Goede en betaalbare zorg, ook in de toekomst Een verdere verkenning van het toekomstige zorglandschap
Als maatschappelijk betrokken zorgverzekeraar zonder winstoogmerk, voelt Menzis de verantwoordelijkheid om de zorgkosten te beheersen. De sterk stijgende zorgkosten zijn aanleiding om de organisatie van de gezondheidszorg in de toekomst opnieuw te bezien. Daarom heeft Menzis het initiatief genomen om een visie op te stellen voor het toekomstige zorglandschap.
Stijgende zorgkosten en financiële risico’s
•
het aantal
als
onderhandelen toeneemt van 34% naar 70%;
van
onder
andere
technologische
ontwikkelingen, vergrijzing en de toename van het aantal chronisch zieken.
•
zorgverzekeraars
zieken-
De zorgkosten in Nederland lopen elk jaar verder op gevolg
en
behandelingen waarover
huizen
vrij
kunnen
de beleggingsresultaten onder druk staan.
Ook zijn we steeds meer
onder zorg gaan verstaan. De definitie van “zorg”
Deze
groeiende
wordt verder opgerekt. Zonder nadere maatregelen
premielast
groeien de zorguitgaven in de periode 2012–2017
noodzakelijk dat Menzis meer grip krijgt op de kosten
naar verwachting van ruim € 64 miljard tot ruim
in de zorg.
voor
financiële onze
onzekerheden
verzekerden,
en
maken
de het
€ 82 miljard. Op dit moment geeft een huishouden met een modaal
Rem op kostengroei ziekenhuizen
inkomen al meer dan 20% uit aan zorg. Zonder
In 2011 hebben ziekenhuizen en zorgverzekeraars in
kostenbeheersende maatregelen loopt dit op tot bijna
het Hoofdlijnenakkoord afspraken gemaakt met de
40% in 2040. Bij Menzis merken we dat het aantal
minister.
betalingsregelingen
willen
maximaal bedrag per jaar, ook als de kosten achteraf
misschien best betalen voor goede zorg, maar kunnen
hoger blijken te zijn dan geraamd. Het betekent dat
zij dat in de toekomst ook nog?
de ziekenhuiskosten met niet meer dan 2.5 % mogen
flink
oploopt.
Mensen
Ziekenhuizen
krijgen
vanaf
2012
een
stijgen. Meer risico voor zorgverzekeraars Van de zorgverzekeraars wordt verwacht dat zij zich
Voor de ziekenhuiszorg geldt verder dat niet alle zorg
nog meer inzetten om de zorg doelmatiger in te
meer overal geboden kan worden. Bijvoorbeeld zeer
kopen door hen meer financieel risico te laten lopen.
complexe
Daarnaast zijn de solvabiliteitseisen door de nieuwe
ervaring en deskundigheid vereist is, zullen worden
Europese regels aangescherpt. Hoe meer risico een
uitgevoerd in een beperkt aantal ziekenhuizen.
kankerbehandelingen,
waarvoor
veel
zorgverzekeraar loopt, des te meer geld deze op de plank moet hebben. Zorgverzekeraars gaan zeker
Uitgangspunten nieuwe zorglandschap
meer risico lopen doordat:
Menzis garandeert kwalitatief goede, betaalbare en
•
de
invoering
van
een
nieuwe
prestatie-
beschikbare zorg om het welzijn van klanten te
bekostiging bij ziekenhuizen (zogenoemde DOT)
bevorderen.
veel onzekerheden kent;
zorglandschap moet daaraan bijdragen met:
Onze
visie
op
het
toekomstig
•
een sterke, geïntegreerde eerste lijn;
•
beheerste
en
zorgkosten
in
gematigde de
uitgebreidere eerste lijn (substitutie);
ontwikkeling
tweede
lijn,
met
van
niet alle behandelingen meer in alle ziekenhuizen
•
behoud/
verbetering van kwaliteit van zorg;
aangeboden
worden:
specialisatie
en
er
ontstaat
spreiding
in
meer
medisch-
specialistische zorg. De zorgvraag als uitgangspunt De vraag hoe het zorglandschap eruit moet zien,
Herconfiguratie Zorglandschap 2.0
wordt
de
In het najaar van 2011 nam Menzis het initiatief om
zorgbehoefte van de patiënt zich zal ontwikkelen. Er
vooraf
een eerste visie op te stellen voor het toekomstige
komen steeds meer ouderen en mensen met een
zorglandschap. Specifiek ging het in deze visie over
chronische
de
specifieke
gegaan
ziekte.
door
Deze
zorgvraag.
de
vraag
mensen
Deze
hoe
hebben
zorgvraag
een
is
concentratie
en
spreiding
van
medisch
vaak
specialistische zorg: Herconfiguratie Zorglandschap
verweven met vragen op het gebied van welzijn,
1.0 (HC 1.0). De visie geeft richting aan de keuzes die
participatie, arbeid en wonen. De inrichting van de
ziekenhuizen volgens Menzis moeten maken op het
zorg zal meer gebaseerd moeten zijn op deze vraag.
gebied van concentratie en spreiding. Herconfiguratie
Hoe het gewenste zorglandschap er volgens Menzis
Zorglandschap 2.0 (HC 2.0) is het vervolg hierop en
uitziet, staat in onderstaande figuur:
brengt naast medisch-specialistische zorg ook delen van de eerstelijnszorg en AWBZ in beeld.
Tweede lijn
Tweede lijn
Met HC 2.0 wordt de eerste stap gezet op weg naar een
(Geïntegreerde) eerste lijn/AWBZ
zorglandschap
met
daarin
een
minder
omvangrijke tweede lijn, substitutie van zorg naar
(Geïntegreerde) eerste lijn/AWBZ
een versterkte eerste lijn en AWBZ, en meer eigen
Nulde lijn
Nulde lijn
verantwoordelijkheid patiënten Nu
Straks
(nulde
en lijn).
zelfmanagement Naar
aanleiding
door van
verzamelde data zijn in de regio’s Noord, Twente,
Op dit moment is de zorg zo georganiseerd als in de
Oost-Achterhoek, Rivierenland/Arnhem en Den Haag
linkerpiramide: veel zorg in de tweede lijn, die
klankbordbijeenkomsten georganiseerd. Hier hebben
kostbaar
medisch specialisten, huisartsen, vertegen-woordigers
is.
Wij
willen
toegroeien
naar
de
rechterpiramide. Dit betekent dat:
van
de
AWBZ
sector
Verpleging
&
Verzorging,
Regionale Ondersteunings Structuur eerste lijn en •
patiënten worden gestimuleerd op het gebied van
Menzis gesproken over de koers om te komen tot het
zelfmanagement, bijvoorbeeld door de toepassing
nieuwe
van eHealth. Patiënten zijn daarbij steeds meer
klankbordbijeenkomsten zijn meegenomen in HC 2.0.
manager
of
projectleider
van
hun
zorglandschap.
Uitkomsten
uit
de
eigen
aandoening. Zij hebben meer kennis en een nadrukkelijke
eigen
inbreng
in
de
keuze
van het behandelpad. Ook preventie is belangrijk
Focus van HC 2.0 •
in
en het bevorderen van een gezonde leefstijl. Zo
name chronisch
zieken en
ouderen; •
waar
mogelijk
verschuiving
eenvoudige ziekenhuistaken naar
plaatsvindt
selectieve
AWBZ.
we een antwoord op de groeiende vraag naar zorg met
voor
gevolgen die dit heeft voor de eerste lijn en
een geïntegreerd eerstelijns centrum. Zo bieden
van
komen
ziekenhuizen ingekocht te worden) en de
de patiënt dichtbij huis terecht moet kunnen in
dichtbij
aanmerking
zorginkoop (m.a.w. hoeven niet meer bij alle
verminderen we het beroep op de zorg; •
De medisch-specialistische behandelingen die
van
•
Mogelijke substitutie van chronische zorg.
•
De inkoop van eerstelijns diagnostiek.
•
De
plaats
zorglandschap.
van
ouderenzorg
in
het
Selectief inkopen Bovendien is het interessant om de oncologische zorg
medisch-specialistische zorg
onder de loep te nemen, omdat deze zorg vrijwel Selectieve inkoopkalender
alleen in de tweede lijn wordt aangeboden. Over de
In HC 1.0 is het selectieve inkoopkalender voor
visie op oncologische zorg is een aparte notitie
medisch specialistische zorg gepresenteerd. Menzis
beschikbaar.
heeft vanwege een aantal redenen besloten selectieve inkoop op een andere manier vorm te geven. Ten
Themapoli’s
eerste
Ziekenhuizen
“herconfigureert”
de
markt
zichzelf
al
openen
steeds
meer
zogenaamde
waardoor concentratie ontstaat. Bovendien is het
themapoli’s. Er zijn themapoli’s die tot doel hebben
aanbesteden
om het bestaande zorgpad binnen de tweede lijn
zeer
arbeidsintensief
voor
zowel
ziekenhuizen als Menzis. Verder is in gezamenlijke
efficiënter
gesprekken
mammapoli
met
ziekenhuizen
geconstateerd
dat
in
te is
richten.
hier
Deze
zijn
goed
voorbeeld
een
zinvol,
de van.
concentratie ook via andere wegen gerealiseerd kan
Daarnaast is er een categorie poli’s die meerwaarde
worden die ook nog klantvriendelijker zijn.
kan hebben, maar waarbij meer samengewerkt moet worden met de eerste lijn. Denk aan poli’s voor
Tenslotte heeft Menzis inmiddels een kwaliteitskader
hyper-tensie, osteoporose, geheugen en duizeligheid.
in ontwikkeling waar het anders vormgeven van
Menzis
selectief inkopen goed bij aansluit.
samenwerking op te zetten, binnen het huidige
gaat
ziekenhuizen
vragen
om
deze
kostenniveau. In HC 2.0 wordt daarom voor de volgende koers Tot slot zijn er poli’s waarbij sprake is van zorg die
gekozen: •
Zorgaanbod
dat
(minimum)norm betaalbaarheid
•
•
de
eigenlijk thuishoort in de eerste lijn. Waar dit zo is,
toegankelijkheid,
wil Menzis dat deze zorg niet door de ziekenhuizen
overduidelijk scoort
en/of
qua
kwaliteit
onder
(kaders
in
wordt.
Uit
gesprekken
met
de
ontwikkeling) wordt niet gecontracteerd.
klankbordgroepen werd duidelijk dat poli’s voor onder
Zorgaanbod dat gesubstitueerd wordt naar de
andere stoppen met roken niet thuishoren in de
eerste lijn of AWBZ wordt niet meer bij het
tweede lijn. Menzis zal ziekenhuizen die deze zorg
ziekenhuis gecontracteerd.
toch
Daarnaast
wordt
onderzocht
of
ZBC’s
(monodisciplinaire) basiszorg over kunnen nemen van ziekenhuizen. •
geleverd
Het TopZorg predicaat wordt niet meer gekoppeld aan selectieve inkoop.
Deze manier van selectief inkopen wordt vanaf 2014 ingevoerd.
Oncologische zorg Er is een vooronderzoek gedaan voor de ontwikkeling van mogelijke inkoopstrategieën van oncologische zorg. Deze zorg vertegenwoordigt een belangrijk deel van de huidige zorgvraag. Vanwege onder meer dubbele vergrijzing neemt deze vraag in de toekomst alleen maar toe.
blijven
leveren
hierop
consequenties aan verbinden.
aanspreken
en
hier
Substitutie van chronische zorg
Onder meer door binnen de aanneemsommen van
Tijdens de klankbordbijeenkomsten is een aantal
ziekenhuizen
aandoeningen gekozen dat in aanmerking komt voor
waardoor substitutie naar de eerste lijn al op korte
substitutie naar de eerste lijn:
termijn mogelijk wordt. Daarnaast stimuleren we
•
te
creëren
specialisatie in de eerste lijn door pilots te doen met
COPD/astma, VRM/hartfalen kan uiterlijk in 2015
nieuwe
overkomen naar de eerste lijn. Ziekenhuizen en
toekomstig zorglandschap aansluiten.
krijgen
noodzakelijke Patiënten
hierdoor
de
aanpassingen
kunnen
zo
tijd
door
op
om
te
voeren.
zorgvuldige
Zorg
voor
patiënten
reumatische
artritis
met is
financierings-structuren
wijze
goed
bij
het
Inkoop van eerstelijns diagnostiek Er zijn diverse groepen aanbieders die de functie eerstelijns diagnostiek kunnen leveren: huisartsen,
MS,
Parkinson
en
verloskundigen,
of
moeilijker
te
laboratoria
niet
die
de
overgedragen worden aan de eerste lijn.
eerstelijns
voor
diagnostische
infectieziekten,
centra,
ziekenhuizen,
substitueren, hiervoor is scholing en specialisatie
productiesamenwerkingsverbanden,
binnen de eerste lijn noodzakelijk. Ook vraagt
behandelcentra,
deze zorg meer ondersteuning van medische
laboratoria. Voor deze verschillende typen aanbieders
specialisten/gespecialiseerde
ver-pleegkundigen
zijn ook weer verschillende bekostigingssystemen. De
uit
AWBZ
versnippering
de
tweede
lijn
en/of
(specialist
ouderengeneeskunde). •
substitutiekader
De zorg voor patiënten met diabetes mellitus,
huisartsen
•
een
zorggroepen
in
het
aanbod
zelfstandige
en
buitenlandse
komt
terug
in
de
organisatie van de inkoop bij Menzis. Eerstelijns
Eczeem leent zich goed voor het op grotere schaal
diagnostiek wordt bij Menzis versnipperd over alle
inzetten
aanbieders
van
teledermatologie
huisartsenpraktijk.
Financiering
in
de
hiervoor
is
geregeld via een M&I-verrichting.
ingekocht
door
verschillende
inkoopteams: team huisartsenzorg, team medischspecialistische
zorg
en
eerstelijnszorg/ketenzorg. Voorwaarden om substitutie ook daadwerkelijk te
drie
Dit
team is
geïntegreerde geen
wenselijke
situatie.
realiseren zijn o.a.: •
In alle regio’s van de Menzis werkgebieden zijn
Eén inkoopteam
voldoende
Menzis wil - in lijn met het NZa-advies - toe naar
zorgaanbieders
in
de
eerste
lijn
aanwezig.
onafhankelijke
•
De zorgaanbieders zijn zo georganiseerd dat
eerste
multidisciplinaire samenwerking geborgd is.
doorverwijzing naar de tweede lijn te voorkomen.
•
De zorgaanbieders zijn voldoende geschoold en
Binnen Menzis wordt één eerstelijns inkoopteam
zo nodig gespecialiseerd.
ingericht om dit te realiseren. Er worden keuzes
Binnen de eerste lijn ontstaat het urgentiebesef
gemaakt welke eerstelijns diagnostiek waar wordt
om deze rol te pakken.
ingekocht. Uitgangspunt daarbij is dat de afname zo
•
lijn
generalistische om
onnodige
diagnostiek
in
medicalisering
de en
dicht mogelijk bij de patiënt wordt georganiseerd, Struikelblok
waarna analyse centraal kan gebeuren. Net als bij
In HC 2.0 wordt geconstateerd dat huisartsen nu nog
chronische
zorg
onvoldoende klaar zijn voor substitutie van zorg. Het
diagnostiek
via
ontbreekt
op
aan
aanneemsom voor een deel al in 2013 mogelijk.
personele
bezetting,
en
Vanaf 2015 gaat Menzis eerstelijns diagnostiek in de
diverse
plaatsen
onder
meer
organisatie/samenwerking
specialistische kennis. Een groot struikelblok zijn ook de
verschillende
budgettaire
kaders.
is het
substitutie
van
substitutiekader
eerstelijns binnen
de
eerste lijn inkopen en niet meer bij de ziekenhuizen.
Menzis
ontwikkelt plannen om deze struikelblokken op te
Menzis bereidt zich voor op de wijzigingen in de
heffen.
bekostigingssystematiek die de NZa heeft voorgesteld voor eerstelijns diagnostiek: prestatiebekostiging met een functiegericht prestatiemodel met integrale (vrije)
tarieven per 2015. Daarbij wordt ook gekeken hoe
Juist op dat lokale en regionale niveau wonen immers
dubbele financiering van diagnostiek kan worden
onze klanten met hun specifieke regionale en lokale
voorkomen.
Tot
kenmerken en behoeften. HC 2.0 is één van de
stimuleren
meer
slot
gaat
Menzis
huisartsen van
uitgangspunten voor de regioaanpak, met focus op
telediagnostiek, met als resultaat dat patiënten meer
eerstelijns diagnostiek, ouderenzorg en chronische
in de eerste lijn en minder in de tweede lijn behandeld
zorg.
kunnen worden.
Vanuit
gebruik
te
maken
de
organisatie
van
Menzis
worden
multidisciplinaire regioteams verantwoordelijk voor de
Ouderenzorg
uitvoering van de speerpunten uit HC 2.0. In 2013
De zorg voor ouderen maakt nadrukkelijk deel uit van
wordt gestart met de uitvoering van HC 2.0.
het nieuwe zorglandschap omdat ouderen met name de
veranderende
zorgvraag bepalen.
De
meeste
zorgkosten worden gemaakt in de laatste levensjaren.
Vervolg
Bovendien, door co- en multimorbiditeit zien ouderen vaak meerdere specialisten, zonder dat rekening wordt gehouden met de persoonlijke wensen en omstandigheden van de oudere/mantelzorger. In de eerste lijn hebben huisartsen de kwetsbare/complexe ouderen vaak nog niet in beeld en is nog weinig structurele afstemming met thuiszorg. Samenwerking is belangrijk, waarbij één partij de regie voert en het
Het herinrichten van het zorglandschap is een dynamisch
proces,
dat
wij
gezamenlijk
met
patiënten en zorgaanbieders willen vormgeven. Op basis van voortschrijdend inzicht zal het plan periodiek bijgesteld worden. Met de oplevering van HC 2.0 is slechts een deel van het gewenste zorglandschap beschreven.
welzijn van de oudere centraal staat. In 2013 vindt doorontwikkeling plaats om ook op Menzis heeft ouderenzorg tot speerpunt benoemd in alle regio’s. Menzis zal initiatief nemen om betrokken partijen lokaal om tafel vragen. Ook steunt Menzis kansrijke projecten met een positieve business case. Op dit moment loopt al een groot aantal projecten waarbij Menzis betrokken is. In 2012 gaat Menzis de zorgkosten volgen van ouderen die deelnemen aan de projecten. Op basis van de uitkomsten ontwikkelt Menzis het beleid voor de inkoop van ouderenzorg verder voor de eerste lijn, tweede lijn en AWBZ.
Ontwikkeltrajecten in de regio Menzis is een grote landelijke speler met ruim 2 miljoen verzekerden. De zorg wordt ingekocht door de verschillende inkoopteams. Aanvullend hierop kiezen wij voor een regionale aanpak om juist op dat regionale en lokale niveau de afstemming tussen de tweede
lijn,
(geïntegreerde)
eerste
lijn,
gemeenten/WMO en de langdurige zorg, met inbreng van
patiënten-/consumentenorganisaties,
realiseren.
te
andere terreinen het gewenste zorglandschap te beschrijven.
Belangrijke
onderwerpen
in
dit
verband zijn GGZ en geboortezorg. Voor Menzis staat
voorop
dat
keuzes
in
concentratie
en
spreiding van zorg gemaakt worden op basis van kwaliteit en doelmatigheid. Zodat wij de zorg voor onze klanten kwalitatief goed, beschikbaar en betaalbaar houden. Dat is onze drijfveer.
