GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE. Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Zevenaar

Zevenaar

GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Zevenaar

Deze rapportage is een bijlage bij de rapportage ‘Gezonde volwassenen, gezonde ouderen, gezonde gemeenten in de regio Gelderland-Midden’

GEZONDE VOLWASSENEN, GEZONDE GEMEENTE

Deze rapportage behoort bij de regionale rapportage ‘Gezonde volwassenen, gezonde ouderen, gezonde gemeenten in de regio Gelderland-Midden’. In het voorliggende document komt een aantal opvallende resultaten van de gemeente aan bod voor de doelgroep volwassenen. Voor een verdere verdieping, regionale gegevens over 65-plussers en een beeld van de gemeente in regionaal perspectief verwijzen wij u graag naar de regionale rapportage.i

pagina 2


ALGEMEEN Demografische opbouw De gemeente Zevenaar heeft op 1 januari 2013 32.405 inwoners.ii Van de volwassen inwoners is 83% van Nederlandse afkomst. Dit is 5% meer dan landelijk, maar vergelijkbaar met de regio Gelderland Midden. In 2008 was dit percentage nog hoger. Negen procent van de volwassenen heeft een etnische achtergrond die valt binnen de categorie ‘westerse allochtoon’, dit percentage is gelijk aan het percentage in de regio Gelderland-Midden.iii

Demografische opbouw 20

Nederland Gemeente

18 16 14 12 10 8 6 4

De leeftijdsopbouw van de inwoners in Zevenaar wijkt niet erg af van de Nederlandse, hoewel er in verhouding wel minder volwassenen tussen de 10 en 50 jaar- en naar verhouding meer 50 plussers zijn.

2 0 < 10 jr 10 tot 20 tot 30 tot 40 tot 50 tot 60 tot 70 tot 80 tot > 90 jr 20 jr 30 jr 40 jr 50 jr 60 jr 70 jr 80 jr 90 jr

Gezinssamenstelling Gehuwde mensen leven langer dan nooit-gehuwden en mensen die gescheiden of verweduwd zijn. Voor mannen geldt dit sterker dan voor vrouwen. De lagere sterftekans voor gehuwden geldt niet alleen voor belangrijke doodsoorzaken als kanker en harten vaataandoeningen, maar voor nagenoeg alle doodsoorzaken. Ook Woonsituatie Gemeente bestaan er grote woont samen met kinderen > 18 jr Gelderland-Midden verschillen in zorggebruik woont samen met kinderen < 18 jr afhankelijk van het type huishouden waarin huishoudens met thuiswonende kinderen mensen wonen. een-oudergezin Gescheiden mensen en alleenwonend leden van eenpersoonshuishoudens woont samen met partner maken meer gebruik van 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 de gezondheidszorg.iv De woonsituatie van inwoners van Zevenaar is nagenoeg hetzelfde als die van andere volwassen inwoners in de regio Gelderland-Midden. Een groot deel van de inwoners woont samen met een partner (64% versus 67% in de regio) en net als regionaal heeft 45% een huishouden met thuiswonende kinderen.

pagina 3


Sociaal economische status Gezondheid is ongelijk verdeeld in Nederland. De gezondheid van mensen in lagere sociaaleconomische groepen is over het algemeen slechter dan die van mensen met een hogere sociaal economische status (SES). Zo leven mensen met alleen basisschool zeven jaar korter dan mensen met een hbo- of universitaire opleiding; het verschil in levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen is zelfs meer dan vijftien jaar. Deze verschillen tussen sociaaleconomische groepen zijn de afgelopen tien jaar niet kleiner geworden. Laagopgeleiden hebben over het algemeen ook meer gezondheidsproblemen dan hoogopgeleiden en hun ervaren gezondheid is slechter.v Het opleidingsniveau, inkomen en arbeidsmarktpositie zijn belangrijke indicatoren voor de SES.vi Uit de resultaten van de monitor komt geen volledig congruent beeld van de SES in Zevenaar naar voren. Er zijn minder volwassenen in Zevenaar met een laag inkomen dan in de regio GelderlandMidden. In vergelijking met Nederland hebben de volwassen inwoners van Zevenaar iets minder moeite met rondkomen: 38% versus 43% geeft aan geen moeite te hebben met rondkomen. Get Zevenaarse cijfer komt overeen met het regionale percentage van 42%. Bijna de helft van de respondenten (47%) geeft aan altijd in staat te zijn een onverwachte noodzakelijke uitgave van € 1.000,- op te kunnen vangen; regionaal is dit percentage nagenoeg gelijk: 50%. Uit de tabel blijkt dat het grootste deel van de volwassen inwoners een betaalde baan heeft (72%); dit percentage is echter lager dan het percentage voor heel Nederland (77%) maar vergelijkbaar met de regio (75%). Wanneer gekeken wordt naar het hoogst behaalde opleidingsniveau blijkt dat er minder Zevenaarse volwassenen hoger zijn opgeleid: de percentages hoog opgeleiden zijn 25% (gemeente Zevenaar), 35% (regio Gelderland-Midden) en 34% (Nederland). Hoogst behaalde opleidingsniveau

Werksituatie

Gemeente

Nederland

Betaald werk

72 %

77 %

Werkloos

7%

4%

Gepensioneerd

5%

3%

5%

5%

6%

7%

Student

4%

7%

10

Gepensioneerd met baan

0%

0%

0

Gedeeltelijk werkloos

0%

1%

Gedeeltelijk arbeidsongeschikt

1%

1%

Volledig arbeidsongeschikt Fulltime huisvrouw / man

50

40

30

20

laag (LO)

midden 1 midden 2 hoog (HBO, (MAVO, (HAVO, WO) LBO) VWO, MBO)

Gelderland-Midden

Nederland

Gemeente

pagina 4


GEZONDHEID Fysieke gezondheid

Gezondheid

Lichamelijke (of fysieke) gezondheid is belangrijk, zeker op momenten dat de weerstand minder groot is. Een goede fysieke gezondheid helpt bij het beschermen tegen ziekte en letsel en draagt bij aan een sneller herstel. Ervaren gezondheid De ervaren gezondheid, ook wel gezondheidsbeleving (Zeer) goed genoemd, weerspiegelt het oordeel over de eigen Gaat wel gezondheid van een persoon. Wie positief oordeelt over (Zeer) slecht de eigen gezondheid heeft vaak ook een ‘gezonde’ houding ten aanzien van het eigen welbevinden. Hoewel de lichamelijke gezondheid voor veel mensen zwaarwegend is, spelen ook sociaal en psychisch functioneren veelal een rol in het oordeel over de eigen gezondheid. Het totale oordeel geeft een indicatie over hoe men wat gezondheid betreft in het leven staat. Hoe slechter iemand zijn/haar eigen gezondheid ervaart, hoe hoger de kans op overlijden. Ondanks dat dit een open deur lijkt, blijkt dat er weinig maten zijn die zo sterk voorspellend zijn voor sterfte.vii Een groot deel van de volwassenen in de gemeente Zevenaar (78%) beoordeelt zijn/haar eigen gezondheid als goed tot zeer goed. Dit percentage is ongeveer gelijk aan het regionaal (82 procent) en landelijke percentage (81 procent). Volwassenen met een hoog inkomen beoordelen hun gezondheid positiever dan volwassenen met een laag inkomen. In gemeente Zevenaar zijn, net zoals in Nederland en in de regio Gelderland-Midden, de twee belangrijkste doodsoorzaken (kwaadaardige) nieuwvormingen en ziekten van het harten vaatstelsel. De Standardised Mortality Ratio (SMR) geeft aan of er sprake is van oversterfte of ondersterfte in een gemeente ten opzichte van de sterfte in de Nederlandse bevolking. De sterfte is in gemeente Zevenaar gelijk aan de sterfte in Nederland. Er is een oversterfte aan psychische stoornissen (circa een derde).viii Chronische ziekten en multimorbiditeit Een chronische ziekte is een onomkeerbare aandoening zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur (en daarmee een langdurig beroep op zorg). Veel chronisch zieken hebben meer dan één chronische aandoening (multimorbiditeit). Veel voorkomende combinaties van chronische ziekten zijn astma en eczeem, depressie en angststoornissen, en diabetes en coronaire hartziekten. Chronisch zieken hebben een verminderde kwaliteit van leven in vergelijking met mensen zonder een chronische aandoening. Multimorbiditeit kan een extra negatief effect op de kwaliteit van leven hebben. Mensen met multimorbiditeit hebben niet alleen een verminderde kwaliteit van leven, maar worden ook vaker en langer opgenomen in het ziekenhuis en hebben meer kans op complicaties na een operatie. Tot slot is ook de kans op vroegtijdige sterfte groter.ix In de gemeente Zevenaar heeft minder dan de helft van de volwassenen (45%) geen chronische aandoening; dit is gelijk aan het landelijke percentage (46%). Van de volwassenen heeft 20% de twaalf maanden last gehad van migraine/ernstige hoofdpijn, dit is ongeveer gelijk aan het Nederlandse percentage. Dit is tevens de chronische aandoening die het meest voorkomt, gevolgd

pagina 5


door hoge bloeddruk (15%) en ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (inclusief hernia) (15%) en gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën (12%). Ten opzichte van regionale en landelijke percentages zijn er in Zevenaar relatief veel volwassenen met ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (inclusief hernia); 15% in Zevenaar, 9% regionaal en 10% landelijk.

Psychische gezondheid Psychische ongezondheid vormt een groot deel van de totale ziektelast onder de volwassen bevolking. Psychische ongezondheid heeft niet alleen in veel gevallen verstrekkende gevolgen voor de persoon zelf, maar ook voor de omgeving van de persoon en de maatschappij. Hierbij kan gedacht worden aan arbeidsongeschiktheid en daardoor verlies van werk en inkomen, maar ook aan sociale uitsluiting, fysieke klachten of zelfmoordneigingen.x Om deze redenen is het van belang om psychische klachten vroegtijdig te onderkennen.xi Uit de Vraag Aanbod Analyse Monitor (VAAM) blijkt dat in 2011 in de gemeente Zevenaar naar schatting 522 (deel)contacten met de huisartsenpraktijk per 1.000 inwoners hebben plaatsgevonden binnen het ziektecluster ‘psychische en sociale problemen’.xii Ter vergelijking: voor heel Nederland is de schatting dat 497 (deel)contacten per 1.000 inwoners hebben plaatsgevonden. Voor de toekomst (2016) wordt voor de gemeente Zevenaar geen wijziging in deze verwacht (een toename van 0,0%), landelijk wordt een toename van 3,4 procent voorspeld.xiii Uit de monitor blijkt dat evenveel volwassenen in de gemeente Zevenaar risico lopen op een angststoornis of depressie als landelijk: zes op de tien volwassenen lopen geen of een laag risico. Het percentage mantelzorgers die zich tamelijk zwaar tot zwaar belast voelt is één procent, ook dit komt overeen met het landelijke beeld. In vergelijking met de volwassenmonitor uit 2008 zijn de percentages voor de gemeente Zevenaar niet noemenswaardig veranderd. Wanneer gekeken wordt naar het percentage volwassenen dat de afgelopen twee weken slaap- of kalmeringsmiddelen heeft gebruikt op doktersvoorschrift is dit 5%; gelijk aan het regionale percentage. Stress Het langdurig ervaren van stress kan de gezondheid en het welzijn van mensen negatief beïnvloeden. Zo kan het leiden tot een verminderde werking van het immuunsysteem. Ook hebben mensen die veel stress ervaren de neiging zich ongezond te gedragen, door bijvoorbeeld te roken of te drinken.xiv In totaal geeft 78 procent van de volwassenen aan geen behoefte te hebben aan ondersteuning bij spanningen of stress; dit percentage is nagenoeg gelijk aan het regionale percentage. Veertien procent geeft aan hier geen hulp voor te ontvangen, maar dit wel graag te willen. Dit percentage is eveneens ongeveer gelijk aan het regionale percentage. Jonge volwassenen (19-34 jaar) en mensen met een laag inkomen zeggen vaker dat ze ondersteuning willen hebben bij stress of spanningen dan de andere groepen. Regie over het eigen leven Mensen die het gevoel hebben controle te hebben over hun leven, kunnen beter omgaan met (gezondheids)problemen. Regie hebben over het eigen leven vormt een beschermende factor tegen achteruitgang in lichamelijk functioneren bij mensen met chronische ziekten. Het heeft ook een direct beschermend effect tegen depressieve symptomen, onafhankelijk van de aanwezigheid van één of meerdere chronische ziekten. Regie over het eigen leven is vooral voor chronisch zieke ouderen belangrijk voor het behouden en bevorderen van hun welbevinden en autonomie.xv, xvi

pagina 6


In de gemeente Zevenaar geeft zes procent van de volwassen inwoners aan geen regie te hebben over hun eigen leven. In de hele regio Gelderland-Midden ligt dit percentage ook op zes procent.

Leefstijl De manier waarop we leven en het gedrag dat we vertonen zijn van invloed op onze gezondheid. Elementen die hierop betrekking hebben zijn onder meer voeding, bewegen, genotmiddelen (alcohol, drugs en roken), stress en reizen.xvii Gewicht Overgewicht, en vooral ernstig overgewicht (obesitas), hangt samen met tal van chronische aandoeningen waaronder diabetes mellitus type 2, harten vaatziekten, een aantal soorten kanker en aandoeningen aan galblaas en het bewegingsstelsel. En het heeft ook invloed op psychische gezondheid. Mensen met overgewicht hebben meer te maken met stigmatisering en lopen meer kans op psychische en psychosociale problemen als eenzaamheid, verdriet en gespannenheid. Mensen met ernstig overgewicht zijn ook vaker depressief. Overgewicht kan zowel de oorzaak als het gevolg zijn van psychische problemen.xviii, xix Energiebalans Bij overgewicht is er sprake van een verstoorde energiebalans: teveel energie-inname bij een te laag energieverbruik. Bij het ontstaan van overgewicht spelen psychische en sociale factoren, zoals emoties een rol. Ook de sociale en fysieke omgeving zijn van belang. Overgewicht neemt toe in een samenleving die mensen uitnodigt tot veel eten en weinig bewegen, de zogenoemde obesogene samenleving. Denk aan reclame voor ongezonde voeding, gewenning aan grote porties, hoog suikergehalte in snoep / frisdranken, veel TV kijken of achter de computer zitten en weinig lichamelijke arbeid.xx

Het deel van de Zevenaarse Ernstig overgewicht volwassenen dat op basis van de Matig overgewicht ingevulde waarden van Normaal gewicht lengte en gewicht Ondergewicht - een ‘normaal gewicht’ heeft, ligt Ernstig ondergewicht elf procent onder het landelijke 0 25 50 75 100 percentage. Veertig procent van de volwassenen heeft matig overgewicht en veertien procent heeft ernstig overgewicht. Ruim de helft is dus te zwaar. Dit ligt boven het landelijke cijfer (46% matig tot ernstig overgewicht) en regionale cijfer (44% matig tot ernstig overgewicht). Ten opzichte van 2008 is het percentage volwassenen met matig tot ernstig overgewicht toegenomen. Gewicht

Gemeente Nederland

Bewegen Regelmatige lichamelijke activiteit bevordert de kwaliteit van leven en kent diverse gezondheidsvoordelen. Regelmatig matig intensief bewegen, zoals fietsen of stevig wandelen, kan het risico verlagen op coronaire hartziekten, diabetes, beroerte, botontkalking, dikke darmkanker en borstkanker. Intensief bewegen, zoals hardlopen, voetballen en tennis, bevordert bovendien de conditie van hart en longen, ofwel de cardiorespiratoire fitheid. Tevens heeft voldoende beweging een gunstig effect op het beloop van chronische ziekten.xxi

pagina 7


Normen voor bewegen: Nederlandse Norm Gezond Bewegen en Fitheidsnorm Om te meten hoeveel Nederlanders bewegen, sporten, zitten of lichamelijk inactief zijn, zijn verschillende normen en richtlijnen opgesteld waaronder de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) en de fitheidsnorm. De NNGB is vooral gericht op het onderhouden van gezondheid op de lange termijn en verschilt per leeftijdsfase.xxii De norm voor volwassenen is een half uur tenminste matig intensieve lichamelijke activiteitxxiii op minimaal vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de week.xxiv De fitheidsnorm is voor jong en oud gelijk en vereist tenminste drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten zwaar intensieve lichamelijke activiteit. Deze norm is vooral gericht op het onderhouden van fysieke fitheid (uithoudingsvermogen, kracht en coördinatievermogen).xxv

In Zevenaar is 72% van de volwassenen gezond bezig wat betreft bewegen. Zij voldoen of aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen of aan de fitheidsnorm. Dit is een hoger percentage dan in de regio (+5%). Voeding Gezonde voeding kan een kwart van alle soorten kanker en harten vaatziekten voorkomen. Een ongezond voedingspatroon is een belangrijke risicofactor voor een aantal chronische ziekten, waaronder kanker, harten vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en osteoporose.xxvi Richtlijnen gezonde voeding De richtlijn gezonde voeding geeft aan dat men gevarieerd en regelmatig dient te eten (inclusief ontbijt en warme maaltijd) met dagelijks voldoende groente, fruit en volkoren graanproducten. Daarnaast adviseert de richtlijn het regelmatig eten van (vette) vis, het beperken van de inname van keukenzout en het zo min mogelijk gebruik maken van producten met een hoog gehalte aan verzadigde vetzuren en enkelvoudige trans-onverzadigde vetzuren. Daarnaast wordt geadviseerd om voldoende vocht te drinken. Een volwassene heeft gemiddeld 1,5 liter vocht per dag nodig om de vochtbalans op peil te houden. De richtlijn wijst ook op het belang van matig alcoholgebruik en voldoende lichaamsbeweging.xxvii

GelderlandMinder Zevenaarse volwassenen eten in Voeding Gemeente Midden vergelijking met volwassenen uit de regio Gelderland-Midden iedere dag groente. Eet dagelijks fruit 29 % 33 % Vooral mensen met een midden inkomen en Eet dagelijks groente 36 % 41 % jonge volwassenen eten minder groente. Het percentage volwassenen dat dagelijks fruit eet is in Zevenaar op een zelfde niveau als in de regio Gelderland-Midden.

Alcohol De Gezondheidsraad geeft het advies om de alcoholconsumptie te beperken tot twee standaardglazen voor mannen of één standaardglas voor vrouwen per dag. Het risico op gezondheidsschade door alcohol hangt af van het totale alcoholgebruik van de drinker, maar ook van het drinkpatroon dat iemand heeft. Overmatig alcoholgebruik hangt samen met een hoger risico op (acute) aandoeningen aan de hersenen, lever, maag, hart en vaten, maar ook een hoger risico op verwondingen. Voor vrouwen neemt het risico op borstkanker toe met het aantal glazen.xxviii, xxix In vergelijking met landelijke gegevens Alcohol Gemeente Nederland gebruikt ongeveer een gelijk deel van de Zevenaarse volwassenen alcohol. De Alcoholgebruiker 86 % 83 % percentages ‘zware drinker’ en ‘overmatige xxx Zware drinker 14 % 12 % drinker’ zijn ook vergelijkbaar met die in xxxi Overmatige drinker 10 % 8% Nederland. Wanneer in meer detail gekeken wordt naar de volwassenen die overmatig drinken blijkt dat dit voor het merendeel mannen betreft (16% man versus 4% vrouw) en dat zowel 12% van de 19- tot 34-jarigen als van de 50- tot 64-jarigen tot deze categorie behoort.

pagina 8


Roken Bij mensen boven de twintig jaar is een groot deel van de sterfgevallen door longkanker, COPD en kanker in het hoofdhalsgebied te wijten aan roken. Roken is ook een risicofactor voor diverse andere aandoeningen, zoals aandoeningen aan hart en bloedvaten. Behalve rokers lopen ook mensen die meeroken (passief roken) meer risico op onder meer longkanker en harten vaatziekten.xxxii Meer dan een kwart van de volwassenen in de gemeente Zevenaar rookt. Dit is gelijk aan het landelijke percentage (26%). Mannen en vrouwen roken ongeveer even vaak (27% van de mannen versus 25% van de vrouwen). Ook het aandeel ex-rokers wijkt niet af van regionale of landelijke cijfers.

Omgeving De omgeving heeft een belangrijke invloed op onze gezondheid. Hierbij kunnen drie groepen worden onderscheiden: sociale leefomgeving (waaronder bijvoorbeeld sociale cohesie en sociale steun), fysieke leefomgeving (bijvoorbeeld luchtverontreiniging) en arbeidsomstandigheden (sociale en fysieke omgevingsfactoren op de werkvloer).xxxiii

Geluids- en geurhinder 10

GelderlandMidden Gemeente

9 8 7 6 5 4 3 2 1

Bedrijven/industrie

Landbouw en veeteelt

Open haard/allesbrander

Riolering/zuivering

Wegverkeer <50 km/u

Wegverkeer >50 km/u

Buren

Bedrijven/industrie

Vliegverkeer

0

Treinverkeer

Geluids- en geurhinder Hinder van geluid en geur of ongerustheid in verband met nabijgelegen industrie of veehouderijen beïnvloedt de kwaliteit van leven in belangrijke mate. Het geeft in veel gevallen stress gerelateerde gezondheidsklachten.

In de gemeente Zevenaar ervaren de volwassen inwoners in vergelijking met de geluidshinder geurhinder regio in gelijke mate ernstige geluids- en/of geurhinder: het percentage volwassenen dat ernstige geluidshinder ondervindt is 10% (-2% ten opzichte van de regio), voor ernstige geurhinder is het percentage met drie procent gelijk. Infectieziekten In de onderstaande alinea’s is informatie opgenomen die betrekking heeft op infectieziekten. Niet in iedere gemeente is uit de cijfers direct een risico af te leiden op dit terrein. Van belang is om hierbij op te merken dat de verspreiding van infectieziekten zich niet beperken tot gemeentegrenzen. Dit betekent dat - ondanks dat in een bepaalde gemeente het risico beperkt lijkt - vanwege de omstandigheden in een nabijgelegen gemeente risico’s niet uit te sluiten zijn.xxxiv Risico op zoönosen Het aantal landbouwdieren en –bedrijven brengt naast eventuele geur- en geluidsoverlast ook risico’s met zich mee die betrekking hebben op zoönosen (infectieziekten die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, bijvoorbeeld Q-koorts of de ziekte van Lyme).

pagina 9


In de gemeente Zevenaar is het aantal landbouwbedrijven en –dieren niet erg hoog.xxxv Vaccinatiegraad De levensbeschouwelijke overtuiging heeft invloed op de vaccinatiegraad in een gemeente; er zijn enkele groepen die bewust afzien van vaccinatie: bevindelijk gereformeerden, antroposofen en mensen met een kritische houding tegenover vaccinaties. In gemeenten met een lage vaccinatiegraad is het risico op uitbraak en verspreiding van de ziekten bof, mazelen, rode hond en polio relatief hoog vanwege het hoge aantal vatbare personen.

Levensbeschouwing Rooms-katholiek Protestantschristelijk Islam

34,4

Jodendom 51,9

Boeddhisme Hindoeïsme Ander geloof

3,9 8,6

Geen geloof

In de gemeente Zevenaar geeft meer dan de helft van de inwoners aan het rooms-katholieke geloof aan te hangen. Daarna is de groep zonder geloof, met een derde van de inwoners (34,4%), de grootste groep wat betreft levensbeschouwing.xxxvi De gemeente Zevenaar is een gemeente met een hoge vaccinatiegraad (>95%).

pagina 10


ZELFREDZAAMHEID Sociale leefomgeving In de onderstaande alinea’s komt de invloed van een aantal factoren van de sociale leefomgeving op de gezondheid aan bod. Het gaat hierbij om sociale cohesie en steun, eenzaamheid en huiselijk geweld.

Sociale steun beschermt tegen het ontstaan van harten vaatziekten. Vooral emotionele steun zorgt voor een gunstiger prognose bij mensen die al aan harten vaatziekten lijden.

Sociale cohesie heeft betrekking op de samenhang tussen mensen. Het is de mate waarin mensen in hun gedrag en beleving uitdrukking geven aan hun betrokkenheid bij maatschappelijke verbanden in hun persoonlijke leven, als burger in de maatschappij en als lid van de samenleving. In meerdere onderzoeken zijn positieve verbanden gevonden tussen gezondheid en sociale cohesie. Gemeenschappen met meer sociale cohesie blijken gezonder dan gemeenschappen met minder cohesie.xxxvii Het beschikken over sociale steun bevordert niet alleen de lichamelijke en psychische gezondheid, in het (voorgenomen) kabinetsbeleid speelt de sociale omgeving (de eigen kracht en het sociale netwerk) eveneens een grotere rol (bij het ondersteunen van inwoners bij het naar hun vermogen (blijven) participeren in de maatschappij.xxxviii Sociale cohesie en sociale steun In Zevenaar hebben de volwassen inwoners wat meer contact met hun buren dan in de regio Gelderland-Midden. Bijna zeven op de tien volwassen inwoners heeft minstens 1 keer per week contact met de buren, dit is vijf procent hoger dan het regionale percentage. Het percentage van de volwassenen dat aangeeft wel eens wat te doen voor de buren is met 65% gelijk aan het regionale percentage. Wanneer in meer detail naar de resultaten wordt gekeken blijkt dat zowel mannen als vrouwen af en toe iets doen voor de buren (62% van de mannen en 69% van de vrouwen). Het overgrote deel van de volwassenen (74%) is het (een beetje) oneens met de stelling ‘Mensen in de buurt kunnen slecht met elkaar opschieten’; in de regio is dit een nagenoeg gelijk percentage (77%). In de gemeente Zevenaar verricht 28 procent van de volwassen inwoners vrijwilligerswerkxxxix; in Gelderland-Midden ligt dit percentage op een vergelijkbaar niveau (32%). Wanneer in meer detail wordt gekeken naar de vrijwilligers blijkt dat dit zowel mannen als vrouwen zijn (29% van de mannen en 26% van de vrouwen). Wanneer gekeken wordt naar het deel van de volwassenen dat mantelzorgerxl is, is dit percentage (10%) ongeveer gelijk aan het regionale percentage (9%). Het grootste deel van de mantelzorgers is vrouw (12% van de vrouwen versus 8% van de mannen) en het grootste deel van de mantelzorgers valt in de leeftijdscategorie tussen 50 en 65 jaar. Uit de resultaten blijkt eveneens dat veel inwoners dagelijks of wekelijks tijd besteden aan verenigingsactiviteiten: 45% van de inwoners geeft aan hier tijd aan te besteden, regionaal is dit percentage 40%. Een even groot deel van de mannen, als van de vrouwen besteedt hier tijd aan.

pagina 11


70

GelderlandMidden

60

Mensen in de buurt kunnen slecht met elkaar opschieten

Gemeente 50

(Beetje) eens

40

Niet eens / niet oneens

30

(Beetje) oneens

20 10 0 Vrijwilligerswerk

Ik doe af en toe iets voor de buren

Mantelzorger

Eenzaamheid Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het negatief eenzaamheid tot een depressie kan leiden. ervaren verschil tussen de gewenste en Daarnaast tonen diverse onderzoeken gerealiseerde relaties. Zowel het aantal sociale verbanden tussen eenzaamheid en suïcide. contacten als de ervaren kwaliteit van de sociale Er zijn ook aanwijzingen dat eenzaamheid de contacten zijn bepalend voor gevoelens van kans op het krijgen van hartaandoeningen vergroot. Eenzame mensen vertonen minder eenzaamheid. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld gezondheid bevorderend gedrag. eenzaam voelen met veel mensen om zich heen, of helemaal niet eenzaam zijn met een klein sociaal netwerk. Dit hangt af van hun eigen beoordeling van de kwaliteit van de contacten.xli, xlii In de gemeente Zevenaar is het deel van de volwassenen dat aangeeft eenzaam te zijn gelijk aan dat in heel Nederland (respectievelijk 38 versus 37 procent) maar hoger dan in de regio Gelderland-Midden (33%). Van de mensen met een laag inkomen is bijna de helft (47%) eenzaam.

Eenzaamheid 100 90

Nederland Gemeente

80 70 60 50

Huiselijk geweld 40 Huiselijk geweld is geweld dat door iemand in de 30 huiselijke kring wordt gepleegd (door 20 gezinsleden, familieleden, (ex)partners of 10 huisvrienden). Jaarlijks hebben naar schatting 0 tussen de 200.000 en 230.000 mensen te maken Niet Matig Ernstig Zeer Is met ernstig of herhaald huiselijk geweld. ernstig eenzaam Vrouwen vormen de grootste groep slachtoffers, maar ook mannen, kinderen en ouderen zijn slachtoffer van huiselijk geweld. Huiselijk geweld komt binnen alle lagen en groeperingen van de bevolking voor. Er kan sprake zijn van opzettelijke mishandeling, maar dit is niet altijd het geval. Waar mensen de zorg voor hun naasten of cliënten niet meer aankunnen, kan hun gedrag ontsporen met mishandeling tot gevolg.xliii In de tabel is weergegeven hoeveel volwassen inwoners aangegeven slachtoffer te zijn van huiselijk geweld en om welke soorten huiselijk geweld het ging.

pagina 12


In de gemeente Zevenaar zijn de percentages van de inwoners die aangeven ooit slachtoffer te zijn geweest van één of meerdere vormen van huiselijk geweld nagenoeg gelijk aan de regionale percentages.

Lichamelijke en functionele beperkingen

Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld Psychisch of emotioneel geweld Lichamelijk geweld Ongewenste seksuele toenadering Seksueel misbruik

Gemeente

GelderlandMidden

10 %

9%

7%

6%

4%

5%

2%

1%

1%

1%

Lichamelijk functioneren betreft het uitvoeren van lichamelijke en dagelijkse routine-activiteiten, zoals lopen, eten, aan- en uitkleden en boodschappentassen dragen. Moeilijkheden hiermee duiden we aan met beperkingen. Lichamelijke beperkingen zijn onder meer beperkingen in horen, zien, mobiliteit en beperkingen in het dagelijks leven. De mate waarin een persoon beperkingen heeft in zijn functioneren, bepaalt voor een groot deel de maatschappelijke participatie en het gebruik van zorg en voorzieningen. In de tabel hiernaast is opgenomen hoeveel procent van de volwassenen één of meerdere lichamelijke beperkingen heeft en welke beperking het betreft.

Gemeente

Nederland

Heeft één of meer lichamelijke beperkingen

9%

11 %

Heeft gezichtsbeperkingen

5%

5%

Heeft gehoorbeperkingen

3%

3%

Heeft mobiliteitsbeperkingen

3%

6%

Het deel van de doelgroep dat aangeeft één of meer lichamelijke beperkingen te hebben is gelijk aan de regionale waarde (9%) en nagenoeg gelijk aan de landelijke waarde (11%). Activiteiten van het dagelijkse leven Beperkingen kunnen onder meer invloed hebben op het vermogen om activiteiten van het dagelijkse leven uit te voeren. Onder algemeen dagelijkse levensverrichtingen (ADL)-activiteiten vallen onder meer traplopen, gaan zitten en opstaan uit een stoel, in en uit bed stappen, zichzelf volledig wassen en zich binnen- en buitenshuis verplaatsen.xliv Een groot deel van de inwoners ondervindt weinig problemen in het kunnen verrichten van ADLactiviteiten: 96% geeft aan licht huishoudelijk werk te kunnen verrichten, 88% geeft aan dat dit ook geldt voor zwaar huishoudelijk werk.

pagina 13

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM): Brandweer, Regionale ambulancevoorziening en GGD onder één dak.

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden Postbus 5364 6802 EJ ARNHEM T 0800 8446 000 E [email protected] I www.vggm.nl

A016


EINDNOTEN

i Voor het opstellen van de rapportages zijn de resultaten van de monitor volwassenen en ouderen gebruikt. Daarnaast zijn deze gegevens aangevuld met andere informatie. Het gaat hierbij zowel om interne informatie als informatie uit externe bronnen. Aanvullende gegevens van VGGM zijn afkomstig van medische milieukunde, de regionale ambulancedienst, infectieziekten en de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz). Voor de externe bronnen gaat het hier onder meer om de Regionale Gezondheidsinformatie (RGI) en het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). ii CBS iii Voor de indeling naar etniciteit is de volgende CBS-classificatie aangehouden: Nederlands, Marokkaans, Turks, Antilliaans/Arubaans, Overig niet-westers en Overig westers. Een westerse allochtoon is een allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, of Indonesië of Japan. Een niet-westerse allochtoon is een allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. iv Verweij, A. (RIVM), Sanderse, C. (RIVM), Beer, J. de (NIDI) (maart 2010) v Verweij, A. (RIVM), Dam, J.J.M. ten (NIGZ) (2010) vi Mulder, M. (RIVM) (2013) vii Nationaal Kompas (2010) viii Bron RGI (basisbron CBS) ix Hoeymans, N. (RIVM), Schellevis, F.C. (NIVEL) (december 2009) x Driessen, M. (2011) xi Psychische klachten omvatten gevoelens van bijvoorbeeld angst, depressie, slaapverstoring en stress. Psychische stoornissen zijn o.a. dementie, schizofrenie, depressie en angststoornissen. Schoemaker C. (2010). xii Een aantal voorbeelden van symptomen en ziekten die vallen onder het ziektecluster: depressief gevoel, depressie, slapeloosheid, Alzheimer/dementie, anorexia nervosa, problemen met werkloosheid, relatieproblemen. xiii In de toekomstramingen 2011-2016 wordt de geschatte procentuele ontwikkeling weergegeven voor de zorgvraag van 2016. De procentuele ontwikkeling wordt weergegeven met plussen en minnen om aan te geven dat het een ontwikkeling is ten opzichte van 2011. Grote procentuele stijgingen of dalingen moeten geïnterpreteerd worden op basis van de absolute cijfers voor 2011. VAAM xiv Hoeymans, N. (RIVM), Melse, J. (RIVM), Schoemaken, C. (RIVM) (2010) xv Bisschop, I. (2004) xvi Behoud van regie over eigen leven is nodig om de zelfredzaamheid te bewaren en bij afnemende gezondheid en optredende beperkingen zich aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden. Op het moment dat de regiecapaciteit afneemt tot onder een kritische grens dreigt het risico van afhankelijkheid. Schuijt-Lucassen, N.Y., Deeg, D.J. (2006) xvii www.nationaalkompas.nl xviii Visscher, T.L.S. (VU-Windesheim), Bakel, A.M. van (RIVM), Zantinge, E.M. (RIVM) (november 2012) xix Met de Body Mass Index (BMI) kan bepaald worden of iemand een gezond gewicht heeft. De BMI wordt berekend door het gewicht te delen door de lengte in het kwadraat. Voor volwassenen is een BMI tussen de 20 en 25 normaal. Bij een BMI tussen 25 en 30 is er sprake van licht tot matig overgewicht. Bij een BMI van 30 of hoger spreekt men van ernstig overgewicht, oftewel obesitas. www.nationaalkompas.nl xx Visscher, T.L.S. (VU-Windesheim), Bakel, A.M. van (RIVM), Zantinge, E.M. (RIVM) (november 2012) xxi www.nationaalkompas.nl xxii Wendel-Vos, G.C.W. (RIVM) (juni 2012) xxiii Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn: wandelen met 5-6 km/uur (dus flink doorwandelen) en fietsen met 15 km/uur. xxiv Ooijendijk, W.T.M., Hildebrandt, V.H., Hopman-Rock, M. (2007) xxv Wendel-Vos, G.C.W. (RIVM) (juni 2012) xxvi Harbers, M.M. (RIVM) (december 2011) xxvii Gezondheidsraad (2006) xxviii Kuunders, M.M.A.P. (RIVM), Laar, M.W. van, (Trimbos-instituut) (maart 2010) xxix www.gezondheidsraad.nl xxx Zware drinker: minstens eenmaal per week minstens zes glazen per dag voor mannen en vier glazen voor vrouwen. xxxi Overmatige drinker: meer dan eenentwintig glazen per week voor mannen of meer dan veertien glazen per week voor vrouwen. xxxii Zeegers, T. (STIVORO), Harbers, M.M. (RIVM) (juni 2012) xxxiii www.nationaalkompas.nl xxxiv Zie voor meer informatie de regiorapportage. xxxv CBS (gegevens jaar 2012) xxxvi Monitor volwassenen 2008. xxxvii Sociale steun bestaat uit interacties tussen mensen die tegemoet komen aan sociale basisbehoeften (zoals affectie, goedkeuring, erbij horen en veiligheid) van de ontvanger. Voorbeelden van sociale steun zijn advies of hulp bij klussen in en om het huis. Onder sociale steun valt ook de tevredenheid over de steun (de mate waarin de geboden sociale steun overeenkomt met de behoefte). Ruijsbroek, J.M.H. (RIVM), Verweij, A. (RIVM) (december 2009) xxxviii Gebrek aan sociale steun voor kinderen voorspelt psychische problemen op volwassen leeftijd. Bij volwassenen beschermt emotionele steun tegen het ontstaan van depressies en angststoornissen. Ook bij mensen met reuma, kanker en diabetes heeft sociale steun invloed op de psychische gezondheid. Savelkoul, M. (RIVM) (2011) xxxix Vrijwilligerswerk is werk dat, in georganiseerd verband, wordt uitgevoerd zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. Meestal is dit werk met een maatschappelijk doel en voor anderen. Dit kunnen allerlei taken en activiteiten zijn. In 2010 doet 45,1% van de bevolking van 15 jaar en ouder aan een of meer vormen van vrijwilligerswerk in georganiseerd verband. Dit zijn 6,1 miljoen mensen. Vooral vrijwilligerswerk voor een sportvereniging is populair (13,7%), gevolgd door vrijwilligerswerk voor school (10,2%) en levensbeschouwing (8,2%). Het merendeel van de

pagina 15


mensen (57%) verricht één soort vrijwilligerswerk. Bijna 30% doet twee soorten vrijwilligerswerk en ruim 10% verricht drie soorten. De groep mensen die vier of meer soorten vrijwilligerswerk doet is relatief klein (ruim 4%). Post, N. (RIVM), Lucht, F. van der (RIVM) (2012) xl Definitie Mantelzorger’ volgens de Lokale en Nationale monitor: een persoon die momenteel al drie maanden of langer mantelzorg geeft of die momenteel gemiddeld per week (reistijd meegerekend) minstens 8 uur per week mantelzorg geeft. Mantelzorg is zorg, die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving (partner, ouders, vrienden), als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. De zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enz. Mantelzorg wordt niet betaald. Mantelzorgers geven deze zorg, omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie zij zorgen. In tegenstelling tot vrijwilligerswerk is mantelzorg vaak geen bewuste keuze. xli Savelkoul M (RIVM), Tilburg TG van (VU) (2010) xlii Aanvulling op de tekstbox. Dit geldt zowel voor een combinatie van lichaamsbeweging, gezond eten, ontspanning zoeken, matig middelengebruik, veilig gedrag en regelmatige gezondheidscontroles als specifiek voor lichaamsbeweging en roken. xliii www.rijksoverheid.nl xliv Lichamelijke beperkingen kunnen ook betrekking hebben op beperkingen bij het uitvoeren van huishoudelijk werk (HDL). Tot deze activiteiten worden gerekend het klaar maken van ontbijt, lunch en warm eten, boodschappen doen, huishoudelijk werk, beddenopmaken, wassen en strijken. www.nationaalkompas.nl

pagina 16

GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE. Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Zevenaar

Recommend Documents