Goede zorg van groot belang Nederlanders staan open voor private investeringen
Index 1. Inleiding
p. 3
2. Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland
p. 6
3. Houding ten aanzien van private investeerders
p. 10
4. Conclusies
p. 17
Goede zorg van groot belang Nederlanders staan open voor private investeringen
TNS NIPO Auteurs Petra Kramer Henk Foekema
F9764 | © TNS
Inleiding Goede zorg van groot belang
Inleiding Private investeringen in de Nederlandse gezondheidszorg worden steeds meer een issue. In januari 2011 heeft TNS NIPO in opdracht van de AmCham Pharmaceutical Committee een onderzoek uitgevoerd naar de mening van Nederlanders over private investeringen in de gezondheidszorg. In totaal zijn er 1.134 Nederlanders ondervraagd door middel van een online vragenlijst. In het onderzoek doen we zowel uitspraken over de mening van ‘de gemiddelde Nederlander’ als over specifieke groepen, zoals: • chronische patiënten • mensen werkzaam in de zorg • mensen met een economische of bedrijfskundige opleiding. Dit omdat we verwachten dat deze groepen wellicht een andere kijk hebben op de gezondheidszorg en de financiering daarvan.
Goede zorg van groot belang > Inleiding
4
Opbouw van de steekproef
De totale ‘basissteekproef’ van n=1.025 bevat: • 466 mensen met een chronische ziekte • 559 mensen zonder chronische ziekte • van 62 mensen binnen deze steekproef is bekend dat ze werkzaam zijn in de zorg Omdat we apart uitspraken willen doen over chronisch zieken, is deze groep oververtegenwoordigd in de steekproef. Om echter ook uitspraken te kunnen doen over ‘de gemiddelde Nederlander’, is de groep chronisch zieken in de totale steekproef teruggewogen naar hun werkelijke aandeel in de Nederlandse populatie. • In deze groep zijn mensen opgenomen met de meest voorkomende chronische ziekten die in het algemeen regelmatig in aanraking komen met de gezondheidszorg: diabetes (type I en II), astma, COPD, reumatische aandoeningen en hartaandoeningen. Daarnaast is een extra groep van n=109 ‘economen’ ondervraagd • Deze groep bestaat uit Nederlanders die een economische of bedrijfskundige opleiding hebben voltooid op WO-niveau. De groep economen wordt ter vergelijking gebruikt met de ‘representatieve groep Nederlanders’ en is niet opgenomen in de totaalgroep. Goede zorg van groot belang > Inleiding
5
Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland Goede zorg van groot belang
Nederlanders vinden dat vooral meer besteed moet worden aan gezondheidszorg en onderwijs Als gevraagd wordt op welke terreinen bezuinigd kan worden en op welke terreinen juist meer moet worden uitgegeven, wordt gezondheidszorg het vaakst genoemd als terrein waaraan meer moet worden besteed. Onderwijs komt op een tweede plaats. • Chronisch zieken verschillen niet van andere Nederlanders in hun mening over bestedingen aan de gezondheidszorg. • Opvallend is dat de groep ‘economen’ significant minder vaak vindt dat er meer besteed moet worden aan gezondheidszorg (50% versus 70%). Zij vinden niet dat er op bezuinigd moet worden, maar vinden vaker dat de investeringen gelijk moet blijven. • Onderwijs lijkt voor de economen belangrijker: 67% vindt dat daaraan meer besteed moet worden. • Ook in het algemeen zien we dat lager opgeleiden vaker dan hoger opgeleiden vinden dat er meer besteed moet worden aan gezondheidszorg. Gezondheids-
onderwijs
veiligheid
zorg
sociale
verkeer
handel &
zekerheid
&
economie
wonen
milieu-
recreatie &
bescherming
cultuur
defensie
hulp derde
vervoer
wereld
bezuinigen
2
2
4
7
10
10
12
19
33
60
60
niet bezuinigen
27
33
44
53
56
63
63
62
56
33
34
70
64
51
38
32
22
22
16
9
4
4
1
1
1
2
2
4
3
2
2
2
2
en ook niet meer aan besteden meer aan besteden weet niet
Goede zorg van groot belang > Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland
7
Nederlanders bewust van vergrijzing en gevolgen In principe is voor de meeste Nederlanders bekend dat er in de toekomst vergrijzing optreedt en dat dit gevolgen zal hebben voor de gezondheidszorg: • Zo’n drie kwart van de Nederlanders is zich ervan bewust dat er vergrijzing optreedt (73%) en bijna acht op de tien weten bovendien dat oudere mensen vaker een beroep doen op de gezondheidszorg dan jonge mensen (77%). • Ook weet vrijwel iedereen (94%) dat er steeds meer medische technieken en behandelingen komen om een betere gezondheidszorg te kunnen geven. • Hoger opgeleiden en vooral de ‘economen’ zijn wel significant beter op de hoogte van deze feiten dan mensen met een lager opleidingsniveau. • Ruim de helft (59%) denkt dat het niet waar is dat er steeds meer mensen in de gezondheidszorg werken. Van de mensen die in de gezondheidszorg werken, denkt zelfs 75% dat dit niet waar is. In de NL bevolking komen er steeds minder jonge mensen in verhouding tot het aantal ouderen totaal
laag opleidingsniveau gem iddeld opleidingsniveau
73
60
15
23
72
15
Oudere mensen doen vaker een beroep op de gezondheidszorg dan jongere mensen
12
77
69
17
14
15
20
75
16
8
11
9
Er komen steeds meer medische technieken en behandelingen om mensen betere zorg te geven 94
88
94
Er werken steeds meer mensen in de gezondheidszorg
24
3 8
34
22
59
21
64
20
60
19
15
20 waar
hoog opleidingsniveau
85
10 6
87
9 5
97
12
26
56
18
niet waar weet niet
Goede zorg van groot belang > Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland
8
Goede gezondheidszorg hoort volgens Nederlanders vanzelfsprekend te zijn Goede gezondheidszorg wordt door Nederlanders gezien als iets dat bij Nederland hoort: • Bijna iedereen (94%) vindt dat goede gezondheidszorg hoort bij de Nederlandse cultuur. • Bovendien vindt een ruime meerderheid (86%) het belangrijk dat de Nederlandse gezondheidszorg tot de beste in de wereld behoort. Economen vinden dit wat minder belangrijk (76%). • Verder vindt men dat iedereen recht heeft op de best mogelijke zorg (94%) en dat dit niet mag verschillen tussen mensen die meer of minder betalen (81%). Desondanks geeft ongeveer de helft van de Nederlanders (46%) aan wel bereid te zijn om wat meer te betalen voor volledige toegang tot de nieuwste en duurste medische technieken en behandelingen. goede gezondheidszorg hoort bij de Nederlandse cultuur ik vind het belangrijk dat de Nederlandse gezondheidszorg tot de beste in de w ereld behoort
53
33
iedereen heeft recht op de best mogelijke zorg iemand die meer betaalt, heeft meer recht op dure medische 3 13 behandelingen ik ben bereid w at meer te betalen voor volledige toegang tot nieuw ste 8 en duurste behandelingen
40
•
Chronisch zieken wijken hierin nauwelijks af van mensen zonder chronische ziekte. Zij zijn wel wat vaker bereid meer te betalen voor de nieuwste en duurste behandelingen.
•
De groep ‘economen’ is veel sterker bereid meer te betalen voor volledige toegang tot de nieuwste en duurste behandelingen dan ‘de gemiddelde Nederlander’: 74% versus 46%. Zij zijn het ook veel vaker eens met de stelling dat iemand die meer betaalt, meer recht heeft op dure medische behandelingen.
313
53
8 34 helemaal mee eens
64
31
312
grotendeels mee eens grotendeels niet mee eens helemaal niet mee eens
29
38
52
31
3
18
6
w eet niet
Goede zorg van groot belang > Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland
9
Houding ten aanzien van private investeerders Goede zorg van groot belang
Private investeringen in de zorg lijken acceptabel voor Nederlanders Ruim de helft van de Nederlanders (54%) is het ermee eens dat er momenteel niet voldoende artsen en verpleegkundigen zijn om de kwaliteit van de zorg op peil te houden. 30% is het hier niet mee eens. • Mensen die werken in de zorg zijn het hier sterker dan gemiddeld mee eens (67% mee eens). • Economen zijn het hier juist minder mee eens (54% mee eens).
Private investeringen in de zorg lijkt men een aardig alternatief voor (verdere) bezuinigingen te vinden: 77% heeft liever investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers dan dat er op de zorg bezuinigd moet worden. Bovendien ziet iets meer dan de helft investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers zelfs als noodzakelijk: 51% denkt dit omdat er anders ziekenhuizen failliet kunnen gaan en 57% denkt dat ziekenhuizen belangrijke zorg anders niet meer kunnen leveren. Ruim de helft van de Nederlanders (55%) denkt dat zowel de particuliere kapitaalverstrekkers als de patiënten beter kunnen worden van deze investeringen. • Chronisch zieken wijken hierin niet af van mensen zonder chronische ziekte. • Hoog opgeleiden, waaronder economen, lijken de noodzaak voor private investeringen wat minder groot te vinden dan mensen met een lager opleidingsniveau: zij vinden minder vaak dat er onvoldoende artsen en verpleegkundigen zijn om de kwaliteit van de zorg op peil te houden. Zij zijn ook wat minder van mening dat ziekenhuizen zonder private investeringen failliet kunnen gaan of belangrijke zorg niet meer zouden kunnen leveren. Interessant is dat we verderop zullen zien dat hoger opgeleiden juist wel positiever staan tegenover private investeringen in de zorg. Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
11
Positieve verwachtingen van particulier gefinancierd ziekenhuis De meeste Nederlanders verwachten dat een ziekenhuis dat voor een groot deel eigendom is van een particuliere kapitaalverstrekker het op sommige terreinen even goed of misschien wel beter doet dan een ‘gewoon ziekenhuis’ (klantgerichtheid, efficiëntie, kwaliteit van zorg), maar tegelijkertijd denkt de meerderheid ook dat zo’n ziekenhuis zich alleen zorgen zal maken over of het wel voldoende winst zal maken. Wellicht verwacht men dat een particulier gefinancierd ziekenhuis, juist om die winst te kunnen maken, extra zijn best doet om goede zorg te leveren. • Mensen die werkzaam zijn in de zorg, verwachten nog vaker dan gemiddeld dat een particulier gefinancierd ziekenhuis de zorg op een even hoog peil houdt als andere ziekenhuizen. • Economen hebben eveneens hogere verwachtingen als het gaat om de klantgerichtheid, efficiëntie en de kwaliteit van de zorg. Zij verwachten iets minder vaak dat zo’n ziekenhuis alleen op winst gericht zou zijn. Stel dat er een ziekenhuis komt dat
klantgerichter
efficiënter werkt
de kwaliteit van zorg
zich alleen zorgen
voor een groot deel eigendom is van
werkt dan een
dan een gewoon
op een even hoog peil
maakt over of het
een particuliere kapitaalverstrekker.
gewoon ziekenhuis
ziekenhuis
houdt als een gewoon
wel voldoende
ziekenhuis
winst maakt
Verwacht u dan dat zo’n ziekenhuis…. zeker
19
22
29
23
waarschijnlijk
45
48
46
46
waarschijnlijk niet
22
17
14
16
zeker niet
5
3
3
9
weet niet
9
9
8
6
Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
12
Als men mag kiezen, hebben vier op de tien toch voorkeur voor ‘gewoon’ ziekenhuis De helft van de Nederlanders heeft geen voorkeur voor een gewoon ziekenhuis of voor een ziekenhuis dat door een particuliere kapitaalverstrekker wordt gefinancierd. • De groep ‘economen’ geeft nog vaker aan geen voorkeur te hebben (67%). Van de mensen die wel een voorkeur hebben, heeft een ruime meerderheid de voorkeur voor een ‘gewoon ziekenhuis’. • Dit geldt wat sterker voor mannen dan voor vrouwen (45% versus 37%) en ook sterker voor 65-plussers dan voor mensen jonger dan 65 jaar (51% versus 39%). Slechts 7% van de Nederlanders geeft aan voorkeur te hebben voor een ziekenhuis dat particulier gefinancierd is. 7% voorkeur particulier gefinancierd ziekenhuis
52% geen voorkeur
41% voorkeur gewoon ziekenhuis
Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
13
Particuliere kapitaalverstrekkers nauwelijks gezien als belangrijke speler in ontwikkelingen zorg Als het gaat om het ontwikkelen en invoeren van nieuwe methoden en technieken in de zorg, heeft men (logischerwijs) het meeste vertrouwen in medisch specialisten en universiteiten, gevolgd door huisartsen en ziekenhuizen. • Economen noemen universiteiten vaker (47%) en medisch specialisten juist minder vaak (33%). Particuliere kapitaalverstrekkers behoren juist tot de partijen waarin men het minst vertrouwen heeft, samen met de farmaceutische industrie en zorgverzekeraars(eigenlijk ook particuliere kapitaalverstrekkers). Ook in de overheid heeft men niet zoveel vertrouwen op dit gebied. De overheid wordt wel veruit het vaakst genoemd als partij die er het meest verantwoordelijk is dat vernieuwing in de gezondheidszorg tot stand komt. Daarnaast vindt men dit ook een taak van universiteiten en medisch specialisten. • Men denkt hierbij nauwelijks aan particuliere kapitaalverstrekkers en ook de farmaceutische industrie wordt weinig genoemd. • Wel valt op dat economen wat vaker dan gemiddeld denken aan particuliere kapitaalverstrekkers (17% versus 8%) en de farmaceutische industrie (44% versus 32%) en dat chronisch zieken zorgverzekeraars vaker noemen (21% versus 16%). Meeste vertrouwen m.b.t. ontwikkelen en invoeren nieuwe methoden en technieken in zorg
Minste vertrouwen m.b.t. ontwikkelen en invoeren nieuwe methoden en technieken in zorg
Verantwoordelijk voor totstandkoming vernieuwing in de zorg
Medisch specialisten
45
1
34
Universiteiten
27
0
32
Huisartsen
8
4
10
Ziekenhuizen
7
0
26
Farmaceutische industrie
2
33
16
De overheid (minister)
2
24
60
Particuliere kapitaalverstrekkers
1
16
8
Zorgverzekeraars
1
14
18
Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
14
Meeste Nederlanders staan vrij neutraal tegenover investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers Als laatste is gevraagd of men al met al positief of negatief staat tegenover investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers. De helft van de respondenten heeft hierbij eerst onderstaande korte inleiding gekregen, bij de andere helft is de vraag niet ingeleid. In beide groepen is de grootste groep neutraal en is eveneens een redelijk deel positief. In beide groepen is ongeveer een op de zes negatief. We zien dat als men wat meer informatie krijgt, de groep ‘neutraal’ wat kleiner wordt ten gunste van de groep ‘positief’. Al met al roept het idee van particuliere investeringen dus weinig weerstand op. • Hoewel we eerder zagen dat economen private investeringen in de zorg minder vaak als noodzakelijk zien, zijn zij wel veel positiever over private investeringen dan de gemiddelde Nederlander: met inleiding is 61% tegenover 35% (zeer) positief, zonder inleiding is 58% tegenover 30% (zeer) positief. Het lijkt erop dat dit komt doordat economen hier beter een mening over kunnen vormen. Andere Nederlanders zijn ook niet negatief, maar antwoorden vaker ‘neutraal’. • Chronisch zieken en mensen werkzaam in de zorg laten hierin geen afwijkend beeld zien. Al met al, staat u positief of negatief tegenover investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers in de Nederlandse gezondheidszorg?
Inleiding: Uit onderzoek blijkt dat de Nederlandse gezondheidszorg in de toekomst voor een groot probleem staat als er niets verandert. Door de vergrijzing en door nieuwe medische ontwikkelingen neemt niet alleen de behoefte aan zorg, maar nemen ook de kosten alleen maar toe. Dit betekent oplopende wachtlijsten, maar ook het maken van harde keuzes in de zorg. Sommige vormen van zorg kunnen gewoonweg niet meer worden geleverd. Een mogelijke uitweg is geld van particuliere kapitaalverstrekkers.
met inleiding 3
37
44
13 2
zeer positief positief zonder 2 inleiding
27
53
15 2
neutraal negatief zeer negatief
Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
15
Redenen voor positieve of negatieve houding: enkele illustratieve citaten Positief, Nederland totaal: • “Omdat daardoor in de toekomst de zorg voor iedereen is en niet voor diegene met het meeste geld. iedereen heeft recht op medische hulp. anders krijg je van die Amerikaanse toestanden. en als dit zou helpen ...dan zeg ik doen” • “Dat gaat sneller en beter dan door de overheid” • “Alle beetjes helpen en het kan bestaande instituties inspireren cq prikkelen om alerter en vernieuwender te handelen” Negatief, Nederland totaal • “Dan wordt gezondheidszorg commercieel en dat kan nooit de bedoeling zijn” • “Louter gericht op winstbejag, en extreem hoge beloning van de top en hogere werknemers. Zorg wordt daaraan ondergeschikt gemaakt, kwaliteit gaat achteruit, cliënt is de dupe” Positief, economen: • “Ik vind het niet meer dan redelijk dat met name ziektekostenverzekeraars investeren in goede gezondheidszorg. Al met al ontvangen zij veel geld door de hoge premies, dus m.i. kunnen zij dit geld investeren in goede, efficiëntere zorg. Uiteindelijk komt dit henzelf ten goede doordat er hopelijk minder gedeclareerd hoeft te worden” • “omdat zij er feitelijk ook belang bij hebben om dit te doen (anders zou een particuliere kapitaalverstrekker dat überhaupt niet eens overwegen) dus iedereen wordt er beter van” • “Geld wordt beter besteed. Een particuliere investeerder kijkt beter wat er met de geldstromen gebeurt.” • “Het wordt tijd dat er eens goed gecontroleerd wordt wat er met het geld in de gezondheidszorg gebeurt. Waar het blijft en bij wie het aan de strijkstok blijft hangen. Openheid van zaken geven is essentieel. Particuliere investeerders gaan efficiënter werken en eisen transparantie. Hard nodig!” Negatief, economen • “Ben bang dat de kapitaalverstrekkers het voor het zeggen krijgen. Het is de vraag of het belang van de patiënt dan nog wel op de eerste plaats komt” • “Dat werkt macro gezien kostenverhogend. Kapitaalverstrekkers zullen alleen lage kosten/hoog rendement behandelingen doen. Hiermee zullen andere ziekenhuizen voor financieel minder aantrekkelijke behandelingen duurder worden, waardoor de totale kosten van de gezondheidszorg stijgen”
Goede zorg van groot belang > Houding ten aanzien van private investeerders
Conclusies Goede zorg van groot belang
Conclusies Nederlanders vinden gezondheidszorg uiterst belangrijk. Er zijn nauwelijks mensen die vinden dat er op kan/mag worden bezuinigd. Een meerderheid van de Nederlanders vindt dat er meer moet worden besteed aan gezondheidszorg (evenals aan onderwijs). Men ziet het als een vanzelfsprekendheid dat de zorg in Nederland van een hoog niveau is en men vindt dat deze toegankelijk moet zijn voor iedereen. Er mag volgens de Nederlanders geen verschil in kwaliteit van zorg zijn tussen mensen die meer en minder (kunnen) betalen. Men is zich er wel van bewust dat er steeds minder jonge mensen komen ten opzichte van het aantal ouderen in Nederland en dat deze ouderen vaker een beroep doen op de gezondheidszorg. Er lijkt een behoorlijk draagvlak voor de particuliere investeerder. Hoewel men niet meteen aan particuliere investeerders denkt als het gaat om partijen die kunnen bijdragen aan nieuwe ontwikkelingen in de gezondheidszorg, verwacht men wel dat een particulier gefinancierd ziekenhuis het op het gebied van klantgerichtheid, efficiëntie en kwaliteit van de zorg even goed of mogelijk zelfs beter doet dan een ‘gewoon ziekenhuis’. Men staat dan ook niet afwijzend tegenover private investeringen in de zorg: ruim een derde is positief en daarnaast staat een groot deel hier neutraal tegenover. Bovendien heeft men liever particuliere investeringen dan bezuinigingen. Goede zorg van groot belang > Conclusies
17
Conclusies (II) Verder lijkt het erop dat naarmate men beter geïnformeerd wordt over de mogelijkheden en noodzaak van particuliere investeringen in de zorg, men hier positiever op reageert. Dat vermoeden wordt gesterkt door het feit dat hoger opgeleiden (inclusief de groep economen) vaker positieve antwoorden geeft. Opvallend is dat mensen met een wetenschappelijke economische of bedrijfskundige opleiding, vaker vinden dat de uitgaven aan zorg gelijk moeten blijven (zij zien liever meer bestedingen aan onderwijs) en ook minder het idee hebben dat er momenteel een noodzaak is voor particuliere investeringen in de zorg. Zij geven echter wel veel duidelijker aan positieve verwachtingen te hebben van particulier gefinancierde ziekenhuizen en in het algemeen positief te staan tegenover investeringen van particuliere kapitaalverstrekkers. Het lijkt erop dat zij hier beter een mening over kunnen vormen dan de gemiddelde Nederlander, die wat neutraler is in zijn antwoorden. Ook zijn de ‘economen’ vaker voorstander van het principe dat mensen die meer betalen ook betere zorg kunnen krijgen. Mensen met een chronische aandoening, die meer te maken hebben met de gezondheidszorg, lijken niet anders te denken over particuliere investeringen in de zorg dan mensen die geen chronische ziekte hebben. Ook mensen die werkzaam zijn in de zorg hebben, hoewel zij wel vaker vinden dat er te weinig artsen en verpleegkundigen zijn, geen afwijkende mening over private investeerders. Goede zorg van groot belang > Conclusies
18
