is een zogenaamde voorwaardelijkheids­

uitgegaan van een partnerfrequentie die afgeleid is van CBS-cijfers

verklaring van toepassing welke op pagina 14 van dit jaarverslag

en gecorrigeerd is met ervaringscijfers van het fonds. Op pensioen-

is opgenomen.

datum houdt het fonds rekening met een partnerfrequentie van 100 procent. Na pensionering gaat het fonds uit van het zogenaamde bepaalde partnersysteem.

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers De waardering van de voorziening voor risico van deelnemers wordt

Leeftijdsverschil

bepaald door de waardering van de tegenover deze voorzieningen

Voor partnerpensioen is aangenomen dat de vrouwelijke partner

aangehouden beleggingen.

drie jaar jonger is dan de verzekerde man en de mannelijke partner drie jaar ouder dan de verzekerde vrouw.

De pensioenregeling voor risico deelnemers is een beschikbare premieregeling (premieovereenkomst). De regeling betreft het

Moment pensioenuitkering

zogenaamde privioen belegd bij Robeco.

Pensioenuitkeringen worden continu verondersteld.

De waardering van de voorziening voor risico van deelnemers wordt bepaald door de waardering van de tegenover deze voorziening

Excassokostenopslag

aangehouden beleggingen.

Dit betreft een kostenopslag ter grootte van 2,1 procent van de voorziening voor pensioenverplichtingen in verband met toekomstige

Overige schulden en overlopende passiva

administratie- en excassokosten.

Overige schulden en overlopende passiva worden bij eerste verwerking gewaardeerd op reële waarde. Na eerste verwerking worden

Wezenopslag

schulden gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs (gelijk aan de

In verband met het nabestaandenpensioen voor de kinderen is de

nominale waarde indien geen sprake is van transactiekosten).

Voorziening Pensioenverplichtingen voor het latente nabestaandenpensioen van deelnemers die nog niet gepensioneerd zijn met

Resultaatbepaling

7 procent verhoogd.

Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid

De over het verslagjaar geheven premies en koopsommen.

Het fonds houdt een (schade) voorziening aan voor premievrijge-

De premies zijn gebaseerd op een doorsneepremie die wordt

stelde (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten. De voorziening pensioen-

geheven over de pensioengrondslag.

verplichtingen voor (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten is gelijk aan 75 procent van de contante waarde van de ongekorte toekomstige

Beleggingsopbrengsten

doorsneepremie (voor ouderdoms- en nabestaandenpensioen), berekend naar de mate van arbeidsongeschiktheid.

Directe beleggingsopbrengsten Hierna worden de aan het verslagjaar toe te rekenen interest en

IBNR

dividenden verantwoord. Dividenden worden verantwoord op kas­basis,

Het fonds houdt een voorziening aan voor toekomstige arbeidson-

vermeerderd met het per einde boekjaar toegerekende dividend.

geschiktheid (IBNR). Deze voorziening wordt ultimo jaar vastgesteld op tweemaal de schadelast. De schadelast is gebaseerd op de

Indirecte beleggingsopbrengsten

gerealiseerde schadelast als gevolg van premievrije deelneming en

Hierna worden de gerealiseerde en ongerealiseerde

de verwachte schadelast als gevolg van (aanvullende) arbeidsonge-

waarde­wijzigingen en valutaresultaten gedurende het

schiktheidsuitkeringen in het boekjaar.

boekjaar verantwoord.

47

Saldo overdracht van rechten De in het verslagjaar ontvangen en betaalde overdrachtswaarden van pensioenaanspraken, zo mogelijk vermeerderd met interest­ vergoeding.

Uitvoeringskosten vermogensbeheer Onder kosten van vermogensbeheer worden zowel de direct aan het fonds in rekening gebrachte custodiankosten als de in rekening gebrachte kosten van APG Investment Services nv verstaan die betrekking hebben op het boekjaar.

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is volgens de directe methode opgesteld. Alle ontvangsten en uitgaven worden hierbij als zodanig gepresenteerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen kasstromen uit pensioenactiviteiten en beleggingsactiviteiten.

48

Toelichting op de balans over 2011 1. Beleggingen voor risico pensioenfonds (Bedragen in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld)

Vastgoed

Aandelen

Vastrentende waarden

Derivaten

Stand per 1 januari 2010

471.457

1.723.660

1.982.358

Aankoop/verstrekkingen

90.719

1.393.011

66.604

91.790 ./.

1.380.647 ./.

146.593 ./.

31.646 ./.

Verkoop/aflossingen

./.

Gerealiseerd resultaat

2.737 ./.

Herwaardering Stand per 31 december 2010

52.874

16.389 ./.

Overige

Totaal

192.446

524.965

4.894.886

98.755

128.086

1.777.175

23.601

48.114 ./.

1.698.790

- ./.

57.349

41.619

353.909

79.016

166.998

111.940

753.482

514.742

2.037.059

1.997.774

402.952

716.877

5.669.404

Onder de overlopende schulden en overlopende passiva verantwoorde derivaten

48.865

Onderhandse lening

755

Totaal beleggingen volgens de balans

5.719.024

Stand per 1 januari 2011 Herrubricering

Aankoop/verstrekkingen Verkoop/aflossingen

Stand per 31 december 2011

Aandelen

Vastrentende waarden

Derivaten

Overige

Totaal

514.742

2.037.059

1.997.774

402.952

716.877

5.669.404

-

-

8.812

8.812

-

162.737

2.143.436

2.203.546

311.023

305.166

5.125.908

2.005.845 ./.

2.009.373 ./.

193.459 ./.

247.268 ./.

4.602.739

./. 146.794 ./. 45.260 ./.

Gerealiseerd resultaat Herwaardering

Vastgoed

./.

334.461

9.245 566.700

235.828 ./. 2.076.017

Onder de overlopende schulden en overlopende passiva verantwoorde derivaten Onderhandse leningen Totaal beleggingen volgens de balans

100.553

- ./.

1.060.520

126 ./. 597.868 ./. 2.301.186

983.168

79.211 50.934 ./. 794.240

951.083 422.345 6.721.311 115.328 1.992 6.838.631

Alle OTC-derivaten lopen via APG Treasury Center bv. Dit is een centrale wederpartij voor de aan- en verkopen van OTC-derivaten voor een groot deel van de fondsen waarin wordt belegd. Per balansdatum is er met APG Treasury Center bv geen onderpand uitgewisseld.

Actuele waarde Schattingen en oordelen Zoals vermeld in de toelichting zijn de beleggingen van het fonds nagenoeg allemaal gewaardeerd tegen actuele waarde per balansdatum en is het over het algemeen mogelijk en gebruikelijk om de actuele waarde binnen een aanvaardbare bandbreedte van schattingen vast te stellen. Voor sommige andere financiële instrumenten, zoals beleggingsvorderingen en beleggingsschulden, geldt dat de boekwaarde de actuele waarde benadert als gevolg van het kortetermijnkarakter van de vorderingen en schulden. De boekwaarde van alle activa en de officiële verplichtingen op balansdatum benadert de actuele waarde.

49

Voor de meerderheid van de financiële instrumenten van het fonds kan gebruik worden gemaakt van afgeleide marktnoteringen. Echter, bepaalde financiële instrumenten, zoals derivaten, onderhandse leningen en niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen zijn gewaardeerd door middel van waarderingsmodellen en waarderings- technieken, inclusief een verwijzing naar de huidige reële waarde van vergelijkbare instrumenten. Op basis van de boekwaarde kan het volgende onderscheid worden gemaakt:

(Direct afgeleide) marktnoteringen

Afgeleide marktnoteringen

Waarderingsmodellen en -technieken

Totaal

Vastgoedbeleggingen

128.596

-

386.146

514.742

Aandelen

112.746

1.924.313

-

2.037.059

3.180

1.993.569

1.025

1.997.774

Per 31 december 2010

Vastrentende waarden Derivaten

-

./. 39.022

441.974

402.952

15.125

223.342

478.410

716.877

259.647

4.102.202

1.307.555

5.669.404

Vastgoedbeleggingen

-

128.915

437.785

566.700

Aandelen

-

2.076.017

-

2.076.017

Vastrentende waarden

-

2.292.088

9.098

2.301.186

24

-

983.144

983.168

-

237.609

556.631

794.240

24

4.734.629

1.986.658

6.721.311

Overige beleggingen

Per 31 december 2011

Derivaten Overige beleggingen

De schatting van de actuele waarde is een momentopname, gebaseerd op de marktomstandigheden en de beschikbare informatie over het financiële instrument. Deze schattingen zijn van nature subjectief en bevatten onzekerheden en een significante oordeelsvorming (zoals de rentestand, volatiliteit en schattingen van kas­ stromen) en kunnen daarom niet met precisie worden vastgesteld. Schatting van reële waarde De belangrijkste gehanteerde methoden en veronderstellingen voor het schatten van de reële waarde van financiële instrumenten zijn: • theoretische waarderingsmodellen op basis van marktdata (derivaten en onderhandse leningen); • intrinsieke waardebepaling op basis van al dan niet gecertificeerde rapportages van de desbetreffende vermogensbeheerders of, indien en voor zover deze niet beschikbaar zijn, de kostprijs van de (recente) investeringen (private equity, hedgefondsen en vastgoed).

50

(direct afgeleide) marktnoteringen Hieronder worden de beleggingen gepresenteerd die voor de waardering gebruik maken van prijzen van onafhankelijke prijs­ leveranciers. Dit betreft dus zowel beursnoteringen als prijzen die dagelijks worden verstrekt door onafhankelijke prijsleveranciers. Afgeleide marktnoteringen Hieronder worden de beleggingsfondsen gepresenteerd die onderliggend overwegend beursgenoteerde beleggingen bevatten. Ook de valutaderivaten worden hieronder gepresenteerd. Waarderingsmodellen en -technieken Hieronder worden niet-beursgenoteerde beleggingen gepresenteerd, en die beleggingsfondsen die overwegend niet-beursgenoteerde beleggingen bevatten. Ook de rentederivaten en de aandelenopties worden hieronder gepresenteerd. Voor de waardering van de renteswaps wordt de Euribor curve gebruikt.

Vastgoed

2011

2010

Indirect vastgoed (participatie in beleggingsfondsen)

566.700

514.742

Totaal

566.700

514.742

De vastgoedportefeuille bestaat voor 22,8 procent uit beurs­ genoteerde vastgoedfondsen en voor 77,2 procent uit niet-beurs­genoteerde fondsen.

Aandelen

Mature market Emerging markets Totaal

2011

2010

1.908.408

1.814.004

167.609

223.055

2.076.017

2.037.059

Per balansdatum waren geen aandelen uitgeleend.

51

Vastrentende waarden

Staatsobligaties (niet index-linked) Hypothecaire leningen Credits Obligatiebeleggingsfondsen Totaal

2011

2010

573.261

424.145

558.244

1.025

1.169.681

1.177.509

-

395.095

2.301.186

1.997.774

2011

2010

Per balansdatum waren geen vastrentende waarden uitgeleend. Als gevolg van de transitie van de beleggingen van Cordares Vermogensbeheer bv naar APG Investment Services nv is een verschuiving in de samenstelling van de portefeuille vastrentende waarden te onderkennen.

Derivaten

./.

Valutaderivaten Rentederivaten

107.030

./.

39.022 380.691

904.826

Aandelenopties

185.372

61.283

Totaal

983.168

402.952

De derivaten kunnen als volgt worden gepresenteerd (uitgesplitst naar activa en passiva):

2011

2010

Activa

2010

Valutaderivaten

3.888

1.654 Valutaderivaten

110.918

40.676

Rentederivaten

909.236

388.880 Rentederivaten

4.410

8.189

Aandelenopties Totaal

185.372 1.098.496

61.283 Aandelenopties 451.817 Totaal

De valutatermijncontracten worden niet voor een specifieke beleggingscategorie afgesloten; er heeft daarom in 2011 geen verdeling naar beleggingscategorieën plaatsgevonden.

52

2011 Passiva

-

-

115.328

48.865

Overige beleggingen

Private equity Hedgefondsen Commodities (grondstoffen, edele metalen)

2011

2010

428.013

405.415

53.888

73.200

237.609

150.142

Opportunities

37.698

51.452

Infrastructuur

37.032

36.668

794.240

716.877

2011

2010

134

135

Totaal

Onderhandse leningen De onderhandse leningen bestaan uit twee leningen, het rentepercentage is voor beide leningen een vast percentage en bedraagt 7,25 procent. De resterende looptijd bedraagt respectievelijk 27 jaar (bedrag lening 1.016) en 30 jaar (bedrag lening 976). Er vindt geen aflossing plaats gedurende de looptijd van de leningen.

2. Beleggingen voor risico deelnemers

Stand einde vorige boekjaar

Bij: storting bijdragen

3

7

Bij: rente/dividend

2

2

-

Af: kosten ./.

Af: opnamen Bij: koersresultaat Stand einde boekjaar

3. Herverzekeringsdeel technische voorzieningen



Herverzekeringsdeel technische voorzieningen

24

./.

24

11

14

126

134

2011

2010

141

162



­­ Dit betreft de gekapitaliseerde waarde van de herverzekering­ polissen met betrekking tot invaliditeitspensioen.

53

4. Deelneming

Stand begin boekjaar Verkoop Stand einde boekjaar

./.

2011

2010

675

675

675

-

-

675

2011

2010

Dit betreft de cumulatief preferente aandelen Cordares Holding nv. De deelneming is in 2011 verkocht aan APG Algemene Pensioen Groep nv. Gelijktijdig met de verkoop van de aandelen in Cordares is een dertigjarige lening verstrekt tegen een rentepercentage van 7,25 procent. De waarde van deze lening is iets hoger dan de waarde van het aandelenbelang.

5. Overige vorderingen en overlopende activa

Te vorderen premies en koopsommen Beleggingsdebiteuren Lopende interest Rekening-courant SVW Overige vorderingen en overlopende activa Totaal

29.056

27.197

5.435

40.841

40.522

52.161

838

-

2.401

1.642

78.252

121.841

2011

2010

29.056

27.158

-

39

29.056

27.197

Alle vorderingen hebben een looptijd van korter dan één jaar.

Te vorderen premies en koopsommen

Per 31 december vastgestelde nog te ontvangen premies en koopsommen Leningen inzake eenmalige storting Totaal

Beleggingsdebiteuren

Nog af te wikkelen transacties

2010 36.046

116

511

Te vorderen dividendbelasting

4.108

4.284

Totaal

5.435

40.841

Te vorderen dividend

54

2011 1.211

6. Liquide middelen

Liquiditeiten aangehouden als onderdeel van de beleggingsmandaten

./.

2011

2010

11.945

128.492

Overige bank- en girorekeningen

27.122

2.429

Totaal

15.177

130.921

De liquide middelen staan ter vrije beschikking.

7. Stichtingskapitaal en reserves Primo 2011

Saldo van baten en lasten 2011

Ultimo 2011

Reserve beleggings- en verzekeringstechnische risico’s

304.269 ./.

201.985

102.284

Subtotaal

304.269 ./.

201.985

102.284

-

-

Extra reserve Stichtingskapitaal Totaal

304.269 ./.

-

-

201.985

102.284

Toelichting bestemming resultaat Reserve beleggings- en verzekeringstechnische risico’s De reserve beleggings- en verzekeringstechnische risico’s is minimaal gelijkgesteld aan het minimaal vereist eigen vermogen en maximaal gelijk aan het vereist eigen vermogen zoals vastgesteld in de solvabiliteitstoets en voor zover de middelen van het fonds de vorming hiervan toelaten. Extra reserve Gezien de vermogenspositie eind 2011 is er geen sprake van een extra reserve. Alleen wanneer het vermogen groter is dan het vereist eigen vermogen vinden er dotaties plaats aan de extra reserve.

55

Solvabiliteit

2011 Percentage van VPV e/r Minimaal vereist eigen vermogen Vereist eigen vermogen

281.827

4,2%

1.197.653 102.284

Aanwezig eigen vermogen

Het fonds heeft ultimo 2011 een vermogen dat lager is dan zowel het minimaal vereist eigen vermogen, als het vereist eigen vermogen (onder de normportefeuille 2012). Voor de berekening van het vereist eigen vermogen wordt gebruikgemaakt van het standaardmodel. Voor de samenstelling van de beleggingen wordt uitgegaan van de asset mix van de normportefeuille 2012 in de evenwichts­ situatie. Begin 2009 is volgens de voorschriften van DNB een herstelplan ingediend. Het herstelplan is door DNB akkoord bevonden. De geschatte dekkingsgraad ultimo 2011 lag onder het minimaal vereist eigen vermogen. Derhalve heeft het fonds, op basis van de gegevens ultimo 2011, een evaluatie herstelplan bij DNB ingediend. Volgens deze evaluatie zit het fonds binnen de herstelperiode van vijf jaar weer op de minimale dekkingsgraad en zal het vereist eigen vermogen binnen de gestelde termijn van 15 jaar worden gehaald. In het oorspronkelijke herstelplan werd verwacht dat de dekkingsgraad van het fonds per 31 december 2011 105,9 procent zou bedragen. In werkelijkheid heeft het fonds zich minder goed hersteld dan voorzien. De dekkingsgraad per 31 december 2011 bedraagt 101,5 procent. Het achterblijven van het verwachte herstel is voornamelijk het gevolg van een sterke neerwaartse renteontwikkeling gedurende 2011. Daarnaast waren er lagere beleggingsresultaten dan voorzien in het herstelplan. De marktontwikkeling van 2009 tot en met 2011 zijn ongunstiger geweest dan de in het herstelplan gehanteerde veronderstellingen. Op basis van de (jaarlijkse) evaluatie van het herstelplan, welke begin 2012 bij DNB is ingediend, verwacht het fonds eind 2012 de minimale dekkingsgraad van 104,2 procent te hebben bereikt. Zolang het fonds zich in deze situatie (van tijdig herstel) bevindt, hoeven er geen aanvullende maatregelen te worden getroffen.

56

2010 Percentage van VPV e/r 237.883

4,2%

17,8%

992.295

17,7%

1,5%

304.269

5,4%

8. Voorziening voor risico pensioenfonds Mutatie balanspost Voorziening pensioenverplichtingen

Stand per 1 januari

2011

2010

5.606.546

4.858.866

Toevoegingen en onttrekkingen 74.629

64.036

Effect rentetermijnstructuur

930.928

482.384

Pensioenopbouw

248.032

210.488

10.991

3.089

Interest

Saldo inkomende en uitgaande waardeoverdrachten

7.426

Arbeidsongeschiktheid Vrijval uitkeringen

./.

Sterfte

./.

Vrijval excasso

./.

Schattingswijziging i.v.m. overlevingstafels Dotatie IBNR Andere resultaten Eindsaldo

./.

2.903

147.260

./.

133.916

2.544

./.

731

3.092

./.

3.279

-

118.028

2.081

7.566

17.703 6.710.034

./.

2.888 5.606.546

Interesttoevoeging Aan de pensioenverplichtingen is over het jaar 2011 een interest van 1,3 procent toegevoegd (2010: 1,3 procent), op basis van de éénjaarsrente op de interbancaire swapmarkt aan het begin van het verslagjaar. Effect rentetermijnstructuur Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen berekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder de post effect rentetermijnstructuur. Pensioenopbouw Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijd opbouw. Dit is het effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen. Verder is hierin begrepen het effect van de individuele salarisontwikkeling. Verhoging pensioenaanspraken Het pensioenfonds streeft ernaar de opgebouwde pensioenrechten van de actieve deelnemers jaarlijks aan te passen aan de loonontwikkeling volgens de cao. De toeslagverlening heeft een voorwaardelijk karakter. Dit betekent dat geen recht op toeslagen bestaat en dat het niet zeker is of en in hoeverre in de toekomst toeslagverlening kan

57

plaatsvinden. Een eventuele achterstand in de toeslagverlening kan in principe worden ingehaald. Het pensioenfonds streeft ernaar de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenrechten (gewezen deelnemers) jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van de prijsindex. Ook deze toeslag- verlening heeft een voorwaardelijk karakter. Saldo inkomende en uitgaande waardeoverdrachten

Inkomende waardeoverdrachten Uitgaande waardeoverdrachten Saldo overdracht van rechten

­ Waardeoverdracht betreft de ontvangst van of overdracht aan pensioenfonds of pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante waarde van premievrije pen­ sioenaanspraken van deelnemers, die tot de ontslagdatum zijn opgebouwd. De ontvangen koopsommen worden aangewend voor de inkoop van extra pensioenaanspraken. Als gevolg van onderdekking bij pensioenfondsen is de onderlinge afrekening van waarde­ overdrachten tot stilstand gekomen. Zodra de financiële positie van het pensioenfonds dit toelaat zullen de onderlinge waardeoverdrachten weer worden hervat. Uiteraard zal dan ook de dekkingsgraad van de tegenpartij voldoende moeten zijn. De geschatte dekkingsgraad van SPW lag eind mei 2010 onder de 100 procent waardoor SPW het proces van waardeoverdrachten van juni 2010 (tijdelijk) heeft stopgezet. Per 1 februari 2011 was de financiële positie van SPW dusdanig hersteld dat de waardeoverdrachten weer zijn opgestart. Eind september is de geschatte dekkingsgraad van SPW weer onder de 100 procent gekomen, waardoor het proces van waardeoverdrachten vanaf oktober 2011 weer (tijdelijk) is stop­gezet. Arbeidsongeschiktheid Als gevolg van invalidatie / revalidatie wordt een bedrag toegevoegd/ onttrokken aan de voorziening pensioenverplichtingen. Vrijval uitkeringen Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de verwachte pensioenuitkeringen in de verslagperiode.

58

./.

2011

2010

28.362

5.406

17.371 10.991

./.

2.317 3.089

Sterfte Als gevolg van sterfte wordt een bedrag toegevoegd (ingang na­bestaandenpensioen) / onttrokken (vrijval opgebouwd ouderdomspensioen) aan de voorziening pensioenverplichtingen. Vrijval excasso(kosten) Toekomstige pensioenuitvoeringskosten (in het bijzonder excasso­ kosten) worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de verwachte uitvoeringskosten in de verslagperiode. Dotatie IBNR Sinds 2010 houdt het fonds een voorziening aan voor het risico dat deelnemers die zich bevinden in de periode van verplichting tot loondoorbetaling, binnen twee jaar arbeidsongeschikt worden. Deze voorziening wordt (ultimo jaar) geschat als zijnde de gerealiseerde schadelast als gevolg van premievrije deelneming en tweemaal de verwachte schadelast (risicopremie) als gevolg van (aanvullende) arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in het huidige boekjaar. Als gevolg van een hogere gerealiseerde schadelast in 2011 ten opzichte van 2010 neemt de IBNR voorziening toe. Andere resultaten Andere resultaten betreft voornamelijk een correctie op vroegpensioen voor arbeidsongeschikte deelnemers waarbij de aanspraken uit de geautomatiseerde administratie te hoog zijn vastgesteld en gecorrigeerd worden middels deze (eenmalige) correctie. De voorziening voor pensioenverplichtingen is naar categorieën van deelnemers als volgt samengesteld:

Deelnemers Gewezen deelnemers

2011

2010

4.102.485

3.480.584

701.050

562.117

1.850.755

1.503.546

6.654.290

5.546.247

Premievrije deelneming arbeidsongeschikten

31.476

31.716

Rekening voor bijdrage pensioenpremie Vroeggepensioneerden

14.227

20.594

394

423

Pensioengerechtigden VPV

Spaarfonds voor gemoedsbezwaarden IBNR

9.647

7.566

Totaal

6.710.034

5.606.546

59

De methode voor de berekening van de pensioenverplichtingen is zodanig toegepast dat er geen sprake is van een financierings­ achterstand. Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend karakter. De voorziening ‘Voorziening voor bijdrage pensioenpremie Vroeggepensioneerden’ is berekend op de contante waarde van de benodigde pensioenpremie waarvoor het pensioenfonds conform de reglementen de last draagt. De verdeling van de deelnemers naar categorieën is als volgt (in aantallen):

2011

2010

Deelnemers

35.512

36.093

Gewezen deelnemers

17.742

17.263

Pensioengerechtigden

14.588

13.731

Totaal

67.842

67.087

Korte beschrijving van de pensioenregeling(en) Het fonds heeft de pensioenregelingen en de wijze waarop hieraan uitvoering wordt gegeven vastgelegd in de volgende reglementen: 1. (Vroeg)pensioenreglement 2. Flexpensioenreglement 3. Uitvoeringsreglement De pensioenregelingen kunnen worden gekenmerkt als een voorwaardelijk geïndexeerde middelloonregeling. Een bondige opsomming van de kenmerken van de regelingen is opgenomen in de ABTN van het fonds. Jaarlijks beslist het bestuur van het fonds de mate waarin de opgebouwde aanspraken worden geïndexeerd. Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet kwalificeren de pensioenregelingen zich als een uitkeringsovereenkomst. Toeslagverlening Per 1 januari 2011 zijn de opgebouwde pensioenen niet verhoogd met een toeslag terwijl de geldende maatstaf voor zowel actieve deelnemers als voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden wel aanleiding zou geven voor een verhoging. De procentuele loonontwikkeling in de sector is de maatstaf die wordt gehanteerd voor de verhoging van de opgebouwde pensioenen van actieve deelnemers. De procentuele loonontwikkeling in de sector was 1,5 procent in de betreffende meetperiode (31 juli 2010 tot 31 juli 2011). Aangezien de dekkingsgraad van het fonds ultimo

60

2011 onder de 105 procent lag heeft het bestuur besloten om de opgebouwde pensioenen per 1 januari 2012 niet te verhogen met een toeslag. Gegeven de financiële positie van het fonds in 2011 heeft het bestuur verder besloten om de beschikbare premieruimte voor een aanvullende toeslag voor actieve deelnemers niet aan te wenden. De (afgeleide) consumentenprijsindex zoals gepubliceerd door het CBS is de maatstaf die wordt gehanteerd voor de verhoging van de opgebouwde pensioenen van gewezen deelnemers en de pensioenen van pensioengerechtigden. De jaarmutatie van de gepubliceerde afgeleide consumentenprijsindex (of de procentuele ontwikkeling van de prijzen) bedroeg in de meetperiode (tussen juli 2010 en juli 2011) 2,4 procent. Aangezien de dekkingsgraad van het fonds ultimo 2011 onder de 105 procent lag heeft het bestuur besloten om de opgebouwde pensioenen per 1 januari 2012 niet te verhogen met een toeslag. Inhaaltoeslagen Onder bepaalde omstandigheden kunnen inhaaltoeslagen worden toegekend. Inhaaltoeslagen zijn toeslagen, voor zover in het verleden niet volledig zijn toegekend. Om niet (volledig) toegekende toeslagen alsnog te kunnen toekennen is een hoge dekkingsgraad vereist. Inhaaltoeslagen zijn daarom op korte termijn niet te verwachten. Het bestuur van het fonds geeft in haar jaarverslag elk jaar een specificatie van het verschil tussen de volledige en de werkelijk toegekende toeslagen.

9. Voorziening voor risico deelnemers

Stand per 1 januari Wijziging voorziening voor risico deelnemers Stand per 31 december

./.

2011

2010

134

135

8

./.

1

126

134

2011

2010

115.328

48.865

184

1.193



10. Overige schulden en overlopende passiva

Derivaten Beleggingscrediteuren Rekening-courant SVW Af te dragen belastingen en sociale premies Diversen Totaal

-

7.543

2.527

2.294

1.844

1.913

119.883

61.808

61

Alle schulden, met uitzondering van de derivaten, hebben een resterende looptijd van korter dan één jaar. Derivaten De schulden uit hoofde van derivaten betreffen valutaderivaten en rentederivaten. Voor een specificatie wordt verwezen naar pagina 52. Beleggingscrediteuren Dit betreft nog af te wikkelen transacties.

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Uitbesteding administratie Met ingang van 1 januari 2006 heeft SPW de uitvoering van de administratie, de communicatie en de secretariële werkzaamheden uitbesteed aan Cordares. Er is een overeenkomst aangegaan voor tien jaar. Met ingang van 1 maart 2011 heeft SPW de uitvoering van het beheer van het vermogen, uitbesteed aan APG Investment Services nv. De overeenkomst loopt tot 1 januari 2016. Met ingang van 21 juli 2009 heeft SPW een leasecontract met Auto Lease Company bv. Het contract heeft een looptijd van 60 maanden.

62

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2011 11. Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers)

Werkgevers Aard van de verzekering Verplichte verzekering Vroegpensioen Arbeidsong.pensioen/

./.

Werknemers

Totaal

2011

2010

2011

2010

2011

2010

206.315

206.927

103.602

99.089

309.917

306.016

9

16

5

8

14

24

951

945

1.087

1.081

2.038

2.026

433

289

499

618

932

907

./.

./.

Aanvull.arbeidsong.pensioen Vrijwillige verzekering ANW Hiaat verzekering Stg.Financ.voortz.pensioenverz. Invaliditeitspensioen Gemoedsbezwaarden Eenmalige storting Totaal

-

-

1.578

1.740

1.578

1.740

1.297

793

-

-

1.297

793

243

240

471

466

714

706

-

-

-

-

-

-

6 ./. 209.236

11

-

-

209.199

107.232

103.002

6 ./. 316.468

11 312.201

­ De totale bijdrage van werkgevers en werknemers (inclusief aanvullende en vrijwillige verzekeringen) bedraagt 29,6 procent van de pen­sioengrondslagsom. Een specificatie van de ontvangen premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) is opgenomen in bovenstaande tabel. Daarnaast komen premies beschikbaar uit de vrijval uit de gevormde voorziening premievrije deelneming voor arbeidsongeschikte deel­ nemers en uit de voorziening voor bijdrage pensioenpremie vroeg­ gepensioneerden. Deze beschikbare premies bedragen circa 1,0 procent van de pensioengrondslagsom. Deze premies zijn niet verantwoord in bovenstaande tabel. In totaal is er dus een doorsneepremie beschikbaar van 30,6 procent van de pensioengrondslagsom. De kostendekkende premie, de feitelijke premie en de gedempte premie volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt:

Kostendekkende premie Feitelijke premie (excl. schadeverzekeringen) Gedempte premie

2011

2010

In percentage van pensioengrondslag

In percentage van pensioengrondslag

289.974

27,1%

237.275

23,6%

312.112

29,2%

306.921

31,0%

nvt

nvt

nvt

nvt

De aan het boekjaar toe te rekenen feitelijke premie is als bate verantwoord. SPW zal vanaf verslagjaar 2012 de gedempte premiemethodiek hanteren voor de toetsing van de kostendekkendheid van de premie.

63

De samenstelling van de kostendekkende premie is als volgt:

2011

2010

Actuarieel benodigde koopsom voor pensioenopbouw en risicodekking

239.323

195.189

Solvabiliteitsopslag

42.360

33.768

Opslag voor uitvoeringskosten

8.291

8.318

Totale kostendekkende premie

289.974

237.275

2011

2010

3

7

Het verschil tussen de kostendekkende premie en de feitelijke premie is het gevolg van het verschil tussen de gehanteerde veronderstellingen bij de premiestelling (feitelijke premie) en de gerealiseerde kostendekkende premie. Deze ruimte is beschikbaar voor mogelijke (aanvullende) voorwaardelijke toeslagverlening voor actieve deelnemers. Het bestuur heeft besloten deze ruimte niet aan te wenden voor toeslagverlening aan actieve deelnemers per 1 januari 2012.

12. Premiebijdragen voor risico deelnemers

Premiebijdragen voor risico deelnemers

13. Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

Aard van de verzekering

Direct

Vastgoed

4.694

Aandelen

58.458 ./.

Vastrentende waarden Derivaten

Indirect

2011

39.198

43.892

57.563

37.207

258.152

95.665 ./.

2010

2.161

105.815

107.976

111.897

70.206

506.960

577.166

145.560

Overige

11.994

31.777

43.771

108.953

Totaal

147.513

588.085

735.598

682.125

­

14. Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers

Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers

64

2011

2010

13

16

15. Saldo overdracht van rechten

Overgenomen pensioenverplichtingen Overkookregeling (overgenomen van SVW) Overgedragen pensioenverplichtingen

2011

2010

28.400

3.370 2.081

6.942 ./.

Totaal

17.312

./.

1.823

18.030

3.628

2011

2010

27

27



16. Herverzekeringen

Uitkeringen herverzekeringen Mutatie balanspost herverzekeringen

./.

Totaal

21

./.

19

6

8

2011

2010



Ontvangsten herverzekeringen Centraal Beheer



2

2

Swiss Re

25

25

Totaal

27

27

2011

2010

Het fonds kent een tweetal (gesloten) herverzekeringscontracten (inzake arbeidsongeschiktheidsuitkeringen) welke nog worden afgewikkeld (alleen uitkeringen van herverzekeraar uiterlijk tot 65-jarige leeftijd betreffende deelnemer). Vorderingen op deze herverzekerings- contracten zijn gelijkgesteld aan de hiertegenover staande (netto) voorziening voor pensioenverplichtingen.

17. Resultaat deelneming

Dividend



Resultaat verkoop

./.

Totaal

./.

-

31

175

-

175

31

65

18. Pensioenuitkeringen

2011

2010

88.609

./.

77.325

./.

30.307

./.

29.503

./.

21.116

./.

Ouderdomspensioen

./.

Vroegpensioen Weduwen- en weduwnaarspensioen Wezenpensioen

./.

594

./.

./.

20.082 515

Andere uitkeringen: - Invaliditeitspensioen

./.

1.204

- Afkoop wegens gering bedrag

./.

610

./.

- Aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen

./.

2.864

./.

- Arbeidsongeschiktheidspensioen

./.

117

./.

- Anw-hiaatpensioenverzekering

./.

1.350

./.

1.076

- Eindejaarsuitkeringen

./.

238

./.

238

Totaal

./.

147.009

./.

1.426 2.017 2.749 173

135.104

De post Afkoop wegens gering bedrag betreft de afkoop van pen­ sioenen die lager zijn dan 427,29 euro (2010: 420,69 euro) per jaar (de afkoopgrens), overeenkomstig de Pensioenwet.

19. Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

2011 Administratiekosten Cordares

./.

9.117

./.

8.856

Projectkosten Cordares

./.

33

./.

177

Actuariële kosten

./.

123

./.

234

Advieskosten

./.

387

./.

108

Kosten Raad van Toezicht

./.

41

./.

32

Kosten verantwoordingsorgaan

./.

18

./.

Kosten bestuur

./.

103

./.

Loonkosten bestuursbureau

./.

499

./.

Kantoorkosten bestuursbureau

./.

29

./.

13

Accountantskosten

./.

91

./.

85

Kosten compliance officer

./.

10

Contributies

./.

588

Deelnemersraad

./.

66

./.

116

Kosten beleggingsadviescommissie

./.

123

./.

161

Juridische kosten

./.

42

./.

456

Kosten ALM-studie

./.

Advieskosten transitie

./.

./.

326

Overige kosten Totaal

./.

39 95

11.383

5 113 300

582

-

21 ./. ./.

In de post advieskosten zijn de kosten van de verbeteragenda 2011 (208) opgenomen.

66

2010

./.

33 11.597

Accountantskosten

2011 Wettelijke controle SPW

./.

Andere assuranceopdrachten

./.

Overige dienstverlening

85 6

2010 ./. ./.

./.

Kosten advisory

./.

163

Totaal

./.

254

6 -

-

Totaal

79

91 ./.

./. ./.

85

85

De post Kosten advisory bestaat uit de kosten van inhuur van een interim risicomanager en zijn opgenomen in de post Loonkosten bestuursbureau.

20. Uitvoeringskosten vermogensbeheer

2011 Uitvoeringskosten vermogensbeheer

./.

10.060

2010 ./.

12.695

Onder kosten van vermogensbeheer worden zowel de direct aan het fonds in rekening gebrachte custodiankosten als de in rekening gebrachte kosten van APG Investment Services nv verstaan die betrekking hebben op het boekjaar. De uitvoeringskosten zijn in het algemeen een percentage van het beheerd vermogen. In 2011 is SPW van vermogensbeheerder veranderd, hiermee moet rekening worden gehouden bij een vergelijking met de cijfers van 2010.

21. Mutatie VPV voor risico pensioenfonds Voor een toelichting op de post Mutatie VPV voor risico pensioenfonds wordt verwezen naar de toelichting onder 8. Voorzieningen voor risico pensioenfonds.

Personeel Het fonds heeft ultimo 2011 twee personeelsleden in dienst ter ondersteuning van het bestuur. De kosten hiervan zijn verantwoord onder noot 19. Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (Loonkosten bestuursbureau). Tevens zijn onder deze post de kosten van inhuur van een interim risicomanager verantwoord. De overige personeelskosten en de beloning van de directie van Cordares zijn onderdeel van de uitvoeringsovereenkomst met Cordares.

67

Wijziging marktrente Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder de mutatie pensioenverplichtingen.

Belastingen De activiteiten van het fonds zijn vrijgesteld van belastingheffing in het kader van de vennootschapsbelasting.

Bezoldiging bestuurders Voor een toelichting op de vergoeding van de leden van het bestuur, inclusief bestuurscommissies en overige gremia wordt verwezen naar bijlage 4. Vergoedingen. De aan het bestuur betaalde vergoeding bedraagt in 2011 75 (2010: 92).

Risicobeheer en derivaten Beleid en risicobeheer Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van de risico’s. Deze beleidsinstrumenten zijn: • beleggingsbeleid • premiebeleid • herverzekeringsbeleid • toeslagbeleid De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vinden plaats na uitvoerige analyse ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario’s. De uitkomsten van deze analyses vinden hun weerslag in jaarlijks door het bestuur vast te stellen beleggingsrichtlijnen als basis voor het uit te voeren beleggingsbeleid. De beleggingsrichtlijnen geven normen en limieten aan waarbinnen de uitvoering van het beleggingsbeleid moet plaatsvinden. Ze zijn gericht op het beheersen van de volgende belangrijkste (beleggings)risico’s. Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt gebruikgemaakt van derivaten. Bij een aantal overzichten in deze paragraaf ontbreken de vergelijkende cijfers als gevolg van de transitie van het vermogensbeheer in 2011.

68

Risicoprofiel Op basis van een ALM-studie is een strategische asset mix (hierna: benchmarkportefeuille) bepaald in samenhang met het ex ante risicoprofiel van SPW. Uit deze in 2009 uitgevoerde studie bleek de noodzaak voor een kortetermijn- en langetermijnbeleggingsmix. Deze laatste is gebaseerd op een situatie waarin de dekkingsgraad rond 130 procent ligt en de economie neutraal is. De kortetermijnbeleggingsmix is toegepast op de normportefeuille voor 2011. Ten opzichte van de beleggingsmix op lange termijn kent de kortetermijnbeleggingsmix een lagere weging in aandelen, gecombineerd met een hogere afdekking van het aandelenrisico. De tabel laat de opbouw zien van de strategische asset mix, de normportefeuille en de werkelijke portefeuille.

Strategische Mix

Norm 2011

Werkelijk 2011

Strategische Mix

Norm 2010

Werkelijk 2010

40,0%

40,0%

38,8%

30,0%

40,0%

38,5%

Vastrentende waarden Zakelijke waarden: - Aandelen

35,0%

35,5%

38,2%*

45,0%

35,0%

39,5%*

- Vastgoed

10,0%

10,0%

9,6%

10,0%

10,0%

9,7%

- Alternatives

15,0%

14,5%

13,4%

15,0%

15,0%

12,3%

­* Dit is inclusief putopties.

Het rendement van de beleggingsportefeuille van SPW wordt maandelijks vastgesteld door APG Asset Management. Vervolgens worden de verschillen met het resultaat van de benchmarkportefeuille vastgesteld. De resultaten worden ieder kwartaal gerapporteerd aan het bestuur. Ten aanzien van valutarisico’s was het beleid in 2011 dat de exposure voor de Amerikaanse dollar, het Britse pond en de Japanse yen volledig afgedekt moest worden. Daarnaast worden de posities in Hong Kong dollars afgedekt via de Amerikaanse dollar. Conform de beleggingsstrategie worden overige valutaposities niet afgedekt.

Rendement op het beheerd vermogen De benchmarkportefeuille vormt de basis voor de uitvoering van het beleggingsbeleid van SPW. Het is wel mogelijk om in de beleggingsportefeuille, binnen de toegestane bandbreedtes, van deze benchmark af te wijken. Op deze manier kan zowel een hoger als een lager rendement worden behaald in relatie tot de benchmarkportefeuille. Daarnaast is het mogelijk een hoger rendement te behalen door het toepassen van actief beheer van de achterliggende (deel)portefeuilles aandelen opkomende markten, obligaties en beursgenoteerd onroerend goed. Voor een nadere toelichting inzake het rendement over 2011 verwijzen wij naar het jaarverslag, paragraaf ‘Beleggingen’.

69

Solvabiliteit De solvabiliteit van het fonds is de mate waarin het fonds kan voldoen aan haar (huidge) financiele verplichtingen. Dit wordt voor het fonds uitgedrukt als aanwezige dekkingsgraad welke zich als volgt heeft ontwikkeld (in percentages):

Nominaal 2011

Nominaal 2010

105,4%

104,4%

Premie

0,8%

1,6%

Uitkering

0,1%

0,1%

0%

0%

Dekkingsgraad begin boekjaar

Indexering Renteverandering

./.

Overige oorzaken Dekkingsgraad einde boekjaar

15,2%

./.

0,5%

9,4%

./.

10,9%

Overrendement

11,3% 2,6%

./.

101,5%

105,4%

Omdat het fonds momenteel in herstel is, mag het risicoprofiel van

op opgebouwde pensioenrechten. In het uiterste geval kan het

de beleggingsportefeuille het risicoprofiel van de strategische beleg-

noodzakelijk zijn dat het fonds verworven pensioenaanspraken en

gingsmix niet overtreffen. Dit vereiste volgt uit de solvabiliteitseisen

pensioenrechten moet verminderen (PW 134). Om het solvabiliteits-

van het Financiële Toetsingskader, waarmee DNB haar toezicht op

risico te beheersen dient het fonds buffers in het vermogen aan te

Nederlandse pensioenfondsen heeft vormgegeven. Het fonds houdt

houden. De omvang van deze buffers (buffers plus de pensioenver-

hier rekening mee bij zijn beleidsbeslissingen.

plichtingen heten samen het vereist vermogen) wordt vastgesteld met de door DNB voorgeschreven solvabiliteitstoets (S-toets). Deze

Voor het bepalen van het vereist eigen vermogen (de solvabiliteits-

toets bevat een kwantificering van de bestuursvisie op de fondsspe-

toets) maakt het fonds gebruik van het standaard model met enkele

cifieke restrisico’s (na afdekking).

kleine aanpassingen om voldoende rekening te kunnen houden met specifieke (afdekking van) risico’s van het fonds. Voorbeelden hiervan zijn de put-opties waarmee het aandelenrisico wordt verkleind en een verhoogd risico in verband met actief beheer van de portefeuille. Het bestuur acht het gebruik van dit standaardmodel passend voor de risico’s van het fonds. De solvabiliteitstoets en de uitkomsten worden hieronder nader uitgewerkt.

Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico voor het fonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten op basis van zowel algemeen geldende normen als specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd (PW 131-133). Indien de solvabiliteit van het fonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het fonds de premie moet verhogen en het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor een eventuele toeslagverlening

70

De berekening van het vereist eigen vermogen en het hieruit voortvloeiende surplus/tekort aan het einde van het boekjaar is als volgt:

2011 S1 Renterisico

2010

209.845

217.895

1.037.722

839.617

S3 Valutarisico

158.154

92.834

S4 Grondstoffenrisico

94.892

79.186

S2 Risico zakelijke waarden

S5 Kredietrisico

153.365

96.022

S6 Verzekeringstechnisch risico

195.373

158.121

S7 Liquiditeitsrisico

-

-

S8 Concentratierisico

-

-

S9 Operationeel risico Diversificatie-effect

./.

Vereist eigen vermogen (vereiste buffers) (b)

651.698

./.

491.050

1.197.653

992.625

Voorziening pensioenverplichtingen (a)

6.710.034

5.606.546

Vereist pensioenvermogen (a+b)

7.907.687

6.599.171

6.812.318

5.910.949

Aanwezig pensioenvermogen Tekort

./.

1.095.369

./.

688.222

De buffers zijn berekend op basis van de standaardmethode met enkele kleine aanpassingen om voldoende rekening te kunnen houden met specifieke (afdekking van) risico’s van het fonds waarbij voor de samenstelling van de beleggingen wordt uitgegaan van de asset mix van de normportefeuille 2012 in de evenwichtssituatie. De vereiste procentuele buffers per 31 december 2010 en per 31 december 2011 liggen op een vrijwel gelijk niveau. Onderliggend zijn er wel verschillen.

Marktrisico’s Het marktrisico omvat het renterisico, het prijs(koers)risico op zakelijke waarden (aandelen, alternatieve beleggingen en vastgoed) en grondstoffen en het valutarisico. De strategie van het fonds met betrekking tot het beleggingsrisico wordt bepaald door de beleggingsdoelstellingen. Het marktrisico wordt op dagelijkse basis beheerst door de portefeuillemanagers van APG binnen de beleggingscategorieën en maandelijks tussen de beleggingscategorieën, in overeenstemming met de aanwezige beleidskaders en richtlijnen. De overall marktposities worden periodiek gerapporteerd aan het bestuur.

71

Hieronder volgen de elementen welke het solvabiliteitsrisico bepalen:

Onderstaand overzicht geeft de notional waarden per contract:

Renterisico Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen verandert als gevolg van ontwikkelingen in de marktrente. De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van de duratie. De duratie is de

Transactie

Type swap

Notonial

(met de contante waarde van de kasstromen) gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren. Op balansdatum is de duratie van de vastrentende waarden aan-

GS

payer

150.000

ABN

receiver

113.000

JPM

receiver

72.000

zienlijk korter dan de duratie van de verplichtingen. Er is derhalve

JPM

receiver

100.000

sprake van een zogenaamde ‘duratie-mismatch’. Dit betekent dat

JPM

receiver

310.000

bij een rentestijging de waarde van beleggingen minder snel daalt

RABO

receiver

300.000

dan de waarde van de verplichtingen (bij toepassing van de actuele

ABN

receiver

300.000

marktrentestructuur); waardoor de dekkingsgraad zal stijgen.

GS

receiver

400.000

Bij een rentedaling zal de waarde van de beleggingen minder

JPM

receiver

50.000

snel stijgen dan de waarde van de verplichtingen, waardoor de

JPM

receiver

150.000

dekkingsgraad daalt.

ABN

receiver

200.000

ABN

receiver

100.000

Renterisicoverplichtingen

JPM

receiver

100.000

Het langetermijnbeleid van het fonds is erop gericht om de ‘duratie-

JPM

receiver

100.000

mismatch’ te verkleinen door het renterisico voor 72 procent af

RABO

receiver

150.000

te dekken (2010: 72 procent). SPW dekt het risico af op basis van

ABN

receiver

275.000

de netto-verplichtingen: de pensioenverplichtingen minus de

RABO

receiver

165.000

vastrentende waarden (voor derivaten). Bij een renteswap wordt

TC

receiver

40.000

een vaste lange rente geruild tegen een variabele korte rente. Het

TC

receiver

55.000

pensioenfonds ontvangt in dit geval een lange rente, vergelijkbaar

TC

receiver

50.000

met de kasstroom van een langlopende obligatie en betaalt daarvoor

TC

receiver

150.000

een variabele korte rente (bijvoorbeeld Euribor). SPW hanteert een staffel die dient als richtlijn om de mate van renterisicobescherming te bepalen. Uitgangspunt van de staffel is dat bij hogere rentestanden er meer renterisico wordt afgedekt dan bij lagere rentestanden. Het renterisico wordt afgedekt door middel van renteswaps (derivaten) met verschillende looptijden. Ten behoeve van de afdekking van het renterisico waren ultimo 2011 eenentwintig swaps afgesloten.

72

Het niveau van de afdekking was gedurende 2011 lager dan de strategische norm. Gedurende 2011 daalde de marktrente naar niveaus waarop SPW heeft besloten, onder andere op basis van de staffel, de renterisicobescherming te reduceren. Ultimo 2011 werd 55 procent van het renterisico afgedekt.

Afdekking

Norm 2011

Werkelijk 2011

Norm 2010

Werkelijk 2010

72%

55%

72%

60%

2011

2011 Duratie

2010

2010 Duratie

Het normpercentage betreft de netto renteafdekking. Bij het werkelijke percentage is rekening gehouden met de aangepaste prognosetafels ultimo 2011. De verplichtingen zijn blootgesteld aan renterisico, omdat ze op marktwaarde gewaardeerd dienen te worden. Marktwaardewaardering van de verplichtingen houdt in het verdisconteren van de toekomstige kasstromen, die aan de verplichtingen zijn verbonden, tegen de actuele marktrente. De te hanteren marktrente is hierbij de zero coupon swap curve, ofwel de door de DNB voorgeschreven rente- termijnstructuur. Het risico bestaat uit een dalende rente die een stijging van de verplichtingen tot gevolg zal hebben. De waarde van de renteswaps per 31 december 2011 was 945 miljoen. Het ongerealiseerde resultaat op de renteswaps over 2011 was 696 miljoen positief. Het renterisico op obligaties is verwerkt in de ontwikkeling van de actuele waarde van deze beleggingen. Het renterisico van de beleggingen in obligaties wordt intern gecontroleerd door middel van duration-analyse van deze portefeuilles. De duratie en het effect van de renteafdekking (situatie eind 2011) kan als volgt worden samengevat:

Vastrentende waarden (vóór derivaten)

2.292.189

4,6

2.049.513

4,7

Vastrentende waarden (na derivaten)

3.408.849

33,2

2.482.078

32,7

(nominale) Pensioenverplichtingen voor risico fonds

6.710.034

18,3

5.606.546

18,3

Een rentedaling van 1% heeft, rekening houdend met de rente- afdekking, een daling van de dekkingsgraad van circa 6% tot gevolg.

73

Koersrisico op aandelen Deze beleggingen bestaan uit aandelen en aandelenfondsen, die deels beursgenoteerd en deels niet-beursgenoteerd zijn. De verdeling van de aandelenportefeuille ten opzichte van de benchmarkportefeuille is in de volgende tabel per regio weergeven:

Norm 2011

Werkelijk 2011

Norm 2010

Werkelijk 2010

Europa

34%

33,8%

33,4%

33,4%

Noord-Amerika

34%

35,4%

33,3%

34,6%

8%

8,8%

15,0%

14,9%

Overig Azië

13%

11,3%

8,3%

8,9%

Emerging Markets

11%

10,7%

10,0%

8,2%

Japan

Conform het strategische beleid dat in 2008 was ingezet, is de nominale aandelenafdekking begin 2011 uitgebreid naar 100 procent van het strategische aandelengewicht. Ultimo 2011 was, in nominale termen, 91 procent (2010: 83 procent) van de aandelenexposure afgedekt door puts met looptijden van 1 tot en met 5 jaar (ofwel, dakpansgewijs). Afdekking vindt hoofdzakelijk plaats vanaf een koersdaling tot 75% van de marktprijzen op het moment van het afsluiten van de putopties.

Jaarlaag

Nominale afdekking

Expiratie

2012

37.749

79,4%

20 januari 2012

2013

372.393

80,8%

7 mei 2013

2014

315.388

68,4%

28 januari 2014

2015

345.417

71,7%

16 januari 2015

2016

421.701

73,5%

20 januari 2016

2017

423.981

73,9%

20 januari 2017

1.916.629



74

Strike bij afsluiting

De onderverdeling van de aandelen naar sectoren is als volgt:

2011 Duurzame consumentengoederen Consumentengebruiksgoederen

16.963 15.231

Energie

28.856

Financiële instellingen

76.565

Gezondheidszorg Industrie

2.328 8.994

Informatietechnologie

29.250

Bouw en grondstoffen

23.466

Telecommunicatie Nutsbedrijven Blackrock pools

15.217 4.087 1.855.060 2.076.017

Vastgoed Het koersrisico op vastgoed is onderdeel van het koersrisico op zakelijke waarden. Het gewicht van deze categorie in de strategische mix bedraagt onveranderd 10 procent. Het streven is een 25/75-verdeling over beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde indirecte beleggingen. Realisatie hiervan blijft sterk afhankelijk van het aanbod van niet-genoteerde fondsen die binnen het beleid passen en de prijsontwikkeling op de markten voor beursgenoteerd vastgoed.

Beursgenoteerd Niet-beursgenoteerd Totaal

Norm 2011

Werkelijk 2011

Norm 2010

Werkelijk 2010

25,0%

22,8%

25,0%

25,0%

75,0%

77,2%

75,0%

75,0%

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Onderstaand overzicht geeft de indeling van vastgoed over beurs­ genoteerde en niet-beursgenoteerd vastgoed naar regio.

Beursgenoteerd

Niet-beursgenoteerd

Europa

34%

74%

USA

44%

24%

Japan

6%

2%

Overig Azië Wereld/overig

4%

0%

12%

0%

100%

100%

75

Aankoopverplichtingen vastgoed Op 31 december 2011 staat er voor 387,4 miljoen euro aan commitments open, verdeeld over de volgende valuta (in equivalenten maal 1 miljoen euro):

EUR

5,4

USD

372,7

JPY

5,1

SGD

4,2

Alternatieve beleggingen Deze categorie vertegenwoordigt een gewicht van 14,5 procent in de strategische mix en is als volgt nader verdeeld: • 4 procent commodities; • 1,5 procent opportunities; • 1 procent infrastructuur; • 6 procent private equity; • 2 procent hedgefondsen. Commodities (grondstoffen) worden als aparte klasse meegenomen bij het berekenen van het solvabiliteitsrisico. Hieronder vindt een nadere uitsplitsing plaats van de alternative investments; deze beleggingen staan in de jaarrekening vermeld onder ‘overige beleggingen’.

Norm 2011

Werkelijk 2011

Norm 2010

Werkelijk 2010

Commodities

27,6%

29,9%

26,7%

22,9%

Private equity

41,4%

53,9%

40,0%

60,2%

Hedgefondsen

13,8%

6,8%

13,3%

11,2%

Infrastructuur

6,9%

4,7%

10,0%

5,7%

Opportunities

10,3%

4,7%

10,0%

0,0%

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Totaal

76

Aankoopverplichtingen private equity en overige beleggingen Op 31 december 2011 staat er voor 208,7 miljoen euro aan commitments open voor private equity en infrastructuur verdeeld volgens onderstaande tabel:

Private equity

197,2

Infrastructuur

11,5

Totaal

208,7

Vastrentende waarden Valutarisico In de volgende tabel zijn de benchmarks ten aanzien van regionale en overige verdelingen opgenomen:

Norm 2011

Werkelijk 2011

Eurozone

70,0%

Dollar obligaties

20,0% 0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

10,0%

2,1%

10,0%

10,6%

Yen obligaties Emerging Markets Debt (High Yield)

Norm 2010

Werkelijk 2010

60,0%

70,0%

78,2%

37,9%

20,0%

11,2%

Het totaalbedrag dat buiten de euro belegd wordt, bedraagt ultimo 2011 circa 3,6 miljard (2010: 2,5 miljard) van de beleggingsportefeuille en is voor 83 procent (2010: 80 procent) afgedekt naar de euro. De belangrijkste valuta daarin zijn de Amerikaanse dollar, het Britse pond en de Japanse yen. Het strategische beleid van SPW is om deze drie valuta volledig af te dekken en de exposure naar de Hong Kong dollar via de Amerikaanse dollar af te dekken. Per einde boekjaar was de waarde van de uitstaande valutatermijncontracten 107 miljoen negatief. Het valutarisico wordt in de hiernavolgende tabel weergeven.

77

De beleggingen in vreemde valuta kunnen per categorie als volgt worden gespecificeerd:

31 december 2011

31 december 2010

Vastgoed

312.538

158.500

Aandelen

1.776.080

1.596.651

Vastrentende waarden

914.766

280.601

Overige

648.159

495.068

3.651.543

2.530.820

Totaal

De valutapositie voor en na afdekking door valutaderivaten is als volgt weer te geven (in euro’s):

Voor valutaderivaten 31 december 2011

Nettopositie (na valutaderivaten) 31 december 2011

31 december 2010

USD

2.440.795

1.523.062 ./.

26.814

69.719

GBP

299.346

270.737 ./.

27.721

9.435

JPY

210.223

14.590

19.567

Overig

701.179

404.420

701.179

404.420

Totaal

3.651.543

2.530.820

632.054

503.141

De afdekking heeft een negatieve bijdrage geleverd van 126 miljoen (2010: 146 miljoen negatief) aan het resultaat van het afgelopen boekjaar.

Valutatermijncontracten De valutatermijncontracten worden aangegaan met een looptijd van drie maanden en worden gewaardeerd tegen de actuele waarde. Per balansdatum waren een aantal valutatermijncontracten aangegaan om valutarisico’s met betrekking tot beleggingen in vreemde valuta af te dekken. De valutatermijncontracten kunnen verdeeld worden in de volgende valuta (in equivalenten maal 1 miljoen euro):

GBP

327,1

USD

2.467,6

JPY

78

31 december 2010

224,8

332.601 ./.

De onderverdeling van de vastrentende waarden naar regio is als volgt:

2011 Nederland

291.264

Economische en monetaire Unie EMU

834.529

Overig Europa

211.483

Noord-Amerika

899.063

Japan

1.086

Azië

21.016

Pacific Overige landen

7.015 35.730 2.301.186

Kredietrisico Het kredietrisico is een separaat onderdeel van de berekening van het solvabiliteitsrisico. De onderverdeling van de vastrentende portefeuille naar debiteur ziet er als volgt uit:

Werkelijk 2011

Werkelijk 2010

Staat

24,9%

20,7%

Niet-staat

75,1%

79,3%

Onderhandse leningen

0,0%

0,0%

De kredietwaardigheid van veel marktpartijen wordt ook door rating agencies beoordeeld. De samenvatting van de vastrentende waarden op basis van de ratings zoals eind 2011 gepubliceerd en door APG Asset Management erkend is als volgt:

2011 AAA

953.805

AA

441.595

A

354.496

BBB

376.657

BB

174.461

B Geen rating

172 2.301.186

79

De onzekerheden in de financiële markten werden in 2011 sterk

Concentratierisico

beïnvloed door de ten opzichte van 2010 verder toegenomen zorgen

Grote posten zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico.

over de kredietwaardigheid van overheden. Vooral in een aantal

Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggings-

Europese landen (Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje,

categorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden gesom-

of de zogenaamde PIIGS-landen) is de houdbaarheid van de over-

meerd. Als grote post wordt aangemerkt elke post die meer dan

heidsfinanciën in de gevarenzone terecht gekomen. De markten

2% van het balanstotaal uitmaakt. Voor renteswaps geldt dat er

hebben de gevolgen van de staatsschuldencrisis gedurende het jaar

tegenover de beleggingen met een debiteur een onderpand wordt

gevoeld. De specificatie van de beleggingen in PIIGS-landen voor

uitgewisseld. Per 31 december 2011 waren er geen grote posten.

2011 is vermeld in de onderstaande tabel. In het algemeen geldt dat concentratierisico kan optreden als een adequate spreiding van activa en passiva ontbreekt. Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille 2011 (in mln)

in regio’s, economische sectoren of tegenpartijen. Indien aandelen

5

in dezelfde sector worden aangehouden is sprake van een cumula-

Portugal Italië

128

tief concentratierisico. De SPW aandelenportefeuille is wereldwijd

23

gespreid naar regio’s en is tevens belegd in emerging markets. De

1

SPW leningen-portefeuille is niet sectorgebonden, waardoor deze

Ierland Griekenland Spanje

128

sectorconcentratie geen verhoogd risico kent. Dit geldt ook voor de

285

vastgoed en private equity portefeuille die beiden wereldwijd belegd zijn, in diverse fondsen, sectoren en beleggingsstijlen.

Hierna volgen het liquiditeits-, concentratie- en operationeel risico.

Operationeel risico

Alhoewel deze wel benoemd zijn als onderdeel van het solvabili-

Operationeel risico is het risico van een onjuiste afwikkeling van

teisrisico worden hiervoor vooralsnog geen buffers aangehouden.

transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het verloren gaan

Wel worden deze risico’s beheerst. Een nadere toelichting volgt

van informatie, fraude en dergelijke. Hiertoe behoren ook specifieke

hieronder.

IT-risico’s. SPW heeft de uitvoering van het vermogensbeheer en pensioenbeheer uitbesteed, waarmee het operationeel risico in de

Liquiditeitsrisico

praktijk bij deze opdrachtnemers speelt. Het bestuur heeft diverse

De beleggingsportefeuille van het fonds bestaat voor een groot

maatregelen getroffen om dit risico te beheersen en te kunnen moni-

deel uit liquide beleggingen in de vorm van staatsobligaties en

toren. De basis hiervoor ligt in het uitbestedingsbeleid dat richtlijnen

aandelen. De beleggingsportefeuille bestaat echter ook uit minder

bevat hoe het bestuur omgaat met uitbesteding van werkzaamheden

liquide beleggingen. Het liquiditeitsrisico houdt in dat bezittingen of

en toeziet en stuurt op een beheerste uitvoering daarvan.

beleggingen van het fonds in deze minder liquide categorieën niet gemakkelijk en tegen hogere kosten geliquideerd kunnen worden.

Vermogensbeheer

Daarnaast hebben posities in derivaten zoals renteswaps en valu-

De beleggingsportefeuille is ondergebracht bij APG Investment

tatermijncontracten invloed op de liquiditeitsbehoefte, als gevolg

Services nv. Daarmee heeft SPW een vermogensbeheerovereenkomst

van de noodzaak tot het leveren of ontvangen van onderpand. In de

afgesloten. In deze overeenkomst zijn tevens afspraken gemaakt

liquiditeitsbehoefte ten behoeve van pensioenuitkeringen kan door

omtrent de voorwaarden voor ontbinding van het contract en de

middel van de premie-inkomsten en de kasstromen uit beleggingen

beëindiging van de dienstverlening. De afhankelijkheid van deze partij

worden voorzien. Voor het fonds geldt dat de premie-inkomsten de

wordt beheerst doordat (enkele) activiteiten omtrent de bewaring van

komende jaren naar verwachting groter zullen zijn dan de pensioen-

de stukken uit de portefeuille zijn belegd bij State Street.

uitkeringen.

Het beleggingsplan vormt het kader voor de uitvoering van het vermogensbeheer en bevat tevens het mandaat met begrenzingen

Het bestuur is zich bewust van het liquiditeitsrisico en heeft hier-

waarbinnen mag worden gehandeld. Het bestuur stuurt hierop aan de

voor beleid geformuleerd. In het beleggingsplan 2011, dat in 2010 is

hand van de kwartaalrapportages waarin de vermogensbeheerder over

vastgesteld, is beschreven en uitgelegd dat de risico’s beperkt zijn

de performance, de stand van de portefeuille en belangrijke financi-

voor het fonds.

ële ontwikkelingen rapporteert. Maandelijks worden de belangrijkste

80

financiële indicatoren in het risicodashboard geactualiseerd. Dit dash-

SPW is van mening dat met het inrichten van bovengenoemde

board wordt aan het bestuur en de BAC ter beschikking gesteld.

beheersingsmaatregelen en rapportages de operationele risico’s van het fonds adequaat worden beheerst en dat hiervoor geen buffers

Middels een Service Level Agreement zijn kwalitatieve prestatie-afspraken

aangehouden hoeven te worden in de solvabiliteitstoets.

gemaakt over de dienstverlening. Over de voortgang van deze afspraken en relevante ontwikkelingen (op gebied van personeel, compliance, interne

Systeemrisico

beheersing enzovoort) wordt elk kwartaal aan het bestuur en de BAC

Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële systeem

gerapporteerd. Niet behaalde afspraken worden inhoudelijk toegelicht.

(de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van het fonds niet langer verhandelbaar zijn

Tenslotte wordt jaarlijks door de vermogensbeheerder een ISAE3402

en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als

Type II rapportage verstrekt over de opzet, bestaan en werking van de

voor andere marktpartijen, is dit risico voor het fonds niet beheers-

interne beheersingsmaatregelen ten aanzien van de uitvoering van

baar. Dit risico vormt geen onderdeel van het solvabiliteitsrisico.

het vermogensbeheer, inclusief de IT-ondersteuning. De bijbehorende accountantsverklaring bevat daarover een objectief oordeel. Deze

Marktrisico’s kunnen worden gezien als onderdeel van het systeem-

rapportage wordt in de uitbestedingscommissie inhoudelijk

risico. De marktrisico’s betreffen de beta-risico’s van de diverse

behandeld en daarnaast ook aan het bestuur verstrekt. Het bestuur

beleggingscategorieën. De grootste risico’s komen aldus voort uit

monitort hiermee de interne beheersing.

de belangrijkste beleggingscategorieën, aandelen en vastrentende waarden. De afgelopen jaren is gebleken dat dit marktrisico is

Pensioenbeheer

toegenomen. Met name de Europese staatsobligatiemarkten lieten

De pensioenuitvoering is uitbesteed aan Cordares Pensioendiensten bv.

in 2010 een grotere volatiliteit zien. De 10-jaars rentes in Nederland

Ten behoeve daarvan is een dienstverleningsovereenkomst afgesloten

en Duitsland daalden gedurende het jaar fors. In die periode liepen

waarin afspraken zijn gemaakt omtrent de voorwaarden voor ontbin-

de rentes in de Europese perifirie waaronder in eerste instantie met

ding van het contract en de beëindiging van de dienstverlening.

name Griekenland juist op.

Met de pensioenuitvoeringsorganisatie is een Service Level

De aandelenmarkten worden sinds de kredietcrisis als meer volatiel

Agreement opgesteld waarin kwalitatieve prestatieafspraken over de

beoordeeld, hoewel het in 2011 leek dat de rust op de aandelen-

uitvoering van de pensioenadministratie, de IT-ondersteuning, het

markten was teruggekeerd. Echter, de toekomstige economische

communicatiebeleid en de bestuursondersteuning zijn gemaakt. Door

risico’s zijn nog altijd groot. De aanwezige economische risico’s zijn

middel van de SLA-rapportages die elk kwartaal worden verstrekt, mo-

ook van toepassing op de illiquide beleggingen en commodities (in

nitort het bestuur de naleving van deze afspraken. Deze rapportages

het algemeen en olie in het bijzonder). Ook dit draagt bij aan een

bevat de voortgang van de gemaakte afspraken en een toelichting op

groter marktrisico. Het marktrisico wordt door het fonds gemiti-

niet-behaalde afspraken. Tussentijds wordt de voortgang gemonitord

geerd door een actieve sturing in het allocatiebeleid en monitoring

door het bestuursbureau.

via de kwartaal risico-rapportages. De aandelenportefeuille kent een bescherming middels een derivaten overlay via aandelen-puts.

Daarnaast wordt elk kwartaal een klachtenrapportage opgesteld welke alle

Ten tijde van lagere dekkingsgraden kent de portefeuille een meer

klachten van deelnemers over de uitvoering van de regeling bevat. Het

defensief karakter door een lagere allocatie naar meer risicovolle

bestuursbureau monitort deze rapportage. Om de interne beheersing

categorieën als aandelen.

van de pensioenuitvoering en IT-ondersteuning te monitoren ontvangt en beoordeelt het bestuur jaarlijks de ISAE3402 Type II verklaring inclusief de

Amsterdam, 22 juni 2012

bijbehorende accountantsverklaring. Issues die in de rapportage worden vermeld, worden gedurende het jaar actief gemonitord. Daarnaast vindt tussentijdse bewaking van de voortgang en het ontstaan van potentiële

STICHTING PENSIOENFONDS

issues maandelijks plaats door het bestuursbureau.

VOOR DE WONINGCORPORATIES (SPW)

Ten behoeve van de kwaliteit van de IT-ondersteuning beschikt

Het bestuur:

de pensioenuitvoeringsorganisatie over het ISO-certificaat voor

Mw. Drs. M.A. Blomberg,



Dhr. A. van den Brink,

informatiebeveiliging.

voorzitter



secretaris



81

Overige gegevens

82

Statutaire bestemming van saldo van baten en lasten Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het fonds. De bestemming is nader uitgewerkt in de ABTN. Krachtens het besluit van het bestuur in de vergadering van 22 juni 2012 is het saldo van baten en lasten over 2011 toegevoegd aan de reserve beleggings- en verzekeringstechnische risico’s.

83

Actuariële verklaring Opdracht

geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een

Door Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties te

deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.

Amsterdam is aan Towers Watson de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de

Oordeel

Pensioenwet over het verslagjaar 2011.

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend

Gegevens

vastgesteld.

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum

bestuur van het pensioenfonds.

lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen.

Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplich-

de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens

tingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een dekkingstekort.

die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen accoun-

dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioen-

tant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van

wet met uitzondering van de artikelen 131 en 132 in verband met

verzekeringsinstellingen’ heeft de accountant van het pensioenfonds

een dekkingstekort.

mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens

De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds voor de Woning-

en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van

corporaties is naar mijn mening slecht, vanwege een dekkingstekort.

belang zijn. Amstelveen, 22 juni 2012

Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan

drs. R. Westhoff AAG

aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. Verbonden aan Towers Watson De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basis- gegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: • heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld; en • heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap

84

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: Het bestuur van Stichting Pensioenfonds voor de

bestuur van de Stichting gemaakte schattingen, alsmede een

Woningcorporaties

evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie

Wij hebben de jaarrekening 2011 van Stichting Pensioenfonds

voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel

voor de Woningcorporaties te Amsterdam gecontroleerd. Deze

te bieden.

jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011 en de staat van baten en lasten over 2011 met de toelichting, waarin zijn

Oordeel

opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de

financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties per 31 december 2011 en van het

Verantwoordelijkheid van het bestuur

resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Het bestuur van de Stichting is verantwoordelijk voor het getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat

in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is

ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het

tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als

onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen,

het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk

overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel

te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van

2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toege-

fraude of fouten.

voegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat

opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat

kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist

Verantwoordelijkheid van de accountant

in artikel 2:391 lid 4 BW.

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle

Utrecht, 22 juni 2012

verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen

KPMG Accountants N.V.

aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van

P.L.A. Langeveldt RA

zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de Stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het

85

Bijlagen 1. Afkortingen en begrippen 2. (Neven)functies bestuursleden SPW 3. Korte cv’s van de leden van de Raad van Toezicht en de Beleggingsadviescommissie 4. Vergoedingen

86

Bijlage 1 Afkortingen en begrippen Afkortingen

Hedgefonds ‘Hedgen’ is het afdekken van risico’s. Een hedgefonds is een beleg-

ABTN

Actuariële en bedrijfstechnische nota

gingsfonds dat onder alle omstandigheden een positief rendement

AFM

Autoriteit Financiële Markten

probeert te behalen. Schommelingen op de beurs hebben over het

DNB

De Nederlandsche Bank

algemeen weinig invloed op het rendement van hedgefondsen.

FIRM

Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode

PRI

Principles for Responsible Investment

Martkrente

SPW

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties

De marktrente is de rente zoals deze op een bepaald moment op de

STAR

Stichting van de Arbeid

kapitaalmarkt en de geldmarkt geldt. Een pensioenfonds moet zijn

WGA

Regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten

pensioenverplichtingen waarderen op basis van de marktrente.

WIA

Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen

Pensioenverplichtingen De pensioenverplichtingen van een pensioenfonds is de huidige

Verklarende woordenlijst

waarde van alle huidige en toekomstige pensioenuitbetalingen, gerekend van ‘nu’ tot het moment waarop de langstlevende pensioen-

ALM

gerechtigde is overleden. Om de huidige, contante waarde van de

ALM staat voor Asset Liability Management. Dit is een methode

pensioenverplichtingen te berekenen, gebruikt een pensioenfonds

om modelmatig de samenstelling van de beleggingsportefeuille te

bepaalde grondslagen, zoals de marktrente en de levensverwachting.

bepalen, waarbij rekening gehouden wordt met de verplichtingenstructuur van het fonds.

Performance Dit is het behaalde resultaat van de beleggingsportefeuille.

Alternatieve beleggingen (alternative investments) Alternatieve beleggingen is de verzamelnaam van beleggings-

Putoptie

mogelijkheden die gericht zijn op het behalen van een aantrekkelijke

Een putoptie biedt een aandeelhouder het recht om een bepaald

verhouding tussen rendement en risico en een beperkte samenhang

aandeel te verkopen voor een afgesproken prijs. Het is daarmee een

laten zien met obligatie- en aandelenrendementen. Onder alternatieve

instrument om de waarde van aandelen (gedeeltelijk) te bescher-

beleggingen vallen commodities, private equity en hedgefondsen.

men tegen koersdalingen.

Dekkingsgraad

Renterisico

De dekkingsgraad is de verhouding tussen het aanwezige vermogen

Renterisico is het risico dat het financiële resultaat van een

en de pensioenverplichtingen. Deze wordt berekend volgens de

pensioenfonds wordt beïnvloed door schommelingen van het

regels van De Nederlandsche Bank (DNB). De hoogte van de markt-

rentepercentage. Een daling van het rentepercentage heeft een

rente speelt hierbij een grote rol. Een daling van de marktrente geeft

negatief effect op het resultaat, een stijging van het rentepercentage

een stijging van de kosten van de toekomstige pensioenen.

heeft een positief effect op het resultaat. Om te voorkomen dat een

Bij een stijging van de marktrente dalen deze kosten juist.

daling van het rentepercentage grote verliezen tot gevolg heeft, kunnen pensioenfondsen zich hiervoor verzekeren. Dit noemt men

Franchise

ook wel het afdekken van het renterisico.

Deel van het inkomen waarover geen pensioenpremie wordt afgedragen en geen pensioen wordt opgebouwd.

Renteswaps Een renteswap is een financieel instrument, waarmee het rente­-

Gewezen deelnemer

risico van de beleggingsportefeuille tegenover de verplichtingen

Een gewezen deelnemer is iemand die niet meer actief deelneemt

afgedekt wordt.

aan de pensioenregeling van SPW omdat hij of zij niet meer werkzaam is binnen de branche woondiensten. Een gewezen deelnemer

Vastrentende waarden

behoudt wel het recht op de opgebouwde pensioenaanspraken,

Vastrentende waarden zijn obligaties, onderhandse leningen

maar bouwt zelf geen pensioen meer op bij SPW.

en deposito’s.

87

Toeslag Toeslag is de verhoging van opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenuitkeringen. SPW past toeslag toe als de omstandigheden dat toelaten. Dit houdt in dat er geen recht is op toeslag. Het is niet zeker of en in hoeverre er in de aankomende jaren toeslag zal plaatsvinden. Het bestuur neemt hierover jaarlijks een beslissing. Er is namelijk geen geld gereserveerd voor toeslag.

Zakelijke waarden Zakelijke waarden zijn aandelen, converteerbare obligaties en onroerend goed.

Z-score Elk jaar wordt er een vergelijking gemaakt tussen het rendement (de performance) van een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds en het rendement van de benchmark. Het verschil hiertussen wordt vervolgens gedeeld door een factor die afhankelijk is van de verhouding aandelen en obligaties, ofwel de samenstelling van het belegde vermogen. De uitkomst hiervan is de Z-score. Vervolgens worden de Z-scores over een periode van vijf jaar bij elkaar opgeteld, en gedeeld door de wortel uit 5. Dit wordt de P-toets genoemd. Bij een negatieve P-toets mag een werkgever, onder bepaalde voorwaarden, besluiten om het fonds te verlaten.

88

Bijlage 2 (Neven)functies bestuursleden SPW Werknemersbestuursleden (ultimo 2011)

Werkgeversbestuursleden (ultimo 2011)

Mevrouw drs. M.A. Blomberg

De heer mr. P. Boerenfijn MRE

Geboortejaar: 1963

Geboortejaar: 1963

Nationaliteit: Nederlandse

Nationaliteit: Nederlandse

Benoemende organisatie: FNV Bouw

Benoemende organisatie: Aedes, vereniging van woningcorporaties

Benoemd per 1 januari 2010

Benoemd per 1 februari 2006

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie:

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie:

• Bestuurslid Fonds Leren en Ontwikkelen Wooncorporaties

• Statutair directeur Habion

• Cao-onderhandelaar voor Woondiensten, HISWA, Orgelbouw

De heer mr. G.B. van Dijk De heer A. van den Brink

Geboortejaar: 1970

Geboortejaar: 1954

Nationaliteit: Nederlandse

Nationaliteit: Nederlandse

Benoemende organisatie: Aedes, vereniging van woningcorporaties

Benoemende organisatie: CNV Vakmensen

Benoemd per 1 mei 2010

Benoemd per 1 januari 2006

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie:

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie:

• Senior adviseur Werkgeverszaken/cao-onderhandelaar voor

• Bestuurslid Fonds Leren en Ontwikkelen Wooncorporaties • Bestuurslid Bpf-Bikudak

Woondiensten • Bestuurslid Fonds Leren en Ontwikkelen Wooncorporaties

• Bestuurslid Bpf-Waterbouw • Bestuurslid PPF-Waterbouw

De heer C.C. van der Sluis RA CPC

• Cao-onderhandelaar voor Woondiensten, Bikudak,

Geboortejaar: 1948

Waterbouw, RailIinfra

Nationaliteit: Nederlandse Benoemende organisatie: Aedes, vereniging van woningcorporaties

De heer M. Raaijmakers

Benoemd per 29 maart 2011

Geboortejaar: 1966

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie:

Nationaliteit: Nederlandse

• Bestuurslid Stichting Pensioenfonds SABIC

Benoemende organisatie: De Unie

• Bestuurslid Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Koopvaardij

Benoemd per 1 juni 2010

• Extern deskundige Audit Committee Stichting Pensioenfonds

Relevante (neven)functies naast de bestuursfunctie: • Bestuurslid BPF Betonproduktenindustrie • Bestuurslid BPF Reiswerk • Bestuurslid BPF Tandtechniek • Bestuurslid BPF Vlees- en Vleeswarenindustrie en de Gemaksvoeding- en pluimveeindustrie (VLEP) • Bestuurslid Stichting Prepensionering Vleeswaren- en Gemaksvoedingindustrie (PPVGI) • Bestuurslid BPF Molenaars • Bestuurslid BPF Schoen-, leder- en lederwarenindustrie

Akzo Nobel • Lid Raad van Toezicht Astma Fonds, tevens voorzitter auditcommittee • Lid Raad van Toezicht Achmea Dutch Residential Fund, Dutch Retail Property Fund, Dutch Office Fund, Dutch Industrial Property Fund • Lid Raad van Toezicht bpfBOUW • Lid Raad van Toezicht Stichting PVF Zakelijke en Particulieren Hypotheken Fonds • Voorzitter Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds Holland Casino • Voorzitter Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds Imtech • Voorzitter Visitatiecommissie Stichting pensioenfonds Ecolab

89

Bijlage 3 Korte cv’s van de leden van de Raad van Toezicht en de Beleggingsadviescommissie Raad van Toezicht

Mevrouw N. Altenburg is een ervaren bestuurder en sparringpartner

De Raad van Toezicht bestaat uit drie onafhankelijke leden.

van directies en professionals, en is directeur van PMA Consult. Zij

Per 1 januari 2011 is de heer R.G. Nagtegaal opgevolgd door

is toezichthouder bij verschillende bedrijven en is voorzitter of lid

mevrouw N. Altenburg. Direct na het verslagjaar is de heer

van visitatiecommissies voor pensioenfondsen. Zij beschikt over

J. Koelewijn opgevolgd door mevrouw A. Gram.

een uitgebreid netwerk bij de overheid en semipublieke sector. Zo is zij lid van de Raad van Commissarissen bij PostNL, lid van de Raad

De heer J.T. van Niekerk, voorzitter van de Raad van Toezicht,

van Commissarissen van MSD (farmaceutische industrie) en lid van

was van 1994 tot 2003 Managing Director van Stichting Unilever

de Raad van Commissarissen van Koni Schokdempers. Daarnaast

Pensioenfonds Progress. Gedurende deze periode was hij bestuurs-

bekleedt zij het vicevoorzitterschap van het Nederlands Instituut

lid van de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF).

voor psychologen, en was zij lid van de Raad van Commissarissen

Hij was actief betrokken bij de totstandkoming van Nederlandse en

van de Pensioen en Verzekeringsmaatschappij Kunst en Cultuur en

Europese pensioenwetgeving en lid van het Nationaal

lid van de Raad van Commissarissen bij Mn services. Voorheen was

Forum voor Introductie van de Euro. Nadat hij in 2003 bij Unilever

zij werkzaam bij en later lid van het dagelijks bestuur van AbvaKabo

met pensioen ging, heeft hij zich in 2004/2005, als directeur van

FNV. Zij is opgeleid als sociaal-cultureel werker bij de Hogeschool

SCGOP (nu Eumedion), in het belang van institutionele beleg-

van Arnhem en Nijmegen en volgde de voortgezette opleiding

gers gericht op de verbetering van de corporate governance van

te Amsterdam.

beursgenoteerde ondernemingen. Jos van Niekerk is thans onder meer commissaris bij Doctors Pension Fund Services bv, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Pensioenfonds De Nederlandse Bank, lid van het College van Toezicht van de Stichting Pensioenfonds DSM Nederland en adviseur op pensioengebied. Hij studeerde aan de Technische Universiteit te Delft en trad in dienst bij Unilever in 1969. Van 1980 tot 1994 was hij Financieel directeur bij dochtermaatschappijen van Unilever in binnen- en buitenland. De heer J. Koelewijn studeerde algemene economie en werkte als universitair docent en onderzoeker aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, waar hij promoveerde op het bedrijfseconomisch toezicht op het bankwezen. Hij werkte vervolgens in diverse researchfuncties in de financiële sector. Bij MeesPierson was hij aandelenanalist van de Europese financiële sector en vermogensbeheerder. Bij IRIS (een gezamenlijke dochter van Rabobank en Robeco) was hij hoofd strategie, respectievelijk onderdirecteur research. Bij de Autoriteit Financiële Markten was hij hoofd research. In 2000 begon de heer Koelewijn Financieel Denkwerk, zijn eigen advies­bureau dat adviseert op het gebied van financiering en belegging en de daarbij behorende regelgevings- en integriteitvraagstukken. Hij is tevens hoogleraar aan de Universiteit Nyenrode en lector bij Inholland. Daarnaast is hij lid van de permanente visitatiecommissie Pensioenfonds DHV, van de visitatiecommissie Zuidhoorngroep en de beleggingsadviescommissies van de Hoogovens, ANWB en Bovemij.

90

Beleggingsadviescommissie De heer P.P.J.M. van Besouw, voorzitter van de Beleggingsadviescommissie, heeft ruime ervaring in de financiële sector. Hij bekleedt een aantal functies met betrekking tot verschillende activiteiten binnen de maatschappij. Momenteel is de heer Van Besouw onder meer extern lid van het Audit Committee van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, vicevoorzitter van de Raad van Toezicht RDW, lid van de Raad van Commissarissen van Royal Haskoning en voorzitter van de Raad van Toezicht Medisch Centrum Haaglanden. In het verleden heeft hij diverse functies bekleed bij de Bank Nederlandse Gemeenten, tussen 1992 en 2003 als voorzitter van de Raad van Bestuur. De heer P.C. van Aalst is oprichter van Strategeon Investment Consultancy B.V. en is met name deskundig op het gebied van Asset en Liability Management en risicomanagement. De heer Van Aalst begon zijn loopbaan als docent Financiering en Belegging bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast was hij researchmedewerker bij Robeco Group, vervolgens directeur/ eigenaar van Fist Research & Consultancy. Van 1998 tot 2003 was hij bij Watson Wyatt Brans & Co lid van de maatschap en hoofd van Investment Consulting. Sinds 2003 adviseert hij als partner van Strategeon Investment Consultancy B.V. pensioenfondsen bij ALM studies, managerselectie en implementatie van beleggingsbeleid. De heer R. Meijer heeft 35 jaar werkervaring in diverse financiële functies. Hij werkte onder meer zeven jaar bij Vendex International en 20 jaar bij Shell, waarvan de laatste tien jaar als treasurer bij Shell Pensioenfonds. Binnen Shell Pensioenfonds was de heer Meijer als treasurer lid van diverse commissies op het gebied van Asset Liability Management, Investment en Risk Management, Currency Management en was ook enige jaren verantwoordelijk voor de back office. De heer Meijer is statutair directeur van het beursgenoteerde Himalaya Fund. Daarnaast is de heer Meijer actief als bestuurder van private equity fondsen, zoals het Yellow & Blue Clean Energy fonds (NUON) en de beleggingscommissies van het Pensioenfonds Nederlandse Bisdommen. Mevrouw R. van Wijk-Russchen is algemeen directeur van TKP Investments BV. Daarnaast bekleedt zij verschillende bestuurs- en toezichtfuncties. Zij is lid van de Beleggingscommissie van de Pensioenfederatie, lid van de Raad van Toezicht van het Governance Platform van Deminor en lid van het Deelnetwerk Vermogensbeheer van Vrouwen in Institutioneel Pensioen (VIIP).

91

Bijlage 4 Vergoedingen In deze bijlage staan de vergoedingen vermeld die uitbetaald zijn aan de afzonderlijke bestuursleden, de leden van de deelnemersraad, de leden van de Raad van Toezicht en de leden van het verantwoordingsorgaan. De vergoeding bestaat uit vacatiegelden voor vergaderingen en opleidingen en reiskosten.

Bestuur

Vergoeding in euro’s

Uitbetaald aan

M.A. Blomberg

Organisatie FNV Bouw

28.248

FNV Bouw

P. Boerenfijn

Aedes

22.343

Habion

A. van den Brink

CNV Vakmensen

8.434

CNV Vakmensen

G.B. van Dijk

Aedes

11.2224

Aedes

M. Raaijmakers

De Unie

10.1875

De Unie

C. van der Sluis

Aedes

2.609

Aedes

Totaal

83.0436



Deelnemersraad

Organisatie FNV Bouw

4.897

Lid deelnemersraad

S. van den Berg

FNV Bouw

4.808

Lid deelnemersraad

J.C.P. den Boer

CNV Vakmensen

3.812

Lid deelnemersraad

K. Boogaard

De Unie

2.944

Lid deelnemersraad

H. Eimers

FNV Bouw

3.442

Lid deelnemersraad

D.J. de Jong

CSO / Vereniging van Gepensioneerden Volkshuisvesterspensioen

3.492

Lid deelnemersraad

J.W. de Landmeter

CNV Vakmensen

5.444

Lid deelnemersraad

L. Maatman

FNV Bouw

4.427

Lid deelnemersraad

H.J.M. Notermans

FNV Bouw

6.225

Lid deelnemersraad

J.J. Rebelo Oliveira dos Santos

FNV Bouw

6.059

Lid deelnemersraad

M.W.C. Somers

CNV Vakmensen

4.071

Lid deelnemersraad

R.P. Vonk

FNV Bouw

8.468

Lid deelnemersraad

S. Gillissen

FNV Bouw

487

Lid deelnemersraad

F.C. Wilten - Aring

CNV Vakmensen

23

Lid deelnemersraad

F.C. Wilten - Aring

CNV Vakmensen

410

CNV Vakmensen

In 2011 heeft betrokkene € 6.026 gedeclareerd; het verschil is in 2012 gedeclareerd, maar heeft betrekking op 2011.

4

In 2011 heeft betrokkene € 7.648 gedeclareerd; het verschil is in 2012 gedeclareerd, maar heeft betrekking op 2011.

6 7

92

Uitbetaald aan

J.J.L. Baale

Totaal

5

Vergoeding in euro’s

In 2011 is € 75.308 gedeclareerd; het verschil is in 2012 uitbetaald, maar heeft betrekking op 2011.

In 2011 is € 58.599 gedeclareerd. De declaratie aan CNV Vakmensen heeft in 2012 plaatsgevonden.

59.009

7

Verantwoordingsorgaan

Organisatie

Vergoeding in euro’s

Uitbetaald aan

M.T. Eggermont

Aedes

0

Ziet af van vergoeding

L. Greven

Aedes

1.357

Stichting Rondom Wonen

P.C.M. van Helden

De Unie

G.W. Kamp

FNV Bouw

P. Postma A. de Haan A.J. van de Ven - de Jong

Aedes

Totaal

958

Lid verantwoordingsorgaan

3.190

Lid verantwoordingsorgaan

FNV Bouw

2.375

Lid verantwoordingsorgaan

CNV Vakmensen

5.481

Lid verantwoordingsorgaan

458

Lid verantwoordingsorgaan

13.819



Raad van Toezicht

Vergoeding in euro’s

Uitbetaald aan

P.M. Altenburg

12.031

Lid Raad van Toezicht

J.T. van Niekerk

12.000

Lid Raad van Toezicht

J. Koelewijn

10.950

Lid Raad van Toezicht

Totaal

34.981



93

Colofon Redactie: SPW

Vormgeving en realisatie: Dadomoto | communicatie + design, Nieuwegein

Druk: Dadomoto | communicatie + design, Nieuwegein © SPW augustus 2012 Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van SPW worden verveelvoudigd.

94

96