BLAD VOOR DONORS
STICHTING SANQUIN BLOEDVOORZIENING - JAARGANG 10 - NR. 2 - 2011
Schaatskampioene Karen Venhuizen:
‘Gewoon leven is belangrijker dan topsporter zijn’
Thumbs up Veel waardering op Wereld Bloeddonordag: meer dan 30.000 Nederlanders staken hun duim op
Buikje Gezond, sportief, maar iets te zwaar: maak kennis met het prototype van dé Nederlandse bloeddonor
VAN DE REDACTIE
Pia Dijkstra eert donors
Thumbs up! De actie op Wereld Bloeddonordag was een groot succes. Met gebruikmaking van de sociale media lukte het binnen de kortste keren om uiteindelijk meer dan 31.000 mensen hun duim te laten opsteken voor donors. Dat vind ik geweldig! Al had mij persoonlijk 16,6 miljoen bedankjes – de hele
Foto Erno Wientjens
bevolking min het aantal donors – helemaal terecht geleken. Want wie kent er nu niet iemand in zijn of haar omgeving die geholpen is met bloed of een medicijn dat uit plasma is gemaakt? Zelf ervoer ik dit enkele jaren terug. Mijn schoonmoeder werd dankzij een plasmamedicijn gered van een langzame
D66-Tweede Kamerlid en oud-nieuwslezeres Pia Dijkstra onthulde
en bijzonder pijnlijke dood. Ze leed net als schaats
op 14 juni, Wereld Bloeddonordag, een tijdelijk donormonument
kampioene Karen Venhuizen, die deze omslag siert,
op het Plein in Den Haag. ‘Hiermee krijgen de donors de eer
aan de zeldzame aandoening Guillain-Barré. Voor mijn
die hun toekomt.’ Het monument, een gigantische opgestoken
schoonmoeder was het kantje boord, maar ze is het
duim van chocolade, was het resultaat van een landelijke actie
kritieke punt net voor geweest. Het kwam voor mij
op www.ilikebloeddonors.nl. Op de achterpagina van deze
allemaal heel dichtbij toen we op het bezoekuur eerst
Bloedverwant een greep uit de bedankjes die ‘likers’ plaatsten.
buiten een Sanquin-busje zagen staan en toen naast haar bed een infuus met een zakje met het Sanquin-logo zagen hangen. Mijn vriendin en ik (beiden plasmadonor) keken
Salarissen Raad van Bestuur
elkaar aan en dachten: daar doen we het voor. Kortom, motivatie volop.
Een aantal media berichtte deze zomer over de salarissen van Dat breng ik net als veel donors graag over op anderen.
de Raad van Bestuur van Sanquin. Hoe zit dat precies?
Ik vind het dan ook hartverwarmend dat de belangstelling
Sanquin Bloedvoorziening is een grote organisatie in de
voor het T-shirt van Sanquin overweldigend is.
Nederlandse gezondheidszorg die behalve bloedinzameling
In Nijmegen kleurde de Vierdaagse oranje. Menig donor
ook wetenschappelijk onderzoek doet en geneesmiddelen uit
heeft daar als een ware ambassadeur rondgelopen.
bloed bereidt, ook in België en Finland. De salarissen van de
Ook daarvoor zeg ik vol overtuiging: ‘thumbs up!’
Raad van Bestuur worden vastgesteld door de Raad van Toezicht en zijn vergelijkbaar met die van bestuurders van de grote en
Merlijn van Hasselt,
academische ziekenhuizen.
hoofdredacteur Bloedverwant
De Raad van Toezicht van Sanquin heeft vorig jaar met de minister van Volksgezondheid afgesproken zich bij het vaststellen van de salarissen te baseren op de nieuwe beloningscode voor Foto Harry Meijer
Omslagfoto Erno Wientjens
bestuurders in de zorg. Het salaris van het nieuw aangetreden lid René van Lier is ook zo ingeschaald. De salarissen van zittende bestuursleden worden gehandhaafd, zoals dat in de code is afgesproken.
3
donor in Beeld
En, lekker geprikt? We treffen Ernst Loendersloot (41, kandidaat-notaris) op een terrasje aan de Maas in Maastricht. Lekker geprikt? Ja hoor. Vanochtend was ik al aan de beurt nog voor ik het formulier goed en wel had ingevuld. Binnen een halfuur kon ik door naar mijn werk. En nu fijn op een terrasje? Maastricht heeft iets te veel gezellige restaurantjes en cafés, zegt mijn broekmaat. Het is een leuke, beloopbare stad waar ik graag een terrasje pak. Je bent nog niet zo lang bloeddonor? Vijf jaar geleden overleed mijn moeder. Toen ik haar huis opruimde, vond ik een penning van de bloedbank. Dat herinnerde me er weer aan dat ik vaker had overwogen donor te worden. Ondertussen woonde ik niet ver meer van de bloedbank, dus heb ik de stap gezet. Door patiënten in mijn omgeving blijf ik heel gemotiveerd. De moeder van een vriendin heeft maagbloedingen die niet zijn te stoppen en een collega heeft uitgezaaide longkanker. Beiden hebben baat bij donorbloed. Mijn bloed hebben ze graag, maar mijn karakter mag ik houden, zeggen ze grappend. Hoezo? Wat is je karakter dan? Ik ben eigenwijs, enigszins overtuigd van mezelf en van nature lui. Ik ben ook egocentrisch en minder goed in samenwerken. Gezellig met een groep uit de kroeg op vakantie gaan is niets voor mij. Laat mij maar lekker mijn eigen plan trekken. Je bent kandidaat-notaris. Saai werk? Juist heel afwisselend. Het ene moment zit er een stel tegenover je dat net een huis heeft gekocht en een kind verwacht, het volgende moment praat je met een weduwe van wie de echtgenoot is overleden aan een hartstilstand. Je moet snel kunnen schakelen. Ik houd van de omgang met mensen, het uitleggen van regels en wetsartikelen. Ik heb ook een site waar ik gratis adviezen geef. Is je eigen leven ook goed geregeld? mijn testament een keer moet vernieuwen. Maar verder is ons leven redelijk op orde.
Foto Bert Beelen
Mijn vriendin, ook kandidaat-notaris, vindt dat ik na 22 jaar
0
+
4
Foto Erno Wientjens
Bloed is leven
‘Dat mijn lichaam niet meer reageerde, was heel beangstigend’
5
Kunstschaatskampioene overwint verlamming
‘Ik wilde maar één ding: beter worden’ Een sierlijke dubbele axel of drievoudige rittberger: negenvoudig Nederlands kampioene kunstschaatsen Karen Venhuizen (27) draaide er haar hand niet voor om. Van de ene op de andere dag veranderde ze echter van een succesvolle technische kanjer in een vrijwel geheel verlamde patiënt. Karen Venhuizen was hard op weg naar de inter
prioriteiten: ‘Ik wilde maar één ding en dat was
nationale top, ze had net een mooie veertiende
beter worden. Zo’n WK cijfer je dan al snel weg.
plek op het EK in Zagreb behaald. Maar een
Het gewoon kunnen leven en lopen is zo veel
akelige spierziekte haalde in februari 2008 een
belangrijker dan topsporter zijn.’
streep door de rekening. ‘Het begon op een maan dagochtend’, blikt ze terug vanaf haar werkplek
Kiespijn in mijn hele lichaam
in Deventer. Onder de douche voelde ze dat haar
De vier weken in het ziekenhuis die volgden waren
handen en voeten tintelden. Tijdens de training
hels. Karen vertelt hoe ze zich gevangen voelde in
merkte ze dat haar coördinatie minder was. Die
haar lichaam. ‘Je weet hoe je bewegingen moet
nacht kreeg ze last van pijnlijke schouderbladen
maken, maar je lichaam reageert niet. Dat is
en werd ze wat benauwd. De volgende dag kreeg
heel beangstigend.’ Haar krachten werden steeds
ze bij de fysiotherapeut haar arm niet meer
minder. Benen en armen kon ze niet bewegen,
omhoog. Met het doorzettingsvermogen van een
praten was vermoeiend doordat de gezichtsspieren
topsporter ging ze desondanks trainen in de
aangetast raakten en de longinhoud terugliep.
sportschool. Daar bleek ze tijdens de steples
De nachten duurden verschrikkelijk lang. Karen:
nauwelijks sprongkracht te hebben. Ze volgde
‘Ik had als het ware kiespijn in mijn hele lichaam.
nog een college op de universiteit en ging pas de
Door mijn hele lijf waren de zenuwuiteinden
volgende dag naar de dokter. Met de auto. ‘Mijn
ontstoken. Alleen al de druk van het opblaasbed
kracht liep terug. Ik had twee handen nodig om
tegen mijn schouderbladen was ondraaglijk.
te schakelen en sturen was ook lastig. Bij de huisarts kon ik alleen nog maar zwalkend over een rechte lijn lopen.’ Deelname aan het WK verkeken
De huisarts dacht onmiddellijk aan een neuro logische aandoening. Diezelfde woensdag werd in het ziekenhuis in Groningen de diagnose gesteld: Guillain-Barré. Er werd haar direct verteld dat vrijwel iedereen herstelt, maar dat het eerst twee weken lang steeds slechter zou worden en er steeds meer spierfuncties zouden uitvallen. Mogelijk zou ze zelfs aan de beademing komen te liggen. De kans op deelname aan het WK, zes weken later, was daarmee verkeken. Een moker slag, zou je denken. Maar Karen had andere
Het syndroom van Guillain-Barré Guillain-Barré is een aandoening waarbij het lichaam zich tegen zichzelf keert. Het afweersysteem valt niet ziekmakende bacteriën of virussen aan, maar de eigen zenuwen. Patiënten krijgen last van spierzwakte of verlamming en vaak ook van gevoelloosheid of tintelingen. Zij kunnen tijdelijk volledig verlamd raken waarbij ook de ademhalingsspieren en aangezichtsspieren verlamd raken. De pijnlijke ziekte komt in Nederland jaarlijks bij zo’n twee- tot driehonderd mensen voor. Het is niet erfelijk of besmettelijk. Waarom iemand het guillain-barrésyndroom krijgt, is onduidelijk.
6
Bloed is leven
Iedere minuut kroop voorbij.’ Zodra de diagnose
Een staande ovatie
was gesteld, startte de behandeling met een
Na vier weken ziekenhuis en zes weken revalidatie
plasmamedicijn. ‘Als topsporter is het door alle
kon Karen terug naar huis. Weer schitteren op het
dopingschandalen een automatisme dat je precies
ijs was haar grootste doel. Of dat haalbaar was,
wilt weten wat ze in je stoppen’, vertelt ze. ‘Ik wist
konden de artsen haar niet vertellen. ‘Ze hadden
dus dat het van donorbloed gemaakt was. Ik heb
niet eerder een topsporter behandeld. Een definitief
daar wel over nagedacht. Het is heel fijn dat er
“nee” kreeg ik niet, dus ik klampte me eraan vast
mensen zijn die bloed afstaan.’
dat het zou gaan lukken. Ik heb het nooit opge geven.’ Eind november reed ze in Groningen haar eerste schaatswedstrijd. Ze kreeg een staande ovatie van het publiek na afloop. ‘Dat was heel
‘Ik klampte me eraan vast dat het ging lukken’
mooi.’ Toch moest Karen in oktober 2009 het schaatsen opgeven, door een heupblessure. Oneerlijk, vonden veel mensen. Guillain-Barré overwonnen en nu dit weer. Karen blijft nuchter: ‘Het staat er los van. Die heupblessure had ik al eerder. Ik kan die twee dingen goed scheiden.’ Drive
Als ambassadeur van het Prinses Beatrix Fonds zet ze zich in om meer bekendheid te geven aan de spierziekte. ‘Guillain-Barré heeft me gevormd.
Plasmamedicijn helpt guillain-barrépatiënten Dankzij een medicijn dat Sanquin Bloedvoorziening uit plasma maakt, komen guillain-barrépatiënten er weer bovenop. Het plasmamedicijn bestaat uit antistoffen. Ons lichaam maakt antistoffen tegen bijvoorbeeld griep of verkoudheid, maar ook om reacties in ons lichaam goed te laten lopen. Die antistoffen zorgen ervoor dat we gezond b lijven. Sanquin haalt de antistoffen uit het donorplasma. Het plasma van een heleboel donors wordt bij elkaar gevoegd. Op deze manier wordt een breed scala aan antistoffen verkregen. Dat is nodig, want het is nog niet bekend welke antistoffen nu precies hun werk doen bij Guillain-Barré. Dat het medicijn effectief is, is echter zeker.
Je wordt met jezelf geconfronteerd en dat neem je mee in je rugzakje.’ Inmiddels heeft ze haar studie Communicatie & Informatiewetenschappen afgerond en werkt ze als uitgever van het onder wijsprogramma ‘Bewegen, Samen Regelen’. Daarnaast volgt ze een coachopleiding. Al kan ze zelf niet meer schaatsen, ze blijft een topsporter in hart en nieren. ‘Die drive houd ik, in mijn werk en mijn leven.’
Bergen medailles Karen Venhuizen (1984) start met
Van de circa 250 mensen die jaarlijks Guillain-Barré krijgen, belandt ongeveer een kwart op de intensive care in het ziekenhuis. Zij krijgen een kuur van vijf dagen met flinke hoeveelheden van de afweerstoffencocktail van donors. Ze krijgen het vloeibare medicijn via een infuus toegediend. Daar knappen ze van op. Sommigen al in een paar weken, bij anderen kost het herstel een jaar.
schaatsen als zij vijf jaar oud is en
Een enkeling reageert niet honderd procent goed op de kuur. Sanquin onderzoekt samen met Erasmus MC of die laatste groep patiënten baat kan hebben bij een tweede kuur.
Naast de nationale titels rijdt ze acht
is van kleins af aan vaak te vinden in de dansschool van haar moeder. Al jong blijkt ze heel talentvol. Na drie juniortitels verovert ze in 2000 voor het eerst de Nederlandse titel bij de senioren. Ze weet die positie negen keer op rij te verdedigen. Europese Kampioenschappen met een 14e plaats als beste resultaat, en drie wereldkampioenschappen met een 22e plaats als hoogste score.
7
UITVERGROOT
Foto Jacob van Essen
Gek van bloemen Fresia’s zijn zijn lievelingsbloemen omdat ze hem herinneren aan wandelingen met zijn grootvader. Maar eigenlijk is Roberto Dijkstra uit Leeuwarden gek van alle bloemen. Eens in de week assisteert hij op een bloemenkraam op de Grote Markt, pal onder het bronzen paard. En als het even kan, trekt hij zijn oranje Sanquin-shirt aan. Want wie bloemen koopt van Dijkstra krijgt er gratis een vurig pleidooi voor het bloeddonorschap bij. ‘Elke druppel die je geeft is leven’, houdt hij zijn klanten voor. ‘Ik zeg het letterlijk met bloemen.’ Zelf heeft de plasmadonor al bijna 350 keer gegeven. Soms komt hij regelrecht uit zijn moestuin. Dijkstra kan elke donor een moestuin aanraden. ‘Werken met je handen in de aarde en je gedachten even ergens anders, verlaagt de bloeddruk’, is zijn ervaring.
0
+
8
DONORSTUDIE
ho
ger
altruïst
ischer
opg
ele
id uwd
o getr aker
v
r
oude
wat meer alcohol drinken
d
over
d r roken
minde
het a lgem
een i ets z waar d
er
eer
m
d
en
eg
w be
9
De donor heeft een buikje... Je bent hoogopgeleid. Gelukkig in de liefde, gezond, sportief, niet rokend. Zorgt goed voor jezelf, hebt wat voor een ander over. Houdt wel van een glaasje op zijn tijd. Je hebt dan ook een klein buikje. Klopt dat? Dan kom je precies overeen met het prototype van dé Nederlandse bloeddonor.
Ruim 400.000 Nederlanders zijn bloeddonor.
de gewoonte is. Een matig overgewicht komt bij
Dat zijn er evenveel als het aantal inwoners van
donors iets vaker voor dan bij de gemiddelde
Groningen, Maastricht en Delft bij elkaar. Maar
Nederlander. Vier procent vaker bij de vrouwelijke
wie zijn ze eigenlijk?
donors en negen procent bij de mannelijke donors.
In 2008 ging ‘Donor In-Zicht’ van start, een studie
Hoe komt dat? Onderzoeker Femke Atsma:
waarmee Sanquin Bloedvoorziening de donor
‘Mensen die het gemiddelde gewicht naar beneden
beter wil leren kennen. Wie is hij/zij en wat
trekken zitten niet in ons donorbestand. Je mag
motiveert hem/haar? Twee onderzoekers,
namelijk geen donor zijn met een lichaamsgewicht
epidemioloog Femke Atsma en psycholoog Ingrid
onder de 51 kilo.’
Veldhuizen, vroegen 50.000 actieve donors schriftelijk het hemd van het lijf. Maar liefst 30.000 stuurden de antwoorden terug. Twee glaasjes alcohol
Donors leven gezonder dan gemiddeld
Fotografie Ineke Oostveen
De antwoorden worden stap voor stap geanalyseerd en vergeleken met de gegevens van ‘gewone’
Er wordt vaak gezegd dat bloed doneren een daad
Nederlanders van achttien tot zeventig jaar.
van altruïsme (onzelfzuchtigheid) is. Klopt dat?
De eerste resultaten geven een vrolijk beeld van de
‘Het blijkt bij beginnende donors wel een rol te
gemiddelde donor met vooral goed nieuws: donors
spelen, maar er speelt bij hen toch meer het gevoel
leven door de bank genomen gezonder dan de
doorheen het te doen omdat ánderen het níet
gemiddelde Nederlander, ondanks het buikje!
doen’, zegt onderzoeker Ingrid Veldhuizen. ‘Donors
Wel zegt bijna 83 procent van de donors dagelijks
die langer geven hebben veel meer de motivatie:
een of twee glaasjes alcohol te nuttigen, terwijl dat
ik doe het om anderen te helpen én om mezelf een
gemiddeld bij de bevolking ‘slechts’ bij 75 procent
goed gevoel te geven.’
Femke Atsma (1976) is epidemioloog.
Ingrid Veldhuizen (1971) studeerde fysio-
Ze deed promotieonderzoek naar hart-
logische psychologie en functieleer.
en vaatziekten bij vrouwen na de
Ze deed onderzoek bij diverse onderzoeks
overgang. Sinds 2006 werkt ze bij
instituten. Sinds 2005 is ze senior onder
Sanquin, eerst als post-doc, later als
zoeker bij Sanquin en verantwoordelijk voor
senior onderzoeker. Ze doet onderzoek
de sociaalwetenschappelijke onderzoekslijn
naar de gezondheid van donors.
naar donorwerving en donorbehoud.
-
10
KORT NIEUWS
Minder rhesusprikken
Amsterdam, Groningen, Rotterdam, Tilburg
Goed nieuws voor aanstaande moeders
Een nieuwe bloed-
Open dag: ontdek wat bloed doet
test van Sanquin
Prikken in een neparm, zelf een bloedgroep bepalen of in de
Bloedvoorziening
‘health kiosk’ je BMI, hartslag en bloeddruk opmeten. Het kan
zorgt ervoor dat jaar-
allemaal tijdens de open dag van Sanquin Bloedvoorziening.
lijks ruim 11.000 moe-
Op zaterdag 29 oktober openen de bloedbanken in Amster
ders de zogenoemde
dam, Groningen, Rotterdam en Tilburg hun deuren. Bekijk het
‘anti-D-prik’ bespaard
programma per stad op www.sanquin.nl/opendag.
blijft. Aanstaande moeders met een rhesusnegatieve
Nijmegen
bloedgroep kregen
Nijmegen vol wandelende donors
tot voor kort uit voor
De Vierdaagse van Nijmegen kleurde dit jaar opnieuw oranje.
zorg allemaal een
Maar liefst 3.600 deelnemende donors vroegen het opval-
anti-D-prik, ook wel
lende Sanquin-T-shirt aan en vestigden daarmee al wandelend
rhesusprik genoemd.
de aandacht op het bloeddonorschap.
Deze moet voorkomen dat de moeder antistoffen aanmaakt tegen het bloed van het elk jaar krijgen ongeveer 27.000 aanstaande moeders een zogenaamde rhesusprik. sinds kort werkt sanquin met een nieuwe bloedtest. dankzij deze wetenschappelijke doorbraak is de prik vaak niet meer
ongeboren kind. Dat kan gebeuren wanneer het kind rhesusnodig. vooral fijn voor die moeders maar eigenlijk voor iedereen.
want minder gebruik van geneesmiddelen betekent ook minder kosten.
positief is en het bloed met elkaar ‘botst’. voor de aanstaande moeders die nog wel een prik nodig hebben, heeft sanquin een geneesmiddel dat gemaakt wordt uit het bloed van
Sinds 1 juli kan Sanquin als eerste ter wereld met een nieuwe onbetaalde donors uit nederland. en dat is natuurlijk goed nieuws. Meer weten? Kijk op www.sanquin.nl/moederenkind
test al tijdens de zwangerschap, in de 27e week, bepalen of het ongeboren kindje rhesuspositief is. Is dat niet het geval, dan is het geven van de rhesusprik niet nodig. Deze wetenschappelijke doorbraak zorgt ervoor dat 40% LESA_11017_Adv_158x375 moederdag inhaker.indd 1
06-05-11 10:21
minder anti-D-prikken nodig zijn. Dat is goed nieuws, want door het succes van de prik is het steeds lastiger om geschikte donors te vinden. Sanquin maakt de prik uit het donorbloed van vrouwen die ooit zelf antistoffen hebben aangemaakt tijdens hun zwangerschap. Eindhoven
Stapels Bloedverwanten Iedere donor ontvangt drie keer per jaar Bloedverwant.
Sanquin-pelikanen openen volière in Dierenrijk
Voor sommige gezinnen betekent het dat er meerdere
Drie pelikanen, eerder geadopteerd door Sanquin Bloed
exemplaren op de deurmat vallen. Wil je dat liever niet?
voorziening, vlogen op 7 juli over de hoofden van bezoekers
Laat dan even weten voor welke gezinsleden het abonnement
van het bij Eindhoven gelegen Dierenrijk. De pelikanen
stopgezet kan worden. Dat kan via www.bloedverwant.nl/
werden symbolisch losgelaten tijdens de officiële opening
bloedlinks.
van de grootste volière van Europa.
Bijna een op de vier bloeddonors leest ook Donormail, de
Sanquin adopteerde de vogels vlak voor Kerstmis tijdens een
digitale nieuwsbrief over het donorschap die zes keer per jaar
actieweek van Serious Request. Het geldbedrag dat Sanquin
verschijnt. Ook Donormail ontvangen? Meld je aan via
betaalde, gaat naar Afrikaanse kinderen die hun ouders
www.sanquin.nl/donormail.
hebben verloren als gevolg van aids. De pelikaan staat als symbool voor onbaatzuchtige bloeddonatie in het beeldmerk van Sanquin Bloedvoorziening.
11
STAMCELDONATIE
‘Bryan is gelukkig weer boos op zijn zus’
A
Foto Erno Wientjens
+
Sommige bloeddonors zijn ook stamceldonor. Natascha Evers-Van der Stok ondervond hoe belangrijk zij zijn.
Bryan is twee jaar als hij vage klachten
maanden later kwam het goede bericht
als deze aanwijzingen geeft. Bryan is,
krijgt: ontstekingen in de vingers,
dat Bryans lichaam ‘schoon’ was. Twee
kortom, een gezonde kleuter.
gewichtsverlies. Van een energiek ventje
maanden later bleek die conclusie ech-
Niet alleen stamcellen hebben Bryans
verandert hij snel in een apathisch jon-
ter voorbarig. Natascha: ‘De leukemie
leven gered. Ook zonder donorbloed zou
getje. Als hij eenmaal in het ziekenhuis
was teruggekomen. De grond zakte
hij de strijd hebben verloren. In het jaar
is, stelt de kinderarts de diagnose bin-
onder onze voeten vandaan.’
dat hij behandeld is, ontving hij meer
nen een dag: een agressieve vorm van
dan vijftig keer bloed. Natascha: ‘Ik
leukemie. ‘We schrokken ontzettend’,
Stamceldonor
dacht: ik kan het gewoon niet meer
vertelt moeder Natascha Evers-Van der
Bryans enige overlevingskans was een
maken geen bloed te geven.’ Ook men-
Stok aan de eettafel in de Vlaardingse
stamceltransplantatie. Hij kreeg bloed-
sen in de omgeving van het gezin meld-
woning. ‘Ik dacht meteen: dat is kanker.
stamcellen uit het beenmerg van een
den zich bij de bloedbank. Een aantal
En de consequenties van die ziekte had
donor. Een ingrijpende behandeling
heeft zich eveneens opgegeven als stam-
ik in mijn omgeving al meegemaakt.
omdat er zeer zware chemotherapie aan
celdonor. ‘Dat deed me echt goed’,
Ik wist dat we een heftig traject tege-
voorafgaat.
zegt Natascha. ‘Het verhaal van Bryan
moet zouden gaan.’
De kans dat hij zijn volgende verjaar-
illustreert hoe fantastisch het is dat er
dag zou halen, was circa 20 procent.
bloeddonors zijn.’
Kleine overlevingskans
Nu, alweer drie jaar later, stuurt hij
Er volgden zware chemokuren om de
enthousiast zijn trein over het houten
Alleen bloeddonors kunnen stamceldonor
kankercellen te doden. De peuter bracht
spoor op de slaapkamer. ‘Soepkip!’
worden. Kijk op www.bloedverwant.nl/bloedlinks
weken in het ziekenhuis door. Vijf
roept hij boos naar zijn oudere zusje
of vraag informatie op de afnamelocatie.
12
NOSTALGIE
1962 ‘Bloedspoed’ is van alle tijden. Met twee flessen bloedplasma vloog luitenant-
De helden van toen
vlieger J. Küper in een Fokker S14 van Eelde naar zijn thuisbasis Twente. Het bloed kwam van de bloedbank in Groningen en was bestemd
‘Zijn er meer donors die al vijftig jaar bloed geven?’ vroeg meneer Groenheide uit Delft in het vorige nummer van Bloedverwant. Zeker
voor een uit Groningen afkomstige patiënte in Enschede. Ze had een
weten! De redactie ontving brieven en e-mails waarin bloeddonors
bijzondere bloedgroep, die
mooie herinneringen ophalen aan vroeger. Over het donorschap tijdens
niet in Enschede voorhanden
militaire dienst bijvoorbeeld: je kreeg er een halve dag prestatieverlof voor en extra eten.
was. De reis duurde precies veertien minuten.
Sommigen schreven zich al in op hun achttiende, meteen toen het mocht. De stempelkaarten van de Bloedtransfusiedienst zijn zorgvuldig bewaard als een kleinood voor bewezen diensten. Veel brieven eindigen met enige weemoed omdat de schrijvers zeventig jaar zijn geworden of die leeftijd binnenkort bereiken. Dan eindigt spijtig genoeg de mooie donorcarrière. Voor alle ‘langgevers’ staan op deze pagina’s beelden over het bloeddonorschap van lang geleden. ‘U bent geen held? Toch kunt u mensenlevens redden’, schreef de Katholieke Illustratie in 1950 bij een grote fotoreportage over het donorschap. In wezen is er niet veel veranderd... Beelden met een beetje nostalgie, een beetje weemoed. Maar ook: met trots over een mooie traditie van bloeddonorschap in Nederland.
1950
Een nieuwe donor schrijft zich in.
Bloed afnemen voor onderzoek, zoals het bepalen van de bloedgroep.
De flessen worden klaargemaakt.
13
1944 In de oorlog was het niet makkelijk de bloedvoorziening op peil te houden. Het Nederlandsche Roode Kruis besloot bedrijven en instellingen aan te schrijven. Zouden zij hun werknemers willen vragen bloed te geven in geval van een calamiteit? De oproep bleek niet vergeefs. Het ene na het andere bedrijf stuurde een lijst met namen, zoals deze zaak in huishoudelijke artikelen.
1971
Bloed geven op een brits. De donorassistente moet de fles ronddraaien om stollen te voorkomen.
Even bijkomen met een kop koffie.
Is de bloeddruk goed?
14
vraag het onze Artsen
‘Waarom moet ik een jaar wachten na een coloscopie?’
Dokter, hoe zit dat?
Bij het uitvoeren van een coloscopie wordt een zogenaamde flexibele scoop gebruikt. Deze wordt uiteraard heel goed gereinigd. Maar een flexibele scoop kan niet gesteriliseerd, dat wil zeggen ‘gegarandeerd kiemvrij’ gemaakt worden. Daarom stelt Sanquin een donatie van donors die dit onderzoek hebben ondergaan een jaar uit. Zijn na dat jaar de uitkomsten van de bloedtests
‘Ik heb gordelroos, mag ik bloed geven?’
goed, dan kan de donor gegarandeerd geen ziektekiemen doorgeven aan de ontvanger van het bloed. Overigens is de kans dat er een virus via een scopie wordt overgebracht extreem
Een donor met gordelroos mag tijdelijk geen bloed
klein, maar zelfs dit uitermate kleine risico wil
geven, maar wel plasma. Sanquin Bloedvoor
Sanquin uitsluiten.
ziening wil zelfs heel graag dat donors met gordelroos plasma komen geven, ook de donors die Sanquin de antistoffen tegen het varicella zoster virus dat gordelroos veroorzaakt. Ditzelfde virus Karin van der Hilst
kan bij kinderen waterpokken veroorzaken. Bij kinderen met ernstige ziekten kan de ziekte levens-
Marjo de Boom
‘Waarom mag ik nooit meer bloed geven als ik na 1980 bloed heb ontvangen?’
bedreigend zijn. De varicella zosterantistoffen, die
Bloed is heel veilig en toch kan helaas nooit
in de eerste weken na het ontstaan van gordelroos
honderd procent worden uitgesloten dat een
in groten getale in het (donor)plasma aanwezig
ziektekiem wordt overgedragen door een bloed-
zijn, worden aan deze kinderen gegeven om te
transfusie. Ooit werd daarom na een bloedtrans
voorkomen dat zij waterpokken krijgen. Het is voor
fusie een jaar uitstel gegeven. In de jaren tachtig
hen dus heel belangrijk dat er donors met gordel-
en negentig werd naar aanleiding van de BSE-
roos bereid zijn plasma te geven.
crisis (gekkekoeienziekte) duidelijk dat dit soort ziekten ontstaan bij het herhaald doorgeven van weefsel binnen de soort. Het nuttigen van besmet
Trudy van den Berg
rundvlees heeft waarschijnlijk mensen besmet. Bloed geven is een vorm van ‘weefsel doorgeven
Gitta Dijkshoorn
Ook een vraag? Stel deze aan het panel van donorartsen.
binnen de soort’. In 2005 is besloten dat na een
Schrijf naar Redactie Bloedverwant, Postbus 9892,
bloedtransfusie een mogelijke besmettingsketen
1006 AN Amsterdam of
[email protected].
via bloedtransfusie moet worden doorbroken.
Fotografie Wim Bos, Stijntje de Olde en Erno Wientjens
normaal vol bloed geven! Uit dit plasma haalt
15
Wat beweegt je om bloed te geven? Dit keer de vierdaagse van Anita Heister.
Daarom! www.sanquin.nl/contact ‘Tijdens de Vierdaagse in 1999 zag ik iemand lopen in een
Regel hier op eenvoudige wijze:
T-shirt van de bloedbank met een illustratie van Dick Bruna
• aanvragen extra exemplaren van Bloedverwant
erop. Dat je donor kon worden, daar had ik eigenlijk nooit bij
• opzeggen Bloedverwant
stilgestaan. Ik heb me meteen aangemeld.
• aanvragen informatiepakket om nieuwe donors te werven
Het lopen van de Vierdaagse is een overwinning op jezelf.
• donatieafspraak uitstellen of afzeggen
Dat zou je ook kunnen zeggen van het donorschap. Mijn eigen
• gegevens wijzigen
dochters gruwen van de naald, die kan ik niet overhalen.
• vraag stellen
Sinds acht jaar doe ik vrijwilligerswerk in Hospice Betlehem. Het
• opmerking maken of klacht doorgeven
is soms heel pittig om mensen te begeleiden die gaan sterven.
• spreekbeurtpakket aanvragen (te downloaden via www.sanquin.nl)
Je realiseert je dat je maar wat blij mag zijn dat je fysiek en mentaal gezond genoeg bent om dit te kunnen doen. En dat
Een briefje sturen kan ook: Sanquin Bloedvoorziening t.a.v. Afdeling
geldt ook voor het donorschap.
Communicatie, Antwoordnummer 7866, 1000 SE Amsterdam.
Dit jaar loop ik voor de vijftiende keer mee in Nijmegen. Vaak in een T-shirt van de bloedbank. Ik heb ze in allerlei uitvoeringen,
Gratis telefoonnummer
maar mijn favoriet blijft die van Dick Bruna. Ik heb hem vaak
Bel gratis 0800-bloedbank (256 332 265). Handig en snel!
aan bij mijn trainingen. Sinds september heb ik alweer meer dan 1.000 kilometer gelopen. Wie weet breng ik nu zelf iemand
Online donortest
anders op het idee donor te worden.’
Oproep gekregen? Doe daags tevoren eerst de donortest op
Plasmadonor Anita Heister (60) woont in Berg en Dal, is getrouwd, heeft twee dochters en twee kleinkinderen. Ze werkt als vrijwilliger in het hospice en wandelt sinds vijf jaar een keer per week als vrijwilliger
0
+
www.sanquin.nl/donortest om te weten of je mag geven.
Donormail Blijf op de hoogte van het actuele nieuws. Meld je aan voor een gratis abonnement op Donormail en ontvang via de e-mail zes keer per jaar de digitale nieuwsbrief van Sanquin: www.sanquin.nl/donormail.
met senioren.
Donorraden Via www.bloedverwant.nl/bloedlinks kun je naar de webpagina’s over de vier regionale donorraden en de Landelijke Donorraad.
Colofon
Foto Anita Heister
Bloedverwant is een uitgave van Stichting Sanquin Bloedvoorziening en verschijnt drie keer per jaar.
Ook een bijzondere reden? Laat het ons weten:
[email protected] o.v.v. Daarom!
Redactie Merlijn van Hasselt (hoofdredacteur), Hezeke Hoefnagel, Lysbert Schuitema Tekst en eindredactie Annemarie Geleijnse, Rineke van Houten Vormgeving Total Identity, Jeannette Kaptein, Arjen Firet Druk en distributie Senefelder Misset, Doetinchem Redactieadres Sanquin, Redactie Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam 0800-bloedbank (256332265),
[email protected], www.bloedverwant.nl © 2011 Sanquin. Artikelen uit Bloedverwant mogen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen, onder vermelding van de bron en de uitgever. De redactie van Bloedverwant heeft zijn best gedaan om de rechthebbenden van het in dit blad getoonde materiaal op te sporen en hun toestemming te vragen voor openbaarmaking in dit blad. Dat is niet in alle gevallen gelukt. Neem bij klachten of bezwaren PEFC Gecertificeerd in verband met auteursrecht, portretrecht, andere rechten, persoonsgegevens of privacy contact op met de redactie. Dit product komt Bij de productie en verbranding van de folie waarin Bloedverwant is verpakt, komen geen schadelijke stoffen vrij. ISSN: 1570-7288
uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen
PEFC/30-31-151
www.pefcnederland.nl
31.000 duimen Een gigantische chocoladeduim trok op Wereld Bloeddonordag de aandacht op het Plein in Den Haag. Het tijdelijke monument voor donors werd onthuld nadat meer dan 31.000 Nederlanders digitaal hun duim opstaken voor bloed- en plasmadonors. Oud-nieuwslezeres Pia Dijkstra onthulde het monument, vrijwilligers van de Jeugd Donorraad deelden chocoladelolly’s uit. Vele Nederlanders klikten niet alleen op de ‘like’-duim, maar lieten op de actiesite een persoonlijk bedankje achter. Bloedverwant deed een greep uit de reacties.
Ik vind het heel dapper. Ik kan er zelf niet goed tegen. Misschien een beetje egoïstisch, maar ik vind het echt eng. Tom
Hartstikke bedankt mensen en
niet alleen de bloeddonors maar alle donors in het algemeen, vette pluim van ons. :) Zomaar m’n moeder overgehaald om ook te gaan doneren
Jos R en Annette V
na het plaatsen van de link. I LIKE! Hopelijk volgen er meer. Maaike
Bloeddonors
duizendmaal dank, dankzij jullie is mijn leven nu al met vijf jaar verlengd! Dus mijn dank is groot! Karin Mackus
Bedankt allemaal! Goed bezig. Annegien
Thanks voor je onbaatzuchtige bloeddonatie! Marjan Geertsema
Vrijdag
hebben doktoren met veertien zakken bloed het leven van mijn vriendin en moeder van mijn twee weken jonge zoontje gered. Alle donors bedankt! Ties Aben
Echt supertof! Dat je iets van jezelf opoffert om een ander te helpen! Carlijn Dankzij bloeddonors
Bedankt kanjers! Zonder donor ben je nergens! Ria Joling leef ik nog. Dank jullie wel. Anne
Bloeddonors bedankt! Onze zoon is er nog
dankzij veel bloedtransfusies en een beenmergtransplantatie. Margot Lantinga
Hoop
dat ik het doneren ook ga ‘liken’, ga vrijdag voor het eerst! Volgens mij een kleine moeite en groot plezier? Alle donors bedankt! Petra
DANK JULLIE WEL! Helemaal terecht
deze actie, ik was er niet meer geweest zonder jullie. Eeuwig dankbaar! Irma de Boer
Bloeddonors, jullie verdienen die ‘thumb up’ enorm. Geweldig wat
jullie doen! Elsbeth van Vierhuizen
Toen mijn vader kanker kreeg, had hij heel vaak
bloed nodig! Mede dankzij het bloed leeft hij nog. Voor mij een reden om ook bloed Bloeddonors bedankt, zonder jullie was mijn negenjarige
te geven! Florine
broertje er niet meer. Later wil ik er ook een worden, om iets terug te doen. William
Moedig. Tom
superdonors! Ernst
Meer dan 30.000 bedankjes en meer dan verdiend,
Lieve allemaal, hartelijk dank voor jullie bloedbijdrage!
Wat moeten we toch zonder jullie? Malissa bedankt!! Adrie
THANX! Ers
Super allemaal
Ga morgen voor de 99e keer geven, bedankt voor de
bedankjes. Fred
Wat mij betreft zijn alle bloeddonors kanjers. T. Archangel
Jullie hebben mijn zoon gered (Leukemie). Sinds het goed gaat met hem, ben ik zelf ook donor geworden! Enid
Fijne mensen. Ik heb de ziekte Hereditair Angio-
oedeem. Dankzij jullie is mijn leven een stuk beter geworden. 1000x bedankt. Denny Arensman
Bloeddonors, jullie zijn kanjers! Pieter
Bedankt! Bekijk alle bedankjes en een videoverslag op www.ilikebloeddonors.nl
Fotografie Erno Wientjes
Wereld Bloeddonordag
