GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE. Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Nijkerk

Nijkerk

GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Nijkerk

Deze rapportage is een bijlage bij de rapportage ‘Gezonde volwassenen, gezonde ouderen, gezonde gemeenten in de regio Gelderland-Midden’

GEZONDE VOLWASSENEN, GEZONDE GEMEENTE

Deze rapportage behoort bij de regionale rapportage ‘Gezonde volwassenen, gezonde ouderen, gezonde gemeenten in de regio Gelderland-Midden’. In het voorliggende document komt een aantal opvallende resultaten van de gemeente aan bod voor de doelgroep volwassenen. Voor een verdere verdieping, regionale gegevens over 65-plussers en een beeld van de gemeente in regionaal perspectief verwijzen wij u graag naar de regionale rapportage.i

pagina 2


ALGEMEEN Demografische opbouw

Demografische opbouw

De gemeente Nijkerk heeft op 1 januari 2013 40.355 inwoners.ii Tweeënnegentig procent van de volwassen inwoners is van Nederlandse afkomst, dit is ruim boven het Nederlands percentage van 78 procent. Vier procent van de volwassenen heeft een etnische achtergrond die valt binnen de categorie ‘westerse allochtoon’, dit percentage ligt vijf procent onder het percentage in de regio Gelderland-Midden. iii

20

Nederland Gemeente

18 16 14 12 10 8 6

De leeftijdsopbouw van de inwoners in Nijkerk is nagenoeg gelijk aan die van Nederland.

Gezinssamenstelling

4 2 0

< 10 jr 10 tot 20 tot 30 tot 40 tot 50 tot 60 tot 70 tot 80 tot > 90 jr Gehuwde mensen leven langer dan 20 jr 30 jr 40 jr 50 jr 60 jr 70 jr 80 jr 90 jr nooit-gehuwden en mensen die gescheiden of verweduwd zijn. Voor mannen geldt dit sterker dan voor vrouwen. De lagere sterftekans voor gehuwden geldt niet alleen voor belangrijke doodsoorzaken als kanker en hartaanvallen, maar voor nagenoeg alle doodsoorzaken. Ook bestaan er grote verschillen in zorggebruik afhankelijk van het type huishouden waarin mensen wonen. Gescheiden mensen en leden van eenpersoonshuishoudens maken meer gebruik van de gezondheidszorg.iv

In vergelijking met andere volwassen woont samen met kinderen > 18 jr inwoners in de regio GelderlandGelderland-Midden woont samen met kinderen < 18 jr Midden woont een huishoudens met thuiswonende kinderen ongeveer even een-oudergezin groot deel van de inwoners in Nijkerk alleenwonend samen met een woont samen met partner partner of alleen. In Nijkerk wonen 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 volwassenen vaker samen met kinderen jonger dan achttien jaar dan in Gelderland-Midden. Volwassenen met een laag- en midden inkomen wonen vaker met kinderen samen dan volwassenen met een hoog inkomen. Woonsituatie

Gemeente

pagina 3


Sociaal economische status Gezondheid is ongelijk verdeeld in Nederland. De gezondheid van mensen in lagere sociaaleconomische groepen is over het algemeen slechter dan die van mensen met een hogere sociaal economische status (SES). Zo leven mensen met alleen basisschool zeven jaar korter dan mensen met een hbo- of universitaire opleiding; het verschil in levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen is zelfs meer dan vijftien jaar. Deze verschillen tussen sociaaleconomische groepen zijn de afgelopen tien jaar niet kleiner geworden. Laagopgeleiden hebben over het algemeen ook meer gezondheidsproblemen dan hoogopgeleiden en hun ervaren gezondheid is slechter.v Het opleidingsniveau, inkomen en arbeidsmarktpositie zijn belangrijke indicatoren voor de SES.vi Uit verschillende indicatoren ontstaat voor Nijkerk het volgende beeld: Het percentage lage inkomens ligt op 23 procent, dit is minder dan in Gelderland-Midden (29%). Ongeveer vier op de tien volwassen Nijkerkers hebben geen moeite met rondkomen. Dit komt overeen met het landelijke en regionale beeld. Zestien procent van de inwoners geeft aan enige of grote moeite te hebben om rond te komen, dit is wat lager dan in de regio en landelijk waar bijna een kwart van de mensen moeite heeft met rondkomen. In Nijkerk zegt 42% van de volwassenen geen moeite te hebben met rondkomen, maar wel te moeten opletten met uitgaven. Vergeleken met het landelijk en regionaal beeld is dit wat hoger (beide 37%). Achtenvijftig procent is altijd in staat om een onverwachte noodzakelijke uitgave van € 1.000,- op te kunnen vangen; dit is een hoger percentage dan in Gelderland-Midden (51%). Uit de tabel blijkt dat het grootste deel van de volwassen inwoners een betaalde baan heeft (80 procent); dit percentage is nagenoeg gelijk aan het percentage voor heel Nederland. Wanneer gekeken wordt naar het hoogst behaalde opleidingsniveau wijken de Nijkerkse volwassenen niet af van het regionale en landelijke beeld. De percentages hoog opgeleiden zijn 32 procent (gemeente Nijkerk), 35 procent (regio Gelderland-Midden) en 34 procent (Nederland). De sociaaleconomische status in Nijkerk wijkt hiermee niet af van de SES in Gelderland-Midden en Nederland. Werksituatie

Gemeente

Nederland

Betaald werk

80 %

77 %

Werkloos

4%

4%

Gepensioneerd

4%

3%

4%

5%

7%

7%

10

Student

5%

7%

0

Gepensioneerd met baan

1%

0%

Gedeeltelijk werkloos

0%

1%

Gedeeltelijk arbeidsongeschikt

2%

1%

Volledig arbeidsongeschikt Fulltime huisvrouw / man

pagina 4

40

Hoogst behaalde opleidingsniveau

30

20

laag (LO)

midden 1 midden 2 hoog (HBO, (MAVO, LBO) (HAVO, WO) VWO, MBO)

Gelderland-Midden

Nederland

Gemeente


Gezondheid Fysieke gezondheid Lichamelijke (of fysieke) gezondheid is belangrijk, zeker op momenten dat de weerstand minder groot is. Een goede fysieke gezondheid helpt bij het beschermen tegen ziekte en letsel en draagt bij aan een sneller herstel. Ervaren gezondheid De ervaren gezondheid, ook wel gezondheidsbeleving genoemd, weerspiegelt het oordeel over de eigen gezondheid van een persoon. Wie positief oordeelt over de eigen gezondheid heeft vaak ook een ‘gezonde’ houding ten aanzien van het eigen welbevinden. Hoewel de lichamelijke gezondheid voor veel mensen zwaarwegend is, spelen ook sociaal en psychisch functioneren veelal een rol in het oordeel over de eigen gezondheid. Het totale oordeel geeft een indicatie over hoe men wat gezondheid betreft in het leven staat. Hoe slechter iemand zijn/haar eigen gezondheid ervaart, hoe hoger de kans op overlijden. Ondanks dat dit een open deur lijkt, blijkt dat er weinig maten zijn die zo sterk voorspellend zijn voor sterfte.vii

Gezondheid

(Zeer) goed Gaat wel (Zeer) slecht

Een groot deel van de volwassenen in de gemeente Nijkerk (82 procent) beoordeelt zijn/haar eigen gezondheid als goed tot zeer goed. Dit percentage is nagenoeg gelijk aan het landelijk percentage. Volwassenen in Nijkerk met een hoog en midden inkomen beoordelen hun gezondheid positiever dan volwassenen met een laag inkomen. In gemeente Nijkerk zijn, net zoals in Nederland en in de regio Gelderland-Midden, de twee belangrijkste doodsoorzaken (kwaadaardige) nieuwvormingen en ziekten van het harten vaatstelsel. De Standardised Mortality Ratio (SMR) geeft aan of er sprake is van oversterfte of ondersterfte in een gemeente ten opzichte van de sterfte in de Nederlandse bevolking. De sterfte is in gemeente Nijkerk 10% lager dan in Nederland. In Nijkerk is de sterfte aan ziekten van het harten vaatstelsel 11% lager dan in Nederland. Voor sterfte aan ziekten van de spijsverteringsorganen is dit zelfs bijna 36%. viii Chronische ziekten en multimorbiditeit Een chronische ziekte is een onomkeerbare aandoening zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur (en daarmee een langdurig beroep op zorg). Veel chronisch zieken hebben meer dan één chronische aandoening (multimorbiditeit). Veelvoorkomende combinaties van chronische ziekten zijn astma en eczeem, depressie en angststoornissen, en diabetes en coronaire hartziekten. Chronisch zieken hebben een verminderde kwaliteit van leven in vergelijking met mensen zonder een chronische aandoening. Multimorbiditeit kan een extra negatief effect op de kwaliteit van leven hebben. Mensen met multimorbiditeit hebben niet alleen een verminderde kwaliteit van leven, maar worden ook vaker en langer opgenomen in het ziekenhuis en hebben meer kans op complicaties na een operatie. Tot slot is ook de kans op vroegtijdige sterfte groter.ix

pagina 5


Van de volwassen Nijkerkers geeft 46 procent aan geen chronische aandoening te hebben; dit is vergelijkbaar met het landelijke en regionale percentage. De chronische aandoening die het meest voorkomt bij de Nijkerkse volwassenen is migraine/ernstige hoofdpijn (18%), gevolgd door hoge bloeddruk (14%) en ‘ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (inclusief hernia)’ en ‘astma of COPD’ (beide 8%). Wanneer deze percentages vergeleken worden met de regionale en landelijke percentages blijkt dat deze nagenoeg gelijk zijn.

Psychische gezondheid Psychische ongezondheid vormt een groot deel van de totale ziektelast onder de volwassen bevolking. Psychische ongezondheid heeft niet alleen in veel gevallen verstrekkende gevolgen voor de persoon zelf, maar ook voor de omgeving van de persoon en de maatschappij. Hierbij kan gedacht worden aan arbeidsongeschiktheid en daardoor verlies van werk en inkomen, maar ook aan sociale uitsluiting, fysieke klachten of zelfmoordneigingen.x Om deze redenen is het van belang om psychische klachten vroegtijdig te onderkennen.xi Uit de Vraag Aanbod Analyse Monitor (VAAM) blijkt dat in 2011 in de gemeente Nijkerk naar schatting 348 (deel)contacten met de huisartsenpraktijk per 1.000 inwoners hebben plaatsgevonden binnen het ziektecluster ‘psychische en sociale problemen’xii Ter vergelijking: voor heel Nederland is de schatting dat 479 (deel)contacten per 1.000 inwoners hebben plaatsgevonden. Voor de toekomst (2016) wordt hier een toename verwacht van 6,1 procent, landelijk wordt een toename van 3,4 procent voorspeld.xiii Uit de monitor blijkt dat in de gemeente Nijkerk ongeveer zes op de tien volwassenen geen of een laag risico op een angststoornis of depressie lopen. Dit is vergelijkbaar met het regionale en landelijke beeld. Het percentage huidige mantelzorgers dat zich tamelijk zwaar tot zwaar belast voelt is eveneens vergelijkbaar met het landelijke percentage. In vergelijking met de monitor uit 2008 zijn de percentages voor de gemeente Nijkerk niet noemenswaardig veranderd. Wanneer gekeken wordt naar het percentage volwassenen dat de afgelopen twee weken slaap- of kalmeringsmiddelen heeft gebruikt op doktersvoorschrift is dit vijf procent; gelijk aan het regionale percentage. Stress Het langdurig ervaren van stress kan de gezondheid en het welzijn van mensen negatief beïnvloeden. Zo kan het leiden tot een verminderde werking van het immuunsysteem. Ook hebben mensen die veel stress ervaren de neiging zich ongezond te gedragen, door bijvoorbeeld te roken of te drinken.xiv In totaal zegt 86 procent van de volwassenen geen behoefte te hebben aan ondersteuning bij spanningen of stress; dit percentage is hoger dan het regionale percentage (+5%). Tien procent geeft aan graag (meer) ondersteuning te willen. Dit percentage is ongeveer gelijk aan het regionale percentage (-3%). Regie over het eigen leven Mensen die het gevoel hebben controle te hebben over hun leven, kunnen beter omgaan met (gezondheids)problemen. Regie hebben over het eigen leven vormt het een beschermende factor tegen achteruitgang in lichamelijk functioneren bij mensen met chronische ziekten. Het heeft ook een direct beschermend effect tegen depressieve symptomen, onafhankelijk van de aanwezigheid van één of meerdere chronische ziekten. Regie over eigen leven is vooral voor chronisch zieke ouderen belangrijk voor het behouden en bevorderen van hun welbevinden en autonomie.xv, xvi

pagina 6


Van de volwassen inwoners in de gemeente Nijkerk geeft vier procent aan geen regie te hebben over hun eigen leven. Dit is vergelijkbaar met het regionale beeld.

Leefstijl De manier waarop we leven en het gedrag dat we vertonen zijn van invloed op onze gezondheid. Elementen die hierop betrekking hebben zijn onder meer voeding, bewegen, genotmiddelen (alcohol, drugs en roken), stress en reizen.xvii Gewicht Overgewicht, en vooral ernstig overgewicht (obesitas) hangt samen met tal van chronische aandoeningen waaronder diabetes mellitus type 2, harten vaatziekten, een aantal soorten kanker en aandoeningen aan galblaas en het bewegingsstelsel. En het heeft ook invloed op psychische gezondheid. Mensen met overgewicht hebben meer te maken met stigmatisering en lopen meer kans op psychische en psychosociale problemen als eenzaamheid, verdriet en gespannenheid. Mensen met ernstig overgewicht zijn ook vaker depressief. Overgewicht kan zowel de oorzaak als het gevolg zijn van psychische problemen.xviii xix Energiebalans Bij overgewicht is er sprake van een verstoorde energiebalans: teveel energie-inname bij een te laag energieverbruik. Bij het ontstaan van overgewicht spelen psychische en sociale factoren, zoals emoties een rol. Ook de sociale en fysieke omgeving zijn van belang. Overgewicht neemt toe in een samenleving die mensen uitnodigt tot veel eten en weinig bewegen, de zogenoemde obesogene samenleving. Denk aan reclame voor ongezonde voeding, gewenning aan grote porties, hoog suikergehalte in snoep / frisdranken, veel TV kijken of achter de computer zitten en weinig lichamelijke arbeid. xx

Het deel van de Nijkerkse Ernstig overgewicht volwassenen dat - op basis van de Matig overgewicht ingevulde Normaal gewicht waarden van lengte en gewicht Ondergewicht - een ‘normaal Ernstig ondergewicht gewicht’ heeft is nagenoeg gelijk 0 25 50 75 100 aan het landelijk percentage, evenals het percentage volwassen personen dat ‘ernstig overgewicht’ heeft. Gewicht

Gemeente Nederland

Bewegen Regelmatige lichamelijke activiteit bevordert de kwaliteit van leven en kent diverse gezondheidsvoordelen. Regelmatig matig intensief bewegen, zoals fietsen of stevig wandelen, kan het risico verlagen op coronaire hartziekten, diabetes, beroerte, botontkalking, dikke darmkanker en borstkanker. Intensief bewegen, zoals hardlopen, voetballen en tennis, bevordert bovendien de conditie van hart en longen, ofwel de cardiorespiratoire fitheid. Voldoende bewegen heeft ook een gunstig effect op het beloop van chronische ziekten. xxi

pagina 7


Normen voor bewegen: Nederlandse Norm Gezond Bewegen en Fitheidsnorm Om te meten hoeveel Nederlanders bewegen, sporten, zitten of lichamelijk inactief zijn, zijn verschillende normen en richtlijnen opgesteld waaronder de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) en de fitheidsnorm. De NNGB is vooral gericht op het onderhouden van gezondheid op de lange termijn en verschilt per leeftijdsfase.xxii De norm voor volwassenen is een half uur tenminste matig intensieve lichamelijke activiteitxxiii op minimaal vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de week.xxiv De fitheidsnorm is voor jong en oud gelijk en vereist tenminste drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten zwaar intensieve lichamelijke activiteit. Deze norm is vooral gericht op het onderhouden van fysieke fitheid (uithoudingsvermogen, kracht en coördinatievermogen).xxv

In Nijkerk is 69% van de volwassenen gezond bezig wat betreft bewegen. Zij voldoen of aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen of aan de fitheidsnorm. Dit is een vergelijkbaar percentage met de regio. Voeding Gezonde voeding kan een kwart van alle soorten kanker en harten vaatziekten voorkomen. Een ongezond voedingspatroon is een belangrijke risicofactor voor een aantal chronische ziekten, waaronder kanker, harten vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en osteoporose.xxvi Richtlijnen gezonde voeding De richtlijn gezonde voeding geeft aan dat men gevarieerd en regelmatig dient te eten (inclusief ontbijt en warme maaltijd) met dagelijks voldoende groente, fruit en volkoren graanproducten. Daarnaast adviseert de richtlijn het regelmatig eten van (vette) vis, het beperken van de inname van keukenzout en het zo min mogelijk gebruik maken van producten met een hoog gehalte aan verzadigde vetzuren en enkelvoudige trans-onverzadigde vetzuren. Daarnaast wordt geadviseerd om voldoende vocht te drinken. Een volwassene heeft gemiddeld 1,5 liter vocht per dag nodig om de vochtbalans op peil te houden. De richtlijn wijst ook op het belang van matig alcoholgebruik en voldoende lichaamsbeweging.xxvii GelderlandEvenveel Nijkerkse volwassenen dan Voeding Gemeente Midden volwassenen uit de regio eten dagelijks fruit (-4 procent). Een minder percentage Eet dagelijks fruit 29 % 33 % Nijkerkse volwassenen eet dagelijks groente Eet dagelijks groente 31 % 41 % vergelijken met de regio (-10 procent). Vooral jonge volwassenen (19-34 jaar) en volwassenen met een laag inkomen eten minder groenten. Toch is de groenten consumptie ook onder mensen met een hoog inkomen lager dan in de regio.

Alcohol De Gezondheidsraad geeft het advies om de alcoholconsumptie te beperken tot twee standaardglazen voor mannen of één standaardglas voor vrouwen per dag. Het risico op gezondheidsschade door alcohol hangt af van het totale alcoholgebruik van de drinker, maar ook van het drinkpatroon dat iemand heeft. Overmatig alcoholgebruik hangt samen met een hoger risico op (acute) aandoeningen aan de hersenen, lever, maag, hart en vaten, maar ook een hoger risico op verwondingen. Voor vrouwen neemt het risico op borstkanker toe met het aantal glazen.xxviii, xxix De percentages ‘alcoholgebruiker’, ‘zware Alcohol Gemeente Nederland drinker’ en ‘overmatige drinker’ in Nijkerk Alcoholgebruiker 85 % 83 % zijn vergelijkbaar met de landelijk percentages. Meer mannen dan vrouwen xxx Zware drinker 9% 12 % drinken alcohol. Mannen vallen ook vaker in Overmatige drinkerxxxi 6% 8% de categorie ‘zware’ of ‘overmatige’ drinker dan vrouwen. Onder de groep 50 tot 65 jarigen komen de meeste overmatige drinkers voor.

pagina 8


Roken Bij mensen boven de twintig jaar is een groot deel van de sterfgevallen door longkanker, COPD en kanker in het hoofdhalsgebied te wijten aan roken. Roken is ook een risicofactor voor diverse andere aandoeningen, zoals aandoeningen aan hart en bloedvaten. Behalve rokers lopen ook mensen die meeroken (passief roken) meer risico op onder meer longkanker en harten vaatziekten.xxxii Drieëntwintig procent van de volwassenen in de gemeente Nijkerk rookt. Landelijk is dit iets meer dan een kwart van de volwassenen (26%). Wanneer in meer detail wordt gekeken naar de cijfers blijkt dat het grootse deel van de Nijkerkse rokers man is (26% versus 20% van vrouw) en dat meer volwassenen met een laag en midden inkomen roken dan met een hoog inkomen (respectievelijk 27%, 26%, 15%). In Nijkerk heeft een groter percentage volwassenen nooit gerookt (50%) dan in Nederland (45%).

Omgeving De omgeving heeft een belangrijke invloed op onze gezondheid. Hierbij kunnen drie groepen worden onderscheiden: sociale leefomgeving (waaronder bijvoorbeeld sociale cohesie en sociale steun), fysieke leefomgeving (bijvoorbeeld luchtverontreiniging) en arbeidsomstandigheden (sociale en fysieke omgevingsfactoren op de werkvloer).xxxiii Geluids- en geurhinder Hinder van geluid en geur of ongerustheid in verband met nabijgelegen industrie of veehouderijen beïnvloedt de kwaliteit van leven in belangrijke mate. Het geeft in veel gevallen stress gerelateerde gezondheidsklachten.

Geluids- en geurhinder 10

GelderlandMidden Gemeente

9 8 7 6 5 4 3 2 1

Bedrijven/industrie

Landbouw en veeteelt

Open haard/allesbrander

Riolering/zuivering

Wegverkeer <50 km/u

Wegverkeer >50 km/u

Buren

Bedrijven/industrie

Vliegverkeer

0

Treinverkeer

In de gemeente Nijkerk ervaren de volwassen inwoners in vergelijking met de regio ongeveer evenveel ernstige geluidshinder, respectievelijk 10% en 12%. Het percentage volwassenen in Nijkerk en in de regio dat ernstige geurhinder ondervindt is beide 3 procent.

Infectieziekten In de onderstaande alinea’s is informatie opgenomen die betrekking heeft op infectieziekten. Niet in iedere gemeente is uit de cijfers direct een risico af te leiden op dit terrein. Van belang is om hierbij op te merken dat de verspreiding van infectieziekten zich niet beperken tot gemeentegrenzen. Dit betekent geluidshinder geurhinder dat - ondanks dat in een bepaalde gemeente het risico beperkt lijkt - vanwege de omstandigheden in een nabijgelegen gemeente risico’s niet uit te sluiten zijn.xxxiv Risico op zoönosen Het aantal landbouwdieren en –bedrijven brengt naast eventuele geur- en geluidsoverlast ook risico’s met zich mee die betrekking hebben op zoönosen (infectieziekten die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, bijvoorbeeld Q-koorts of de ziekte van Lyme).

pagina 9


Van de 2.751 landbouwbedrijven in de regio Gelderland-Midden staan er 213 in Nijkerk. Het grootste deel bestaat daarvan uit rundveebedrijven (in totaal 140).xxxv Nijkerk heeft na de gemeenten Overbetuwe en Ede het grootste aantal schapen van de regio Gelderland-Midden (3765). Na Barneveld en Ede herbergt Nijkerk ook het hoogste aantal varkens en kippen van de regio.

Vaccinatiegraad De levensbeschouwelijke overtuiging heeft invloed op de vaccinatiegraad in een gemeente; er zijn enkele groepen die bewust afzien van vaccinatie: bevindelijk gereformeerden, antroposofen en mensen met een kritische houding tegenover vaccinaties. In gemeenten met een lage vaccinatiegraad is het risico op uitbraak en verspreiding van de ziekten bof, mazelen, rode hond en polio relatief hoog vanwege het hoge aantal vatbare personen. In de gemeente Nijkerk geeft bijna 60 procent van de volwassen inwoners aan protestants-christelijk te zijn. Iets meer dan een kwart van de inwoners (26%) geeft aan geen geloof te hebben terwijl kleinere groepen aangeven roomskatholiek (8%) te zijn of een ander geloof te hebben (6%).xxxvi De gemiddelde vaccinatiegraad in de gemeente Nijkerk ligt iets onder het gemiddelde van 95% in Nederland.

pagina 10

Levensbeschouwing Rooms-katholiek 8,1 Protestantschristelijk Islam

26,1

Jodendom Boeddhisme 6,3

Hindoeïsme 58,5 Ander geloof Geen geloof


Zelfredzaamheid Sociale leefomgeving In de onderstaande alinea’s komt de invloed van een aantal factoren van de sociale leefomgeving op de gezondheid aan bod. Het gaat hierbij om sociale cohesie en steun, eenzaamheid en huiselijk geweld.

Sociale steun beschermt tegen het ontstaan van harten vaatziekten. Vooral emotionele steun zorgt voor een gunstiger prognose bij mensen die al aan harten vaatziekten lijden.

Sociale cohesie heeft betrekking op de samenhang tussen mensen. Het is de mate waarin mensen in hun gedrag en beleving uitdrukking geven aan hun betrokkenheid bij maatschappelijke verbanden in hun persoonlijke leven, als burger in de maatschappij en als lid van de samenleving. In meerdere onderzoeken zijn positieve verbanden gevonden tussen gezondheid en sociale cohesie. Gemeenschappen met meer sociale cohesie blijken gezonder dan gemeenschappen met minder cohesie.xxxvii Het beschikken over sociale steun bevordert niet alleen de lichamelijke en psychische gezondheid, in het (voorgenomen) kabinetsbeleid speelt de sociale omgeving (de eigen kracht en het sociale netwerk) eveneens een grotere rol (bij het ondersteunen van inwoners bij het naar hun vermogen (blijven) participeren in de maatschappij.xxxviii Sociale cohesie en sociale steun In Nijkerk hebben de volwassen inwoners ongeveer evenveel contact met hun buren als in de regio. Drieënzestig procent van de volwassen inwoners geeft aan minstens 1 keer per week contact te hebben met de buren. Twee derde van de volwassenen (66%) in Nijkerk geeft aan wel eens wat te doen voor de buren, in de regio Gelderland-Midden is dit nagenoeg gelijk (62%). Ondanks dat meer volwassenen met een laag inkomen regelmatiger contact hebben met de buren, doen minder volwassenen met een laag inkomen af en toe iets voor de buren dan volwassenen met een hoog inkomen. Het overgrote deel van de volwassenen (83 procent) geeft aan het een (beetje) oneens te zijn met de stelling ‘Mensen in de buurt kunnen slecht met elkaar opschieten’; in de regio zijn minder volwassenen het met deze stelling een (beetje) oneens (77%). Ook hier zijn verschillen te zien in Nijkerk; mensen tussen 50-64 jaar en mensen met een laag inkomen zeggen vaker dat de mensen de buurt slecht met elkaar kunnen opschieten. In de gemeente Nijkerk verricht 38 procent van de volwassen inwoners vrijwilligerswerkxxxix; in de regio is dit minder, namelijk 32%. Meer volwassenen in de leeftijdscategorieën 35 tot 50 jaar en 50 tot 65 jaar verrichten vrijwilligerswerk dan volwassenen met een leeftijd van 19 tot 35 jaar. Volwassenen met een laag inkomen verrichten minder vrijwilligerswerk dan volwassen met een midden inkomen, die op hun beurt weer minder vrijwilligerswerk verrichten dan volwassenen met een hoog inkomen (respectievelijk 32%, 38% en 44%). Het percentage volwassenen dat mantelzorgerxl is, komt overeen met het regionale percentage van 9 procent. Meer volwassenen met een leeftijd van 50 tot 65 jaar zijn mantelzorger dan volwassenen in de leeftijdscategorieën 19 tot 35 jaar en 35 tot 50 jaar. Uit de resultaten blijkt dat meer vrouwen (11%) dan mannen (6%) mantelzorg verlenen. Uit de resultaten blijkt eveneens dat veel inwoners tijd besteden aan verenigingsactiviteiten: 46 procent van de volwassen inwoners in Nijkerk doet dagelijks of wekelijks verenigingsactiviteiten. Dit percentage is hoger ten opzichte van de regio (+6%). Daarbij valt op dat het percentage volwassen Nijkerkers met een hoog inkomen dat dagelijks of wekelijks verenigingsactiviteiten doet, groter is dan het percentage Nijkerkers met een laag inkomen (51 versus 40 procent). Volwassenen in de leeftijdscategorie 35 tot 50 jaar doen het vaakst vrijwilligerswerk.

pagina 11


70

GelderlandMidden

60

Mensen in de buurt kunnen slecht met elkaar opschieten

Gemeente 50

(Beetje) eens 40

Niet eens / niet oneens

30 20

(Beetje) oneens

10 0 Vrijwilligerswerk

Ik doe af en toe iets voor de buren

Mantelzorger

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Eenzaamheid eenzaamheid tot een depressie kan leiden. Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het negatief Daarnaast tonen diverse onderzoeken ervaren verschil tussen de gewenste en gerealiseerde verbanden tussen eenzaamheid en suïcide. relaties. Zowel het aantal sociale contacten als de Er zijn ook aanwijzingen dat eenzaamheid de ervaren kwaliteit van de sociale contacten zijn kans op het krijgen van hartaandoeningen vergroot. Eenzame mensen vertonen minder bepalend voor gevoelens van eenzaamheid. Mensen gezondheid bevorderend gedrag. kunnen zich bijvoorbeeld eenzaam voelen met veel mensen om zich heen, of helemaal niet eenzaam zijn met een klein sociaal netwerk. Dit hangt af van hun eigen beoordeling van de kwaliteit van de contacten.xli, xlii

In de gemeente Nijkerk is het deel van de volwassenen dat aangeeft eenzaam te zijn lager dan in Nederland (respectievelijk 30 versus 37 procent). In vergelijking met 2008 is het aandeel volwassenen dat zich matig tot (zeer) ernstig eenzaam voelt nagenoeg gelijk gebleven. Eenzaamheid 100

Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat door iemand in de huiselijke kring wordt gepleegd (door gezinsleden, familieleden, (ex)partners of huisvrienden). Jaarlijks hebben naar schatting tussen de 200.000 en 230.000 mensen te maken met ernstig of herhaald huiselijk geweld. Vrouwen vormen de grootste groep slachtoffers, maar ook mannen, kinderen en ouderen zijn slachtoffer van huiselijk geweld. Huiselijk geweld komt binnen alle lagen en groeperingen van de bevolking voor. Er kan sprake zijn van opzettelijke mishandeling, maar dit is niet altijd het geval. Waar mensen de zorg voor hun naasten of cliënten niet meer aankunnen, kan hun gedrag ontsporen met mishandeling tot gevolg.xliii

Nederland Gemeente

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Niet

Matig

Ernstig

Zeer Is ernstig eenzaam

In de tabel is weergegeven hoeveel volwassen inwoners aangeven slachtoffer te zijn van huiselijk geweld en om welke soorten huiselijk geweld het ging.

pagina 12


Gemeente

GelderlandMidden

Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld

6%

9%

Psychisch of emotioneel geweld

5%

6%

Lichamelijk geweld

3%

5%

Ongewenste seksuele toenadering

1%

1%

Seksueel misbruik

1%

1%

In de gemeente Nijkerk is zes procent van de volwassen inwoners ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Dit percentage komt overeen met het regionale cijfer. Van de volwassenen die ooit slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld is het grootste deel vrouw; drie procent van de mannen geeft aan ooit slachtoffer te zijn geweest, ten opzichte van negen procent van de vrouwen.

Lichamelijke en functionele beperkingen Lichamelijk functioneren betreft het uitvoeren van lichamelijke en dagelijkse routine-activiteiten, zoals lopen, eten, aan- en uitkleden en boodschappentassen dragen. Moeilijkheden hiermee duiden we aan met beperkingen. Lichamelijke beperkingen zijn onder meer beperkingen in horen, zien, mobiliteit en beperkingen in het dagelijks leven. De mate waarin een persoon beperkingen heeft in zijn functioneren, bepaalt voor een groot deel de maatschappelijke participatie en het gebruik van zorg en voorzieningen. In de volgende tabel is opgenomen hoeveel procent van de volwassenen één of meerdere lichamelijke beperkingen heeft en welke beperking het betreft. Gemeente

Nederland

Heeft één of meer lichamelijke beperkingen

7%

11 %

Heeft gezichtsbeperkingen

5%

5%

Heeft gehoorbeperkingen

2%

3%

Heeft mobiliteitsbeperkingen

3%

6%

Het deel van de doelgroep dat aangeeft één of meer lichamelijke beperkingen te hebben wijkt nauwelijks af van het landelijke percentage. Meer volwassen met een laag inkomen (18%) en mannen (10%) dan volwassenen met een midden of hoog inkomen (4%) en vrouwen (5%) hebben één of meerdere lichamelijke beperkingen. Activiteiten van het dagelijkse leven Beperkingen kunnen onder meer invloed hebben op het vermogen om activiteiten van het dagelijkse leven uit te voeren. Onder algemeen dagelijkse levensverrichtingen (ADL)-activiteiten vallen onder meer traplopen, gaan zitten en opstaan uit een stoel, in en uit bed stappen, zichzelf volledig wassen en zich binnens- en buitenshuis verplaatsen.xliv Gezien de relatief weinig beperkingen die volwassenen hebben is het niet verwonderlijk dat een groot deel van de inwoners weinig problemen ondervindt in het kunnen verrichten van ADLactiviteiten: 98% geeft aan licht huishoudelijk werk te kunnen verrichten, 91% geeft aan dat dit ook geldt voor zwaar huishoudelijk werk.

pagina 13

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM): Brandweer, Regionale ambulancevoorziening en GGD onder één dak.

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden Postbus 5364 6802 EJ ARNHEM T 0800 8446 000 E [email protected] I www.vggm.nl

A016


EINDNOTEN

i Voor het opstellen van de rapportages zijn de resultaten van de monitor volwassenen en ouderen gebruikt. Daarnaast zijn deze gegevens aangevuld met andere informatie. Het gaat hierbij zowel om interne informatie als informatie uit externe bronnen. Aanvullende gegevens van VGGM zijn afkomstig van medische milieukunde, de regionale ambulancedienst, infectieziekten en de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz). Voor de externe bronnen gaat het hier onder meer om de Regionale Gezondheidsinformatie (RGI) en het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). ii CBS iii Voor de indeling naar etniciteit is de volgende CBS-classificatie aangehouden: Nederlands, Marokkaans, Turks, Antilliaans/Arubaans, Overig niet-westers en Overig westers. Een westerse allochtoon is een allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, of Indonesië of Japan. Een niet-westerse allochtoon is een allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. iv Verweij, A. (RIVM), Sanderse, C. (RIVM), Beer, J. de (NIDI) (maart 2010) v Verweij, A. (RIVM), Dam, J.J.M. ten (NIGZ) (2010) vi Mulder, M. (RIVM) (2013) vii Nationaal Kompas (2010) viii Bron RGI (basisbron CBS) ix Hoeymans, N. (RIVM), Schellevis, F.C. (NIVEL) (december 2009) x Driessen, M. (2011) xi Psychische klachten omvatten gevoelens van bijvoorbeeld angst, depressie, slaapverstoring en stress. Psychische stoornissen zijn o.a. dementie, schizofrenie, depressie en angststoornissen. Schoemaker C. (2010). xii Een aantal voorbeelden van symptomen en ziekten die vallen onder het ziektecluster: depressief gevoel, depressie, slapeloosheid, Alzheimer/dementie, anorexia nervosa, problemen met werkloosheid, relatieproblemen. xiii In de toekomstramingen 2011-2016 wordt de geschatte procentuele ontwikkeling weergegeven voor de zorgvraag van 2016. De procentuele ontwikkeling wordt weergegeven met plussen en minnen om aan te geven dat het een ontwikkeling is ten opzichte van 2011. Grote procentuele stijgingen of dalingen moeten geïnterpreteerd worden op basis van de absolute cijfers voor 2011. VAAM xiv Hoeymans, N. (RIVM), Melse, J. (RIVM), Schoemaken, C. (RIVM) (2010) xv Bisschop, I. (2004) xvi Behoud van regie over eigen leven is nodig om de zelfredzaamheid te bewaren en bij afnemende gezondheid en optredende beperkingen zich aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden. Op het moment dat de regiecapaciteit afneemt tot onder een kritische grens dreigt het risico van afhankelijkheid. Schuijt-Lucassen, N.Y., Deeg, D.J. (2006) xvii www.nationaalkompas.nl xviii Visscher, T.L.S. (VU-Windesheim), Bakel, A.M. van (RIVM), Zantinge, E.M. (RIVM) (november 2012) xix Met de Body Mass Index (BMI) kan bepaald worden of iemand een gezond gewicht heeft. De BMI wordt berekend door het gewicht te delen door de lengte in het kwadraat. Voor volwassenen is een BMI tussen de 18,5 en 25 normaal. Bij een BMI tussen 25 en 30 is er sprake van licht tot matig overgewicht. Bij een BMI van 30 of hoger spreekt men van ernstig overgewicht, oftewel obesitas. www.nationaalkompas.nl xx Visscher, T.L.S. (VU-Windesheim), Bakel, A.M. van (RIVM), Zantinge, E.M. (RIVM) (november 2012) xxi www.nationaalkompas.nl xxii Wendel-Vos, G.C.W. (RIVM) (juni 2012) xxiii Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn: wandelen met 5-6 km/uur (dus flink doorwandelen) en fietsen met 15 km/uur. xxiv Ooijendijk, W.T.M., Hildebrandt, V.H., Hopman-Rock, M. (2007) xxv Wendel-Vos, G.C.W. (RIVM) (juni 2012) xxvi Harbers, M.M. (RIVM) (december 2011) xxvii Gezondheidsraad (2006) xxviii Kuunders, M.M.A.P. (RIVM), Laar, M.W. van, (Trimbos-instituut) (maart 2010) xxix www.gezondheidsraad.nl xxx Zware drinker: minstens eenmaal per week minstens zes glazen per dag voor mannen en vier glazen voor vrouwen. xxxi Overmatige drinker: meer dan eenentwintig glazen per week voor mannen of meer dan veertien glazen per week voor vrouwen. xxxii Zeegers, T. (STIVORO), Harbers, M.M. (RIVM) (juni 2012) xxxiii www.nationaalkompas.nl xxxiv Zie voor meer informatie de regiorapportage. xxxv CBS (gegevens jaar 2012) xxxvi Monitor volwassenen 2008. xxxvii Sociale steun bestaat uit interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften (zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid) van de ontvanger. Voorbeelden van sociale steun zijn advies of hulp bij klussen in en om het huis. Onder sociale steun valt ook de tevredenheid over de steun (de mate waarin de geboden sociale steun overeenkomt met de behoefte). Ruijsbroek, J.M.H. (RIVM), Verweij, A. (RIVM) (december 2009) xxxviii Gebrek aan sociale steun voor kinderen voorspelt psychische problemen op volwassen leeftijd. Bij volwassenen beschermt emotionele steun tegen het ontstaan van depressies en angststoornissen. Ook bij mensen met reuma, kanker en diabetes heeft sociale steun invloed op de psychische gezondheid. Savelkoul, M. (RIVM) (2011) xxxix Vrijwilligerswerk is werk dat, in georganiseerd verband, wordt uitgevoerd zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. Meestal is dit werk met een maatschappelijk doel en voor anderen. Dit kunnen allerlei taken en activiteiten zijn. In 2010 doet 45,1% van de bevolking van 15 jaar en ouder aan een of meer vormen van vrijwilligerswerk in georganiseerd verband. Dit zijn 6,1 miljoen mensen. Vooral vrijwilligerswerk voor een sportvereniging is populair (13,7%), gevolgd door vrijwilligerswerk voor school (10,2%) en levensbeschouwing (8,2%). Het merendeel van de mensen (57%) verricht één soort vrijwilligerswerk. Bijna 30% doet twee soorten vrijwilligerswerk en ruim 10% verricht drie soorten. De groep mensen die vier of meer soorten vrijwilligerswerk doet is relatief klein (ruim 4%). Post, N. (RIVM), Lucht, F. van der (RIVM) (2012)

pagina 15


xl

Definitie Mantelzorger’ volgens de Lokale en Nationale monitor: een persoon die momenteel al drie maanden of langer mantelzorg geeft of die momenteel gemiddeld per week (reistijd meegerekend) minstens 8 uur per week mantelzorg geeft. Mantelzorg is zorg, die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving (partner, ouders, vrienden), als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. De zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enz. Mantelzorg wordt niet betaald. Mantelzorgers geven deze zorg, omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie zij zorgen. In tegenstelling tot vrijwilligerswerk is mantelzorg vaak geen bewuste keuze. xli Savelkoul M (RIVM), Tilburg TG van (VU) (2010) xlii Aanvulling op de tekstbox. Dit geldt zowel voor een combinatie van lichaamsbeweging, gezond eten, ontspanning zoeken, matig middelengebruik, veilig gedrag en regelmatige gezondheidscontroles als specifiek voor lichaamsbeweging en roken. xliii www.rijksoverheid.nl xliv Lichamelijke beperkingen kunnen ook betrekking hebben op beperkingen bij het uitvoeren van huishoudelijk werk (HDL). Tot deze activiteiten worden gerekend het klaar maken van ontbijt, lunch en warm eten, boodschappen doen, huishoudelijk werk, beddenopmaken, wassen en strijken. www.nationaalkompas.nl

pagina 16

GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE. Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Nijkerk

Recommend Documents