GEZIN. Arjanne Heikamp & Sanne Radstake S4A

De paniek in mijn hart is nog nooit zo erg geweest De pijn die ik voel is ongekend Mijn emoties kunnen niet worden getemd Zoiets ergs heb ik in al mijn nacht merries gevreesd Toen ik klein was, was mijn hart geordend en perfect Later in mijn leven begon de chaos te ontstaan De brand werd langzaam opgewekt Het liefst laat ik alle problemen weggaan Mijn gezin is gebroken Doordat ik zoveel heb gelogen En de pijn die ik mijn dierbare heb gedaan Zal nooit uit onze harten vergaan

GEZIN Binnen crisisopvangcentrum Timon

Opdracht onderzoeksbank

Toch blij ik hopen of een happy end Zoals ik vroeger was gewend Geen ruzie, geen bedrog, geen pijn Alles weer zoals het hoort Niemand meer ontspoort Iedereen weer bij elkaar Dat is toch niet zo heel raar?

Arjanne Heikamp & Sanne Radstake S4A

Inleiding Voor u treft u ons verslag over het thema gezin. Het verslag heeft betrekking op jongeren tussen de 12 en 18 jaar die vanwege vele omstandigheden niet meer thuis kunnen wonen. Timon biedt crisisopvang voor deze jongeren. Arjanne heeft in haar derdejaars stage gelopen binnen deze crisisopvang. Zij heeft voor de onderzoeksbank een muzische interventie opgezet, gebaseerd op het thema gezin. Sanne heeft gedurende dit traject een toevoeging gedaan, namelijk het thema trauma. Wat roept het thema gezin op bij jongeren? Wat is belangrijk om te weten als hulpverlener? Dit zijn vragen waar wij antwoord op zullen geven. Daarnaast zult u de uitwerkingen van de muzische activiteit als bijlage vinden. Wij willen crisisopvangcentrum Timon hartelijk bedanken voor hun medewerking. Daarnaast willen wij de jongeren die mee hebben gewerkt bedanken voor hun openheid, kwetsbaarheid en creativiteit. In dit verslag zullen antwoorden gegeven worden op de verschillende deelvragen. Deze deelvragen gezamenlijk vormen tevens het antwoord op de hoofdvraag: Hoe kan je op een methodisch verantwoorde wijze een muzisch agogische activiteit organiseren en uitvoeren gericht op het thema ‘Gezin’,waardoor mogelijke trauma’s zichtbaar worden, voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar?

Wij wensen u veel plezier met lezen!

Arjanne Heikamp en Sanne Radstake

14-04-2011

2

Inhoudsopgave Pag. Plan van aanpak

4

Deelvraag 1 ‘Wat betekent het thema gezin voor jongeren?’

6

Deelvraag 2 ‘Hoe ga je als SPH’er om met eventuele trauma’s bij jongeren?’

8

Deelvraag 3 ‘Welke randvoorwaarden zijn belangrijk voor een muzische activiteit gericht op het onderwerp gezin?’

11

Deelvraag 4 ‘Wat zijn de methodische mogelijkheden voor SPH’ers om aan te sluiten bij deze activiteit?’

12

Deelvraag 5 ‘Met welke praktische aspecten moet er rekening gehouden worden?’

13

Deelvraag 6 ‘Hoe kun je als SPH’er deze activiteit uitleggen/brengen aan de jongeren?’

16

Conclusie

17

Literatuurlijst

18

Bijlagen

19

3

Plan van aanpak Lectoraat Jeugd en gezin

Muzisch agogische activiteit voor jongeren Thema `Gezin´ Aanleiding Vanuit het lectoraat Jeugd en Gezin hebben wij een opdracht gekregen om binnen een residentiële instelling een muzisch agogische activiteit te organiseren gericht op het thema ‘Gezin’. Deze muzisch agogische activiteit hebben wij mogen uitvoeren binnen de crisisopvang van stichting Timon, waarbinnen Arjanne werkzaam is. Jongeren tussen de 12 en 18 jaar verblijven hier voor maximaal 3 maanden. Rust in de huidige situatie is een van de doelen van de crisisopvang. Op de crisisopvang wordt gekeken naar verschillende aspecten, zoals o.a. het netwerk van de jongere, perspectief en vaardigheden. Belangrijk is dat het dagelijks leven, zoals school of werk, doorgaat. Binnen de crisisopvang waar deze thema avond georganiseerd is, wonen 9 jongeren. Dit zijn zowel meisjes als jongens met veel diversiteit aan achtergronden, met verschil in problematiek en hebben een IQ vanaf 85. In een enkel geval kan het zijn dat er jongeren met een licht verstandelijke beperking wonen, maar in principe is dit een contra indicatie. Dit om een beeld te scheppen van de doelgroep waarmee deze muzische activiteit gedaan is. Inmiddels hebben wij een thema avond georganiseerd en uitgevoerd. Aan de beschrijving van die avond zullen wij, in het uiteindelijke verslag, ook een hoofdstuk(je) wijden. De producenten, gemaakt door jongeren kunt u in het uiteindelijke verslag aantreffen in de bijlagen.

Vraagstelling Hoofdvraag: Hoe kan je op een methodisch verantwoorde wijze een muzisch agogische activiteit organiseren en uitvoeren gericht op het thema ‘Gezin’,waardoor mogelijke trauma’s zichtbaar worden, voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Deelvragen: 1) Wat betekent het thema gezin voor jongeren? 2) Hoe ga je als SPH’er om met eventuele trauma’s bij jongeren? 3) Welke randvoorwaarden zijn belangrijk voor een muzische activiteit gericht op het onderwerp gezin? (Te denken valt aan veiligheid op de groep, groepsgrootte, groepsdynamica/samenstelling en gevolgen van uitvoering op welk dagdeel) 4) Wat zijn de methodische mogelijkheden voor SPH’ers om aan te sluiten bij deze activiteit? (Te denken valt aan nazorg en overige interventies, zoals omgaan met verdriet, boosheid en weerstand) 5) Met welke praktische aspecten moet er rekening gehouden worden? (Te denken valt aan materiaal, indeling van de ruimte, opzet van de avond en het aantal groepsleiding enz.) 6) Hoe kun je als SPH’er deze activiteit uitleggen/brengen aan de jongeren? (Te denken valt aan uitleg naar de jongeren toe)

4

Doelstelling SPH’ers (groepsleiders) een handreiking bieden, zodat zij op een methodisch verantwoorde wijze een muzische activiteit, gericht op het thema ‘Gezin’ kunnen organiseren en uitvoeren.

Verantwoording werkwijze 





Het lezen van literatuur zal een grote rol spelen in het beantwoorden van de hoofdvraag. (O.a. het boek ‘Ik heb ook wat te vertellen’ van Martine Delfos en ‘Muzisch-Agogische Methodiek’ van Dineke Berhend en overige literatuur relevant voor dit onderwerp) Dit willen wij graag combineren met de ervaringen die wij hebben opgedaan tijdens het uitvoeren van een muzische activiteit gericht op het thema ‘Gezin’. Wij willen o.a. ook in een hoofdstuk aandacht geven aan het beschrijven van de eigen opgezette thema avond. Waaronder ook de reactie en ervaring van de collega waarmee ik gewerkt heb die avond. Reacties en producten van jongeren wil ik ook meenemen als het gaat om het beantwoorden van de hoofdvragen en deelvragen.

5

Deelvraag 1; Wat betekent het thema gezin voor jongeren? In deze deelvraag willen wij graag in kaart brengen wat het gezin voor betekenis heeft voor jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. Hier willen wij op inhaken, omdat wij tijdens de activiteit binnen Timon opmerkten dat het gezin belangrijk is voor de jongeren. In muzische termen gaven zij aan dat ze zo graag in een gezond gezin wilden wonen, ‘ Gewoon een normaal gezin, dat is wat ik ooit heb gehoopt’. Jongeren die verblijven binnen Timon kunnen namelijk door wat voor reden dan ook niet meer binnen het gezin verblijven. In deze deelvraag willen wij dan ook weergeven wat het gezin kenmerkt en wat zich daarin af kan spelen. Jong en volwassen Deze tijd vol met veranderingen wordt aangeduid met het woord adolescentie. ‘Het woord adolescentie wordt gebruikt voor de periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid’ (Wit e.a, 2006,p.11). Om duidelijk te maken wat er precies bedoeld wordt met de periode tussen kinderjaren en de volwassenheid zegt Delfos (2010, p. 29) hier het volgende over: ‘De leeftijdsfase van ongeveer 12 jaar tot midden twintig wordt de adolescentie genoemd’. Tijdens de adolescentie ontwikkeld het kind zich van een onvolwassen kind naar een volwassene. Dit is onder andere te merken in het gedrag en uiterlijk (Delfos, 2010). ‘De adolescentie kenmerkt zich door groei (lichamelijke veranderingen) en door ontwikkeling (toename van psychische mogelijkheden)’ (Delfos, 2010, p.29). Kohnstamm (2002) zegt hierover dat het begin van de adolescentie wordt bepaald door de natuur , maar het einde ervan door de cultuur. Een andere benaming voor de adolescentie in de volksmond is de pubertijd. Toch zit er een verschil in deze twee benamingen. Ze kunnen gezien worden als twee losse periodes. ‘De term adolescentie wordt meestal alleen voor het laatste deel van de periode gebruikt, van achttien tot vijfentwintig jaar. De periode van ongeveer twaalf tot achttien jaar wordt meestal de puberteit genoemd. ‘Adolescentie is een overkoepelend begrip voor de puberteit en jeugd’ (Delfos, 2010, p.29). De adolescentie valt volgens de Wit (2010,p.12) onder te verdelen in het volgende: - ‘de vroege adolescentie, waarin de lichamelijke rijping, de psychoseksuele ontwikkeling en het proces van losmaking van de ouders op gang komen; - de middenadolescentie, waarin het experimenteren met diverse keuzemogelijkheden centraal staat; - de late adolescentie, waarin jongeren beginnen verplichtingen aan te gaan met betrekking tot maatschappelijke positie en persoonlijke relaties’. Gezinnen met adolescenten Naast de vele veranderingen die de jongere doormaakt staat deze periode in het teken van het losmakingsproces ten opzichte van ouders. Het losmaken blijkt uit de minder tijd die het kind met het gezin doorbrengt. Om autonomie en zelfstandigheid te bereiken en een eigen identiteit te ontwikkelen moeten adolescenten zich losmaken van de ouderband. Conflicten horen daarin thuis. Het proces gaat namelijk gepaard met opstandigheid. De relatie die daardoor met het kind ontstaat is onvermijdelijk, natuurlijk en ook noodzakelijk voor de verdere groei van het kind. Wanneer het kind in die periode een hechte en harmonieuze relatie met ouders zou hebben kan dit wijzen op psychische problemen en een stagnerende groei naar volwassenheid. Arjanne heeft zelf een site ontwikkeld voor jongeren in de puberteit, namelijk www.geefmijderuimte.nl . Zij beschrijft daar ook hoe jongeren die periode kunnen ervaren. ‘Jouw ouders zijn gewend om voor jou te bepalen, bijvoorbeeld wanneer jij thuis moet zijn. In deze periode ga jij juist op eigen benen staan. En dat is even wennen voor je ouders. In plaats van dat zij bepalen wil jij zelf bepalen. Dit vraagt niet alleen om aanpassen van jou, maar ook van je ouders kant. En dat is waar ouders het juist vaak moeilijk mee hebben! De relatie die je met je ouders hebt wordt in de meeste gevallen gelijkwaardiger. Jij hebt je eigen mening en je eigen visies, kortom je wordt volwassen. De gesprekken die je met je ouders hebt zullen meer naar een volwassen niveau getild worden. Dat is wat er bedoeld wordt met meer gelijkwaardigheid. Het kan zijn dat je ouders het lastig vinden dat die relatie zo verandert en jou juist meer dingen gaan verbieden, om toch nog grip op je te houden. Hiermee wordt niet bedoeld dat jou ouders alles maar moeten toestaan, want natuurlijk zijn er grenzen en kunnen jouw ouders jou dingen verbieden. Hopelijk begrijp je door dit stukje wat meer van je ouders.’ Uit de literatuur van J. de Wit e.a. (2007) blijkt ook dat de adolescentie een stressvolle periode voor ouders kan zijn. Die stress is vaak het hoogst in de (vroege) adolescentie. 6

Sommige ouders kunnen de ontwikkeling van autonomie bij hun adolescente kinderen opvatten als een aanval op het gezinssysteem en op hun rol als opvoeder. Hun rol als steunpilaar word voor hun gevoel aangetast. Daarom kunnen conflicten gepaard gaan met gevoelens van verlies, en gevoelen van minder waardevol en invloedrijk te zijn. Opvoeding in de adolescentie Kinderen ontwikkelen zich tijdens hun adolescentieperiode het positiefst als het opvoedingsgedrag van ouders gekenmerkt wordt door een hoge mate van warmte en ondersteuning, controle en minotoring (Baumrind, 1991; Steinberg, 2001). Weinig ondersteuning en warmte zou samen gaan met een negatief beeld van jongeren, slechtere schoolprestaties, gebrek aan empathie, weinig rekening houden met anderen, negatieve verwachtingen ten opzichte van andere en sociale contacten. De positieve uitwerkingen kunnen komen doordat de emotionele behoeften van jongeren worden bevredigd. Het ontwikkelingen van een positief zelfbeeld word dan gestimuleerd. Opvoeder- kindrelatie Opvoeding wordt in de psychologie van de adolescentie(2007) steeds aangeduid als het ouderlijk gedrag in interactie met het kind. Het gaat om specifiek en doelgericht gedrag waardoor ouders opvoedingstaken kunnen uitvoeren. De band die ouder en kind hebben is breder dan alleen het opvoedingsgedrag van ouders. Het gaat dan om emotionele houding, acceptatie of verwerping en gehechtheid aan het kind. Het concrete opvoedingsgedrag van de ouders kan afhangen van de kwaliteit van de ouder-kindrelatie. Zoals hierboven ook al genoemd staat losmaking van de jongere centraal. Het losmaken blijkt uit de tijd die het kind met het gezin doorbrengt. Gezin De relatie tussen broers en zussen is bijzonder in de ontwikkeling van het kind. De relatie wijkt af van de relatie met leeftijdsgenoten door dat de relatie zowel gelijkwaardig als onvrijwillig is. De relatie heeft vaak een emotionele lading, met aan de ene kant conflicten en aan de andere kant ondersteuning. Binnen het gezin als geheel spelen zich veel processen af, zoals verantwoordelijkheden en macht, emotionele betrokkenheid, flexibiliteit en de normen en waarden die het gezin kent. Het functioneren van het gezin heeft zowel direct als indirect invloed op de jongere. De kwaliteit van de relatie met broers en zussen kan van invloed zijn op de relaties van jongeren met leeftijdsgenoten. Ze leren immers veel over sociale contacten. Deze ervaring nemen zij naar relaties buiten het gezin. Een negatief aspect kan probleemgedrag zijn. In gezinnen is er vaak sprake van hiërarchie, met de ouders aan de top. Als het ouderlijk systeem niet goed werkt, ontstaan er problemen in het gezin. De problemen ontstaan dan doordat de ouders niet op een lijn liggen voor wat betreft de opvoeding van de kinderen. Een tweede probleem kan ontstaan doordat de grens tussen het ouderlijk systeem en andere systemen te vaag en onduidelijk zijn. De laatste reden kan zijn doordat er sprake kan zijn van een omgekeerde hiërarchie (Wit (e.a.),2007) .

7

Deelvraag 2; Hoe ga je als SPH’er om met eventuele trauma’s bij jongeren? Het thema gezin kan vele reacties oproepen bij de jongeren. Soms kan er ook sprake zijn van een trauma. In deze deelvraag zullen wij daarom beschrijven wat een trauma nu daadwerkelijk is, hoe jongeren hiermee omgaan en hoe je als SPH’er hierbij kunt aansluiten. Dit zal in deze deelvraag beschreven worden. Wat is een trauma? De Vries (2000) verwoordt het begrip traumatische ervaringen als volgt; ‘ Traumatische ervaringen zijn ingrijpende emotionele gebeurtenissen die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen liggen en die bij vrijwel iedereen leed zou veroorzaken. Iemand ervaart een gebeurtenis als pijnlijk als hij sterk het gevoel heeft dat niet aan zijn basisbehoefte voldaan wordt. Trauma’s ontstaan wanneer hierbij een verlies van eigen identiteit optreedt’. Zij benoemt daar echter bij dat traumatische ervaringen ook kunnen ontstaan doordat een ervaring die op zich kwetsend is maar nog niet traumatisch, zich regelmatig of voortdurend herhaalt. Er zijn veel gebeurtenissen die kunnen leiden tot een trauma’s. Daarin worden twee typen onderscheden; 1 Acute, onverwachte schokkende gebeurtenissen (bijvoorbeeld een ernstig auto-ongeluk of brand, maar ook een scheiding) worden type I trauma genoemd. Er is sprake van een eenmalige traumatische ervaring die duidelijk is afgebakend. 2 Schokkende gebeurtenissen die veel langer duren (bijvoorbeeld ernstige verwaarlozing, seksueel misbruik, huiselijk geweld of, bij vluchtelingen, oorlogsgeweld) en die zich kenmerken door permanente dreiging en zich herhalende schokkende ervaringen zijn het type II-trauma. Bovenstaande gebeurtenissen hebben extreme invloed op mensen die dit hebben meegemaakt. Bij dergelijke situaties is het duidelijk dat mensen behoeften aan hulp hebben. Traumatische ervaringen worden vaak geassocieerd met lichamelijke en psychische verwondingen. Deze zijn beide zichtbaar voor de omgeving. Het word moeilijker in te zien dat sommige mensen bepaalde gebeurtenissen als traumatisch ervaren die voor een ander niet als zodanig herkenbaar is. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er geen waarneembare oorzaken en redenen zijn. Daarbij is belangrijk om te benoemen dat een gebeurtenis niet voor iedereen tot een trauma hoeft te leiden. Elk persoon is echter anders en dus wel of niet gevoelig voor een situatie. Er komen een hoop gevoelens los bij mensen met een trauma. Deze moeten op een of andere manier verwerkt worden. De gevoelens die niet verwerkt worden blijven vaak onbewust een rol spelen in iemand gedrag. De verwerking van een trauma is daarom ook erg pijnlijk. Omdat mensen liever pijn vermijden, hebben ze allerlei verdedigingmechanismen ontwikkeld waarmee ze proberen te overleven. Een voorbeeld hiervan is verdringing. Jongeren en trauma Veel kinderen hebben tijdens hun jeugd te maken met gebeurtenissen die voor hen grote spanningen met zich meebrengen. Ze worden geconfronteerd met pijnlijke situaties, zoals scheiding van hun ouders of het overlijden van een dierbaar familielid, die in verschillende mate spanningen kunnen geven. Toch worden deze gebeurtenissen niet gelijk als traumatisch beschouwd. Kenmerken die onderscheidend zijn voor traumatische gebeurtenissen zijn onder andere; het gebeurt plotseling of onverwacht, het schokkende karakter van de gebeurtenis, overlijden of bedreiging met door of verwondingen,gevoel van hevige angst, ontzetting of hulpeloosheid (Americam Psychiatric Association, 2000).Met bovenstaande voorbeelden hoeft het niet zo te zijn dat kinderen blijvende traumasymptomen houden, veel kinderen behouden hun veerkracht. Wanneer krijg je nu wel of geen trauma? De reactie van een kind op een traumatische gebeurtenis wordt mede bepaald door de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van een kind. Zo verwoordt meneer Loar; ‘’Zo blijkt dat jonge kinderen, wanneer het gaat om een kortdurend trauma, afhankelijker zijn van de reactie van hun ouders op dat trauma dan oudere kinderen (los van de vraag hoe sterk zij aan dat trauma zijn blootgesteld); als hun ouders goed tegen dat trauma zijn opgewassen, krijgen jonge kinderen meestel geen ernstige of langdurige traumasymptomen (Wolmer&Cohen, 2001). De gevolgen voor kinderen kunnen erg variërend zijn. Dit hangt af van natuurlijke veerkracht en de aangeleerde coping- mechanismen. Ook fysieke, emotionele en sociale steun zijn daar bij belangrijk. 8

Een trauma dat al vroeg in het leven begint kan het ontwikkelingstraject van een kind in aanleg meer beïnvloeden. Bij oudere kinderen is deze invloed minder. Gevolgen voor jongeren Wanneer er iets schokkends gebeurd is het belangrijk dat dit verwerkt wordt. Het kan zijn dat het erg lang duurt voordat iets verwerkt wordt of het niet verwerkt wordt. Het gevolg hiervan kan zijn dat het functioneren van iemand in het dagelijks leven zo beïnvloed wordt dat er eigenlijk geen sprake meer is van een normaal functioneren. Kinderen kunnen op heel verschillende manieren reageren op traumatische gebeurtenissen. Hieronder willen wij graag ingaan op de doelgroep jongeren. ‘Het woord adolescentie wordt gebruikt voor de periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid. Dit is de periode van overgang, waarin zich veel ontwikkelingen voordoen op verschillende terreinen’(Van Aken en Slot, 2006, pag. 11). Een jongere is op weg naar volwassenheid. Op deze weg zullen wij een aantal veranderingen tegen komen. Dit zijn bijvoorbeeld lichamelijke veranderingen, maar ook cognitieve. Wat nu als er sprake is van een trauma? De gevolgen voor een adolescent liggen uiteen. De ene adolescent wordt agressief en opstandig. Terwijl de andere jongere zich kan terugtrekken of meegaand wordt. Vaak leidt dit tot problemen met bijvoorbeeld school en/of ouders. Tevens kan jongere kampen met depressies, alcoholmisbruik en bijvoorbeeld suïcidale 1 gedachten . Wij zijn ons er nu van bewust dat de gevolgen van een trauma zeer ingrijpend zijn, waarbij op vele gebieden de schade merkbaar is. Wij willen voorzichtig stellen dat een trauma invloed kan hebben op je gehele functioneren. Zo ook bij kinderen. Nog belangrijker vinden wij dat de ontwikkeling van een kind kan stagneren. Hier zien wij een verantwoordelijkheid in als hulpverleners. De gevolgen kunnen de oorzaak zijn van een trauma. Door hier alert en bewust van de zijn kan een mogelijk trauma eerder gesignaleerd worden en kan er eventueel extra hulp ingeschakeld worden.

Seksueel misbruik zorgt veelvoorkomend voor een trauma bij kinderen. Het gevolg hiervan kan zijn dat een kind een posttraumatische stressstoornis ontwikkeld. Drie kenmerken van een posttraumatische stressstoornis zijn dat een er sprake is van herbeleving, vermijdingsdrang en overmatige alertheid. Nog een gevolg is dat een jongere en/of kind psychische problemen kan gaan ontwikkeling wat zelfs later mee kan spelen in het ontwikkelen van een psychische stoornis of persoonlijkheidsstoornis. Wij vinden het belangrijk om ons hier van bewust te zijn, omdat dit de impact laat zien van wat een trauma met zich mee kan brengen en hoe dit je leven kan gaan beïnvloeden. SPHer’s en trauma Waar moet je rekening mee houden bij het begeleiden van mensen met een trauma? Om professionele hulp te kunnen geven zal een hulpverlener zijn eigen gekwetste gevoelens grotendeels verwerkt moeten hebben, zoals hierboven beschreven. Dit is een voorwaarde om goed te kunnen functioneren. Mensen helpen bij het verwerken van pijn die in het verleden geleden is en tot in het heden een rol speelt, vraagt veel inlevingsvermogen. Daarnaast moet de hulpverlener inzicht hebben in het feit dat een emotionele bedreigende ervaring gevoelsmatig verwerkt moet worden om problemen op een latere leeftijd te voorkomen. Dit betekend dat hij zelf zijn problemen moet kunnen verwerken, zo nodig met hulp van anderen. Je problemen verwerken kan je doen door je gevoelens te onderzoeken. Alle gevoelens die problemen veroorzaken hebben te maken met angst. Als hulpverlener is het belangrijk inzicht te hebben in het proces van verwerking. Dit verloopt namelijk in verschillende stadia. 1. Fase 1 Verbreking van de integriteit van het systeem 2. Fase 2 Tijdelijk herstel 3. Fase 3 Het opruimen van dode vormen 4. Fase 4 Regeneratie of reparatie 5. Fase 5 Reorganisatie 1

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/kinderen/27747-kinderen-en-trauma.html 9

Handvatten voor het begeleiden van getraumatiseerde cliënten Er zijn mogelijkheden voor begeleiders om kinderen/jongeren te begeleiden bij een mogelijk trauma. We zijn vaak geneigd om jongeren en volwassenen vooral door middel van een gesprek te helpen bij het verwerken. Hierboven benoemde wij dat angsten vaak in je onderbuste afspelen. Om een cliënt te helpen zich bewust te worden van zijn onbewuste angstprikkels en gedachten voert een hulpverlener gesprekken met hem. Tijdens een gesprek gebruikt de hulpverlener voortdurend zijn kennis, inzichten, waarnemingsvermogen, inlevingsvermogen en zijn vaardigheden. De combinatie daarvan geeft een hulpverlener de mogelijkheid te beoordelen wat een cliënt op dat moment nodig heeft om tot meer zelfinzicht te komen. Kinderen in de leeftijd van 0 tot 18 jaar zijn volop in ontwikkeling. Daarom is het als hulpverlener belangrijk aan te sluiten bij de belevingswereld van een kind. Dit kan je doen door je activiteit aan te passen, zodat het een appel oproept bij het kind. Deze interventie zal het meer bruikbaar zijn dan een gesprek voeren. Voor kinderen kan het lastig zijn om gevoelens en gedachten verbaal te verwoorden. Muzische activiteiten kunnen hierbij een hulpmiddel zijn. Enkele voorbeelden zijn; 1. Bij kinderen vindt namelijk het genezingsproces plaats wanneer ze de situatie die ze ervaren hebben keer op keer weer uitspelen. Op een veilige manier kunnen kinderen de situatie opnieuw beleven. 2. Verder kunnen kinderen hun fantasie gebruiken om de ervaring anders te laten aflopen. 3. Muzische middelen, zoals tekenen, werken met klei, sporten en muziek kunnen hun helpen (Van Vliet, 2000).

10

Deelvraag 3; Welke randvoorwaarden zijn belangrijk voor een muzische activiteit gericht op het onderwerp gezin? Het thema gezin kan een gevoelig factor zijn voor jong volwassenen. Daarom is het belangrijk om de randvoorwaarden van de activiteit hierop aan te passen. Te denken valt dan aan onder andere groepsgrootte en veiligheid. In deze deelvraag zullen wij aandachtspunten benoemen voor hulpverleners. Daarnaast zullen wij enkele belangrijke thema’s noemen waar de hulpverlener zich van bewust moet zijn. Randvoorwaarden muzische activiteit Voor cliënten die zich in emotioneel bedreigende situaties hebben bevonden is het belangrijk om over gevoelens te praten omdat ze over het algemeen hun gevoelens onderdrukken. Vaak doen zij dit door middel van overlevingsmechanismen. Een gesprek is niet altijd voldoende om gevoelens te verwerken. Een hulpmiddel kan hierbij nuttig zijn. Hieronder zullen wij enkele randvoorwaarden benoemen die relevant zijn bij het opzetten van een muzische activiteit, waar mogelijk een trauma onder verschuilt zit. De randvoorwaarden zijn gebaseerd op de boeken van De Vries (2007 en 2000).  Vaak vinden cliënten het niet prettig dat hulpverleners hun werk beoordelen. Zelfs een positieve beoordelingkan hun het gevoel geven dat ze een kind zijn dat door de juf of meester beoordeeld wordt.  Ook kan een cliënt bang zijn dat de hulpverlener zijn werk interpreteert en conclusies trekt.  De activiteit is afhankelijk van je doel dat je met de cliënt wilt bereiken.  Als hulpverlener moet je je bewust zijn van de effecten die de activiteit kunnen oproepen.  Wanneer je als begeleider de activiteiten in een groep laat doen is het noodzakelijk dat je inzicht hebt in de manier waarop mensen op elkaar reageren.  Als de activiteit in een groep heeft plaatsgevonden is het belangrijk om op de gevoelens van ieder groepslid te letten, ook als iemand anders over zijn of haar gevoelens vertelt.  Zorg ervoor dat de groepsleden elkaars gevoelens respecteren en dat ze niet elkaar verhaal overnemen wanneer herkenning groot is.  De begeleider zal heel alert moeten zijn of iemand wilt praten over zijn of haar werk.  Bij weerstand stoppen!  Veiligheid is een belangrijk aspect. Creëer veiligheid door te werken in kleine groepen en de omgeving aan te passen.  Dineke Behrend (2004) verwoordt dat het belangrijk is te kijken naar de appelwaarde van de activiteit. De appelwaarde is de uitnodiging die iemand ervaart tot een activiteit. Welk appel doet een materiaal op de persoon?  De voorbereiding volgens Dineke Behrend (2007) doorloopt de volgende stadia; observatie en analyse, hulpvraag, doelen, persoonsgeboden gegevens, activiteit en materiaalgebonden gegevens. Wat je moet weten als hulpverlener Kinderen kunnen zich beter uitdrukken via tekeningen dan met woorden. Soms is datgene wat gemaakt, geschilderd of getekend wordt niet een weergave van de werkelijkheid. Het is een weerspiegeling van hetgeen hen bezighoudt. Bij traumaverwerking gaat het ook om het (onbewuste proces) die zich afspeelt tijdens de activiteit. (De Vries, 2007). Cliënten kunnen hun gedachten, gevoelens en wensen alleen maar onder woorden brengen als zij zich daar bewust van zijn. Zolang een cliënt zicht daar niet van bewust is, kan hij niet begrijpen waar zijn of haar gedrag vandaan komt. Om een cliënt te helpen zich bewust te worden van wat hij voelt, kan een hulpverlener muzische middelen gebruiken. De herinneringen kunnen zo indringend zijn dat de herinneringen onwillekeurig worden opgeroepen en moeilijk tegen te houden zijn. Oude angsten en boosheden worden weer actueel (De Vries, 2007).

11

Deelvraag 4; Wat zijn de methodische mogelijkheden voor SPH’ers om aan te sluiten bij deze activiteit? Nadat de activiteit heeft plaats gevonden, kan extra zorg nodig zijn. De denken valt dan aan nazorg, met de daarbij horende emoties. Daarnaast zullen wij onze visie geven op nazorg. Hoe dit er uit kan zien en wat daarbij noodzakelijk is. SPH’er en trauma’s Tijdens ons keuzevak traumaverwerking werden wij alert gemaakt op de functie die wij als SPH’er hebben ten opzichte van trauma’s. Daarbij stelde wij de vraag; hoever mogen wij gaan? Wij zijn namelijk niet gespecialiseerd in het verwerken van trauma’s, zoals psychologen. Daarom denken wij dat het belangrijk is een activiteit op dit gebied uit te voeren onder toezicht van een psycholoog of orthopedagoog. Het kan namelijk heftige emoties bij de jongere oproepen. Nazorg is daarom belangrijk. Nazorg Achteraf kan een hulpverlener de reacties van de cliënt gebruiken om hem te helpen zich bewust te worden van zijn huidige gedachten en gevoelens. Een cliënt kan er behoefte aan hebben er achteraf over te praten. Soms wordt hij zo in beslag genomen dat hij geen behoefte heeft aan aandacht. Uit de praktijk blijkt dat nabespreken van een activiteit gevoelig kan liggen. Nabespreken is vaak meer dan alleen praten over het gemaakte werk. Hierbij is het belangrijk te benoemen dat het vermeden moet worden een oordeel of waardering te geven over het werk. Een oordeel heeft namelijk geen enkele zin, ook iet ter stimulering. Het gaat namelijk niet over mooi of lelijk, het gaat over gevoelens die samenhangen met het werk. Zoals hierboven beschreven staat niet iedereen open voor reacties of commentaar van anderen of de begeleiding. De begeleider zal heel alert moeten zijn of iemand wilt praten over zijn of haar werk. Wees hierbij voorzichtig want je kunt meer kapot maken dan opbouwen. Als je besluit om de activiteit na te bespreken, let dan op de mogelijke weerstanden. Bij de minste of geringste weerstand is het belangrijk om te stoppen. Geef veel gevoelsreflecties en vraag door om het bewustwordingsproces te stimuleren. Nazorg kan op verschillende manieren geboden worden; o Iemand vragen een korte titel of een kort gedicht te maken bij het werk. o Je kunt vragen of iemand iets over zijn werk wilt vertellen. o Je kunt vragen het werkstuk aan het woord te laten o Eigen associaties geven die het werk bij jou oproept. (De Vries, 2000) Onze visie Vanuit de praktijk blijkt dat het noodzakelijk is dat de jongeren zijn of haar emoties kan uiten, die de muzische activiteit opgeroepen kan hebben. Het is daarom belangrijk er te zijn voor de cliënt wanneer zij emoties willen uiten. Een contactpersoon en een luisterend oor is volgens ons noodzakelijk. Tijd vrijmaken en de indruk geven dat je er voor hem of haar bent. Doordat de cliënt de emoties kan uiten is hij of zij volgens ons ook bezig met verwerken. Wanneer emoties heftig zijn kan het zijn dat professionele begeleiding helpend is. EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) zou een optie kunnen zijn. EMDR is en een therapeutische 2 techniek die voornamelijk wordt toegepast bij mensen met een posttraumatische stresstoornis.

2

http://nl.wikipedia.org/wiki/Eye_movement_desensitization_and_reprocessing 12

Deelvraag 5; Met welke praktische aspecten moet er rekening gehouden worden? Het is bijna zover. De jongeren verblijven nu nog op hun kamer, maar zullen om 20.00 naar beneden komen. De huiskamer zit er niet meer uit zoals het was. De tafels zijn anders en de groep is gericht voor een creatieve activiteit. Alles staat klaar tot in de puntjes. Drinken en koekjes staan op de tafel, zodat wij eerst de opdracht rustig kunnen uitleggen. In het volgende hoofdstuk zullen wij meer vertellen hoe wij dit vormgegeven hebben. Daar zijn ze dan. De thema avond gezin kan nu echt beginnen. Inleiding Voor het organiseren van een thema avond met dit onderwerp is het belangrijk om met een aantal praktische zaken rekening te houden. Te denken valt aan materiaal, indeling van de ruimte, opzet van de avond en het aantal groepsleiding. Graag willen wij deze praktische zaken in de komende kopjes meer uitdiepen. Hierbij zullen wij onze ervaringen delen. Materiaal Deze thema avond kan op verschillende manier vormgegeven worden. De vorm die gekozen zal worden zal ook invloed hebben op de materiaal keuze. In ons geval hebben wij gekeken welke vorm van muzische middelen past bij deze doelgroep. Wij hebben gekozen om de thema avond vorm te geven door mogelijkheden te creëren voor:  Het schrijven van een rap  Het schrijven van een gedicht  Het beeldend vormgeven doormiddel van schilderen en tekenen Gekozen is voor de mogelijkheid voor het schrijven een rap, omdat dit in het interesse gebied van jongeren ligt. Het is een muzische vorm, die jongeren kan helpen makkelijker te praten over hun gevoel. Zij kunnen hun gevoel rappend kwijt. Naast het schrijven van de rap was er ook de mogelijkheid dat jongeren deze rap op een later moment konden opnemen. Het schrijven van een gedicht was een van de keuzes die de jongeren mochten maken. Met name voor de meiden bleek dit een succes te zijn. De derde optie bestond uit het beeldend vormgeven aan de thema avond gezin. Dit kon doormiddel van tekenen en schilderen. Gekozen is voor grote verfdoeken. Hiervoor hebben wij gekozen om het ‘kinderlijke’ van het schilderen af te halen. Wij hebben gezorgd dat er voldoende materiaal voor de jongeren beschikbaar was. Belangrijk om rekening mee te houden is: De grootte van de groep, het eventueel opnieuw willen proberen. Het is belangrijk om extra materiaal in huis hebben. Zo kunnen jongeren rustig experimenteren met het geen dat ze willen maken. Voor jongeren is de uitkomst van het product belangrijk. Zij kunnen hierin de lat voor zichzelf, waardoor er meer kans is op afhaken. In de begeleiding is het belangrijk om met dit aspect rekening te houden. Hierop willen wij in het volgende hoofdstuk graag terugkomen. Indeling van de ruimte De foto’s hiernaast laten zien hoe wij de ruimte ingedeeld hebben Graag willen wij op de volgende pagina toelichting geven over de indeling van de ruimte.

13

Wij hebben ervoor gekozen om de activiteit te organiseren in één ruimte. De activiteit hebben wij opgezet in de huiskamer, de grootste kamer binnen deze instelling. Dit hebben wij gedaan, zodat er beter overzicht was en om onrust van het lopen naar verschillende ruimtes te voorkomen . De grote ruimte hebben wij opgesplitst in drie delen, door drie verschillende hoekjes te creëren. Hiervoor hebben wij gekozen, omdat er verschillende muzische activiteiten zijn en op deze manier komt hier een afscheiding in. Nog een reden om dit te doen is dat de groep bestond uit 9 jongeren. Dit is druk, wanneer je jongeren allemaal aan een tafel zet. De verleiding is dan groter om met elkaar te gaan praten en bijvoorbeeld negatief gedrag te gaan vertonen. Hierdoor zullen de jongeren minder gefocust zijn op de thema avond. Een tafel is beschikbaar gesteld voor het beeldend vormgeven doormiddel van verven en tekenen en de andere tafel is bedoeld voor degene die een rap of een gedicht willen schrijven. Teven is er een plek ingericht waar de uitleg naar jongeren wordt geven. Op deze plek is er eten en drinken gezet, zodat er gezamenlijk begonnen kan worden aan de activiteit. Met gezamenlijk beginnen bedoelen wij dat daar de activiteit uitgelegd wordt. Over de uitleg naar de jongeren toe verwijzen wij u graag door naar het volgende hoofdstuk. Verbeterpunten voor de indeling van de ruimte:  De indeling van de ruimte is ons goed bevallen. Als verbeterpunt willen wij inbrengen dat het belangrijk is dat jongeren een soort van time-out plek hadden af kunnen spreken. Wij hebben bij de uitleg wel aangegeven dat jongeren weg kunnen lopen, maar het bleek niet duidelijk te zijn waarheen. Hierdoor werd het overzicht op de groep minder. Opzet van de avond Tijd 17.00 17.30 19.00-20.00

Handeling Overleg met collega over taken van die avond. Zorgen dat alle materialen beschikbaar zijn Jongeren aankondiging geven onder het eten van thema avond Jongeren hebben stilte uur. Ruimte indelen. Alle materialen klaar leggen. 20.00-20.15 Jongeren verwelkomen met wat drinken en een koek. Beginnen met uitleg over thema avond 20.15-22.00 Jongeren zijn bezig met activiteit 22.00 Bedtijden voor jongeren. 22.00-22.30 Opruimen van muzische activiteit 22.30 Afsluiten van de dienst en rapporteren. Gebleken is dat het belangrijk is dat de avond goed voorgestructureerd wordt, ook voor jou als hulpverlener. Hierdoor kun je gerichter te werk gaan en zal de avond gestructureerd verlopen. Het bovenstaande schema hebben wij zelf opgesteld voordat wij aan deze activiteit begonnen. Achteraf is gebleken dat hierin voor ons een aantal verbeterpunten liggen:  Het tijdsschema bleek erg krap te zijn. Hierdoor gingen jongeren niet op tijd naar bed toe en liep ook de dienst voor ons erg uit. De volgende keer willen wij hier meer rekening mee houden. Doordat er om 20.00 begonnen werd met de activiteit was er te weinig tijd voor het uitvoeren zelf. De eerste jongeren moesten al om 21.30 naar bed. Hierdoor werd de structuur van de instellingen niet gehandhaafd en gingen jongeren te laat naar bed. Hierdoor was er minder tijd voor nazorg. Verstandig is het om een volgende keer eerder te beginnen met de avondmaaltijd. Ook zou het stilte uur ingekort kunnen worden naar een half uur. Dit zorgt er al voor dat er meer tijd is voor uit uitvoeren van de activiteit zelf.  Het bleek dat het gezin een gevoelig onderwerp is om mee bezig te zijn. Dit zorgde voor de nodige emoties. Het is belangrijk om in je achterhoofd te houden dat dit tijd in beslag neemt. Ook hebben wij gemerkt dat het belangrijk is om hier tijd aan te geven. Goede nazorg mag niet vergeten worden!  Als hulpverleners was het hard werken, mede door de tijdsdruk. Naar onze mening hebben de jongeren hier geen nadeel van ondervonden. Ook hebben we tijdens de activiteit niet constant gelet op de tijd. Belangrijk is om te weten dat jongeren een start aan de muzische activiteit lastig vonden. Zij gaven aan het lastig te vinden hoe ze nu moesten bedenken. Veel jongeren waren lang aan het denken. Het thema gezin raakte hen.

14

Aantal groepsleiding Tijdens deze bijeenkomst waren er twee groepsleiding aanwezig. Arjanne en een andere collega van de crisisopvang. Op dit gebied liggen er voor ons een groot verbeterpunt. Twee groepsleiding voor deze activiteit met negen jongeren is te weinig. Dat hebben wij duidelijk ervaren. Wij hebben gemerkt dat jongeren moeilijk op gang kwamen met de activiteit. Jongeren waren lang in gedachten verzonken. Wat heel mooi was om te zien was dat er stilte heerste en jongeren aan het nadenken waren. Een jongeren heeft een uur lang zijn schilderij geel geverfd en was totaal in gedachten. Als groepsleiding is dat je jongeren stimuleert in hun denken. Dit kan bijvoorbeeld door te brainstormen. Zodra jongeren een idee hadden begonnen jongeren te schrijven en te schilderen. Opmerkelijk om te zien was dat jongeren echt met hun eigen ding bezig waren. Jongeren waren op zichzelf en kwamen hierdoor goed toe aan de muzische activiteit. Duidelijk te merken was dat deze activiteit jongeren veel deed. Wij hebben veel tranen gezien op deze avond, maar ook emoties zoals boosheid waren aan de orde. Om een veilige sfeer vast te houden is het belangrijk dat je hier als hulpverlener aandacht aanbesteedt. Ik zag D. overstuur aan de tafel zitten. Ze scheurde haar papiertje door de midden. Ik ben bij haar gaan zitten. Ze vertelde tegen mij dat ze zou willen dat alles was als vroeger en dat dit alles weg was. Ik ben met haar naar buiten gegaan en daar met haar het papiertje in brand gestoken. Tijdens het opbranden van het papiertje heeft D. hard zitten huilen. Ze vertelde dat ze wilde dat haar problemen ook zo snel weg gingen als het papiertje dat opgebrand was. Samen ben ik met D. terug gegaan naar binnen. Daar begon ze een gedicht over de toekomst. Er zaten tekenen in van hoop, zo mooi om te zien als hulpverlener. Het symbool, verbranden, heeft haar ruimte gegeven om te kunnen kijken naar de toekomst. Als hulpverlener ben je betrokken op de jongeren. Het is belangrijk iedereen aandacht te kunnen geven. Doordat een hulpverlener even buiten is met een jongere staat de ander alleen met acht andere jongeren. Deze kun je niet tegelijk begeleiden. Het maakte voor ons dat deze avond erg druk was. Jongeren wilde graag hun verhaal kwijt, maar hier kon naar onze mening niet genoeg bij aangesloten worden. Tevens hebben wij opgemerkt dat jongeren elkaar gaan troosten. Dit is echter niet gelijk de bedoeling, omdat het proces van degene die troost stil gezet wordt. Een belangrijke ontdekking voor ons is dat het heel belangrijk is dat er voldoende begeleiding is voor de jongeren. Zo zou het beter zijn als er drie of zelfs vier groepsleiding aanwezig is tijdens het uitvoeren van deze muzische activiteit. Wanneer je deze muzische activiteit uitvoert met minder jongeren kunnen er ook minder groepsleiding ingezet worden. Nu wij ervaring hebben opgedaan met deze thema avond lijkt het ons verstandig dat je als hulpverlener drie of twee jongeren begeleidt tijdens zo’n avond. Dus mocht je 6 jongeren hebben die meedoen, dan zou het inzetten van twee hulpverleners voldoende kunnen zijn. Natuurlijk is het belangrijk om rekening te houden met de groepssamenstelling. Het kan voorkomen dat jongeren individueel begeleiding nodig hebben.

15

Deelvraag 6; Hoe kun je als SPH’er deze activiteit uitleggen/brengen aan de jongeren? Uit de ervaring van de opgezette activiteit is gebleken dat het noodzakelijk is om de avond goed voor te bereiden. Dit om zo op een methodisch verantwoorde manier aan de slag te gaan. Het is belangrijk te weten waar je mee bezig bent en doordacht kan handelen. Zoals ook uit de vorige hoofdstukken is gebleken wordt er gewerkt met een kwetsbare doelgroep. Een doelgroep dat uit huis is geplaatst, waar jongeren verschillende emoties bij voelen. Wanneer het thema gezin aangesneden gaat worden is de kans groot bij de jongeren emoties hoog oplopen. Als hulpverlener is het belangrijk je hiervan bewust te zijn. Wij hebben de jongeren op de volgende manier uitleg gegeven:  Jongeren uitleg gegeven over de avond die wij samen gaan hebben. Ook benoemd dat het onderwerp waar wij mee aan de slag gaan erg gevoelig kan liggen. Het gaat over thuis, maar je woont niet meer thuis Dat veiligheid een van de belangrijkste dingen van de avond is. Dat wij onder veiligheid verstaan dat iedereen in zijn/haar waarde gelaten moet worden, er niet uitgelachen wordt, groepsleiding altijd wil helpen, je weg mag lopen als je het moeilijk hebt enz. Maak je zelf als hulpverlener ook betrokken bij de muzische activiteit, benadruk daarom ook het samen.  Daarna hebben wij de jongeren de praktische zaken uitgelegd over de indeling van ruimte.  Jongeren laten kiezen waar ze graag aan willen werken.  Wij hebben de jongeren uitgelegd dat zij zelf mogen weten wat ze graag willen uitbeelden. Er zit een voorwaarde aan en dat is dat het iets te maken moet hebben met het woord gezin. Een voordeel hieraan is dat jongeren zelf kunnen bepalen hoe ver zij willen gaan en hier zelf invulling aan kunnen geven. Ook zullen er daarvoor echt producten ontstaan die de jongere zelf heeft willen maken. Een nadeel is dat de opdracht erg breed is en jongeren het lastig kunnen vinden om een keus te maken in wat ze graag willen. Hierdoor kan het beginnen met het de activiteit traag op gang komen. Dit hebben wij zelf ook gemerkt, maar hebben wij niet als hinderlijk ervaren. Het is goed om je, als hulpverlener te beseffen dat dit ook behoort tot de muzische activiteit. Het is een soort proces voor jongeren waar zij doorheen moeten.  Als hulpverlener kun je jongeren ook helpen om te komen tot iets wat ze graag willen uitbeelden. Dit kan doormiddel van brainstormen. Wij hebben dit gedaan door met de jongeren individueel een aantal woorden op een papier te schrijven. Wij hebben opgemerkt dat dit helpend kan zijn voor de jongeren.  Ook hebben wij de jongeren verteld emoties tijdens deze opdracht heel normaal zijn en deze er ook mogen zijn. Afgesproken is dat wij elkaar daar niet op aan kijken, maar elkaar respecteren om welke emoties het ook gaat. Veiligheid is wat er absoluut niet mag ontbreken als het gaat om een muzische activiteit met het onderwerp Gezin. In de vorige hoofdstukken heeft u kunnen lezen over mogelijke trauma’s en de betekenis van het gezin. Wij vinden zelf veiligheid een van de meest belangrijkste aspecten van deze activiteit. Wij vinden dit belangrijk omdat wij erin geloven dat wanneer er veiligheid is mensen meer tot hun recht komen en hierdoor uit de verf kunnen komen. Bijvoorbeeld met kwaliteiten, maar ook in dit geval met kwetsbaarheid. Een jongeren durft meer zichzelf te zijn. Zeker bij dit onderwerp worden er dingen besproken die gevoelig liggen. Tijdens deze activiteit heerste er een veilig klimaat. Jongeren durfde zichzelf te uiten door dit expressieve middel . Als hulpverlener is het belangrijk dat je zelf een goede veilige sfeer neerzet. Dit gebeurd onder andere door duidelijkheid te geven over wat je verwacht van de jongeren. Als hulpverlener is het net zo belangrijk om te veilige sfeer in stand te houden. Dit kun je doen door ‘storingen’ aan te pakken, maar met name door zelf aanwezig te zijn. Jongeren hebben aangeven het fijn te vinden dat er groepsleiding was.

16

Conclusie In dit onderzoek zijn wij begonnen met de volgende hoofdvraag: ‘Hoe kan je op een methodisch verantwoorde wijze een muzisch agogische activiteit organiseren en uitvoeren gericht op het thema ‘Gezin’,waardoor mogelijke trauma’s zichtbaar worden, voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar?’ Door middel van de deelvragen hebben wij hier antwoord op kunnen geven. In dit hoofdstuk zullen wij kort weergeven wat onze bevinden zijn en wat de antwoorden zijn op onze onderzoeksvraag:  Naast de vele veranderingen die de jongere doormaakt staat de adolescentie periode in het teken van het losmakingsproces ten opzichte van ouders.  Uit de literatuur van J. de Wit e.a. (2007) blijkt ook dat de adolescentie een stressvolle periode voor ouders kan zijn. Die stress is vaak het hoogst in de (vroege) adolescentie.  De band die ouder en kind hebben is breder dan alleen het opvoedingsgedrag van ouders.  Traumatische ervaringen zijn ingrijpende emotionele gebeurtenissen die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen liggen en die bij vrijwel iedereen leed zou veroorzaken.  Veel kinderen hebben tijdens hun jeugd te maken met gebeurtenissen die voor hen grote spanningen met zich meebrengen.  Het gevolg van een trauma kan zijn dat het functioneren van iemand in het dagelijks leven zo beïnvloed wordt dat er eigenlijk geen sprake meer is van een normaal functioneren.  Om professionele hulp te kunnen geven zal een hulpverlener zijn eigen gekwetste gevoelens grotendeels verwerkt moeten hebben.  De activiteit is afhankelijk van je doel dat je met de cliënt wilt bereiken.  Als hulpverlener moet je je bewust zijn van de effecten die de activiteit kunnen oproepen.  Zorg ervoor dat de groepsleden elkaars gevoelens respecteren en dat ze niet elkaar verhaal overnemen wanneer herkenning groot is.  Bij weerstand stoppen.  Veiligheid is een belangrijk aspect. Creëer veiligheid door te werken in kleine groepen en de omgeving aan te passen.  De voorbereiding volgens Dineke Behrend (2007) doorloopt de volgende stadia; observatie en analyse, hulpvraag, doelen, persoonsgeboden gegevens, activiteit en materiaalgebonden gegevens.  Een cliënt kan er behoefte aan hebben er achteraf over te praten.  Het in belangrijk dat er genoeg materialen zijn en deze op tijd ingekocht zijn.  Klaar leggen van materialen zorgt voor rust.  Het is handig om één grote ruimte te hebben, maar deze wel op te splitsen, zodat er verschillende hoeken komen waar jongeren kunnen werken.  Het is verstandig om een tijdsschema te hebben.  Deze activiteit beslaat veel tijd. Hier moet rekening mee gehouden worden.  Het thema gezin is een gevoelig onderwerp. Voldoende groepsleiding is belangrijk.  Schep veiligheid op de groep, door kaders te schetsen.  Wees er als hulpverlener.  Nazorg is niet weg te denken. Zorg dat je genoeg hulpverleners beschikbaar hebt staan en er voldoende tijd is voor een jongere.  Neem de tijd voor een goede uitleg.

17

Literatuurlijst Hieronder zullen wij de literatuurlijst verwoorden. Dit betreft boeken en internetbronnen.

Boeken:  Wit, J. de,Slot & W.,Aken,M. van. (2006). Psychologie van de adolescentie. Baarn: HB uitgevers. 

Riet, N. van. (2010). Social Work. Assen: Koninklijke van Gorcum BV.



Kohnstamm, R. (2002). Kleine ontwikkelingspsychologie de adolescentie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.



Vries, L. de. (2007). Het begeleiden van mensen met een traumatische ervaring. Soest: Nelissen.



Vries, L. de. (2000). Over trauma’s gesproken. Baarn: Nelissen.



Cohen, A.J. (e.a.)(2008). Behandeling van trauma bij kinderen en adolescenten. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.



Behrend, D. (1996). Muzisch agogische methodiek. Bussum: Coutinho

Internetbronnen:  Geef mij de ruimte (2010). Geraadpleegd op 28 maart 2011, van http://www.geefmijderuimte.nl (Ontworpen door Arjanne Heikamp, SPH jaar 3) 

Mens en gezondheid (2011). Geraadpleegd op 28 maart 2011, van http://mens-engezondheid.infonu.nl/kinderen/27747-kinderen-en-trauma.html



Wikipedia(2011). Geraadpleegd op 13 april 2011, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Eye_movement_desensitization_and_reprocessing

18

Bijlagen In onze bijlagen zult u onze uren verantwoording aantreffen en de uitwerkingen van de jongeren.

Planning/Verantwoording van uren Activiteit e

1 uur

1 opzet gemaakt voor thema avond gezin Opzet voor thema avond definitief Inkopen voor thema avond gezin Overleg uitvoering thema avond gezin op de instelling Voorbereiding, uitvoering opdracht en nazorg Nabespreking met collega Verzamelen van producten/resultaten in een document zetten en opsturen Gesprek Martine, Corry en Ditty over mogelijke onderzoeksvraag. Opzet onderzoeksvraag

e

2 uur

Plan van Aanpak bedenken en uitwerken Overleg met Sanne onderzoeksbank

2 uur

Onderzoeksbank opdracht uitleggen aan Sanne Analyseren

1,5 uur

Opzet Lay out maken

2 uur

Taken verdelen

1 uur

Zoeken van passende literatuur Literatuurstudie Literatuurstudie

1 uur

Deel Verwerking literatuur Overleg

2,5 uur

Dinsdag 18 mei 2010

1 gesprek Martine over onderzoeksbank

Zaterdag 12 juni 2010 Zondag 20 juni 2010 Maandag 21 juni 2010 Woensdag 21 juni 2010

Woensdag 21 juni 2010

Woensdag 21 juni 2010 Maandag 28 juni 2010

Dinsdag 21 september 2010 Vrijdag 24 september 2010 dinsdag 28 september 2010 Donderdag 3 februari 2011 Dinsdag 8 februari 2011 Woensdag 9 februari Donderdag 17 februari 2011 Vrijdag 18 februari 2011 Woensdag 23 februari 2011 Dinsdag 1 maart 2011 Donderdag 4 maart 2011 Vrijdag 11 maart 2011 Dinsdag 15 maart 2011

tijd

Eventuele opmerkingen/toelichting Daarna overleg gehad met teamleider crisisopvang voor toestemming Beeldende opdracht

2,5 uur 2 uur

Bonnen declareren, naar winkel geweest.

1 uur

11 uur

1 uur

Hoe is het gegaan vanavond?

3 uur

1 uur

Corry mailen over boeken en magazine

1 uur

Richten op opzet activiteit

1 uur

3 uur

Uitkomsten van thema avond

5 uur 4 uur

2, 5 uur 19

Orde op zaken stellen

Vrijdag 18 maart 2011 Maandag 19 maart 2011 Vrijdag 25 maart 2011 Zondag 27 maart Maandag 28 maart Dinsdag 29 maart Vrijdag 1 april Dinsdag 5 april Maandag 11 april Dinsdag 12 april Woensdag 13 april Donderdag 14 april

Literatuurstudie Verwerking literatuur

4 uur 3 uur

Taken verder verdelen Literatuur Deelvraag 1 uitwerken Deelvraag 1 uitwerken Deelvraag 3 uitwerken Deelvraag 2 uitwerken Deelvraag 4 uitwerken Deelvraag 5 uitwerken Deelvraag 6 uitwerken Overig

1 uur 4 uur 3,5 uur 3 uur 2 uur 5 uur 2 uur 3 uur 2 uur 16 uur met z’n tweeën.

20

Ik heb ook wat te vertellen

Literatuur m.b.t. trauma

Inleiding schrijven Voorkant Deelvragen nalopen Conclusie Literatuurlijst Bijlagen maken Alles in elkaar zetten. Alles doorlopen.

Producten van de jongeren

Thema avond Gezin 23 juni 2010 Stichting Timon Arjanne Heikamp En Sanne Radstake

21

22

D. De paniek in mijn hart is nog nooit zo erg geweest De pijn die ik voel is ongekend Mijn emoties kunnen niet worden getemd Zoiets ergs heb ik in al mijn nacht merries gevreesd Toen ik klein was, was mijn hart geordend en perfect Later in mijn leven begon de chaos te ontstaan De brand werd langzaam opgewekt Het liefst laat ik alle problemen weggaan Mijn gezin is gebroken Doordat ik zoveel heb gelogen En de pijn die ik mijn dierbare heb gedaan Zal nooit uit onze harten vergaan Toch blij ik hopen of een happy end Zoals ik vroeger was gewend Geen ruzie, geen bedrog, geen pijn Alles weer zoals het hoort Niemand meer ontspoort Iedereen weer bij elkaar Dat is toch niet zo heel raar? A. Mijn gezin Hoe ik het graag had Is gebroken Twee families ontstaan Het is apart Mensen die erin willen stoken Niks zoals vroeger Alles anders Wat ik wil Is niet zo moeilijk Een vader Een moeder Een gezin dat van me houdt Een broertje Een zusje En alles Met een hart van goud Geen problemen Geen pijn Het is niet meer mogelijk Maar, wat zal het anders zijn Niemand met oordeel Alles zoals het loopt Gewoon een normaal gezin Dat is Wat ik ooit Heb gehoopt!

23

H. Ik heb dit schilderij, deze tekst geschreven, omdat ik vroeger veel ruzie heb gehad en daarom geleerd heb dat je op tijd weer goed moet maken, omdat het anders fout gaat. Daarom zit ik nu op Timon.

24

25