MVO Risico’s herkennen & analyseren PIANOo bijeenkomst, 23 november 2015
GLOBALISERING: COMPLEXE PRODUCTIEKETENS
It’s just a pencil Sourcemap: Where things come from
3
24-11-2015
IN DE PERS BIJWERKEN! 16 januari 2014 17 september 2015
Kamervragen over bericht dat milieu ondergeschikt is bij inkoop materialen door overheid
Internationale richtlijn duurzaam inkopen volop in ontwikkeling
11 september 2015
Ministers bieden plan van aanpak maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) aan de Kamer aan 9 april 2015
Overheden kopen voortaan nog duurzamer in
30 januari 2015
Duurzaam inkopen provincies en gemeenten nog een papieren tijger
FASEN IN HET AANBESTEDINGSPROCES
Mate waarin specificaties vastliggen
Aandachtspunten
Voorbereiding
Fase 1: Specificeren
Fase 2: Selecteren
Fase 3: Contracteren
Invloed op Internationale sociale voorwaarden
Fase 4: Bestellen
Fase 5: Bewaken
Fse 6:
Nazorg Fase 6: Nazorg
Gebruiksfase
VOORBEREIDING OP DUURZAAM INKOPEN • Maak een ketenanalyse voor alle in te kopen producten/diensten:
> Welke grondstoffen, producten, diensten > Welke herkomstlanden (indien bekend) • Voer een risico-analyse uit > Maak een risico-matrix voor alle producten/diensten. • Bepaal aanpak om duurzaam inkopen te implementeren per productgroep, op basis van: > prioriteiten MVO beleid > omvang opdracht (aanbestedingsgrens) > ingeschatte risico’s > MVI criteria (van PIANOo en Europese Commissie) > beschikbaarheid alternatieven
> invloed in de keten
RISICOANALYSE De volgende aspecten zijn van belang voor het inschatten van MVO risico:
Risico’s gerelateerd aan soort product/dienst, bijvoorbeeld: • Milieugevaarlijke productieprocessen • Veel migrantenarbeid in betreffende sector • Veel ongeschoold werk Risico’s gerelateerd aan herkomstland/regio, bijvoorbeeld: • Corruptie • Slechte arbeids- of milieuwetgeving
Risico’s gerelateerd aan de leverancier, bijvoorbeeld: • Aan/afwezigheid van managementsystemen & deelname aan keteninitiatieven • Reputatie van de leverancier
• Relatie met de leverancier
RISICO MATRIX VOOR INKOOP Duurzaamheidsrisico Nihil
Routine
Inkoop
Hefboom
classificatie (volgens Kraljic)
Knelpunt
Kritiek /
strategisch
Klein
Matig
Groot
PRODUCTGROEPEN DIE EXTRA AANDACHT VERDIENEN • Audiovisuele apparatuur
• Bedrijfskleding • Catering (met name tropische landbouwproducten • Drankautomaten (zowel machines als inhoud - koffie, thee, cacao, suiker) • Hardware en software (computers) • Kantoorartikelen • Kantoorgebouwen, Kunstwerken, Waterbouwkundige constructies en Straatmeubilair (vnl. hout en metalen) • Kantoormeubilair, wanneer geproduceerd buiten Europa • Papier • Reproductieapparatuur • WMO hulpmiddelen / medische instrumenten
www.mvorisicochecker.nl
WERELDKAART
DOEL
12
1
Ontwikkelen van een eenvoudige interactieve webtool met behulp waarvan bedrijven & inkopers IMVO risico’s in hun buitenlandse (toeleverings)keten kunnen inschatten.
2
Een handelingsperspectief (tips & advies) geven voor vermindering van risico’s en doorverwijzen naar meer info, advies en ondersteuning.
KENMERKEN •
Meer dan 1.600 bronnen (websites, databases) verwerkt
•
Meer dan 8.000 risico- en adviesteksten ingevoerd
•
(voor
•
400 producten & diensten op basis van SITC en SBI
•
250 landen = alle landen wereldwijd
•
22 MVO thema’s: gebaseerd op OESO richtlijnen en ISO26000
•
Continu technisch en inhoudelijk beheer & update
•
Kwaliteitscheck door externe experts
meerdere combinaties van producten en/of landen)
MVO THEMA’S Arbeidsrechten • Arbeidsvoorwaarden (contracten, werktijden) • Salaris en beloning • Vrijheid van vereniging (vakbondsrechten) • Veiligheid en gezondheid • Kinderarbeid • Dwangarbeid & mensenhandel • Discriminatie Eerlijk zakendoen • Corruptie & smeergeld • Markverstoring • Belastingen
Mensenrechten & ethiek • Overheidsinvloed • Conflicten & veiligheid • Effecten op lokale gemeenschap • Eigendomsrechten & grondbezit • Consumentenrechten & productveiligheid • Dierenwelzijn Milieu & omgeving • Milieu & afval (algemeen) • Klimaat & energie • Biodiversiteit & ontbossing • Waterbeschikbaarheid • Bodem- en (grond)watervervuiling • Luchtvervuiling
WAT STAAT ER WEL/NIET IN? • Risico’s gerelateerd aan specifiek product/grondstof of dienst
• Niet: risico’s van alle onderdelen of halffabrikaten van product • Niet: naming & shaming van bedrijven • Identificatie van mogelijk aanwezige risico’s • Niet: relevantie of omvang van het risico • Openbare bronnen (weblinks) • Niet: de mening van MVO Nederland of overheid
VOORBEELD: COMPUTERS / FILIPIJNEN • Geen leefbaar loon • Uitbuiting van arbeidsmigranten • Schendingen van vakbondsvrijheid • Discriminatie & sexuele intimidatie • Gezondheidsschade e milieuvervuiling door gebruik gevaarlijke stoffen / zware metalen • Conflictmineralen (bijv. Tin uit Congo)
AANBESTEDINGSDOCUMENT In geval van (internationale) MVO risico’s >> pas Milieucriteria + Sociale Voorwaarden toe! • Marktverkenning, inclusief stakeholder consultatie. Ga de dialoog aan met potentiële leveranciers om ze bewust te maken van de risico's. • Benoem in aanbestedingsdocument dat er risico’s zijn, zoals bijvoorbeeld …. en verwijs naar de MVO Risico Checker. • Vraag de leverancier om informatie aan te leveren over herkomst van zijn producten, zoals productielanden en productiemethoden. • Vraag de leverancier om te beschrijven hoe hij de geïdentificeerde risico’s probeert te vermijden of aan te pakken. • Neem een melding op dat de leverancier na gunning een inspanningsverplichting heeft om duurzaamheid in de keten te bevorderen.
BEOORDELEN VAN RISICORAPPORT Inkoper moet in overleg met leverancier nagaan:
• in hoeverre de geidentificeerde risico’s van toepassing zijn • en welke gepaste (voorzorgs) maatregelen genomen dienen te worden. Beoordeling kan omvatten: • Vergelijk de risico-analyse van de inschrijver met eigen risicoanalyse, check onderbouwing. • Vraag expert (bijv. NGO) om beoordeling te geven van de voorgestelde aanpak van de inschrijver. • Check reputatie van de inschrijver, bijvoorbeeld bij collegainkopers. Ga referenties (andere opdrachten) na. • Heeft het bedrijf een MVO beleid met duidelijke doelstellingen, inclusief de toeleveringsketen. Is het bedrijf transparant over MVO prestaties en dilemma’s?
AANBESTEDING / TEKENEN CONTRACT Vraag het bedrijf na tekenen van het contract om een redelijke inspanning om de risico's op schendingen van arbeidsrechten en mensenrechten in zijn keten te verminderen, namelijk: • in kaart brengen van de risico's in zijn keten en identificeren van de grootste risico leveranciers • via een leveranciersgedragscode of anderszins de eerste toeleveranciers vragen om internationale arbeidsrechten en mensenrechten te respecteren • afspraken maken met de leveranciers om gepaste maatregelen te nemen om de risico's te verminderen • monitoren of de leveranciers zich aan de afspraken houden • rapporteren over resultaten van monitoring aan de opdrachtgever
(zie ook PIANOo documenten)
UITVOERING Tijdens de uitvoering: signalen van mogelijke misstanden signaleren (bijv. met behulp van de MVO Risico Checker, overheid, media) en bespreken met de leverancier. Bij controle op naleving van het contract leverancier vragen om te rapporteren over de maatregelen die ze hebben genomen.
Vragen en opmerkingen:
[email protected] www.mvorisicochecker.nl www.csrriskcheck.com
