Alles heeft zijn tijd Alles gebeurt op tijd en uur, zo gaat dat hier beneden. Baren en sterven, planten en rooien, alles heeft zijn tijd. Slaan en genezen, afbreken en opbouwen, alles heeft zijn tijd. Huilen en lachen, rouwen en feesten, omhelzen en afzweren: alles heeft zijn tijd. Stenen werpen, stenen rapen, het spoor zoeken en bijster raken, bewaren en verspillen. scheuren en aaneenrijgen: alles heeft zijn tijd. Ja, alles gebeurt op tijd en uur: zwijgen en spreken, liefhebben en haten, oorlog en vrede: alles heeft zijn tijd. God heeft voor alles het juiste moment bepaald.
Uit het boek Prediker (3,1-8,11)
Na mijn dood
1
Inhoud
1 Inleiding 3 2 Personalia 4 3 Levenstestament of wilsverklaring 6 4 Sacrament der zieken 8 5 Overlijden 9 6 Uitvaart en begrafenis of crematie 12 7 Testament en codicil 16 8 Voorbeeldcodicil 18 9 Notaris en executeur-testamentair 19 10 Erfrecht en successierecht 21 11 Geldzaken 23 12 Controlelijst voor nabestaanden 24 13 Standaardbrief afzeggingen 27 14 De belangrijkste persoonlijke gegevens bij elkaar 28 15 Literatuur 33 16 Adressen 34 17 Aantekeningen 40
2
Na mijn dood
1 Inleiding
Is de dood het einde van uw leven? Of eerder de voltooiing ervan? Die vraag heeft niet alleen een spirituele kant, maar ook een heel praktische. Vandaar dit boekje. Als iemand sterft, worden de nabestaanden geconfronteerd met allerlei zaken die ze moeten oplossen of afhandelen, op korte of langere termijn. Dat is vaak een verdrietig werk, en soms ook nog eens ontzettend ingewikkeld. Vooral als de nabestaanden alles zelf moeten uitzoeken. U kunt natuurlijk denken: dat regel ik later wel. Maar het is zoals Prediker zegt: alles heeft zijn tijd, en wij bepalen niet wanneer het tijd is. Als u dit boekje gebruikt, doet u iets heel belangrijks. Op de eerste plaats durft u daarmee te erkennen dat het einde eens zal komen. En daarnaast laat u zien dat uw zorg voor de mensen die u dierbaar zijn niet ophoudt, maar zich uitstrekt tot na uw dood. U laat zien dat u het leven zo waardevol vindt, dat u er goed mee om wilt gaan, tot het einde aan toe. De Unie KBO reikt u met dit boekje tips, adviezen en uitleg aan. De informatie is niet uitputtend, maar het biedt u een overzicht. U vindt er de praktische gegevens die uw nabestaanden eens nodig zullen hebben, maar ook wensen waar u over na kunt denken. Misschien wilt u niet alles vastleggen. Daarin heeft u zelf de keus. Het is echter voor uw nabestaanden wel prettig als u in ieder geval de regels invult die met een sterretje gemerkt zijn.
Mw. J. Van de Gorp-van de Ven
Na mijn dood
3
2 Personalia
De gegevens in dit boekje zijn van:
Achternaam*
................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Voornamen*
................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Geslacht*
man / vrouw
Geboren*
........... ........... ....... . . . .
Geloofsovertuiging*
................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nationaliteit*
................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
Burgerlijke staat*
□ □ □ □ □ □
Trouwboekje
ja / nee
-
te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
alleengaand gehuwd in gemeenschap van goederen gehuwd op huwelijkse voorwaarden gescheiden geregistreerd samenwonend samenwonend
zo ja, terug te vinden in. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Huwelijksvoorwaarden
ja / nee zo ja, terug te vinden in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Testament*
ja / nee zo ja, terug te vinden in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Na mijn dood
Donorcodicil*
ja / nee zo ja, terug te vinden in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Codicil(s)*
ja / nee zo ja, terug te vinden in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Executeur-testamentair*
ja / nee naam: ................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tel.: ....................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Overlijdensverzekering*
ja / nee verzekeringsmaatschappij: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . polisnummer: ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Andere gegevens
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ik wil graag dat er na mijn dood zo veel mogelijk rekening wordt gehouden met wat ik in dit boekje heb opgeschreven.
. . . ....................................
.......................................
.......................................
(plaats)
(datum)
(handtekening)
Na mijn dood
5
3 Levenstestament of wilsverklaring
Dit boekje gaat over alles wat er na uw dood moet gebeuren. Toch willen we ook stilstaan bij hoe u over het sterven denkt. Misschien wilt u ook daarover uw wensen of gedachten kenbaar maken. Het kan immers zijn dat u dat op een bepaald moment niet meer kunt, bijvoorbeeld door ernstige ziekte of dementie. U bent dan ‘wilsonbekwaam’, zoals dat wordt genoemd. In een levenstestament of wilsverklaring kunt u uw wensen vastleggen. U kunt daarmee ook iemand machtigen om u te vertegenwoordigen als u wilsonbekwaam zou worden. U kunt echter geen rechten ontlenen aan een dergelijke verklaring, want een arts is niet verplicht om zich eraan te houden. In de praktijk blijkt echter wel dat het voor naasten en artsen prettig is te weten wat uw wensen zijn. Er zijn verschillende wilsverklaringen mogelijk. Zo kunt u een euthanasieverklaring opnemen, waarin u aangeeft dat u onder bepaalde voorwaarden instemt met euthanasie. U kunt ook een niet-behandelverklaring opstellen, waarin u aangeeft dat u onder bepaalde voorwaarden niet verder medisch behandeld wil worden. U kunt een dergelijke verklaring het beste opstellen met een deskundige, zoals uw huisarts. Ook zijn er stichtingen die u kunnen helpen bij dit soort verklaringen (zie blz.33). In de brochure Zorg om het levenseinde van de Unie KBO vindt u daar meer informatie over. Hieronder kunt u aangeven hoe u over bovengenoemde punten denkt en of u een levenstestament of wilsverklaring heeft. En zo ja, waar die te vinden is. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ............................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
6
Na mijn dood
. . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .......................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
Na mijn dood
7
4 Sacrament der zieken
Het sacrament van de zieken (of ziekenzalving, of laatste sacrament) is één van de zeven sacramenten van de rooms-katholieke kerk. Het wordt bediend aan mensen die stervende zijn of ernstig ziek, maar ook aan mensen die er zelf om vragen, bijvoorbeeld als ze zich vanwege ziekte of een hoge leeftijd bewust op de dood willen voorbereiden. Met de ziekenzalving wordt niet alleen een bijzondere genade verleend, maar wordt ook het leven gevierd en het afscheid van dit aardse leven gemarkeerd. Door veranderende geloofspraktijken en het tekort aan priesters zijn de laatste jaren ook andere vormen van ziekenzalving gegroeid. In sommige geloofsgemeenschappen bestaan gezamenlijke vieringen, waar meerdere ouderen of zieken en hun naasten bij betrokken zijn. Ook gebeurt het wel dat een pastoraal werker of werkster, die als niet-priester het sacrament niet mag bedienen maar wel nauw bij de zieke of oudere betrokken is, samen met de naasten bidt en het afscheid liturgisch vormgeeft. Als u het sacrament der zieken wilt ontvangen, is het goed dit tevoren met uw naasten en met de pastor van uw parochie te bespreken. Het is geen gemakkelijk onderwerp, maar de liturgische viering van dit sacrament is vaak ook een steun. Ook kan het prettig zijn om het bij vol bewustzijn te beleven, en om er persoonlijke accenten aan te geven. Bovendien kunnen gelovige christenen ook troost en bemoediging vinden door het uitspreken van de hoop dat wij na onze dood rust en vrede vinden bij God. Het kan zijn dat u later niet in staat bent dit zelf kenbaar te maken. Daarom kunt u onderstaande verklaring invullen. U kunt er ook bijschrijven welke wensen u daarbij heeft.
Hierbij geef ik te kennen dat ik in mijn laatste levensfase graag het sacrament der zieken wil ontvangen. Ik vraag degenen die mij dan omringen daarvoor te zorgen.
8
.......................................
................................ . . . . . . .
.......................................
(plaats)
(datum)
(handtekening)
Na mijn dood
5 Overlijden
Als iemand sterft, moet in ieder geval de huisarts of zijn of haar plaatsvervanger daarvan op de hoogte gebracht worden. De huisarts kan dan de dood vaststellen en een overlijdensverklaring opstellen. Het is een goed gebruik om directe verwanten die niet bij het sterven aanwezig konden zijn, zo snel mogelijk een bericht van overlijden te geven of te sturen. Ook moet vrij snel begonnen worden met het regelen van de uitvaart. Het kan zijn dat u zelf al maatregelen heeft genomen via een testament of codicil (zie hoofdstuk 7). En als u kerkelijk betrokken bent en/of een kerkelijke uitvaart wilt, moet ook de pastor van de parochie gewaarschuwd worden. Het volgende kunt u invullen voor een eerste berichtgeving.
Direct waarschuwen: huisarts*
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uitvaartondernemer*
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
pastor/parochie
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na mijn dood
9
Familieleden, vrienden of contactpersonen:
1.
10
.......................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na mijn dood
9.
........................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.
........................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tel.
........................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na mijn dood
11
6 Uitvaart en begrafenis of crematie
In het algemeen nemen uitvaartondernemingen ruim de tijd om het afscheid goed door te spreken met de nabestaanden. Een goede uitvaartondernemer is voor hen een gids die ze kunnen gebruiken om overzicht te krijgen over alles wat er gedaan moet worden. Hij of zij kan de nabestaanden veel werk uit handen nemen en zal zo goed mogelijk proberen aan te sluiten bij de wensen. Het is belangrijk daarbij in gedachten te houden dat de nabestaanden zelf de keuzes maken. Dat geldt ook voor het contact met de pastor, als u ook een kerkelijke uitvaart wilt. Daarbij is het goed om te weten dat niet elke kerkelijke uitvaart door een priester geleid kan worden en dat er dus niet altijd een eucharistieviering mogelijk is. Pastoraal werk(st)ers zijn echter evenzeer in staat zijn om u of uw nabestaanden te begeleiden en om het afscheid in de kerk vorm te geven. Vaak schrikken mensen van de kosten van een uitvaart en begrafenis of crematie. In ieder geval moet men rekening houden met kosten voor de kist, de lijkwagen, de kerkelijke viering, de begrafenis of crematie, de grafrechten, de grafsteen of de urn, en eventueel de kistdragers, de rouwadvertentie, de leges bij de gemeente, bloemen, een condoleance-gelegenheid en drukwerk met postzegels. Ook wordt er na de begrafenis of crematie vaak koffie met koek of een broodmaaltijd aangeboden. Als u geheel of gedeeltelijk verzekerd bent, dan kunt u dat in hoofdstuk 2 vermelden. De uitvaartondernemer kan dan contact opnemen met de desbetreffende maatschappij. De kosten van een eenvoudig afscheid komen al snel op € 3.500,- (indicatie 2007). Gemiddeld bedragen de kosten van een uitvaart € 5.000,- (indicatie 2007). Een crematie is doorgaans een stuk goedkoper dan een begrafenis. Er is echter veel variatie mogelijk, door al dan niet te kiezen voor dragers, volgauto’s, bloemen en noem maar op. Vóór alles mag ú bepalen wat u bij uw afscheid belangrijk vindt. Houd daarbij wel in gedachten dat het afscheid niet alleen van u is, maar ook van uw nabestaanden. Zij zijn degenen die zonder u verder moeten en zij zullen zo hun eigen wensen en ideeën hebben. Het kan goed zijn om tevoren te overleggen, want de eerste periode na een sterven is al intensief genoeg.
12
Na mijn dood
