Gjallar (jachthoorn) is de

G

jallar (jachthoorn) is de hoorn gedragen door Heimdall, de wachter van de Noorse goden. Met een zachte toon kondigt Heimdall de komst van de goden aan, maar in tijden van gevaar klinken krachtigere tonen.

Draaistroomdispuut Waldur Den Dolech 2, IM 1.06 Postbus 513 5600 MB Eindhoven Telefoon: 040 - 247 3563 Fax: 040 - 243 4364 E-mail: [email protected]

Lichtpuntjes

O

ver een paar dagen is het weer zo ver, kerst is weer voorbij en het terugblikken op het afgelopen jaar en goede voornemens voor het nieuwe jaar overheersen de laatste dagen van het jaar. De onvermijdelijke vraag van wat jouw lichtpuntjes in het afgelopen jaar waren zul je nog wel een aantal keer te horen krijgen. De antwoorden op die vraag zullen voor iedereen ook redelijk vergelijkbaar zijn. Enkele lichtpuntjes voor Waldur van het afgelopen jaar zijn de gestage stroom van nieuwe leden en groeiende aantal activiteiten. Inmiddels is de planning van activiteiten in het volgende collegejaar al begonnen en staan er ook nog genoeg activiteiten voor dit collegejaar op het programma. Verder blijven er maar nieuwe vacatures binnen stromen voor leuke stage- of afstudeerplekken en banen. Om het makkelijk te maken hebben we deze vacatures met een korte omschrijving op de laatste pagina bij elkaar gezet.

Inhoudsopgave: Van de voorzitter ............................................1 Buitenlanse reis WIND ................................... 3 Excursie FOM Rijnhuizen .............................. 5 Excursie Essent Moerdijk .............................. 6 Vacature overzicht .......................................... 8

Ook hebben we dit jaar een lichtpuntje zien verdwijnen. De gloeilamp is niet meer. Na 155 jaar trouwe dienst is het einde gekomen en is er begonnen met het afbouwen van de productie. Spaarlampen en LED-verlichting hebben de toekomst. Modern als Eindhoven wil zijn is het centrum volgepropt met kerstbomen met LED-verlichting en komt de kille, blauwe gloed je tegemoet. Wat vind ik het dan een verademing om thuis te komen in de warme gloed van de gloeilampjes in mijn kerstboom. De gloeilamp is dood, leve de gloeilamp! Fijne dagen en tot op de nieuwjaarsborrel!

Vermogend vernuft bij Imtech Werk mee aan specialistische toepassingen in vermogenselektronica

S

tage, afstuderen of een carrière beginnen: Imtech geeft jou die kans binnen de specialistische afdeling vermogenselektronica in Coevorden. Werk mee aan de ontwikkeling van unieke systemen voor veeleisende klanten in industrie en wetenschap.

Systeemdenkers met interesse in vermogenselektronica zijn in hun element bij Imtech: werk met ons mee aan het ontwerpen, construeren, testen en (laten) uitvoeren van gespecialiseerde systemen op het gebied van vermogenselektronica. Geen seriewerk, altijd voorop in de ontwikkelingen in het vakgebied.

Samen met de klant brengen wij het op te lossen vraagstuk in kaart. We werken het oplossingsprincipe uit en ontwikkelen dat door tot op detailniveau. Modellen en prototypes van systemen worden grondig getest in onze eigen werkplaats in Coevorden. Uit praktische overwegingen worden soms verschillende Imtech disciplines of externe partijen aan ons team toegevoegd, maar altijd onder leiding van onze engineers van de afdeling vermogenselektronica Voor welke sectoren werkt de afdeling vermogenselektronica? Wij hebben wereldwijd een nog altijd groeiend afzetgebied. Onze deskundigheid hebben wij bewezen op het gebied van verrijkingsprocessen, kernfusie en wetenschappelijke toepassingen zoals deeltjesversnellers en onderzoek in magnetische velden. Ook worden onze toepassingen gerealiseerd voor de galvanoindustrie, defensiesystemen, brandstofcel conversie en elektriciteitsnetten. Welke technieken komen aan bod? Componenten die wij toepassen zijn onder meer thyristoren, gate turn-off thyristoren (GTO’s), insulated-gate bipolar transistoren (IGBT’s) en veldeffecttransistoren (FET’s).

Wat doet Imtech Contracting B.V.? Wij, Imtech Contracting B.V., maken deel uit van Imtech N.V. en zijn een internationale technische dienstverlener op het gebied van Engineering en Contracting en als zodanig actief in de markten Olie & Gas, Vermogenselektronica en Energietechniek. In hoofdzaak zijn wij opererend in het Verre Oosten, Midden Oosten, Afrika en Europa. Wij realiseren totaal projecten van basisontwerp tot inbedrijfstelling en aftersales service. De projecten omvatten de levering van complete procesinstallaties, procescontrole systemen, proces safeguarding systemen, energiecentrales, onderstations, en AC/DC conversie systemen. Onze vestiging is in Coevorden en telt momenteel zo’n 140 medewerkers. Hoe werkt de afdeling vermogenselektronica? Onze afdeling bestaat uit circa 15 medewerkers, die voortbouwen op 40 jaar ervaring – dat is zo goed als de volledige geschiedenis van het vakgebied. Stuk voor stuk zijn wij specialisten die in wisselende subteams werken aan complete oplossingen voor onze klanten. Het overgrote deel van onze opdrachten zijn uniek en eenmalig.

2

Software en elektronica voor de besturing van systemen ontwikkelen we zelf. Op dit moment wordt ook gewerkt aan praktische toepassingen van integrated gate-communicated thyristoren (IGCT’s), een sub-familie van de GTO’s. Voor wie is er plaats binnen ons team? Op dit moment zijn er mogelijkheden voor studenten op BSc of MSc niveau om mee te werken aan lopende projecten, in de vorm van een stage of afstudeerproject. Dit kan de start worden van een carrière binnen Imtech. Essentieel is dat jij in staat bent je te onderscheiden als systeemdenker en dat je constructief een dialoog aan kunt gaan met onze ervaren collega’s en opdrachtgevers. Interesse? Voor aanvullende info over stage-, afstudeer- of carrièremogelijkheden binnen ons bedrijf kun je contact opnemen met Moniek Potze, afd. P&O, 0524-599 118 of surf naar onze website: www.imtech-vonk.nl. Je sollicitatie kun je achterlaten via onze website www.imtech.nl/jobs. Meer informatie over een recent project van ons kun je vinden op: http://www.imtech.eu/eCache/DEF/17/458.bGFuZz1OTA.html

WIND: Waldur & IEEE & Nach Deutschland

O

p woensdag 23 september 2009 is het dan eindelijk zo ver. Iedereen heeft er heel de zomer vakantie naar uitgekeken om samen met leden van Waldur en IEEE SBE naar München te gaan. Er staan namelijk erg leuke excursies op het programma zoals de TU München, Nokia Siemens Networks, BMW en het Deutches Museum. Hiervoor alleen zou ik al mee gegaan zijn, daar bovenop is het nog zo dat we net in München zijn als daar het Oktoberfest in volle gang is. Dat beloven een aantal mooie dagen te worden. zaal die met een beetje fantasie de zelfde sfeer uitstraalt als de collegezaal van Potentiaal. Hier wordt door twee PhD studenten uitleg gegeven over de Universiteit en de onderzoeksgebieden van de faculteit. Hierna mogen we een kijkje nemen in de super grote hoogspanningshal, die zelfs als monument geregistreerd staat. We krijgen nog een aantal onderzoeken te zien waaraan wordt gewerkt. Er wordt veel onderzoek gedaan naar isolatiematerialen wat erg veel weg heeft van scheikundige technologie. Daarna volgt een lunch in de gezamelijke kantine van de universiteit, terwijl we amper een student hebben gezien. Dit komt doordat we net in de periode tussen twee college blokken daar zijn.

Bij aankomst bleek het ook een prima excusie voor onze collega’s van communicatiedispuut Odin.

Om 9:00 uur staat het vertrek vanaf Potentiaal gepland. Ik ben zelf wat aan de late kant, maar aangezien er nog één chauffeur de boodschappen op moet halen ben ik nog ruim op tijd. Als we dan om 9:40 uur uiteindelijk bij de slagbomen staan blijkt de uitrijkaart kwijt te zijn. Dit wordt binnen een paar minuten opgelost, waardoor we weer bij de andere twee busjes zijn aangesloten voordat we Eindhoven uit zijn. Na een verkorte route door het altijd mooie Limburg en vele uren op de Deutsche Autobahn (ohne stau), zijn we mooi om 19:00 uur aanwezig bij onze slaapplaats in München. Het Wohnheime ziet er in eerste instantie een beetje uit als een asielzoekers centrum met de vele Bulgaren die voor de ingang bivakeren en de schotelantennes die aan ieder kozijn gemonteerd zijn. Ieder weer met coax kabels verbonden met minstens drie andere schotels. Uiteindelijk blijkt dat we in een ander gedeelte zitten zonder TV, dus ook geen schotels voor de ramen. Het is een simpele kamer met twee stapelbedden en een koelkast. Met 24 mannen hebben we twee douches en twee toiletten tot onze beschikking, wat net genoeg blijkt te zijn. ’s Avonds nog even met z’n allen uit eten en de eerste kennis making met het bier uit München is een feit. Even de stad in richting het Oktoberfest terrein en daar een kroegje in. Waar de eerste maβ (1 liter bier) genuttigd worden. Maβ = eenheid voor bier zoals kA de eenheid is voor stroom. De volgende dag zijn de eerste mensen van de organisatie al weer om 7:00 uur boven water, dus iedereen is op tijd wakker. De pakken worden uit de hoezen gehaald en na het ontbijt vertrekken we rond 8.30 uur naar de metro. We worden door iedereen nagekeken alsof de mensen nog nooit mannen in pak hebben gezien. Terwijl wij allemaal onze ogen uit kijken naar de lederhösen en vooral de dirndl (de door vrouwen gedragen traditionele jurkjes) waar de vrouwelijke figuren zo goed in uitkomen. We zijn goed op tijd bij de eerste excursie, welke plaatsvindt op de faculteit Electrical Engineering van de TUM (TU München). We worden geleid naar een antieke college-

’s Middags vanaf 14.00 uur hebben we een afspraak bij Nokia Siemens Networks. Omdat we wat te vroeg zijn lijkt dit ons een mooie locatie voor een groepsfoto met de fontein op de achtergrond. Maar snel worden we er door de beveiliging op gewezen dat er zelfs buiten het terrein geen foto’s gemaakt mogen worden. Binnen gekomen in de zaal waar we nog een aantal uren zullen verblijven zit Vincent Sleiffer op ons te wachten. Hij is hier met zijn afstudeerproject begonnen na er eerder stage gelopen te hebben. Hij blijkt het er zelfs zo goed naar zijn zin te hebben dat hij van plan is bij Nokia Siemens Networks te promoveren. Er volgt een interessante, maar lange voordracht. Terwijl er maar weinig tot geen mensen bij zijn die in de glasvezel communicatie richting zitten. Er wordt ook een aantal keren herhaald dat we altijd contact kunnen opnemen voor een mogelijkheid tot stage of afstuderen, want ze hebben hele goede ervaringen met een drietal studenten uit Eindhoven. Na een rondleiding in de onderzoekslaboratoria en de kasten waarin grote netwerken worden gesimuleerd nemen we afscheid en gaan we terug naar onze slaapplaats. Daar aangekomen trekt iedereen casual kleding aan en gaat iedereen zijn eigen weg, de stad in of naar de bierfesten. Wel is iedereen al vroeg (voor 23:30u) terug, want de volgende dag moeten we al weer om 7:00 uur vertrekken om op tijd bij BMW te zijn.

Voor het eten en drinken zit je in München als gebakken zoals je op de foto kunt zien.

3

Even wachten voor we naar binnen kunnen bij Nokia Siemens Networks.

De derde dag belooft een lange dag te worden, want ’s avonds is er bij het Paulaner Bräuhaus gereserveerd. Helaas moeten we deze ochtend ook afscheid nemen van één van onze groepsgenoten die besloten heeft met de trein naar huis te gaan. Hij had namelijk zo’n last van zijn oog (later bleek door een metaal splinter) dat hij in zijn woonplaats al een afspraak met de dokter had gemaakt voor de zelfde middag. Voor de rest staat een mooie excursie bij BMW (Bayerische Motoren Werke) op het programma. We zijn zoals afgesproken netjes om 7:45 uur aanwezig in een grote hal waar de nieuwste en duurste BMW’s geshowed worden. Er volgt een korte introductie, waarna we naar de fabriek worden gebracht. Hier wacht ons een zeer uitgebreide rondleiding door de fabriek waarbij het gehele productie proces te zien was. Te beginnen bij het staal snijden / persen / lassen / spuiten / assembleren / monteren enz. Door een uitgebreid gangenstelsel speciaal gebouwd voor bezoekers lopen we door de verschillende verdiepingen tellende fabriek.

Tegen half 11 staat de eerste recruiter voor onze neus die ons uitlegt over de mogelijkheden van stage, afstuderen of promotie bij BMW. Er worden steeds meer electrical engineers aangenomen en daarom kunnen we altijd contact opnemen. Om het drukke ochtend programma af te sluiten gaan we buiten nog een Mini-e bekijken. (Mini is namelijk als onderdeel van Rover in 1994 overgenomen door BMW). De Mini-e is een volledig electrische auto die gevoed kan worden door 3 fasen krachtstroom. Dit duurt ongeveer 2 tot 3 uur met 0,05 kA, bij 0,016 kA is deze laad tijd ongeveer 10 uur. Met deze volle accu’s kan ongeveer 200 km gereden worden voordat deze helemaal leeg is. In de Mini-e zijn veel power converters aanwezig voor het omzetten van AC naar DC en andersom. Maar ook een high voltage DC/DC converter is aanwezig. Nadat we de Mini-e uiteindelijk zeer snel en geluidloos hebben zien weg rijden is het tijd voor de uitgebreide lunch. Hierna komen we tegen 13:45 uur aan bij het Deutsches Museum, waar meteen om 14:00 uur een spectaculaire show in de hoogspanningshal plaatsvindt. Zo werd er natuurlijk bliksem gemaakt. Een proefpersoon werd in een kooi van Faraday omhoog gehesen terwijl de bliksem insloeg, maar hij overleefde het gelukkig. Maar het meest spectaculaire is toch wel de bliksem die zich verspreidde over een centimeters dikke glasplaat die tussen twee electrodes werd gehouden. Na deze demonstratie hebben we nog twee en een half uur de tijd om de rest van het immens grote techniek museum te bezichtigen. Natuurlijk beginnend bij de hoogspanningshal met de grootste isolatoren, kabels, generatoren, elektriciteitsmasten, verdeelstations en motoren. Hallen vol met auto’s, schepen, vliegtuigen en helikopters. Een etage met duurzame energie en kernenergie. Na de micro electronica en mathematica waren we toe aan een kop koffie. Daarna nog industriële machines, door een gangenstelsel met daarin de mijnbouw enz. enz. Toen we de rest van de groep weer spraken bleek dat het zo’n groot museum is dat we nog lang niet alles gezien hadden.

De E-Mini die we te zien kregen bij BMW, nadat we een heel interessante en indrukwekkende rondleiding in de fabriek hadden gehad.

4

Om 17:00 uur is het gehele officiele gedeelte gedaan, dus kunnen we ons klaar maken voor het avond programma bij het Paulaner Bräuhaus. Dit is een oude brouwerij die is omgebouwd tot een groot café restaurant. We hebben hier super goed gegeten en twee Maβ verder gaat ieder zijn eigen weg richting het Wiesn terrein waar het Oktoberfest plaatsvindt. Sommige zijn nog net op tijd, zodat ze nog net een plaats kunnen bemachtigen in één van de biertenten. Maar de meesten zijn er van overtuigd dat iedereen beter de volgende ochtend fit kan zijn om op tijd in de tent aanwezig te zijn. In het weekend is het namelijk zo ontzettend druk door de vele mensen uit de Bayerische omgeving en alle buitenlanders die een weekendje naar München komen. Zatersdag is iedereen vrij om te gaan en staan waar men wil. Een aantal is al om 6:30 uur boven water om naar de Wiesn te gaan, anderen blijven liever liggen tot 9 of 11 uur. Om 8:00 uur zijn de grote biertenten al vol en om kwart voor 10 als wij aankomen zit iedereen al aan hele kippen en pannen met Currywurst. We komen nog wel een kleinere tent binnen waar we tot 11:30 uur mogen blijven zitten, daarna zijn de plaatsen gereserveerd. Hier hebben we toch even van de sfeer kunnen proeven met een maβ voor onze neus. Daarna zijn we de grote kermis over gelopen, die om de 12 immense biertenten heen gebouwd is. Tegen de middag werd het zo druk dat je over de

Na een paar drukke dagen met heel interessante excursies is er ook tijd voor een pilsje op z’n Duits.

koppen kon lopen, maar we hadden nog een plaatsje gevonden op een Weiβenbier terras. Het is super om zo rond te kijken naar al deze Beierse mannen en vrouwen in klederdracht. Na een lange dag met veel grote potten bier zijn we voldaan weer naar de slaapplaats teruggekeerd. De volgende dag zouden we weer rond 9:00 uur vertrekken richting Eindhoven. Na een voorspoedige reis, met uitzondering van een lekke band van één van de busjes, waren we weer op tijd terug in Eindhoven, zodat we maandag weer fris aan ons werk konden beginnen.

Excursie FOM Ruijnhuizen

O

p donderdag 15 oktober, ’s ochtends om 9.45, verzamelden 8 studenten zich bij de ingang van Potentiaal om vervolgens gezamenlijk te vertrekken richting Nieuwegein, waar FOM Rijnhuizen ligt. Tegen 12’en, na een treinreis en een busrit met Fontys scholieren uit Eindhoven, arriveerden we op het landgoed Rijnhuizen waar het onderzoeksinstituut gevestigd is. Bij aankomst werden we ontvangen door onze begeleider, Bij de divisie GUTHz wordt gewerkt aan het FELIX project wat waarna we meteen door mochten naar het 17e eeuwse kasteel staat voor Free Electron Laser for Ir eXperiments. Dit is een op het landgoed, waar we onze lunchpakketjes uitgereikt IR laser waarmee moleculaire structuren onderzocht kunnen kregen. Nadat deze binnen no-time verorberd waren was het worden. Deze laser werkt volgens het “free electron”-principe meteen tijd voor een presentatie en tevens opening van de waarbij vrije elektronen via een zigzag patroon door de laser dag. Tijdens deze presentatie werd ons een korte introductie gestuurd worden en daarbij fungeren als een dipool antenne. voorgeschoteld over het hoe en waarom van FOM Rijnhuizen. Door de frequentie waarmee de elektronen “zigzaggen” Kort gezegd houden zij zich bezig met “Physics for Energy”. te variëren kan er IR-licht van verschillende golflengtes Bij FOM Rijnhuizen werken zo’n 150 mensen, waarvan er 50 opgewekt worden. Met deze verschillende golflengtes kan er wetenschappelijke medewerkers zijn, de rest is ondersteunend gezocht worden naar resonanties in moleculen en daarmee kan (technisch) personeel. Het jaarlijkse budget bedraagt 12,8 de structuur van het molecuul bepaald worden. miljoen Euro, buiten de basissubsidie om vooral bij elkaar Bij de divisie nSI (nanolayer Surface and Interface physics) gesprokkeld bij de EU en in de industrie. wordt onderzoek gedaan naar zogenaamde multilayer spiegels FOM Rijnhuizen is onderverdeeld in drie divisies, Fusion waarmee licht in het xUV bereik gereflecteerd kan worden. physics, GUTHz en nSI. Onze excursie was voornamelijk Met een golflengte van 13.5nm is dit van praktisch nut voor gericht op de divisie Fusion physics waar onderzoek gedaan bedrijven als ASML die hiermee wafersteppers kunnen wordt gericht op de ontwikkeling van ITER, hierover later bouwen waarmee weer nog kleinere chips gebakken kunnen meer. worden. Na al de bovenstaande informatie over de verschillende divisies van Rijnhuizen verwerkt te hebben was het tijd voor het begin van de rondleiding. Rond 13.00u begonnen we op de afdeling Vermogenselektronica waar gewerkt wordt aan de – je raad het al – vermogenselektronica die binnen de verschillende divisies nodig is voor het onderzoek. Op deze afdeling kregen we een puls generator te zien draaiend op 1 kHz bij een spanning van 10 kV. Alhoewel deze opstelling niet veel leek te doen en ook af en toe wat foutmeldingen gaf zou het hiermee in principe mogelijk moeten zijn om lucht te reinigen doormiddel van het ioniseren van lucht. Ook kregen we wat elektronica te zien bedoelt voor het MAGNUM project waarbij het nodig is om aan de ‘plasma source’ heel kort (1 ms) een vermogen van 200 kW te kunnen leveren. Later zou deze opstelling geüpgrade Helemaal onder de indruk van acht lampjes. moeten worden naar 30 MW. 5

Tot slot kregen we op de afdeling vermogenselektronica nog een demo (eigenlijk bedoelt voor basisschool kinderen) van een aantal typen lampen waarbij we moesten raden welk type lamp het energiezuinigst is. Na de vermogenselektronica afdeling werd het tijd voor het “echte werk”, we gingen een kijkje nemen bij de Pilot-PSI (plasma-surface interaction). De Pilot-PSI is een apparaat ter grote van een flinke wasmachine waarin een bundel plasma ‘afgevuurd’ kan worden op een ‘surface’. Door de daarbij behorende verschijnselen te onderzoeken kan alvast bepaald worden tegen welke problemen men aan gaat lopen als straks de ITER kernfusie reactor in gebruik genomen wordt. Zo wordt er onder andere gekeken naar de effecten op de levensduur en eigenschappen van een materiaal nadat het veelvuldig in contact is geweest met een plasma. De pilotPSI is slechts één van de weinige apparaten wereldwijd dat een plasma kan opwekken op ‘ITER-schaal’. Nadat we de pilot-PSI letterlijk van binnen en van buiten bekeken hadden kregen we nog enkele filmpjes te zien van een aantal plasmawand interacties. Na deze filmpjes was het tijd om door te lopen naar de grotere variant van de pilot-PSI, de MAGNUMPSI. Dit is in feite exact hetzelfde apparaat als de pilot-PSI alleen een heel stuk groter en momenteel nog in aanbouw. De MAGNUM heeft ongeveer de grote van een stadsbus en zal in de nabije toekomst moeten zorgen voor nog uitgebreidere onderzoeksmogelijkheden naar plasma-wand interacties. Na de grote MAGNUM-opstelling vervolgden we onze weg naar een ander kantoor waar we als eerst werden getrakteerd op een verhaal over “eilandjes” in ITER-plasma. Deze “eilandjes” zijn onstabiele plekken in het plasma die ontstaan doordat de magneetvelden in het plasma meerdere polen hebben. Op de plekken waar deze polen ontstaan, treden de eilandjes op. Dit is in het klein het zelfde proces dat ook op de zon plaatsvindt. Om deze eilandjes op te heffen worden ze bestraald met gerichte UV-straling, afkomstig uit een bron van meerdere megawatt. Het werd al snel een verhaal van hoog niveau, waar bij de schrijvers van dit stukje het licht uitging. Na deze spreker gedag te hebben gezegd, kregen we een virtual reality (VR) filmpje te zien van interessant uitziende robots die van alles deden. Een andere onderzoeker vertelde ons dat het zijn taak was om m.b.v. VR-simulaties te demonstreren hoe er onderhoud verricht gaat worden in de ITER-installatie. Dit onderhoud kan alleen met robots uitgevoerd worden, omdat de neutronen die vrijkomen bij kernfusie al het materiaal van de ITER-opstelling radioactief maken. Zodoende heet de

binnenste omgeving in de ITER-opstelling de “Hot Cell” waar dus alleen robots werkzaamheden kunnen verrichten. En dat is nodig, want van elke twee jaar is ITER acht maanden buiten bedrijf voor onderhoudswerkzaamheden. Nadat we waren bedankt voor de goede vragen, die vermoedelijk heel wahadden de Fontys scholieren en de vwoers voornamelijk schaapachtig naar zijn lange haren staan kijken) was het tijd voor een pauze van een half uur. Na de pauze werden we getrakteerd op een staaltje hoogwaardig Duits acteerwerk. In dit filmpje stelden studenten van een toekomstige school enkele voor de hand liggende vragen over kernfusie. Bij het laatste onderdeel werd ons eerst laten zien hoe je vonken kan maken met een plasmabol (nadat Michel uitgelegd had hoe dit moest). Daarna liet de presentator zien hoe een “plasmastraal” wordt beïnvloed door een magnetisch veld en hoe je een tolletje kan laten zweven in een magneetveld. Na deze leuke experimentjes kregen we een verhaal te horen over hoe ITER zal bijdragen aan het fusieonderzoek. ITER wordt een fusiereactor met een vermogensvermenigvuldiging van 10x. Het totale uitgangsvermogen van ITER wordt zo’n 500MW en er zal dus maar 50MW ingaan om dit te bereiken. 30-35 Jaar nadat de constructie van ITER is begonnen gaat de volgende fusiereactor, DEMO, van start. Deze reactor zal niet alleen meer vermogen opleveren dan erin wordt gestopt, maar zal ook nog eens zelfvoorzienend zijn in zijn brandstof, tritium. Door tritium terug te winnen hoeft er in theorie niets meer extern aan de reactor toegevoegd worden (behalve deuterium, maar dat is niet zo schaars als tritium) om energie op te weken. Hoe zal de fusiereactor passen in het toekomstplaatje? Verwacht wordt dat er in de buurt van elke grote stad een fusiereactor komt te staan van 500MW tot een paar gigawatt. Daarnaast zullen fusiereactoren voornamelijk bestaan naast de andere duurzame bronnen, zoals bijvoorbeeld wind-, zonneen waterkrachtenergie. Na deze uitleg zat de dag erop en keerden we terug naar de bushalte, waar we niet al te lang hoefden te wachten voordat de bus kwam opdagen. In de trein terug naar Eindhoven moesten we helaas met z’n allen in het gangpad staan, want de trein zat stampvol. We hadden het ook nog eens voor elkaar gekregen om opgesplitst te raken. En dat met maar acht personen. Rond zes uur waren we terug op het station en ging iedereen z’n eigen weg. Al met al was het een zeer interessante en geslaagde dag.

De MAGNUM-PSI reactor; de tuinslang was blijkbaar in de aanbieding...

6

Excursie Essent Moerdijk

O

p donderdag 12 november is Waldur samen met Thor op excursie geweest naar de energie centrale in Moerdijk. Essent, eigenaar van deze centrale liet ons een blik werpen in de centrale Moerdijk 1 en nam ons digitaal mee in de nieuwe centrale Moerdijk 2. Na een busreis van anderhalf uur, onderbroken met een stukje file omdat een Skoda-rijder niet met zijn vier wielen op de grond kon blijven, kwamen we aan bij de energiecentrale in Moerdijk. Hier werden we warm ontvangen en stond de koffie al voor ons klaar en werden we uitgenodigd om plaats te nemen voor een aantal korte presentaties. Allereerst kregen we een presentatie van over Moedijk 1, een centrale gebouwd in 1997. In de centrale wordt elektriciteit opgewerkt uit aardgas én uit stoom afkomstig van de naastgelegen afvalverbrandingsinstallatie. Samen kan er een vermogen van 340 megawatt worden geleverd met een efficiëntie van bijna 70 procent. Wetenswaardig was om te horen, dat de grote en herkenbare koeltoren nog maar nauwelijks wordt gebruikt om koelwater te koelen voordat dit terug geloosd wordt in het Hollands Diep. Dit omdat de overheid de wetgeving hierover heeft aangepast, nadat er tijdens een warme zomer in een van de laatste jaren, een tekort aan energie dreigde te ontstaan omdat de energie centrales hun koelwater niet ver genoeg terug gekoeld kregen. Pal naast de centrale Moerdijk 1, bouwt Essent een nieuwe start-stop opererende centrale Moerdijk 2. Deze centrale werkt op aardgas en heeft een capaciteit van 430 megawatt, om hiermee snel te kunnen inspelen op de extra vraag naar energie. Meer dan heipalen was er van deze centrale nog niet te zien, daarom nam Essent ons mee op een virtuele rondleiding door de nieuwe centrale. Bij het bouwen van een nieuwe centrale komt heel wat kijken, een belangrijke rol is hierin weggelegd voor de elektrotechnisch ingenieur. Zijn rol bestaat vooral uit maken van keuzes rondom elektrische installaties en zorgen dat alles binnen het raamwerk van de wet en regelgeving van de overheid past. Behalve keuzes maken in de bouw van de centrale, heeft de elektrotechnisch ingenieur ook een belangrijk aandeel in de ontwikkeling van de meet en regelsysteem van de centrale. Maar de meeste tijd in zijn dagelijkse baan is hij bezig met het modificeren van bestaande centrales om deze efficiënter te maken en te voorzien van de nieuwste techniek.

Er wordt onverstoorbaar doorgewerkt in de controlekamer terwijl de groep binnen komt.

Na deze laatste presentatie was het de hoogste tijd om veiligheidskleding aantrekken en daadwerkelijk de energie centrale Moerdijk 1 te bezoeken. Voorzien van veiligheidsjas, broek, schoenen, helm, bril en handschoenen stonden we zo pal naast de generator. We hebben een bezoek gebracht aan het schakelstation buiten de centrale, deze was voorzien van een nieuw gedeelte waar Moerdijk 2 direct op aangesloten kan worden. De rondleiding vervolgde langs de controle ruimte, waar alle stromingen in de centrale in de gaten gehouden worden. Hier was goed te zien dat in de centrale beetje bij beetje zaken gemoderniseerd worden. Tot slot kregen we de gasturbines te zien en middels een weg dwars door de centrale kwamen we weer bij het begin punt van de rondleiding. Hier stond alles klaar voor een kleine afstuitende borrel, waar we leuke en interessante gesprekken hebben gevoerd met medewerkers van Essent. Om half 7 was het de hoogste tijd om de dag te beëindigen en stond de bus klaar om ons naar Eindhoven te brengen. Via deze weg willen wij Essent nogmaals bedanken voor de leuke en vooral interessante middag.

Met een grote groep (nog maar de helft) wordt er geluisterd naar de uitleg over de controle kamer.

7

Vacature overzicht

I

n dit overzicht worden de meest recente vacatures voor stage- of afstudeeropdrachten bij EPE en EPS vermeld. Ook zijn er vacatures voor een stage-, afstudeeropdracht of baan bij bedrijven opgenomen in het overzicht. Een uitgebreidere omschrijving van de vacature is te vinden op de website van Waldur. Hier zijn ook de contactgegevens van de contactpersoon te vinden.

Stage opdrachten [Imtech-Vonk]

Sterkstroom converter

Actieve leden Waldur Bestuur Maarten Kremers Raoul Bernards Michel van Eerd -vacature-  

(evt. afstudeeropdracht)

De klanten van Imtech stellen testfaciliteiten beschikbaar voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek naar onder anderen kernfusie en naar fysische eigenschappen van deeltjes en materialen. Onderdeel van deze testfaciliteiten zijn voedingen voor grote magneten. Door de verregaande introductie van supergeleidende magneten is er behoefte aan een nieuwe generatie hoge stroom-lage spanning converters, met hoge spanningsnauwkeurigheden.

Excursiecommissie

Kijk voor meer informatie op www.imtech.nl

Jos de Regt

Johan Smeets Tom Sonnemans Nilles Vrijsen Erik Hoevenaars

Afstudeer opdrachten [Intern - EPS]

Low Frequency Array

Het Low Frequency Array (LOFAR) systeem is een detector van straling uit het heelal voor frequenties tussen de 40 en 240 MHZ. De detector bestaat uit vele stations verdeeld over een gebied ter grootte van noord-west Europa. Gezien de afmetingen van een station van honderden meters wordt de gevoeligheid voor blikseminslag een punt van zorg. De afstudeerder werkt samen met Astron om de bestaande situatie te analyseren en waar nodig aan te passen tot een bliksem-veilig ontwerp.

[Intern - EPE]

Regeling van een actieve elektromagnetische veerpoot

Een actieve elektromagnetische veerpoot voor een BMW 530i is ontwikkeld binnen de EPE Group in samenwerking met SKF automotive in Nieuwegein. Deze actieve suspensie biedt de mogelijkheid voor meer stabiliteit, veiligheid en comfort. Om deze eisen te kunnen realiseren is er een regelstrategie nodig die aan de hand van verschillende sensoringangen de juiste krachten stuurt voor de verschillende actuatoren. Hiervoor is een 7-dof dynamisch model inclusief het model van de actieve vering nodig. De opdracht is om deze dynamische modellen tezamen met de regeltechniek te ontwikkelen, implementeren op de ‘quarter car test setup’ in het lab en uiteindelijk in een BMW 530i.

Gjallarcommissie Maarten Kremers Jeroen Waarma Nilles Vrijsen Reiscommissie Michel van Eerd Steven Kardinaal

Vacatures [Essent]

Project Engineer E

Als project engineer ben jij samen met jouw collega’s verantwoordelijk voor het ontwerpen, bouwen, bedrijfsklaar opleveren en onderhouden van installaties. De constante uitdaging vormt de volop in beweging zijnde energiemarkt waarbij innovatie en specialisatie richting geven aan jouw ontwikkeling. Je valt rechtstreeks onder de teamleider Elektrotechniek en vormt de basis van de specialistische sterkstroom kennis binnen onze organisatie. In deze functie ben je ‘owner engineer’ van projecten voor de bestaande installaties. Kijk voor meer informatie op www.werkenbijessent.nl

[Essent]

Project Engineer MR&A

Als project engineer ben jij samen met jouw collega’s verantwoordelijk voor het ontwerpen, bouwen, bedrijfsklaar opleveren en onderhouden van installaties. De constante uitdaging vormt de volop in beweging zijnde energiemarkt waarbij innovatie en specialisatie richting geven aan jouw ontwikkeling. Je valt rechtstreeks onder de teamleider MR&A en je vormt de basis van de specialistische kennis binnen onze organisatie. Je bent ‘owner engineer’ van projecten voor de bestaande installaties. Kijk voor meer informatie op www.werkenbijessent.nl 8

Colofon Nummer 1 Jaargang 7 (editie 17) 23-12-2009 Redactie: Maarten Kremers, Jeroen Waarma, Nilles Vrijsen Email: [email protected] Oplage: 200 f/c print