gezinnen op straat Kinderpardon Steeds meer heropvoeding is een feit Armoede: Oekraïne: Scholen voor op de goede weg

Right!

22 e jaargang, nummer 4, december 2012

Tijdschrift voor de Rechten van het Kind

Kinderpardon

is een

Armoede:

feit

gezinnen op

Steeds meer



Scholen voor

straat

Oekraïne:

heropvoeding

op de goede weg

Inhoud

Redactioneel Colofon Right! Tijdschrift voor de Rechten van het Kind is een uitgave van Defence for Children en verschijnt vier keer per jaar. Nummer vier, 2012. Redactieadviesraad Menno Bosma, Mariëlle Bruning (voorzitter), Goos Cardol, Lennie Haarsma, Majorie Kaandorp, Jeanette Kok, Ton Liefaard, Adrianne van Rheenen

12

Redactie Joyce Brummelman (jeugdrecht), Manon Eijgenraam (jurisprudentie), Sabine de Jong (cultuur), Carla van Os (hoofdredactie, vreemdelingenrecht), Aloys van Rest (directeur), Celine Verheijen (uitbuiting), Jolien Verweij (eindredactie), Annette Zeelenberg (eindredactie) Verder werkten mee aan dit nummer Alexandra Barendsen, Abdul Manaff Kemokai, Iara de Witte Vormgeving Ontwerp: Akimoto, Amersfoort Opmaak: Nulduizend, Den Haag

8

16

Redactioneel3 Right! Now

4

Column5

De werkdag

De Kinderrechtenhelpdesk strafrecht Jongeren juridisch bijstaan met advies en hulp

Interview14

Column7

Buitenland16

Reportage8

Actie!18

Een auto als huis Steeds meer gezinnen met kinderen op straat

Interview11 Nieuwe VN-Jongerenvertegenwoordigers “Jongeren moeten meedoen bij de VN”

Kind in rechtspraak 2 Right!

Abonnementen Jaarabonnement € 35,00 Losse nummers € 9,00 Jongeren en studenten € 25,00

Ton Liefaard “Unieke leerstoel voor een uniek verdrag”

Verlies van vertrouwen Abdul Manaff Kemokai

12

[email protected] www.defenceforchildren.nl Postbus 11103, 2301 EC Leiden Het reprorecht voor de artikelen, foto’s en illustraties berust bij de makers. Overname alleen na voorafgaande schriftelijke toestemming.

Scholen voor heropvoeding in Oekraïne Op weg naar een kindgerichte aanpak

Defence for Children - ECPAT ontvangt substantiële financiële bijdragen van de Nationale Postcode Loterij, Stichting Kinderpostzegels Nederland, Plan Nederland, UNICEF Nederland en ICCO/Kerk-in-Actie.

Campagne ‘Stem voor gewortelde kinderen’ Actie voor kinderpardon boekt resultaat

Cultuur19 All Right!

20

Druk Stenco, Amsterdam ISSN: 0927-1333 © 2012

13

Verkiezingsactie gewortelde kinderen boekt klinkend resultaat Aloys van Rest

Beeld Marcel van den Bergh/Hollandse Hoogte, Hans Moolenaar, Sander Nieuwenhuys, Photo News/ Hollandse Hoogte, Wim Stevenhagen, Josee Tesser, UNICEF NL/G. Schoonewille

Mensenrechten voor de onwilligen Kinderen mogen niet gestraft worden voor daden van hun ouders. Dat klinkt heel logisch, maar dit oerprincipe lijkt binnen het vreemdelingenrecht wel eens zoek. Jarenlang werden asielkinderen op straat gezet als hun uitgeprocedeerde ouders er niet in slaagden om de opgedragen terugkeer naar het land van herkomst te realiseren. Soms konden die ouders dat niet omdat de vereiste papieren ­ontbraken, soms wilden ouders dat niet omdat ze vonden dat er voor hun kinderen alleen in Nederland een toekomst was weggelegd. Doordat hele gezinnen op straat werden gezet, kregen kinderen een zware straf voor het (niet) handelen van hun ouders. De Hoge Raad heeft op 21 september 2012 klip en klaar gesteld dat dit niet mag en dat de overheid kinderen moet beschermen, ook als hun ouders zich niet gedragen op een manier die diezelfde overheid graag zou zien: “Op de Staat rust de verplichting te waken voor de rechten en belangen van minderjarigen die zich op zijn grondgebied bevinden, ook waar het gaat om minderjarige vreemdelingen zonder geldige verblijfstitel, mede omdat zij niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor de gedragingen van hun familieleden.” Heel belangrijk is ook de bevestiging van de Hoge Raad dat ouders en kinderen niet gescheiden mogen worden als de ouders niet genoeg geld hebben om voor onderdak en andere basale levensbehoeften te zorgen. De overheid had dit voorgesteld: de kinderen wel opvangen, door het toepassen van een kinderbeschermingsmaatregel, maar hun moeder niet. De Hoge Raad kent aan de belangen van het kind “cruciale betekenis” toe en zegt dat deze niet zijn gediend met een inbreuk op het gezinsleven veroorzaakt door maatregelen van de Staat. Vreemdelingenzaken eindigen meestal bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State en die is over het algemeen wat krampachtiger in het ­toepassen van het belang van het kind als primaire overweging in migratiezaken. Heel ­langzaam is hier wel een verschuiving in de goede richting te zien. Laten we hopen dat de Hoge Raad de Afdeling Bestuursrechtspraak een inspirerend voorbeeld heeft gegeven om ook de kinderrechten van onwillige ouders te respecteren. Mensenrechten zijn er immers juist ook voor mensen die lastig zijn voor ­de  overheid. Mariëlle Bruning, Hoogleraar jeugdrecht aan de Universiteit Leiden en voorzitter van de redactieadviesraad van Right!

18 3 Right!

Right! Now

Column

Handboek Internationaal Jeugdrecht Het Handboek Internationaal Jeugdrecht geeft gedegen en uitgebreid ­toelichting op het VN-Kinderrechtenverdrag en andere internationale regelgeving over de rechts-

positie van kinderen. In 2005 kwam de eerste druk uit, en op 19 november 2012 werd de tweede druk, een geheel herziene versie, gepresenteerd.

Deze nieuwe versie is uitgegeven door Defence for Children in samenwerking met de Universiteit Leiden. Alle artikelen uit het VN-Kinderrechtenverdrag worden in het handboek toegelicht, waarbij naast de internationale context ook de Nederlandse wetgeving, jurisprudentie en het beleid worden besproken. In aparte hoofdstukken worden het internationaal familierecht, kinderrechten en migratie, jeugdstrafrecht en exploitatie van kinderen uiteengezet. Voor studenten en (juridische) professionals die voor en met kinderen werken is het een onmisbaar boek. Ton Liefaard, hoogleraar Children’s Rights aan de Universiteit Leiden, heeft het eerste exemplaar van het handboek in ontvangst genomen. Hij kreeg het boek voorafgaand aan zijn oratie overhandigd door Aloys van Rest, directeur van Defence for Children. Dit gebeurde tijdens het symposium over kinderrechten, ­georganiseerd door UNICEF Nederland (zie ook pag. 14).

Illustratie: Wim Stevenhagen

Auteurs: drs. Mirjam Blaak, prof. mr. drs. Mariëlle Bruning, mr. Manon Eijgenraam, drs. Majorie Kaandorp en mr. Stan Meuwese. ISBN 978-90-74270-30-4 Prijs € 75,– Het boek kan besteld worden op www.defenceforchildren.nl

Luisterend oor voor migrantenkinderen “Alle kinderen hebben alle rechten, of ze nu een verblijfsvergunning hebben of niet”, aldus François Crépeau, ­speciale VN-rapporteur voor mensenrechten van migranten. Kinderen worden echter vaak nog gezien als juridisch aanhangsel van hun ouders in plaats van als mensen met eigen rechten. Crépeau deed deze uitspraak op 28 september 2012 in Genève, tijdens een door het VN-Kinderrechtencomité 4 Right!

georganiseerde discussiedag over de situatie van migrantenkinderen. Volgens veel aanwezigen zou bij iedere beslissing die een kind raakt een onderzoek plaats moeten vinden naar de belangen van het kind. Migratie- en kinderbeschermings­ autoriteiten zouden meer met elkaar moeten samenwerken. Twee kinderen die aanwezig waren bij de discussiedag benadrukten dat autoriteiten, organisaties en rechters ook moeten luisteren naar wat

kinderen zelf te zeggen hebben. Defence for Children heeft er bij het VN-Kinderrechtencomité op aangedrongen om overheden te stimuleren een duurzame oplossing te bieden voor migrantenkinderen die langdurig in een land verblijven maar geen verblijfsvergunning hebben.

Zorgen over Congolese kinderen De recente opleving van het geweld in de Democratische Republiek Congo is aanleiding voor ernstige zorgen over de situatie van de kinderen. Door de zware gevechten tussen rebellen en het regeringsleger in het oosten van het land zijn veel mensen op de vlucht geslagen. Kinderen behoren tot de meest kwetsbare groepen in het conflict en lopen een groter risico op een psychologisch trauma. Bovendien bestaat er onder de vluchtelingen door onhygiënische toestanden een toegenomen kans op het oplopen van ziekten als cholera. Een extra reden voor zorg is het feit dat grote aantallen kinderen in het tumult gescheiden zijn van hun familie en alleen ronddwalen. De ngo World Vision waarschuwt dat juist deze kinderen vaak als kindsoldaat ingelijfd worden bij een van de ­strijdende partijen. Dominic Keyzer van World Vision: “We weten dat kinderen die hun familie zijn kwijtgeraakt ­blootstaan aan het gevaar van gedwongen rekrutering.” Meer informatie: www.crin.org

Meisjesdag Op 11 oktober 2012 werd voor de eerste keer de Internationale Dag van het Meisje gehouden. De Verenigde Naties vragen met deze dag aandacht voor de eigen kracht van meisjes, maar ook voor de vaak moeilijke situatie waarin ze verkeren. Dit jaar was er een speciaal thema: g ­ edwongen huwelijken. Volgens de VN zijn er elk jaar wereldwijd tien miljoen meisjes onder de achttien die te maken krijgen met een gedwongen huwelijk. Achtendertig procent van alle meisjes in ontwikkelingslanden trouwt voor het achttiende levensjaar. Via het internationale programma Defence for Girls zet Defence for Children zich in om gelijke rechten voor vrouwen en meisjes in Afrika te bevorderen. Meer informatie www.defenceforchildren.nl

Verkiezingsactie gewortelde kinderen boekt klinkend resultaat In de weken voor de verkiezingen van 12 september 2012 ging er een bus met kinderen van Wij Blijven! op pad om de kiezers attent te maken op het feit dat het lot van in Nederland gewortelde kinderen zonder verblijfsvergunning in hun handen lag. De kinderen vroegen partijleiders om hun steun en spraken mensen aan die naar verkiezingsdebatten gingen. Ze trokken veel aandacht, deze dappere helden die symbool stonden voor de grote groep kinderen die in hun kielzog geholpen wilde worden. En ze hadden succes! Sinds de verkiezingen is er een meerderheid met 78 zetels in de Tweede Kamer die wil dat deze kinderen eindelijk aan hun toekomst in Nederland kunnen bouwen. En hoewel de VVD tegen deze reddingsactie was, heeft de PvdA haar belofte gehouden: er staat nu in het regeerakkoord dat kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland zijn, moeten kunnen blijven. Defence for Children heeft daarop een fles champagne ontkurkt. Zes jaar met juridische processen, onderzoek, politieke lobby en acties zijn aan dit klinkende resultaat voorafgegaan. Zes jaar geduldig, maar vastberaden millimeter voor millimeter doorgaan, omdat we wisten dat we het Kinderrechtenverdrag aan onze zijde hadden en dat we hiermee uiteindelijk zouden winnen. Zonder kinderen die met hun verhaal in de publiciteit durfden te treden was dit nooit gelukt. Het heeft ze veel gekost om hun problemen openbaar te maken. Maar het heeft ze ook wat opgeleverd. Ze hebben geleerd dat het loont om zelf voor je rechten op te komen. Ze hebben geleerd dat je in Nederland met democratische middelen op een veilige manier tegen de overheid kunt vechten. Dat je daarvoor niet in de gevangenis belandt, zoals in het land van hun ouders vaak het geval is, maar dat je daarmee respect afdwingt. Het was een voorrecht om vanuit Defence for Children de kinderen van Wij Blijven! te mogen begeleiden in dit proces. De overwinning smaakt zoet en sterkt ons om door te gaan voor de kinderen die nu buiten de boot vallen. Aloys van Rest Directeur Defence for Children [email protected]

Meer informatie: www.defenceforchildren.nl 5 Right!

Right! Now

Column Actie rondom geweld tegen kinderen

Kinderrechten in regeerakkoord Het nieuwe kabinet is bezig met zijn honderd eerste dagen, waarbij er steeds meer duidelijkheid komt over de impact van alle voorgenomen maatregelen. Defence for Children heeft het regeerakkoord geanalyseerd op de gevolgen voor kinderen. De meest in het oog springende maatregel is het kinder­ pardon, maar er zijn ook andere beleidsvoornemens waarvan kinderen gevolgen ­ondervinden, zoals de decentralisatie

van de Jeugdzorg en het korten van het budget voor ontwikkelingssamenwerking.

Kinderen in Europese begroting

START Taskforce Kindermishandeling

De rechten van kinderen dreigen uit de aandacht te verdwijnen bij het vaststellen van de Europese begroting, stelt CRAG (Children’s Rights Action Group). Deze coalitie van Europese kinderrechten­ organisaties roept daarom de Europese regeringsleiders op om de positie van kinderen bij de begrotingsbesprekingen goed te beschermen. Kinderen lijken hard te worden getroffen door voorgenomen bezuinigingen op de Europese uitgaven. CRAG brengt de Europese Commissie in herinnering dat in de EU een op de vier kinderen nu met armoede en sociale uitsluiting te maken heeft. Bovendien worden hun rechten dagelijks bedreigd door een tekort aan goede gezondheidszorg, bescherming, huisvesting en onderwijs en het verdwijnen van het sociale vangnet voor gezinnen. CRAG is bezorgd over een algemene tendens om in budgetten te schrappen zonder aandacht voor bescherming tegen sociale uitsluiting. Dit terwijl alle EU-lidstaten het VN-Kinderrechtenverdrag geratificeerd hebben en dus de verplichting hebben om kinderrechten in eigen land, binnen de EU en ook in andere landen te waarborgen. Defence for Children maakt via Eurochild deel uit van CRAG. Meer informatie: www.eurochild.org 6 Right!

Foto: Hans Moolenaar

Defence for Children betreurt het dat dit kabinet geen minister voor Jeugd heeft. Het VN-Kinderrechtenverdrag eist van de Nederlandse regering dat bij alle maat­ regelen die kinderen treffen, het belang van het kind voorop staat. Een minister voor Jeugd zou hierop kunnen toezien. Meer informatie: www.defenceforchildren.nl

Met het werkplan ‘Kinderen veilig, drie speerpunten, één appél’ presenteerde de Taskforce kindermishandeling en kindermisbruik zich eind november 2012. De Taskforce is ingesteld vanuit het Actieplan Kinderen Veilig: 2012–2016, geïnitieerd door het vorige kabinet, en zal de uitvoering van dit plan volgen. Dat gebeurt o.a. door elk half jaar een monitor uit te brengen over de vorderingen. De Taskforce, onder leiding van de Amsterdamse burgemeester Eberhard van

der Laan, wil van toegevoegde waarde zijn bij de omzetting van beleid naar praktijk en gaat inventariseren wat er nog ontbreekt aan de bestrijding van kindermishandeling. Zo wordt er het komend jaar op toegezien dat het onderwerp onderdeel wordt van opleidingen en dat het protocol voor meldingen van kindermishandeling wordt ingevoerd. Ook zal de werkgroep gemeenten ondersteunen in hun regierol op het gebied van jeugdbeleid.

Jules Mulder, oud-directeur van de forensische polikliniek De Waag en bestuurslid

Meer informatie: www.woman.ch

Voor meer informatie: www.taskforcekinderenveilig.nl

Virtuele kinderporno geen oplossing Pedofielen zouden toegang moeten krijgen tot virtuele kinderporno. Dat is de stelling van seksuologen Erik van Beek en Rik van Lunsen. Dit zou pedofielen een ‘veilige uitlaatklep’ bieden en de productie van echte kinderporno mogelijk verstoren. De seksuologen stellen dat het kijken naar kinderporno werkelijk kindermisbruik doet dalen, omdat er pedofielen zijn die kinderporno kijken om zichzelf weg te houden bij kinderen. Voor virtuele porno worden bovendien geen echte kinderen beschadigd. Het bezit van virtuele kinderporno is op dit moment nog strafbaar.

Verwaarlozing, lijfstraffen, pesten, maar ook prostitutie, kinderarbeid en onder­ voeding: allemaal voorbeelden van geweld tegen kinderen. Dit jaar werden van 1 tot 19 november de ‘19 dagen voor de preventie van geweld tegen kinderen en jongeren’ georganiseerd. In veel landen werden manifestaties en acties gehouden waarbij aandacht werd gevraagd voor misstanden. Deze 19 dagen zijn geïnitieerd door een internationale coa­litie onder aanvoering van de Women’s World Summit Foundation (WWF). De coalitie wil ervoor zorgen dat mensen zich meer bewust worden van het wijdverspreide geweld tegen kinderen en er waar mogelijk tegen optreden. Ook roepen zij met de actie autoriteiten en maatschappelijke en internationale organisaties op om beleid te ontwikkelen ter voorkoming van geweld tegen kinderen.

bij Meldpunt Kinderporno op Internet, is tegen het legaliseren van virtuele kinderporno. Pedofielen hebben veel verschillende voorkeuren en zijn op zoek naar verschillende beelden. Dat is niet op te lossen met één pakketje virtuele porno. Bovendien brengt het toegeven aan een seksuele interesse in kinderen, ook door het kijken naar virtuele porno, altijd een risico met zich mee. ECPAT is dit met Mulder eens. Virtuele kinderporno heeft niet tot gevolg dat echte kinderporno verdwijnt. Bovendien geeft het legaliseren van zulke porno het signaal dat kinderporno toelaatbaar is.

handleiding Kinderrechten Goos Cardol, bijzonder lector ‘opvoeden in het publieke domein’, is de auteur van het boek ‘Kinderrechtenverdrag in de praktijk’. Deze handleiding voor jeugd­­professionals schetst aan de hand van voorbeelden hoe het VN-Kinderrechtenverdrag kan worden toegepast in de dagelijkse beroepspraktijk. Meer informatie: www.kluwer.nl ISBN 978-90-13109-71-9

Verlies van Vertrouwen Tijdens mijn recente bezoek aan Nederland hoorde ik over de geplande bezuini­ gingen op ontwikkelingssamenwerking. Die zijn reden tot grote zorg. Want ontwikkelingswerk is nog steeds hard nodig, waarbij overigens steeds meer de eigen kracht van de bevolking wordt ingezet. Ook moeten we niet vergeten dat zowel de Nederlandse regering als lokale organisaties zoals Defence for Children International Sierra Leone, een verantwoordelijkheid op zich hebben genomen en verplichtingen zijn aangegaan jegens de gemeenschappen in die landen. De bezuinigingen houden in dat reeds goedgekeurde programma’s moeten stoppen of beperkt worden, en dat terwijl continuïteit zo belangrijk is. Een grote bezuiniging heeft immers tot gevolg dat de geloofwaardigheid van de organisaties die in het veld werken, wordt aangetast. De mensen die tot de doelgroepen van de programma’s behoren, zullen zeggen: “Defence for Children heeft dit opgestart en nu we op hen rekenen, stoppen ze ermee.” Een voorbeeld uit de praktijk: Wij werken in tien gemeenschappen in Moyamba, het zuidelijke deel van Sierra Leone, om de rechten van meisjes te bevorderen. Deze meisjes hebben recht op extra bescherming omdat hier seksueel geweld, meisjesbesnijdenis en lijfstraffen nog veel voorkomen. We leren de meisjes hun grenzen beter aan te geven, hun mening te geven en we zorgen dat ze het belang van school en ondernemerschap inzien. Ook staan we meisjes bij die slacht­offer zijn van misbruik, mishandeling of van andere schendingen van hun rechten. Daarnaast versterken we het juridische systeem door advocaten, rechters en politieagenten te informeren over kinderrechten. Als er bezuinigd wordt, moeten deze projecten deels of helemaal stoppen. Dat heeft weer effect op de kwaliteit van ons complete programma. Want je kunt geen fatsoenlijk project voor juridische bijstand draaien en de positie van meisjes in een gemeenschap verbeteren als de slacht­ offers van misbruik of mishandeling niet eens naar de rechtbank komen omdat wij hen geen advocaat meer kunnen bieden. Of als je niet de benodigde middelen hebt om de meisjes te informeren over hun rechten. Daarmee ondermijnen de voorgenomen bezuinigingen waardevolle projecten. En verliezen we het vertrouwen van de gemeenschappen die we met onze programma’s willen bereiken. Abdul Manaff Kemokai Directeur Defence for Children International Sierra Leone

Rectificatie

Bij de deskundigencolumn in het vorige nummer van Right! is abusievelijk de functie van Paul van Rooij, de auteur van de column, weggevallen. Paul van Rooij is directeur van ggz Nederland.

Meer informatie: www.ecpat.nl 7 Right!

Reportage Steeds meer gezinnen met kinderen op straat

Een auto als huis Defence for Children krijgt op de helpdesk steeds vaker

­meldingen dat gezinnen met kinderen op straat belanden omdat als gevolg van de economische crisis lijkt hiervoor de belangrijkste oorzaak. De reguliere opvangplekken zijn meestal niet geschikt voor kinderen. Opvanghuizen die wel geschikt zijn, zitten overvol. “We krijgen hier huilende moeders, of gezinnen die vertellen dat ze in de auto slapen.”

V

alerie1 werkte in een bedrijf dat Chinese loempia’s maakt. Toen ze ziek werd, kreeg ze van haar baas te horen dat ze niet meer terug hoefde te komen. Op doorbetalen tijdens haar ziekte hoefde ze al helemaal niet te rekenen. Al snel kwamen de aanmaningsbrieven van de woningbouwvereniging. Uiteindelijk moest ze haar woning verlaten vanwege een te grote huurschuld. Valerie kwam op straat terecht – samen met haar zeven maanden oude baby.

ongeschikt voor kinderen

Valerie is niet de enige moeder die met haar kind op straat belandde. Een inventariserend onderzoek van Defence for Children in de vier grote steden van Nederland (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) laat zien dat de beschikbare opvangplekken schaars zijn en dat de vraag enorm is. Van de in totaal 47 benaderde opvangplekken zijn er twaalf geschikt voor gezinnen met kinderen. Vrijwel alle twaalf opvangplekken hebben wachtlijsten. De meeste opvangadressen zijn niet geschikt voor gezinnen met minderjarige kinderen. Ze zijn bedoeld voor 8 Right!

door Sabine de Jong

mensen met psychiatrische problemen of een drank- of drugsverslaving. Bij sommige opvangplekken zijn moeders met kinderen welkom, maar moeten vaders elders onderdak zoeken. En er zijn opvangplekken waar jongens ouder dan zes jaar niet toegelaten worden. Zodra een zoon zes jaar is geworden, moet het hele gezin de opvang verlaten.

op straat Wonen

Margreet Fresen, specialist Kind en Gezin van opvangorganisatie de Tussenvoorziening in Utrecht, is bezorgd: “Het is vaak zo ontzettend schrijnend. We krijgen huilende moeders of gezinnen die vertellen dat ze in de auto slapen.” Bij de afdeling centrale aanmelding van de Tussenvoorziening moeten ze soms wel zes gezinnen per week afzeggen. “Voor heel Utrecht zijn er welgeteld twee opvangplekken geschikt voor gezinnen met kinderen. Dat is natuurlijk veel te weinig.” De Kessler Stichting in Den Haag ­weigerde in 2010 zes gezinnen omdat er geen plek was, in 2011 was dat aantal opgelopen tot 35. Het percentage afwijzingen met als reden ‘geen plek’

liep daarmee op van 9 procent in 2010 tot bijna 27 procent in 20112. “En we zien dit percentage in 2012 alleen nog maar stijgen”, vertelt Marcella Haak, sector­manager kort­durende zorg bij de Kessler Stichting. Ook in Amsterdam is deze situatie bekend. Hoewel opvangorganisatie HVO Querido in Amsterdam geen cijfers bijhoudt, merken ze er wel een toename van het aantal aanmeldingen. De ­stichting krijgt elke dag wel een telefoontje van een gezin dat op straat staat. Konden gezinnen vroeger binnen twee á drie maanden geplaatst worden, nu duurt dat soms bijna een jaar. Dit betekent dat gezinnen met kinderen letter­lijk op straat wonen voor zij een plek krijgen in de opvang.

“Alles zat vol”

De destijds dakloze Valerie geeft de feiten een gezicht. Toen ze haar huis uit werd gezet klopte ze aan bij de officiële opvangadressen in Amsterdam die ze via de GGD doorkreeg. “Alles zat vol”, vertelt Valerie. “Ik heb echt een enorme lijst met telefoonnummers gebeld maar nergens was plek.”

Foto: Marcel van den Bergh/Hollandse Hoogte

ouders de woonkosten niet meer kunnen opbrengen. Armoede

Valeries baby is veel te vroeg geboren en had longproblemen. “Ik maakte me heel veel zorgen over mijn baby.” Valerie belde uiteindelijk met de zusters van Moeder Teresa in Amsterdam, een particuliere noodopvang voor vrouwen. “Daar kon ik gelukkig terecht.” Maar de locatie bood alleen ’s nachts opvang. Overdag moest ze met haar baby de opvang verlaten. “We zwierven van winkel naar winkel omdat het daar warm was en buiten koud.”

passende levensstandaard”, zegt Aloys van Rest, directeur van Defence for Children.

De crisis als oorzaak

Valerie verloor haar baan en kon daardoor haar huur niet meer betalen. Ze is niet de enige. Een groot deel van de opvangcentra noemt de financiële crisis als oorzaak dat mensen geen onderdak meer hebben. De financiële crisis zorgt van twee kanten voor problemen. Aan de

ene kant verliezen ouders sneller hun baan en kunnen ze de woonlasten niet meer opbrengen. Aan de andere kant zit de woningmarkt zo goed als op slot. Dat laatste zorgt ervoor dat gezinnen niet kunnen doorstromen van de crisisopvang naar een reguliere woning. Uitwijken naar een andere gemeente is ook geen oplossing. Caroline de Groot werkt als jurist voor daklozen voor de Diaconie in Amsterdam en loopt hier

ingrijpende gevolgen

Opgroeien zonder een dak boven je hoofd heeft ingrijpende gevolgen voor het leven van een kind. Je huiswerk maken, spelen na schooltijd, of iets simpels als even ontspannen op de bank: voor een kind zonder huis zijn die zaken niet meer vanzelfsprekend. En met de wintermaanden in zicht loopt ook de gezondheid van deze kinderen groot risico. Defence for Children maakt zich zorgen om deze grove schending van kinderrechten. “Als kinderen op straat leven omdat hun ouders de huur niet meer kunnen betalen, komt hun ontwikkeling in gevaar. Dat is in strijd met het recht op een goede ontwikkeling, maar ook met het recht op een

Steeds meer armoede Als ouders de huur niet meer kunnen betalen, groeit een kind op in armoede. Het Armoedesignalement 2011 brengt armoede in Nederland in kaart. Uit het rapport komt naar voren dat: • armoede in 2012, net als het jaar daarvoor, naar verwachting met 0,4 procentpunt zal stijgen; • woonlasten en onderhoud aan woning en tuin in 2010 de grootste uitgavenpost waren; • armoede het meeste voorkomt in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag; • eenoudergezinnen met minderjarige kinderen in 2010 het meest te maken hadden met armoede; • een derde van de groep Nederlanders die valt onder het criterium ‘arm’, uit minder­ jarige kinderen bestaat. Bron: CBS/SCP, Armoedesignalement 2011 9 Right!

Interview

Onderhandelen

Caroline de Groot hielp ook Valerie en haar baby. Die zaten toen al geruime tijd bij de opvanglocatie van de zusters, terwijl ze daar eigenlijk maar maximaal een maand mochten blijven. “Ik was bezorgd over de toestand van de baby”, zegt De Groot. “Kinderen die te vroeg geboren worden, zoals de zoon van Valerie, hebben vaak allerlei gezondheidsproblemen. Dan is het nog belangrijker dat je een gezonde leefomgeving hebt.” De Groot belde de gemeente om te overleggen over een urgentieverklaring voor

een sociale huurwoning. “De regels daarvoor zijn ontzettend streng. Je krijgt alleen een urgentieverklaring bij heel grote nood, en dan meestal alleen nog als je schoolgaande kinderen hebt.” Voor Valerie boekte De Groot succes: moeder en kind wonen nu in een huurwoning. Zo’n succes is helaas zeldzaam. De Groot denkt geregeld terug aan zaken waarin het onderhandelen niet lukte. Bijvoorbeeld bij het gezin dat in de auto sliep, of een hoogzwangere moeder die met haar tweejarige peuter op een betonnen vloer van een garagebox moest slapen. “Ik kon de rechter niet overtuigen dat er hier sprake was van een schrijnende zaak.” De Groot was een keer aanwezig toen een gezin de woning werd uitgezet. “Dat is ontzettend naar om te zien. Er komt een grote vrachtwagen voorrijden, ze leggen een matras voor de deur en dan worden de spullen van vier hoog naar beneden gegooid. Ik zie nog voor me hoe het zelfgemaakte kinderbedje door de lucht vloog.”

Wat moet er gebeuren? Right! vroeg de opvanglocaties wat er moet gebeuren om te voorkomen dat gezinnen met minderjarige kinderen op straat belanden. De meest gegeven antwoorden waren: Meer, veel meer opvangplekken Huizen, kamers, leegstaande panden. Zowel voor de eerste crisisopvang als voor de doorstroom. De opvangplekken moeten geschikt zijn om het hele gezin op te vangen (vader, moeder en kinderen). Eerder ingrijpen bij financiële problemen Er moet vooral worden voorkomen dat mensen hun huis kwijtraken. Wees alerter op financiële problemen. Grijp sneller in, bijvoorbeeld via een financieel bewindvoerder, en help zo bij opstapelende schulden. Wees minder streng bij urgentieverklaringen Versoepel de regels voor urgentieverklaringen voor sociale huurwoningen. Op dit moment krijgen vaak alleen gezinnen met schoolgaande kinderen een urgentieverklaring. Criteria voor opvang versoepelen Voor veel opvangplekken geldt een OGGZ (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg)criterium. Dat betekent dat er sprake moet zijn van meerdere problemen, ook op psychisch vlak. Als een gezin alleen een huurschuld heeft, voldoet het niet aan dit ­criterium. Ook de eisen rondom regiobinding blokkeren soms de toegang tot opvang. Zet kinderen niet op straat Er moeten regels komen waardoor gemeenten verplicht worden om te voorzien in een andere woonvorm als een kind op straat belandt. 10 Right!

Nieuwe Nederlandse VN-Jongerenvertegenwoordiger

‘Jongeren moeten meedoen bij de VN’ Op 24 oktober 2012 werd Zehra Sariaslan tijdens het jongerenevent over de Verenigde Naties, ‘UN&Me’, gekozen als Nederlands nieuwe VN-jongerenvertegenwoordiger. Kirty Matabadal, Foto: Photo News/Hollandse Hoogte

geregeld tegenaan. “In Amsterdam is geen woning te krijgen. Maar een huis vinden in een andere gemeente, waar soms wel plek is, mislukt meestal omdat iemand niet voldoet aan de regels voor regiobinding.” Zonder aantoonbare binding, zoals werk, behandeling of school, wordt iemand niet gezien als ‘inwoner’. Een gemeente mag dan een verzoek om opvang weigeren.

Opvang voor ieder kind

Valerie en haar baby hebben onderdak, maar voor veel gezinnen met kinderen lukt het niet om opvang te vinden. De komende maanden zal Defence for Children dan ook verder onderzoeken hoe vaak gezinnen met kinderen op straat belanden. Daarnaast wordt er bij de politiek gelobbyd om te zorgen dat ieder kind een dak boven zijn hoofd krijgt. 1 Valerie werkte graag mee aan dit artikel omdat ze hoopt dat haar verhaal helpt dit soort toestanden in de toekomst te voorkomen. Haar echte naam wil ze liever privé houden, daarom is de naam Valerie fictief. 2 In 2010 meldden zich bij de Kessler Stichting in Den Haag 110 gezinnen voor opvang. 67 daarvan kregen geen opvang bij de stichting. Soms omdat er onderdak bij bijvoorbeeld familie werd gevonden, soms omdat het gezin geen binding had met de regio. De stichting wees zes gezinnen af omdat er geen plek was in de crisisopvang. In 2011 meldden zich meer gezinnen dan het jaar ervoor: 164. Daarvan kregen 131 gezinnen te horen dat zij op zoek moesten naar een andere plek. Ook nu waren er weer verschillende redenen om geen onderdak te verlenen, maar bij 35 gezinnen was de reden dat de opvang vol zat.

die vorig jaar de verkiezingen won, heeft in oktober haar speech bij de VN in New York gehouden. Right! vroeg hen naar het belang van hun functie en naar hun speerpunten.

door Iara de Witte

Foto links: Zehra Sariaslan, de nieuwe VN-Jongerenvertegenwoordiger. Foto rechts: Kirty Matabadal met VN-secretaris-generaal Ban Ki-Moon.

Waarom vinden jullie het belangrijk dat er een jongeren­ vertegenwoordiger is? Kirty: “De helft van de wereldbevolking is jonger dan 25 jaar. Het is dus belangrijk dat jongeren vertegenwoordigd worden, maar ook dat ze meedoen, meedenken en meebeslissen. Niet alleen omdat wij de toekomst zijn, maar ook omdat we nu al aanwezig zijn en ons leven beïnvloed wordt door besluiten van de VN.” Zehra: “De VN is het hoogste internationale niveau waar inter­ nationale beslissingen worden genomen. Bovendien is het niet zo dat de jongerenvertegenwoordiger een toespraak ‘voor spek en bonen’ houdt, en that’s it. Als de jongerenvertegenwoordiger naar New York gaat, heeft deze een stem tijdens vergaderingen, en bij het opstellen van standpunten en resoluties.” Zehra, wat is jouw speerpunt? “Tijdens mijn verkiezingscampagne had ik vrouwenrechten als speerpunt. Ik vind het onzinnig dat vrouwen minder respect en minder kansen krijgen, blootstaan aan geweld, niet naar school kunnen, puur omdat ze vrouw zijn. Maar ik ben vertegenwoordiger van alle jongeren in Nederland, ik moet vertegenwoordigen wat zij het belangrijkst vinden. Om dat te onderzoeken, ga ik langs bij onderwijsinstellingen en allerlei jongerenorganisaties. Ik geef presentaties en workshops over de VN en het belang van de jongerenvertegenwoordiger. Ik wil laten zien dat jongeren bij mij terechtkunnen.” Kirty, wat waren jouw speerpunten de afgelopen periode en wat heb je bereikt? “Mijn speerpunten waren water, voedsel, onderwijs en gelijke rechten voor meisjes. Toen ik bij de VN was, heeft Nederland een resolutie gemaakt over geweld tegen vrouwen. Ik heb ervoor gezorgd dat ook meisjes in deze resolutie zijn opgenomen. Ik heb regelmatig groepjes jongeren weten te mobiliseren. We hebben bijvoorbeeld UNICEF opgeroepen om niet alleen

jongeren tot 18 jaar, maar ook jongeren tot 25 jaar bij hun beleid te betrekken. De jongeren die ik heb gesproken, zeiden vooral dat de VN te weinig bereikt. Dit heb ik opgenomen in mijn speech. Jongeren kennen de beloften, resoluties, en action plans, maar we zien niet het resultaat in de praktijk. De VN moet niet alleen praten, maar vooral doen.” Zehra, wanneer is jouw kennismakingsbezoek bij de VN in New York? “In januari. Daar zal Kirty mij laten zien waar ik moet zijn en met wie ik kennis moet maken. Dat is ter voorbereiding op oktober volgend jaar, als ik mijn speech voor de Algemene Vergadering zal houden.”

De VN-Jongerenvertegenwoordiger in het kort • De Jongerenvertegenwoordiger bij de Algemene Vergadering vertegenwoordigt jongeren bij de VN en probeert hen meer te betrekken bij de Verenigde Naties en de internationale politiek in het algemeen. • In Nederland wordt sinds 1971 jaarlijks een jongerenvertegen­ woordiger gekozen door de Nederlandse jongeren. Er zijn vier verkiezingsrondes, waarin de kandidaten hun speerpunten presenteren en het tegen elkaar opnemen tijdens debatten. De jongerenvertegenwoordiger is twee jaar in functie, waardoor de ‘oude’ en de ‘nieuwe’ vertegenwoordiger elkaar steeds een jaar overlappen. • Het aantal VN-lidstaten dat een jongerenvertegenwoordiger heeft, varieert tussen de 6 en 38. • De Speech wordt in het tweede jaar gegeven tijdens de Algemene Vergadering. Daar brengt de Nederlandse jongerenvertegenwoordiger een thema dat belangrijk is voor Nederlandse jongeren onder de aandacht van de wereldleiders. 11 Right!

Kind in Rechtspraak Vrijheidsbeperking alleen in uitzonderingsgevallen Een gezin dat in een asielzoekerscentrum verblijft mag van de Rechtbank Haarlem niet worden overgeplaatst naar een gezinslocatie voor uitgeprocedeerde gezinnen waar hun vrijheid zal worden beperkt. De minister heeft bij zijn besluit tot overplaatsing de belangen van de kinderen niet meegewogen. Het gezin heeft aangevoerd dat overplaatsing voor de kinderen zeer nadelig zou zijn, aangezien zij midden in hun schooljaar zitten. De minister had deze belangen moeten afwegen, omdat de vrijheidsbeperkende maatregel ingrijpend van aard is en slechts in uitzonderingsgevallen kan worden opgelegd, wanneer niet met een lichter middel kan worden volstaan. Rechtbank Haarlem, 9 oktober 2012, LJN BY1293) ������������������������������ Geen DNA-onderzoek voor Indiaas paar Een Indiaas echtpaar wil met DNA-onderzoek vaststellen dat zij de ouders zijn van een twaalfjarige jongen uit India die door een Nederlands echtpaar is geadopteerd. De Rechtbank Zwolle besloot eerder dat het belang van de jongen (artikel 3 IVRK) zwaarder weegt dan het belang van het Indiase

echtpaar. De jongen wilde niet meewerken aan dit onderzoek, mede omdat hij bang is dat hij bij een positieve DNA-match terug moet naar India. Het Gerechtshof Leeuwarden stelt dat het recht van het kind om te weten van welke ouders hij afstamt, niet een recht inhoudt van de ouders om te weten of een kind van hen afstamt. Gerechtshof Leeuwarden, 13 september 2012, LJN BX7942 ���������������������� Niet afgeven VOG is onredelijk De Verklaring Omtrent Gedrag-aanvraag van een 22-jarige jongere is geweigerd omdat hij zes jaar geleden is veroordeeld voor een zedendelict. De Raad van State concludeert dat het beleid geen onderscheid maakt tussen minderen meerderjarigheid. Er wordt niet gekeken of de verwijtbaarheid en het recidive-risico bij minderjarige zedendelinquenten lager is dan bij meerderjarigen. Ook is niet nagegaan of de gevolgen van de weigering disproportioneel zijn nu de student zijn opleiding niet kan afmaken. De staatssecretaris voor Veiligheid en Justitie moet de VOG-aanvraag van de jongen opnieuw beoordelen. Raad van State, 5 september 2012, LJN BX6537 ������������������������������

Geen onderhoudsbijdrage verschuldigd Ouders zijn verplicht om een bijdrage te betalen (voor verzorging en verblijf) als de kinderen in een pleeggezin zijn geplaatst. Een vader voert aan dat hij in een ‘penibele financiële situatie’ verkeert en dat hij voor de bezoeken aan zijn drie kinderen, die in een pleeggezin verblijven, vanwege de grote reisafstand aanzienlijke kosten moet maken. Omdat het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage vindt dat deze vader gewoon zijn ouderbijdrage moet betalen, is het voor hem nagenoeg onmogelijk om zijn kinderen te bezoeken. Volgens de Raad van State is dit in strijd met de artikelen 3 en 9 IVRK. De vader hoeft de onderhoudsbijdrage niet te betalen omdat het in het belang van zijn kinderen is om contact met hem te hebben. Raad van State, 15 augustus 2012, LJN BX4660 ������������������������������ Zoon moet dichter bij vader wonen Een gescheiden moeder is met haar zoon verhuisd naar een plek die tweehonderd kilometer van de woonplaats van de vader ligt. Vader en moeder hebben de opvoedtaken gelijkelijk verdeeld. De Hoge Raad stelt dat het belang van de vader en de zoon bij een frequent contact met elkaar, zwaarder weegt dan het belang van de moeder om in de huidige woonplaats te blijven wonen. De moeder moet met haar zoon binnen een straal van zeventig kilometer van de woonplaats van de vader gaan wonen. Hoge Raad, 13 juli 2012, LJN BW6136������������������������������

Werkdag Jongeren juridisch bijstaan met advies en hulp

De Kinderrechtenhelpdesk Strafrecht De Kinderrechtenhelpdesk vormt het kloppend hart van het werk van Defence for Children. Kinderen, advocaten of bezorgde buurtbewoners bellen, mailen of schrijven met vragen over kinder­rechten. Het beantwoorden van de vragen gaat gepaard met veel uitpluiswerk, geregeld wat frustratie, maar gelukkig ook met successen. In dit nummer aandacht voor het team strafrecht.

‘H

oe kan ik ervoor zorgen dat ik stage kan lopen, ook al heb ik een strafblad?”, luidt een van de vragen aan Maartje Berger, medewerker van de helpdesk strafrecht. Zij spreekt kinderen die in aanraking met politie en justitie zijn geweest. “Het is niet makkelijk voor jongeren om advies te vragen in een zaak waarbij ze zelf de fout in zijn gegaan”, zegt Berger. Volgens haar geldt voor veel jongeren die met het strafrecht in aanraking komen, dat ze een ‘puberdelict’ plegen. Maar van zo’n foutje kunnen jongeren nog lang last van hebben. Zoals Tom, een van de bellers. Tom kan geen stage lopen. Hij krijgt de benodigde Verklaring Omtrent Gedrag niet omdat hij in het verleden een taakstraf heeft gehad. Pas na vier jaar en onder de voorwaarde dat hij niet opnieuw de fout in gaat, kan hij de Verklaring krijgen. Berger: ‘’Ik raad jongeren als Tom altijd aan om hiertegen bezwaar te maken. Deze jongen moet juist de kans hebben om zijn opleiding af te maken. Als jongeren zoals hij thuis komen te zitten, is de kans groter dat er opnieuw iets gebeurt.” Tom gaat op advies van Berger bezwaar maken tegen de weigering van de Verklaring.

DNA-materiaal Illustratie: Wim Stevenhagen

jongeren minder kans hun volwassen leven met een schone lei te beginnen. “Ik heb een aantal keer een officier van justitie gebeld met de vraag of die van DNA-afname wilde afzien. Dat levert soms discussies op. In principe zou DNA niet bij minder­ jarigen afgenomen en zo lang opgeslagen moeten worden, tenzij er een hele goede reden voor is, bijvoorbeeld bij meerdere delicten of een heel ernstig geweldsdelict.” In de bezwaarprocedure tegen de DNA-afname ondersteunt de helpdesk de jongere vaak. Maartje Berger: “Dit doen we door het schrijven van een ­kinderrechtenrapportage waarin we uitleggen dat de privacy van minderjarigen op basis van het VN-Kinderrechtenverdrag extra beschermd moet worden, meer dan de privacy van volwassenen.”

Instanties moeten aan de slag

Slechts zelden wordt een bezwaarschrift gegrond verklaard, maar toch lijkt Defence for Children iets te bereiken. Het ministerie van Veiligheid en Justitie voert overleg over een regeling waardoor niet alle minder­ jarigen die een taakstraf krijgen automatisch DNA moeten afstaan. Het is belangrijk dat de bevindingen van de helpdesk bij de verantwoordelijke mensen en instanties terechtkomen, zodat zij ermee aan de slag gaan. Berger: “Zo hoor ik van veel jongeren die uit een justitiële jeugdinstelling komen, dat de nazorg niet goed is. Ze missen een aanspreekpunt en komen soms buiten hun schuld opnieuw in de problemen. Voordat voor deze groep jongeren de juiste hulp is geregeld, hebben we nog een lange weg te gaan.”

“Het is niet makkelijk om advies te vragen in een zaak waarbij je zelf de fout in bent gegaan.”

Volgens Berger kan een jongere ook door de afname van DNAmateriaal nog lang geconfronteerd worden met een eerder gemaakte fout. Uit telefoontjes naar de helpdesk blijkt dat veel jongeren die veroordeeld zijn en een taakstraf kregen, hun DNA-materiaal moeten afstaan. Dit kan twintig, dertig jaar en soms zelfs levenslang worden o ­ pgeslagen in de DNA-databank voor strafrechtelijk veroordeelden. Zo hebben 12 Right!

door Joyce Brummelman

13 Right!

Interview Ton Liefaard

‘Unieke leerstoel voor een uniek verdrag’ De Universiteit Leiden heeft met de instelling van de leerstoel Children’s Rights een belangrijke stap gezet, waarmee de erkenning van kinderrechten als een zelfstandige discipline een feit is. Op 19 november 2012 hield hij zijn oratie. Right! sprak met hem over zijn ambities en energie, de betekenis van het VN-Kinderrechtenverdrag en de aandacht voor kinderrechten in wetenschappelijk onderzoek en onderwijs.

Wat maakt deze leerstoel zo bijzonder en hoe gaat u hieraan invulling geven? “Het is een unieke leerstoel voor een uniek verdrag en de enige voltijdsleerstoel in Nederland waarbij de rechten van kinderen zo centraal staan. De leerstoel is ingesteld door UNICEF en wordt mede ondersteund door de Universiteit Leiden. De leerstoel richt zich op kinderrechten wereldwijd en dat is breed. Ik zal keuzes moeten maken, maar wil niet te veel op voorhand uitsluiten. Dat zou zonde zijn en onrecht doen aan de enorme potentie van het Kinderrechtenverdrag. Onderwerpen die zeker aandacht krijgen, zijn: geweld tegen kinderen, participatierechten en kinderen in instellingen. Onze inzet is ook om een academisch netwerk op te zetten, samen met andere universiteiten. Daarbij zal het onderzoek aansluiten bij de lokale realiteit en uitdagingen. Het klinkt allemaal ambitieus en dat is het ook; maar er komt een enorme hoeveelheid energie vrij bij het instellen van een leerstoel als deze.”

door Jolien Verweij en Manon Eijgenraam

Het is van groot belang dat kinderrechten een stevigere basis krijgen in de academische wereld. Er is echt behoefte aan meer wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op dit terrein. Daarnaast willen wij een sterk netwerk in Nederland opbouwen, dat breder is dan de universiteiten. Defence for Children is daarbij ook belangrijk vanwege haar expertise.” Wat zijn de volgende stappen in de implementatie van het VN-Kinderrechtenverdrag? “Je kunt niet zeggen dat het Verdrag voldoende doorgedrongen is tot de rechtspraktijk in Nederland en elders, niet voor wat betreft de betekenis, noch in de toepassing. Daarbij moeten we reëel zijn. Niet alle bepalingen uit het Verdrag zijn even duidelijk. Een goed voorbeeld is het belang van het kind, zoals in artikel 3 geformu­leerd. Ook moet er nog veel meer aandacht komen voor het recht van k ­ inderen om hun stem te laten horen. We moeten ons in Nederland naar mijn idee meer openstellen voor de positie van jongere k ­ inderen. In Nederland hebben kinderen vanaf twaalf jaar het recht om gehoord te worden door de rechter, maar is deze leeftijdsgrens niet te hoog? Vervolgens is er de vraag: wat doe je met de mening van het kind? Dit hangt weer af van de ‘age and maturity’ van het kind in kwestie en van de complexiteit van de zaak. In geval van ziekte of bij een echtscheiding weten kinderen vaak goed wat ze willen en daar moet rekening mee worden gehouden.”

“Er moet veel meer aandacht komen voor het recht van kinderen om hun stem te laten horen.”

Wat zijn uw ambities op het gebied van onderwijs? “De internationale master Children’s Rights, die ik in de komende jaren wil gaan opzetten, richt zich op kinderrechten in het licht van internationale mensenrechten en de betekenis daarvan voor rechten van kinderen op lokaal niveau. Het is het streven dat daarbij de helft van alle studenten uit een ontwikkelingsland komt. Als dat niet lukt, beschouw ik de master als niet geslaagd. 14 Right!

Foto: UNICEF NL/G. Schoonewille

De leerstoel wordt sinds 15 maart 2012 bekleed door Ton Liefaard.

Ton Liefaard na afloop van zijn oratie. Wat was de kern van uw oratie? “Mijn oratie ging onder meer over het derde Facultatieve Protocol van het VN-Kinderrechtenverdrag, over de klachtprocedure voor kinderen bij het VN-Kinderrechtencomité. De verwachtingen zijn hooggespannen. Ik beschouw het Facultatieve Protocol vooral als een erkenning van het feit dat wij de rechtspositie van jongeren serieus moeten nemen. Wij, volwassenen, hebben vaak de beste intenties, maar we hebben niet altijd respect voor de visie van kinderen op hun eigen belangen. We bekijken ze vooral vanuit ons eigen perspectief en uiteindelijk zijn wij het die de beslissingen nemen. Het Facultatieve Protocol onderstreept dat kinderen een eigen rechtspositie hebben en deze ook kunnen claimen op

internationaal niveau. Ik zal nauw volgen hoe dit Facultatieve Protocol gaat werken. Van belang is dat kinderen vanuit alle delen van de wereld het VN-Kinderrechtencomité weten te bereiken. Ik denk dat we op dit punt gebruik zouden moeten maken van internet en sociale media. Consultatie van kinderen vindt al regelmatig op een dergelijke manier plaats. Zo heb ik voorafgaand aan mijn oratie een interactief panel ­georganiseerd met kinderen uit Nederland, Nepal en Zambia. Tot slot zou ik de Nederlandse regering willen oproepen om het Facultatieve Protocol snel te ondertekenen en ratificeren. Wij zouden als Nederland voorop moeten lopen bij de implementatie van dit protocol!”

“Van belang is dat kinderen vanuit alle delen van de wereld het VN-Kinderrechtencomité weten te bereiken.”

Jeugdrecht aan de Universiteit Leiden De UNICEF-leerstoel maakt onderdeel uit van de a ­ fdeling Jeugdrecht van de Universiteit Leiden en richt zich op interna­ tionale kinderrechten. De afdeling Jeugdrecht verzorgt sinds september 2012 een nieuwe juridische masteropleiding Jeugdrecht, waaraan nu ruim dertig studenten deelnemen. Ook de leerstoel Jeugdrecht die zich richt op de positie van minderjarigen in het recht, maakt onderdeel uit van de afdeling.

Deze leerstoel wordt bekleed door Mariëlle Bruning. Sinds oktober 2012 is er een derde leerstoel toegevoegd, de bijzondere FJR-leerstoel Jeugdstrafrecht, die wordt bekleed door EIsabeth Mijnarends. De afdeling is van plan om binnen enkele jaren een internationale master Children’s Rights te starten.

15 Right!

Buitenland Scholen voor heropvoeding in Oekraïne

Op weg naar een kindgerichte aanpak Een kind in een ‘school voor heropvoeding’, zonder dat het ­passende individuele begeleiding. Dat is duidelijk in tegenspraak met het VN-Kinderrechtenverdrag. Toch is het in Oekraïne nog maar die vanwege hun jonge leeftijd niet strafrechtelijk kunnen worden v ­ ervolgd, gaan daar naar zo’n school. Defence for Children ­probeert samen met een Oekraïense partnerorganisatie veran­dering in die situatie te brengen.

O

ekraïne ligt op slechts vier uur vliegen van Schiphol, maar is in vergelijking met Nederland een compleet andere wereld. Het land is bijna vijftien keer zo groot als Nederland en telt ruim 45 miljoen inwoners. Een kwart van de gezinnen met w ­ erkende ouders leeft onder de armoedegrens. Hoe meer kinderen er

De school voor heropvoeding in Odessa. 16 Right!

door Alexandra Barendsen

in een gezin zijn, hoe hoger dat percentage wordt: 39% van de gezinnen met twee kinderen leeft in armoede. Oekraïne staat aan de top van de lijst van landen waar het meeste alcohol wordt gedronken, en het is dan ook niet verbazing­wekkend dat alcoholisme een groot probleem is.

jeugdstrafrecht

Het land heeft het VN-Kinderrechten­ verdrag geratificeerd, maar in de praktijk valt er op de kinderrechtensituatie het nodige aan te merken: neem bijvoorbeeld het systeem voor jeugdstrafrecht. In Oekraïne ligt de strafrechtelijke ­verantwoordelijkheidsleeftijd op ­veertien jaar. Kinderen die jonger zijn en die strafbare feiten plegen, gaan naar zogenaamde ‘scholen voor her­ opvoeding’. Dit zijn gesloten instellingen waar kinderen naartoe gestuurd kunnen worden wanneer zij gedragsproblemen vertonen. In Odessa staat zo’n school. Je waant je er in een oud weeshuis, compleet met grote slaapzalen en een ziekenboeg. “Odessa is nog een van de betere scholen”, aldus Jane Pavlova, ­president van All-Ukrainian Foundation

for Children’s Rights, partner van Defence for Children. Volgens internationale standaarden dienen kinderen met gedragsproblemen juist een kindgerichte aanpak te krijgen waarbij rekening wordt gehouden met de individuele behoeften van het kind. Op deze scholen voor heropvoeding ontbreekt deze individuele aanpak en bovendien hebben maar weinig medewerkers een relevante opleiding. Ook schort er het nodige aan de regelgeving. Zo is onduide­lijk op welke gronden, voor hoe lang en door wie, kinderen er naartoe gestuurd kunnen worden. Het komt regelmatig voor dat kinderen het grootste gedeelte van hun jeugd in een dergelijke instelling verblijven. “De school wordt door velen gezien als middelbaar onderwijs, dat in Oekraïne gemiddeld negen jaar duurt”, aldus V’yacheslav Baranov, directeur van de school in Odessa. Dit terwijl volgens het VN-Kinderrechtenverdrag plaatsing in een gesloten instelling een uiterste maatregel dient te zijn die regelmatig moet worden geëvalueerd. Veertig procent van de kinderen op de ­hervormingsscholen zijn straatkinderen,

Foto’s: Alexandra Barendsen

dagelijkse praktijk. Kinderen die een misdrijf hebben gepleegd

Slaapzaal in de school voor heropvoeding in Odessa.

van wie een groot gedeelte wees. Ze komen in deze scholen terecht, omdat er vaak niemand is die naar ze omkijkt.

analfabeet

In december 2009 startte Defence for Children samen met de Oekraïense organisatie All-Ukrainian Foundation for Children’s Rights een project dat zich richt op het verbeteren van de situatie in de Oekraïense scholen voor heropvoeding. Medewerkers op de scholen werden getraind om de kinderen die aan hun zorg zijn toevertrouwd beter te begeleiden. Zo hebben ze les gekregen in kinder­rechten en is het Individueel Behandelings­plan geïntroduceerd. Dit is een persoonlijk plan van aanpak dat wordt opgesteld aan de hand van het dossier en gesprekken met de jongere en de ouders. De begeleiders hebben workshops gevolgd over sociale vaardigheden en hebben geleerd om te gaan met agressief gedrag. Voor de kinderen betekent dit dat er meer ­rekening wordt gehouden met hun behoeften, en dat die behoeften de basis vormen van de behandeling. De school voor heropvoeding in Odessa is een voorbeeld van de nieuwe aanpak.

De school huisvest 44 jongens van tussen de acht en vijftien jaar oud. “Van alle ­kinderen zitten er hier maar twee op basis van een rechterlijke machtiging”, vertelt directeur Baranov. Andere kinderen leefden op straat of zitten hier op verzoek van hun ouders nadat zij in aanraking zijn gekomen met de politie. “Veel kinderen zijn analfabeet als ze binnen komen. Zij krijgen aangepast onderwijs”, aldus Baranov. Hij praat enthousiast over de vernieuwingen die zijn doorgevoerd sinds het begin van het project. Zo wordt het ­leerproces van elk kind bijgehouden in een logboek, zodat niet alleen het personeel, maar ook het kind zelf zicht heeft op zijn ontwikkeling. Daarnaast worden er activiteiten georganiseerd buiten de school. Zo geven de kinderen regelmatig muzikale optredens. “We willen dat de maatschappij deze kinderen ziet en dat zij niet uitgesloten worden van de maatschappij waarvan zij later weer deel moeten uitmaken”.

Wetsvoorstel

In het project is er tegelijkertijd hard gewerkt om de wet- en regelgeving in

Oekraïne in overeenstemming te brengen met het VN-Kinderrechtenverdrag. Er ligt nu een wetsvoorstel waarin onder meer een maximumtermijn van drie jaar is opgenomen voor het verblijf in een school voor heropvoeding. De Nederlandse stuurgroep is enthousiast over het feit dat het wetsvoorstel er is gekomen. “Natuurlijk is er nog ruimte voor ver­bete­ring, maar het feit dat dit er ligt is iets om trots op te zijn”, zegt Ruud Steinhaus, raadsheer bij het Gerechtshof Amsterdam en lid van de stuurgroep. In november waren er verkiezingen in het land, waarbij de zittende partij van premier Janoekovitsj weer de grootste is geworden. Wat dit zal betekenen voor het wetsvoorstel is op dit moment nog niet te zeggen. Onlangs kwam er goed nieuws van de Europese Commissie: een nieuw projectvoorstel van de All Ukrainian Foundation for Children’s Rights en Defence for Children Nederland is goedgekeurd. De gezamenlijke strijd voor de kinderrechten in Oekraïne gaat door. 17 Right!

Actie!

Cultuur FaRid moet nederland verlaten

Campagne ‘Stem voor Gewortelde Kinderen’

Actie voor kinderpardon boekt resultaat De campagne ‘Stem voor Gewortelde Kinderen’ heeft succes gehad! In het nieuwe regeerakkoord is een Kinderpardon opgenomen voor asielzoekerskinderen die langer dan vijf jaar zonder verblijfsvergunning in Nederland wonen. En er komt een permanente regeling in de wet voor toekomstige ‘gewortelde kinderen’.

door Sabine de Jong en Jolien Verweij

Defence for Children ontving veel enthousiaste reacties op de campagne: “Jullie geven alle kinderen, maar ook hun ouders, het gevoel dat er ook mensen zijn die je kunnen en willen helpen en dat gevoel is heel fijn in moeilijke tijden”, mailde een meisje. De campagne ‘Stem voor Gewortelde Kinderen’ ging deze zomer, op 29 augustus van start. Met een campagnebus trokken kinderen die al jarenlang in Nederland wonen maar nog steeds geen verblijfsvergunning hebben langs de grote verkiezingsdebatten. Er waren speciaal aangepaste verkiezingsposters en campagneslogans van de tien grootste politieke partijen. Voorbijgangers konden hun naam op de poster zetten om zich op die manier solidair te betonen met de gewortelde kinderen. En dat gebeurde inderdaad tientallen keren. Bijna ­vijfhonderd mensen maakten bovendien online hun steun kenbaar. Op de  website www.stemvoorkinderen.nl maakten zij hun eigen ­verkiezingsposter. Ook de SP, PvdA, ChristenUnie, GroenLinks en de Partij voor de Dieren spraken hun steun uit. Met deze succesvolle actie is een belangrijke slag gewonnen in de strijd voor verblijfsrecht voor gewortelde kinderen.

Foto: Sander Nieuwenhuys

Foto rechts: Het Torentje in Den Haag werd niet ontzien. Foto’s onder v.l..n.r.: Verkiezingsposters; Stemmen winnen; Handtekeningen ophalen.

Vals beschuldigd Het leven van de 42-jarige Lucas lijkt eindelijk de goede kant op te gaan. Na een moeizame scheiding komt zijn zoon weer bij hem wonen, hij geniet volop van zijn baan en ook de liefde begint langzaam weer vorm te krijgen. Maar dan wordt Lucas op het matje geroepen door de directrice van de school waar Lucas kleuterleider is. Een van de ­kleuters uit de klas vertelt dat Lucas “stom is en een piemel heeft”. Het vredelievende Deense dorp verandert in een slangenkuil als Lucas beschuldigd wordt van het seksueel misbruiken van zijn pupillen. Dat kleuter Klara wel eens zou kunnen liegen gaat er bij niemand in. Lucas is schuldig en moet boeten. De film ‘Jagten’ van regisseur Thomas Vinterberg wordt waarschijnlijk weer net zo’n kaskraker als zijn eerdere succes ‘Festen’. Op fenomenale wijze laat Vinterberg zien wat er gebeurt als de publieke opinie zich tegen je keert. En hoe je na zo’n karaktermoord toch verder moet.

Jagten Thomas Vinterberg 2012 Te zien in filmtheaters door het hele land. 18 Right!

Het boek ‘Vrije Val’ maakt op prachtige wijze duidelijk waarom het Kinderpardon zo hard nodig is. Auteur Ben Slingenberg beschrijft het leven van Farid en Floortje. Twee kinderen die vrijwel hun hele leven naast elkaar wonen. Ze gaan naar dezelfde school, hebben dezelfde vrienden en dromen over de toekomst. In één ding verschillen de tieners van elkaar: Farid heeft geen verblijfsvergunning. Als hij op een dag het bericht krijgt dat hij Nederland moet verlaten, zet Floortje alles op alles om haar vriend te laten blijven. Een ludieke actie met school en zelfs een vriendschap met de dochter van de minister voor Vreemdelingenzaken moeten Farid een gezicht geven bij de politiek. Want Floortje is ervan overtuigd dat Farid mag blijven als de politiek zijn verhaal maar kent. En daar bewijst Slingenberg dat een kinderboek niet altijd een goed einde hoeft te hebben. Begrippen als een uitzetcentrum, asielprocedure en verblijfsvergunning worden persoonlijk gemaakt door de vreemdelingenprocedure te beschrijven door de ogen van een asiel­zoekers­kind. Dat doet Slingenberg op ontroerende maar ook heldere wijze. Een aanrader voor zowel kinderen als volwassenen.

Vrije Val Ben Slingenberg Uitgeverij Mozaïek: 2007

Op zoek naar het verleden

De Cambodjaanse Ruan is pas tien jaar als soldaten van dictator Pol Pot hem weghalen bij zijn familie. Zijn ouders moet hij vergeten, de Rode Khmer is nu zijn familie. Onder barre omstandig­ heden werkt Ruan mee aan de bouw van een immense dam. Later wordt hij opgeleid tot kindsoldaat. De vrienden die hij maakt, blijven nooit lang: ze sterven of verdwijnen spoorloos. Ruan weet als een van de weinigen te overleven en vlucht naar Bangkok. Hij is ondervoed en uitgeput als hij wordt opgehaald door zijn nieuwe familie: een Belgisch pleeggezin. Ruan probeert de vreselijke herinneringen te wissen, maar de beelden van vroeger blijven door zijn hoofd spoken. Jaren later gaat hij terug naar Cambodja. Op zoek naar het verleden dat hij al die jaren probeerde te vergeten. Het boek ‘Zoeken’ van schrijver Roger Vanhoeck beschrijft de verschrikkingen die Ruan meemaakte in Cambodja, maar vertelt ook over de strubbelingen in zijn leven in België. Dat Vanhoeck de gebeurtenissen zeer gedetailleerd en levensecht beschrijft, komt omdat het verhaal is gebaseerd op het echte leven van Ruan Hauchecorne. Ruan zette een stichting op voor een betere toekomst van de kinderen in Cambodja. De opbrengst van het boek gaat naar deze stichting. Zoeken – Roger Vanhoeck Uitgeverij Abimo September 2012 19 Right!

All Right!

Foto: Hans Moolenaar

Gulistan blijft Toen ze hoorde dat ze een verblijfsvergunning kreeg, vertelde ze dat aan bijna niemand. Gulistan Gudojev (20), het gezicht van de campagne ‘Wij Blijven’ en winnares van het tv-programma ‘Weg van Nederland’, was namelijk bang. Bang dat het bericht een vergissing was. “Pas toen ik de verblijfsvergunning vasthield, belde ik mijn vriendinnen.” Denken over de toekomst is een van de grootste veranderingen in Gulistans leven. “Vroeger zei ik altijd: eerst maar eens zien hoe het vandaag gaat. Nu kan ik eindelijk aan morgen denken.” Gulistan werkt vandaag aan haar toekomst van morgen. Ze volgt met veel succes een studie HBO Rechten. Als ze klaar is wil ze een universitaire master halen. Ze merkt dat er meer rust in haar leven is gekomen. En in dat van haar familie. “Vroeger durfde mijn vader nooit de post te halen. Hij was bang dat er een brief kwam waarin stond dat we Nederland moesten verlaten. Nu haalt hij zelf de post.” De nare brieven die vader eerder niet durfde te openen, kregen een passende bestemming. In de achtertuin van het huis maakte vader een klein vuurtje. De familieleden verzamelden zich om het vuur en gooiden alle brieven in de vlammen. “Dat luchtte best op”, lacht Gulistan. Tekst: Sabine de Jong