geon ieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen vz w 17(9), november 199 2
in dit nummer : antimoo n speleotoerisme in belgie c.
mineralogische kring antwerpen vz w
Oprichtingsdatum : 11 mei 1963 Statuten : nr . 9925 : B .S . 17 11 77 Zetel : Ommeganckstraat 26 . Antwerpen BTW-nummer : 687 082 47 4 Wettelijk depot Kon . Bib . België 8D 334 3 : maandelijks . behalve in juli en augustus . Verschi nin5 sdata uitgever : H . DILLEN . Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas . Redakteur en verantwoordelijke Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk . fotokopie . mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever . Betalinge n Belaie :
HBK-rekening 880-1909401-0 3 kontributie : andere betalingen . HBK-rekening 880-1909401-03 of postrekening 000 . 1155095-19 . girorekening (NL) 51 91 10 (betalingen in gulden) . Nederland : alle betalingen Al deze rekeningen staan op naam van M .K .A . v .z .w ., Marialei 43 . B-2900 Schoten .
NUTTIGE
ADRESSE N
* BENDER H . . Pieter Van den Bemdenlaan 107 . 8-2650 Edegem . Tel . 03/440 89 87 . Bestuurder . sekretaris . ledenadministratie . * BENDER P . . Pieter Van den Bemdenlaan 107 . B-2650 Edegem . Tel . 03/440 89 87 . Mineraal van de maand . technische realisatie Geonieuws . * CORNELIS G . . Schijfstraat 81 . B-2020 Antwerpen . Tel . 03'238 62 62 . Jeugdwerking . * DILLEN H ., Doornstraat 15 . B-9170 Sint-Gillis-Waas. Tel . 03/770 60 07 . Redakteur neonieuws . * JENSEN J . . Petrus Delenstraat 3, B-2390 Westmalle . Tel . 03/311 73 47. Bestuurder . vindplaatsenkartoteek . * LOYENS R . . Noorderveld 15 . B-2960 Sint-Job-in-'t-Goor ./Brecht . Tel . 03/663 23 8 6 Uitleendienst . werkgroep fluorescentie . • MAERTENS J . . Koeisteerthofdreef 60 . 8-2640 Mortsel Tel . 03/455 88 78 . Ekskursies . werkgroep informatika . * OP DE BEECK E . . Curielaan 22 . bus 6, 8 . 2900 Schoten Tel . 03/658 54 34 . Vergaderingen RVB . • PAUWELS M . . Boskouter 70, B-2070 Burcht . Tel . 03/253 13 79 . Samenaankoop . * ROGIEST G . . Prins Kavellei 86 . B-2930 Brasschaat . Tel . 03/652 02 32 . Bestuurder, public relations . * SCHUYBROECK E . . Karel de Vle straat 11 . 8-2030 Antwerpen . Tel . 03/542 40 87 . Bibliotekaris . • TAMBUYSER J . Jan Samijnlaan 37 . B-2100 Deurne . Tel 03'325 03 9 3 Determinatiedienst . * TAMBUYSER P . Surmerhuizerweg 23 . NL-1744 JB Eenigenburg . Tel . 00/31/2259/4231 . Fax 00/31/2269/3560 . Werkgroep edelsteenkunde . * VAN GOETHEM L . . Boterlaarbaan 225 . B-2100 Deurne . Tel . 03'321 50 60 . Werkgroepen . opvang nieuwe leden . kulturele raden, public relations . * VAN HEE P . . Marialei 43 . B-2900 Schoten . Tel . 03/645 29 14 . Bestuurder . voorzitter . koordinator beurzen en tentoonstellingen . * VAN HEE-SCHOENMAEKERS A . . Marialei 43 . B-2900 Schoten . Tel . 03/645 29 14 . Penningmeesteres . * VAN TICHELEN W . . Robert Molsstraat 19 . B-2018 Antwerpen Tel . 03/237 58 18 . Mede-bibliotekaris . dokumentatiedienst . * VERCAMMEN A . . Palmanshoevestraat 21 . B-2610 Wilrijk . Tel . 03 1 827 32 11 . Bestuurder . ondervoorzitter . exposantenadministratie Minerant .
mka-kalende r
Vrijdaa 6 (!) november 199 2 Zoals vroeger reeds aangekondigd gaat onze maandelijkse vergadering dez e keer niet op de tweede, maar op de eerste vrijdag van de maand door . Maandelijkse vergadering in zaal "OP-SINJOORKE" van de Vlaamse Jeugdherberg, Eri c Sasselaan 2 te Antwerpen (d i . langs de singel - El 7 - tussen uitrit 4 en 5 . Openbaar vervoe r tram 2 of 4. 19.00 h : gelegenheid tot transakties, identifikaties, tombola, aanbod van het mineraal van d e maand (antimoon), afspraken voor privé-ekskursies . 20.00 h
(STIPT !)
Conti nentendrift door de heer Frans VAN DE WALLE
De wereld rond met de continenten ! De heer Van de Walle neemt ons mee op ee n unieke wereldreis langsheen IJsland, de Galapagos, de Verenigde Staten van Amerika , het Andes-gebergte, Japan, de Afrikaanse slenk en het Himalaya-massief . Aan de hand van unieke dias toont hij ons de effekten van de beweging van onz e aardkorst . Een uniek 2 .5 uur durend spektakel . Omwille van de duur van de voordracht beginnen we ermee h stipt t
om 20.0 0
Titelpagin a Fragmenten van stalaktieten en stalagmieten uit Belgische grotten . Naar W . Prinz, (1908) "Le s cristallisations des grottes de Belgique", Nouv . Mém . de la Soc . b. de géol ., pal ., hydrol ., 90 pp .
geonieuws
17(9), november 1992
175
Zaterdag 14 november 199 2 Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde Antwerpen (achter de Zoo), van 9 .30 tot 12 .00 uur Onderwerp :
in het lokaal Ommeganckstraat 26 t e
Gelegenheid tot het gebruik van de gemmologische apparatuur van d e Werkgroep Edelsteenkunde . Ook dit praktikum is weer de ideale gelegenhei d om de vaardigheid in het determineren te testen . Pincet, loupe, een determinatie-handboek, pen en papier niet vergeten . r
Zaterdag 5 december 199 2 Wergroep fluorescentie . Na de verschillende werkvergaderingen in het KBIN aan d e Vautierstraat te Brussel vergaderen we met de werkgroep FLUORESCENTIE ten huize van Mari o PAUWELS, Boskouter 70 te B-2070 BURCHT . (Tel . : 03 2531379) . Onderwerp :
- fluorescentie in gip s - bespreking werkzaamheden KBIN .
Voor meer informatie kan U terecht bij de heer R . Loyens (zie binnenkaft )
mka - nieuw s
Personali a Op 23 augustus 1992 werd Vincent geboren, het eerste zoontje van Mario en Martine PAUWELS . harte gefeliciteerd, en leer hem vlug "tyuyamuniet" of "zvyagintseviet" zeggen . . . 't is niet z o MKA?Van moeilijk als het schijn t Op 11 augustus 1992 overleed de 69-jarige heer Georges VANACKER, lid van onze (en talrijk e andere) verenigingen . Hij was de bezieler van een aantal tentoonstellingen en had een van d e grootste Belgische ko!lekties samengebracht . Wij bieden de familie onze welgemeend e deelneming aan bij dit zware verlies .
KONTRIBUTIE 199 3 In bijlage vinden onze Belgische leden een overschrijvingsformulier voor hun kontributi e 1993 . Buitenlandse leden worden verzocht hun eigen overschrijvingsformulieren te gebruiken . Nederlandse leden dienen uitsluitend gebruik te maken van de Nederlandse postgirorekening . De iets hogere ledenbijdrage voor Nederlandse leden is volledig toe te schrijven aan de hoger e verzendingskosten van Geonieuws . Leden die voor 1992 een gezinslidmaatschap betaalden, vinden achter hun lidnummer de kod e 'G' (op lidkaart of Geonieuws omslag) .
1 76
geonieuws 17(9), november
1992
De sekretaris en penningmeesteres hopen dat U snel (liefst onmiddellijk) en alleszins vóór 2 5 december 1992 uw kontributie zult betalen, waardoor U hen veel extra werk zult bespare n De betalingsmodaliteiten zijn dezelfde als voor 1992 :
BELGIE
NEDERLAN D
individuee l lidmaatschap
gezins lidmaatschap
individuee l lidmaatschap
gezins lidmaatscha p
600 BEF
900 BEF
40 MLG
55 NL G
over te maken op bankrekening nr . 880-1 909401-03 t .n .v .
over te maken op Nederlands e postgirorekening 51 91 10 t .n .v .
Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w. Marialei 43, B-2900 SCHOTE N met vermelding
van het lidnummer
èn de naam van het lid
Vraagen aanbod * Te koop aangeboden : literatuur voor de mineralenliefhebber . MINERALOGY OF NEW YORK . Lewis Beck, 1842 . 4to ., 536 + XXIV pp, met 8 gegraveerd e platen en 533 kristaltekeningen . Een klassieker uit de vroege Amerikaanse mineralogie . 330 0 BEF . DIE WICHTIGSTEN GESTEINSARTEN DER ERDE . Th . Engel, rond 1900 . 8vo ., tweed e editie . 346 - Xl pp ., met 39 figuren en 10 chromolithografische platen . 1150 BEF . Weliswaar niet voor de mineralenverzamelaar, maar voor de natuurliefhebber met nog 1 .1 0 meter lege boekenplank . HET LEVEN DER DIEREN . Grzimek, 1974-1976 . Quarto in 1 6 volumes . 9500 BEF voor een bijna nieuw exemplaar . Geïnteresseerden wenden zich rechtstreeks tot de heer Paul TAMBUYSER, tel . 00 31 226 9 4231 of per fax 00 31 2269 3560 . * Wegens dubbele aankoop : één exemplaar van de de "extralapis" uitgaven nr . 1 ("Smaragd" ) en 2 ("Gold") . Beide werken zijn uitgegeven door C WEISE-Verlag, tellen 100 pp . en bevatte n talrijke prachtige kleurfoto's . Prijs 550 BEF per deel (eventueel + verzendingskosten) . Elektronische bureelschrijfmachine SPERRY-REMINGTON SR-101 (elektronisch, systeem met schriftbol) te koop, in prima staat . Prijs 9000 BEF . Voor deze beide aanbiedingen kan U terecht bij de redaktie (03/770 60 07) . * Gezoch t - Enkele authentieke (o .a . voor analytische doeleinden, dus herkomst moet absoluut zeker zij n !) goudschilfertjes uit de Belgische Ardennen . - Doorgezaagde septaria (één helft) en een halve (doorgebroken) septaria (van onberispelijk e kwaliteit), eveneens met absoluut zekere an nauwkeurig bekende (juiste groeve) herkomst . U kan Uw aanbod doorgeven via de redaktie (03/770 60 07) .
geonieuws 17(9), november 1992
1 77
beurzen en tentoonstellinge n
INTERMINERAL - LIEGE 7-8 november 199 2 Palais des Congrès - Lièg e Info : de heer M . Houssa, Avenue des Marteleurs, 4100 Serain g Tel . 041/36 23 6 0
INTERGE M 15 november 199 2 Gemeentelijke Feestzaal, Sint-Cordulastraat 10, SCHOTE N Info : Sekretariaat ACAM, Hoge Kaart 73, B-2930 BRASSCHAA T Tel . 03/651 79 2 6
18 18 19 21 21 21 21 21-22 21-22 21-22 21-22
11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
D D CS ❑ ❑ ❑ A D ❑ D F
21-22 21-22 21-22 21-22 22
11 11 11 11 11
F F F F CH D ❑ 0 D F 0 ❑ A CH F D D
22
11
22 22 26-28 26-28 28 28-29 28-29 28-29 28-29 28-29 28-29
11 11 11 11 11 11 11 11 11
1 78
11
11
K p LN . Gurzenich, Martinstrasse . Beurs (M-F-J) . BAD SOODEN-ALLENDORF . Veranstaltungshalle . Beurs (My . 9-17 h . PRESOV . Beurs (M) . BONN . Gaststétte ❑ottendorf . Dottendorfer STr . 41 . Beurs (M-F) . Géén handelaars . FLOHA . Gaststátte ' Flohatal", Fldha-Sud . Texturseidenwerk {F180) . Beurs (M) . MAGDEBURG . Club "Otto-v .-Guericke" . Hegelstr . 3 (bij de dom) . Ruilbeurs (Mi . LEOBEN . Kongresszentrum Leoben Hauptplatz . 9-17 h . Beurs (M) . BREMEN . 9 .30-18/9 .30-17 h . Beurs (M-F) . NURNBERG . Meistersingerhalle . 10-18 h . Beurs (M-F-J-E) . REGENSBURG . Sankt-Antoniushaus-Saal . Muhlweg 13 . Beurs (M) . QUINCY-SOUS-SENART . Salie Mère Marie-Pia . rue de Combs-la-Ville (bi j gemeentehuis) . Beurs (M-F) . JUVISY-SUR-ORGE . Salie des Fétes . Ruil-beurs (M-F) . NICE . Palais des Spons Jean Bouin (tegenover Palais des Expositions) . Beurs (M-F) . ANGERS . Centre des Congrès . Beurs (M-F-E) . ORMESSON-SUR-MARNE . Salie Jules Ferry . Beurs (M-F) . JONA (SG) . Zentrum Hotel Kreuz . 10-16 h . Beurs (enkel Zwitserse mineralen) . Begegnungsstatte "Alte Scheurre Kamp ... Beurs (Mi . KAMP-LINTFORT . LANDSHUT . Sporthalle-ETSV-09 . 11-18 h . Beurs (M-F) . ISERLOHN . Haus Dechenhohle . 5 . Iserlohn-Grune . 11-17 h . Beurs (M-F) . BONN . Fraunhoferstr . 7 . 9-20/9-18 h . Beurs . PARIS . Hotel Pullman Saint-Jacques . Paris 14 9 . Beurs (M-F-E-J) . CHEMNITZ . Veranstaltungszentrum Forum . 9-18 h . Beurs (M-F) . STUTTGART . Killesberg . Halle 5 .1-6 .1 . 10-18 h . Beurs (M-F) . MODLING . Brauhof, Bahnhofsplatz ta . 9-16 h . Beurs (M) . ZURICH-OERLIKON . Zuspahalle 2-4 . 10-18/10-17 h . Beurs (M) . JOUY-EN-JOSAS . Salie du Vieux Marché . Beurs (M-F) DARMSTADT . Orangerie . Bessunger Strasse . 10-1B/10-17 h . Beurs (M-F-E) . HAGEN . Stadthalle, Wasserloses Tal . 11-18 h . Beurs (M-F-J-E} .
geonieuws 17(9) . november 1992
29 29 29 29 04-06 04-05 05 05 05-06 05-06 05-06 05-06 05-06 06
11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12
D D D D D F CH A D D CH F F D
06 06 06 12-13 12-13 12-13 12-13 12-13 12-13 12-13 12-13 12-13 13 13 13 13 13 13 19-20 19-20 11-14
12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 02
D D A 1 CH D D D F F F F D D D D A CH D A USA
BERGISCH GLADBACH . Kreishaus . 9-16 h . Beurs (M-F) . DUISBURG . Mercatorhalle . 10-17 h . Beurs (M-F) . MUNSTER . Halle Monsterland . 10-17 h . Beurs (M-F) . OBERBRUCH . Realschule Heinsberg . 10-17 h . Beurs (M ) HAMBURG . Messegelènde . 12-18/10-18/10-18 h . Beurs (M) . SAINT-FONS . Salie Maurice Métrat . 10, rue de la République . Vénissieux . RUIL-beurs . AARAU . Ladenstrasse Tellizentrum . 8-17 h . Beurs (enkel Zwitserse mineralen) . WIEN . Schwendermarkt . 10-16 h . Beurs (M) . DUSSELDORF . Deze in verschillende bladen aangekondigde beurs gaat niet door . TAILFINGEN . Zollernalbhalle . 10-18/10-17 h . Beurs (M-F) . BASEL . Mustermesse . Halle 401 . 10-18/10-17 h . Beurs . POITIERS . Parc des Expositions, Arène de Poitiers . Beurs (M-F) . LIMOGES . C .E . LEGRAND, 128 av . de Lattre de Tassigny . Beurs (M-F) . KARLSRUHE . Nancy-Halle, Kongresszentrum . 10-17 h . Beurs (M-F) . Tentoonst . "Schwarzwaldm ineral ien" . KEMPEN . Beruflichen Schulen, von-Saarwenden-Str . 25 . 10-17 h . Beurs (M) . SIEGEN . Siegerlandhalle, Koblenzerstrasse . Beurs (M-F-J) . WIENER-NEUSTADT . OGB-Zentrum Grfihrmohlgasse . 9-16 h . CAGLIARI (Sardinié) . Beurs (M-F) . SOLOTHURN . Austellungshaus Landhaus . 10-18/10-17 h . Beur s F .-Ebert-Allee 73-75 (B9) . 11-18 h . Beurs (M-F-J-E) . BONN . Konrad-Adenauer-Haus . OSNABRUCK . Berufsschulzentrum Natruper Strasse. 10-17/9-17 h . Beurs (M-F) . AUGSBURG . Kongresshalle . 10-18 h . Beurs (M-F-J-E) . ALBI . Salie du Higné, bvd du Général Sybille . Beurs (M-F) . MARSEILLE . Palais des Expositions . Parc Chanot . Beurs (M-F-E-J) . BOUGIVAL . Centre Culturel Bougemont, Av . du G1-Ledere . Beurs (M-F) . STRASBOURG . Palais des Congres . Beurs (M-F) BRAUNSCHWEIG . Zentrum Burgerpark, Nimes-Str . 2 . 10-17 h . Beurs (M-F-E) . PFORZHEIM . Nagoldhalle, Hirsauerstr . 224 . Beurs (M) . RATINGEN . Stadthalle . 10-17 h . Beurs (M-F) . HEPPENHEIM . Hotel Halber Mond . 10-17 h . Beurs (M-F-E) . LINZ . Kaufmánnisches Vereinshaus . 9-16 h . LEISSIGEN . Hasthof Kirschen . 9-17 h . Tentoonstelling Zwitserse mineralen . K*LN . Gorzenich . Martinstrasse . 11-18 h . Beurs (M-F-J-E) . WIEN-NORD/FLORIDSDORF . Haus der Begegnung . Angererstr . 14 . Beurs (M) . TUCSON . Community Center .
• 50 MM pour 1100, - bf r
Demandez notre grande list e (plus de 2000 espéces ) pour 1$ (en billet )
• 50 petites et plus grandes pièces pour 2200,- bf r • Uytenbogaardit (Nevada/USA) MM 110,- bf r • Paragonit-3T (USSR) MM 70,- bfr
geonieuws 17(9), november 1992
Mathias D. Rheinlënde r Eckènbornwëg 5 m 3400 Góttin e ; • Allemagn e
1 79
mineraal van de maand : antimoon
p . bende r
We bekijken deze maand opnieuw een element, nl . antimoon . Het gebruik van antimoonsulfide [1 ] is reeds lang bekend, o .a . de Egyptenaren kleurden hierme e wimpers zwart . Hierdoor werd later als latijnse naam "stibium" (= vlek) gekozen, wat ook he t symbool Sb voor antimoon verklaart . Een eigenaardigheid was ook dat men wijn enige tijd in een beker van antimoon liet staan, zoda t hij dan omgetoverd werd in een braakmiddel . Reeds in de vijftiende eeuw kon men het metaal afscheiden . Antimoon komt slechts zelden in gedegen toestand voor, meestal wordt het als sulfide of oxid e gevonden . Technisch wordt het sulfide samen met ijzer gesmolten of wordt het sulfide geroos t tot oxide en daarna gereduceerd met koolstof in aanwezigheid van een carbonaat . Sb wordt industrieel voor uiteenlopende toepassingen gebruikt, bijv . in legeringen met loo d (hardlood bevat 7 tot 25 % Sb) voor batterijen of typoletters (de meeste typedrukkerije n gebruiken nu wel harde kunststoffen voor hun drukplaten) . In de halfgeleiderindustrie wordt he t aangewend als doteringselement in silicium en voor de groei van o .a InSbAs-verbindingen . Antimoon wordt ook gebruikt in kunststoffen en bouwmaterialen (Sb-chloride is vuurdovend), i n verven en kleurstoffen . Antimoon is erg bros, en heeft een tinwitte kleur met een sterke metaalglans . Bij normal e temperaturen reageert het niet met de lucht maar bij verhitten boven het smeltpunt (631°C) brandt antimoon zeer hevig . Antimoon heeft een hardheid 3 tot 3,5 en een hoge dichtheid 6,7 . Het kristalliseert in het trigonale systeem en vormt pseudokubische of tabulaire kristallen . Bij Strunz vinden we 12 antimoonverbindingen, nl . : 2 sulfiden, 1 selenide . 1 ijzerhydroxidesilikaat, 1 oxychloride . 1 oxyhydroxide en 6 oxide n (sommige met ijzer of niobium en/of tantaal) . In de aanbieding van deze maand zien we buiten gedegen antimoon, ook witte . gele en bruin e kristallen of zandachtige korsten . Bij de semi-kwantitatieve mikrosondeanalyse werd geen chloor , ijzer, bismut . niobium of tantaal aangetroffen . Enkel de bruine kristallen bevatten naast antimoo n ook zwavel . Uit het lijstje van Strunz houden we over als kandidaten voor de diverse minerale n op de specimens (lichte elementen, o .a . zuurstof en waterstof zijn niet meetbaar met dez e mikrosondeanalyse) : * zuiver antimoon Sb : grij s * kermesiet Sb 2 S 2 O : rood, harige of radiaalstralige aggregaten, verweringsproduk t van stibniet of antimoo n stibniet (door de Glossary niet meer erkende naam : antimoniet) Sb 2 S 3 : loodgrijs . * metaalglans, prismatisch, dikwijls gestriëer d * valentiniet Sb 2 O 3 : kleurloos, wit, grijs, geel, bruin, roodachtig, prismatisch, tabulair . plaatvormig, gestriëerd, verweringsprodukt van stibniet en andere antimoonverbind i nge n
1 80
geonieuws
17(9), november 1992
*
* *
senarmontiet Sb 2 O 3 : kleurloos tot grijswit, dimorf met valentiniet, XX zijn lang of korstvormig, verweringsprodukt van stibniet of andere antimoonverbindingen, word t gevonden samen met cervantiet en stibnie t cervantiet Sb 2O 4 : geel, massief of fijnaardachtig, aangetroffen samen met ander e Sb-oxide n stibiconiet SbSb 2 O 6 OH : geelwit, oranje . bruin, grijs, zwart (volgens gehalt e onzuiverheden), korsten of botryoidaal . verweringsprodukt van stibniet, dikwijl s samen met valentiniet aangetroffen .
In de aanbieding zitten enkele specimens met kleine witte plaatvormige kristallen en enkele me t bruine naaldvormige XX . Op alle specimens vinden we naast antimoon ook geelachtige korsten . Deze mineralen kunnen geidentificeerd warden als : > > bruine naaldvormige XX : > > witte plaatjes : >> gele korsten :
kermesie t valentiniet cervantiet .
H . Strunz is voorzichtig i .v .m . deze gele korsten, en omschrijft deze als "antimoonoker", een nie t officiële naam voor de mengeling van oxiden die op antimoon voorkomen . De aangeboden stukken komen uit een vindplaats te Nuevo Tepache, Chihuahua, Mexic o
Literatuu r 1. 2. 3. 4.
H . Bender, 1990, "Mineraal van de maand : stibniet", Geonieuws 15(1) 7-8 . W .L . Roberts . T .J . Campbell . G .R . Rapp, "Encyclopedia of Mineraas" . 2nd edition, Van Nostrand Reinhold . 1990 . H . Strunz, "Mineralogische Tabellen" . 8 . Auflage . VAG Leipzig . 1982 . "Lexicon der non-ferrometalen', SGB Union Minière . Standaard Uitgeverij, 45-46 . 1972 .
geonieuws 17(9), november 1992
18 1
boekennieuws
Corundu m Richard W . Hughe s Butterworth-Heinemann, London, etc . 1990. 8vo. pp . XVIII, 314, (4), met vele tekeningen, zwart-wit foto's en 24 kleurenfot o's . ISBN 0-7506-1007-7 . "Corundum" is de zevende titel uit de reeks van "Butterworth Gem Books" . Dit is een serie van boeken die elk over één bepaalde (belangrijke) edelsteensoort handelen . In eerdere nummers va n Geonieuws werden de overige, reeds verschenen werken uitvoerig besproken . Het opzet va n deze reeks is het samenbrengen van gemmologische gegevens die men voordien uit diverse , meer algemene boeken moest extraheren . Tot de mineraalspecies korund behoren de variëteiten robijn en saffier . Omdat deze twee edelstenen een erg belangrijke plaats innemen in de gemmologie is een dergelijk boek zeke r welkom . Qua inhoud volgt ook dit boek dezelfde opbouw als de overige werken in deze serie . Een aanpa k die erg handig is wanneer men meerdere werken uit deze serie raadpleegt . Een eerste hoofdstu k gaat over de geschiedenis van korund . Oude literatuurgegevens en boeken op dit gebied worde n door de auteur kritisch besproken . Vervolgens behandelt de auteur alle, vanuit gemmologisch oogpunt belangrijke, fysische e n optische kenmerken . De eigenschappen die specifiek met kleur te maken hebben vallen onde r een apart hoofdstuk . Niet alleen de fysische aspecten van de kleur van robijn en saffier kome n aan de orde, maar er is tevens plaats voor gegevens over fluorescentie (met een uitgebreid e tabel), absorptiespectra, pleochroisme enz. Insluitsels in korunden in het algemeen en van diverse vindplaatsen in het bijzonder worden i n een afzonderlijk hoofdstuk onder de loep genomen . Dan volgen warmtebehandelingen e n synthesen in twee vrij lange hoofdstukken met uitgebreide bibliografie . De verschillend e syntheseprocédés worden besproken, samen met informatie over het herkennen van deze stenen . Een hoofdstuk over slijptechnieken is eerder van algemene aard, maar boeiend geschreven en bijgevolg toch de moeite van het lezen waard . De auteur vervolgt met een bespreking va n kwaliteitsverschillen in korunden en van belangrijke (historische) robijnen en saffieren . Ee n kleuren-klassifikatiesysteem voor beide edelstenen, zoals men in Bangkok gebruikt, word t toegelicht . Tenslotte komen de diverse vindplaatsen van korund uitvoerig aan bod, voorafgegaan door ee n bespreking van de vormingsomstandigheden van dit mineraal . Bij het doorlezen van dit boek valt, meer dan bij de overige titels uit deze reeks, de gespecialiseerde vakkennis van de auteur op . Gezien het belang van robijn en saffier, is dit boek voo r iedere belangstellende een aanrader en zou het in de vakbibliotheek van menig juwelier nie t misstaan . Paul Tambuyse r
182
geonieuws 17(9), november
1992
ExtraLapi s Onder deze titel publiceert Christian Weise Verlag een reeks monografieën telkens over ee n bepaald mineraal . Het gaat telkens om een tien- á twintigtal artikels, mooi geïllustreerd me t zwart-wit- en kleurfoto's en talrijke tekeningen . Zeer uiteenlopende aspekten worden behandeld . Detailgegeven s " SMARAGD", extraLapis 1, G . Grundmann, Christian Weise Verlag, Munchen, 1991, formaat DI N A4, 100 pp, ISBN 3-921656-22-2, prijs ongeveer 650 BE F "GOLD", extraLapis 2 . H .-G . Bachmann et ai ., Christian Weise Verlag, Munchen, 1992, formaa t DIN A4, 100 pp ., ISBN 3-921656-23-0, prijs ongeveer 650 BE F U kan deze werken bestellen bij Christian Weise Verlag, Orleansstrasse 69 . D-8000 MUNCHE N 80 . Tel . (D) 89 480 2933 . Fax (D) 89 688 6160 . U kan er ook terecht voor een abonnement o p "extraLapis" à rato van twee delen per jaar . (Toevallig is één exemplaar van extraLapis (deel 1 en 2) verkrijgbaar op de redaktie - prijs 60 0 BEF - dr . rubriek "Vraag en aanbod" elders in dit nummer) . Rik DILLE N
200 m ' permanente expositi e mineralen - juwelen - vlinder s kit - loepes - geigertellers JOUSI-doosjes - steuntje s fluorescentie - hamer s Euromex mikroskope n boeken enz . 10-12 h en 14-19 h zondag 15-18 h dinsdag geslote n 's zomers dagelijk s 10-12 h en 15-20 h
U vindt ons oo k op mineralenbeurze n Mits voorlegging va n Uw MKA-lidkaart krijg t U (in de winkel) 10 % kor ting op juwelen en minerale n
geonieuws 17(9), november 1992
183
speleotoerisme in belgie
johan maerten s
NEDERLAND ANTWERPEN OOST VLAANDER N LIMBURG
WEST VLAANDER N
DEUTSCHLAN D BRABANT 97
fx-ies Cave s Li EG E
HA INA UT
Q4 .
+• t
C2 . Remouchamps
NAMU R
5 . Po d'Arcole
FRANCE
2
H3 .
ept us
Dinant Rochefort
J ' la a r
C t . Horten
Gran d Duche d u
LUXEMBDUR G
LUXEMBOUR G
Tijdens het najaar van 1992 richtte de MKA een familieuitstap in met al s onderwerp een verkenning van de onderaardse wereld, een speleo-initiatie . Personen die minder avontuurlijk zijn aangelegd of die om andere redenen nie t zelf in de ondergrond kunnen kruipen hebben in Beigié een ruime mogelijkhei d om begeleid de natuurwonderen te aanschouwen . De MKA-groepsuitstappenleiding zocht voor u informatie over de voornaamste publiek toegankelijk e grotten op . Wij wensen u veel plezier tijdens uw uitstappen . Graag ontvange n wij informatie over uw belevenissen .
184
geonieuws 17(9), november
1992
1. GROTTEN VAN HOTTO N De "Grotten van Duizend en Een Nacht" in een bewonderenswaardige e n natuurlijke architektuur . talrijke "afzettingen" in wit, rood en roze zijn in zee r goede staat daar de grotten onlangs geopend werden voor het publiek . D e adembenemende schoonheid van dit dekor wordt weerspiegeld in de klein e ondergrondse meertjes, die kristalhelder water bevatten . De verre echo va n een waterval die men hoort zonder ze te zien, verrukt de bezoeker die wandel t op 40 meter onder de grond, bij een konstante temperatuur van 12 ' C (in tede r seizoen) . Open van 1 april tot 31 oktober ; in juli en augustus van 10u totmx8u, d e andere maanden van 10u tot 17u : buiten het seizoen is een bezoek mogelij k voor groepen van minimaal 20 personen (op afspraak telefoonnumme r 083/68 .83 .65) . Toegangsprijs : volwassenen 180 BEF, in groep 150 BEF, kinderen 80 BE F Duur van het bezoek : 50 minute n Adres : B-6990 Hotton : 084/46 .60 .46 ,: . -
2. GROT VAN REMOUCHAMP S Het is verkeerd te denken dat alle grotten op elkaar gelijken U komt binne n door een eerste zaal waar vroeger jagers woonden tijdens het stenen tijdperk , zowat 8000 jaar geleden . Enkele tientallen meter verder ontdekt u he t betoverend schouwspel van deze veelkleurige en levende grotten . De pade n zijn gemakkelijk begaanbaar . netjes onderhouden en met anti-slip bekledin g voorzien, zodat u niets van het fantastisch schouwspel zult missen' Onder d e leiding van een gids dringt u verder in de ondergrond . Na de apotheose in d e "Kathedraal" keert u per boot terug . In een gedempte en geheimzinnige stilt e glijdt de boot verder, steeds nieuwe wonderen doemen op, waaronder d e vermaarde palmboom die uit de rivier ontspruit en zich tot aan het gewel f uitstrekt in veelkleurige plooien . Open vanaf Karnaval tot 15 november : in mei . juni, juli en augustus alle dage n van 9u tot 18u, de andere maanden van 9u30 tot 17u . Toegangsprijs : volwassenen 255 BEF . kinderen 165 BEF : voor groepen is ee n reservatie gewenst en bedraagt de prijs voor volwassenen 195 BEF . kindere n 135 BEF . Duur van het bezoek 80 minute n Adres B-4068 Remouchamps : e 041/84 .46 .8 2
3. GROT VAN DINANT "LA MERVEILLEUSE "
1
Een grot met heldere en fijne stalaktieten en watervallen . Open van 1 april tot 31 september : in juli en augustus alle dagen van 10u tot 18u . de andere maanden van 1 lu tot 16u . Toegangsprijs : 140 BEF : prijsvermindering voor kinderen en groepen . Duur van het bezoek : 50 minuten . Adres B-5500 Dinant .. route de Philippeville 142 . a 082/22 .22 .10
geonieuws 1(9), november 1992
185
4. HET PREHISTORISCHE GOYET Ontdek een prehistorisch dorp blootgelegd door voortdurende opgravingen . De zeven holen van Goyet beschutten de mensen van Neanderthal en CroMagnon . Door prehistorische rekonstrukties, een geluidsmontage en d e kommentaar van gidsen wordt de sfeer van het dagelijks leven van d e mammoetjagers opgeroepen . In hetzelfde oord zijn er ook grotten bij d e holen . Open van 1 maart tot 30 november van 9u tot 17u . Toegangsprijs : volwassenen 200 BEF, kinderen 130 BEF ; groepe n volwassenen 170 BEF, gepensioneerden 140 BEF, kinderen 1 10 BE F Duur van het bezoek : 1u30 . Adres : B-5340 Mozet-Gesves ; a 081/58 .85 .45 ; fax 081/58 .85 .0 5
5. GROTTEN "DU PONT D'ARCOLE " Reeds van in het begin komt de bezoeker onder de indruk van het reusachtig e graafwerk, dat door het water werd gerealiseerd . Zowel de uitgesleten bergpa s waarin de nieuwe toegang werd aangelegd, als de enorme hoeveelhede n afgebrokkelde en door het water gepolijste stenen, zijn getuigen van d e immense kracht van het water . Naarmate men verder gaat, verandert het deco r steeds weer . De verhardingen zijn in het begin zeer fijn en doorschijnend , steeds toenemend in aantal en dan overgaand in een onafgebroken reek s stalaktieten, stalagmieten, zuilen, gordijnen, watervallen, . . . stuk voor stu k juweeltjes van de natuur . Open vanaf Pasen tot 30 september ; alle dagen van 9u tot 18u tijdens juli e n augustus, van 10u tot 17u tijdens de andere maanden ; open tijdens de weekends en op feestdagen in oktober en november van 10u tot 17 u . Toegangsprijs : volwassenen 150 BEF, kinderen 100 BEF ; groepe n volwassenen 120 BEF, kinderen 70 BE F Duur van het bezoek : 50 minuten . Adres : B-5540 Hastière, we d'Inzemont 2, a 082/64 .44 .01 - 081/56 .88 .0 7 (buiten het seizoen) .
6. GROT VAN ROCHEFOR T
f
Deze grot heeft een ruwer, bijna wilder uitzicht Ze werd in 1865 ontdekt e n door vete geologen als een merkwaardige zeldzaamheid beschouwd door haa r wonderbare opeenstapeling van enorme rotsblokken . Vanaf een balkon o p meer dan 30 meter hoog kan de bezoeker de "Sabbatzaal" en het "klank- e n lichtschouwspel" bewonderen . Open van 1 april tot 15 november ; bezoeken om 10u . 11u30, 13u30, 15u e n 16u30 in april, september, oktober en november, van mei tot augustu s doorlopend bezoeken om de 45 minuten vanaf 9u45 tot 17u15 ; in maart e n vanaf 15 november tot 31 december enkel op aanvraag . Toegangsprijs : volwassenen 150 BEF, kinderen 105 BEF ; groepe n volwassenen 130 BEF . kinderen 85 BEF ; gepensioneerden : 105 BEF . Duur van het bezoek 1 uur . Adres : B-5580 Rochefort, drève de Lorette ; e 084/21 .20 .80 en 084/37 .72 .13 .
186
geonieuws 17(9), november
1992
7. HET DOMEIN VAN DE GROTTEN VAN HA N Deze beroemde grotten kan u bezoeke n Per trammetje : vanuit het centrum van het dorp zal een antiek trammetje u to t aan de ingang van de grot brengen . Te voet : daarna leiden gidsen u door 3 km galerijen en zalen, de ene a l mooier dan de andere : de "Minaret", de "Trofee", een reusachtige stalagmie t van 7 m hoog en 20 m omtrek, de "Mysterieusen"-zaal en zijn meerkleurige versieringen, de "Koepelzaal" en zijn 145 m hoogte . .. En per boot : uiteindelijk zal de romantische uitgang per boot op d e onderaardse rivier zeker indrukwekkend zijn . Een klank- en lichtschouwspe l toont de wonderen van de "Wapenzaal" . Een bezoek aan de grotten kan gekombineerd worden met een bezoek aa n "Speleothema", aan audio-visuele voorstelling van de grotten en het "Museu m van de onderaardse wereld" met vondsten van onderwater opgravingen . Open in maart en april van 10u tot 16u (16u30 in april) ; van mei tot augustu s van 9u30 tot 17u (17u30 tijdens de weekends in mei en juni - 18u in juli en augustus) ; in september en oktober van 10u tot 16u30 (17u30 in de weekend s van september) ; in november en tijdens de kerstvakantie van 10u tot 16u . Toegangsprijs : volwassenen 265 BEF . kinderen 185 BEF ; groepe n volwassenen 225 BEF, kinderen 145 BEF ; derde leeftijd : 185 BEF . Duur van het bezoek : 1 u45 . Adres : B-5580 Han-sur-Lesse, rue J . Lamotte 2 ; 4 084/37 .72 .13 of 084/37 .72.12 ; faxnummer 084/37 .77 .12.
8. GROTTEN VAN NEPTUNU S De rondleiding in een mooi natuurlijk kader begint aan de voet van een steil e rots van givetiaanse kalksteen over een loopbrug boven de wilde, grillige rivie r "Eau Noire" . Voorbij een indrukwekkend portaal, eigenlijk het belangrijkst e punt waar het water nu in de diepte verdwijnt . Wandeltocht door de beid e bovenste verdiepingen van de Neptunus grotten met prachtige afzettingen . D e bezichtiging gaat verder per boot op de ondergrondse rivier, 10 meter onde r de "Eau Noire", met als hoogtepunt een klank- en lichtschouwspel waarbij me n de opzienbarende watervallen kan bewonderen . Een bezoek aan deze grot kan worden gekombineerd met de "Prehistorisch e holen van de 'Abïme . "in het centrum van Couvin . Open vanaf 4 april tot 30 september : 9u30 tot 12u en 13u30 tot 18u ; tijden s oktober enkel in weekends . Toegangsprijs : volwassenen 200 BEF . kinderen 120 BEF ; groepsprij s volwassenen 160 BEF . kinderen 100 BEF . Duur van het bezoek : 45 minuten . Adres : B-5660 Petigny, route de I'Adugeoir ; a 060/31 .19.54 & 02/731 .59 .67 .
9. GROTTEN VAN FOLX-LES-CAVE S Unieke plaats gelegen in Haspengouw . Dit doolhof door de mens gegrave n strekt zich uit over meerdere hectaren . Het diende als schuiloord voor he t neolitisch volk en sinds 1886 als paddestoelenkwekerij .
geonieuws 17(9), november 1992
18 7
Open van 10u tot 18u op zater-, zon- en feestdagen : tijdens de week . op afspraak . Toegangsprijs : 100 BEF ; groepsprijs : 80 BE F Duur van het bezoek : 60 minuten . Adres : B-1350 Jauche, rue A . Baccus 35 ; e 081/87 .73 .66 . J( . v e3 Figuren bij dit artikel naa r W . Prinz . "Les cristallisation s des gr-alles de Belgique ' Nouv . Mém, de la Soc . b . de géol, pal ., hydrol . , 1908 . 90 pp .
't0
188
geonieuws
17(9), november 1992
nieuwe mineraalname n
e L` :J
Voor meer details omtrent de volgende mineralen verwijzen we o a . naar Am . Mineral . 75(9-10) , 1209-1216 . * Magn esioaubertie t. (M g, Cu )AI (S0 4) 2C 1 .14H 20. Poiykristallijne aggregaten, steeds vergezeld van pickingeriet, op een matrix van alunogee n in de Grotta de Faraglione, Porte de Levan#e . Vulcano eiland (ten N van Sicilië), Italië . D e aggregaten kunnen tot 2 cm groot zijn, en bestaan uit individuele kristalletjes van enkel e tienden mm . Begeleiders zijn, naast pickingeriet en alunogeen metasideronatriet, zwavel , aluminocopiapiet en metavoltien . Het gaat om het CI-analogon van svyazhiniet . Ref . . De r Aufschluss 39, 97-102 (1988) . *
Voggiet_ Na 2Zr(PQ 4)(C0 3)(OH) .2 H
Aggregaten tot enkele mm groot, met kleurloze prismatische kristalletjes tot 1 mm lang . He t mineraal werd aangetroffen in amygdaloidale (= blaasvormige) holtes in een bazalt in d e Francon groeve . Montreal, Quebec, Canada . Details : Canadian Mineralogist 28, 155-15 9 (1990 ) * Voorlopig nog naamloze nieuwe mineralen
(zie Am . Minerai . 75 . 1431-1437 (1990)) .
V-Ti-carbide . een insluitsel van 1 X 5 pm in grafiet . bemonsterd in de Midden-Pacifisch e rug . Ti-oxiden en AITi-fasen . Het gaat enerzijds om zuurstof-deficiënte Ti-oxiden (natuurlijk e magnéli-fasen) . Dit materiaal is typisch blauw gekleurd Zulke zgn . magnéli-fasen werde n voorheen reeds beschreven in meteorieten en maangesteenten, maar het voorkomen i n Disko . Centraal West-Groenland . is het eerste op aard e AITi-fase A is grijs en gelijktop gewone rutiel AITo-fase B is lichtoranje en komt . ne t zoal s de fase A trouwens, voor in het gezelschap van de magnéli-fasen . Het voorkomen Disk o is vooral bekend omwille van het voorkomen van natuurlijk gedegen ijzer, iets wat i n aardse omstandigheden een zeldzaamheid is ! Diverse lood-sulfozouten werden beschreven van Cougnasses . Hautes-Alpes, Frankrijk . Een wicksiet-achtige fase werd ontdekt in de kyaniet-afzettingen van Halsjflberg e n Hdkensas in Zweden . Een monokliene polymorf van Si0 2 werd reeds in 1984 beschreven van Gran Canaria . D e auteurs wensen de naam moganiet te gebruiken, maar die werd nog niet goedgekeurd . Een BaAI-silikaat afkomstig van centraal Noord-Groenland . Een sakhaiet achtiq mineraal afkomstig van de Kombat mijn in Namibië verdient no g verdere studie Het gaat om zeer komplekse boraten/silikaten . en het za] geen sinecur e zijn om harkeriet, sakhaiet en dit nieuwe mineraal voldoende specifiek te karakteriseren . * Gediskrediteerd mineraal _ ISQSTANN!E T Isostanniet is een lid van de reeks kesteriet-ferrokesteriet . De naam isostanniet wordt dan oo k gediskrediteerd . Verder grasduinden we voor U door de rubriek "New mineral names" in American Mineralogis t 76(1-2) . 299-305 (1991) .
geonieuws 17(9). november 1992
1 89
*
Anyuiiet, AuPb2 .
Anyuiiet komt voor in koncentraten van goudhoudend slib in het gebied van Bolshoi Anyui, i n Noordoost Rusland . Korreltjes en prismatische kristalletjes tot een paar honderd pm werde n gevonden . Het is zilvergrijs, met metaalglans Enkele dagen na de vondst wordt het door oxidati e echter al matgrijs . Lood kan gedeeltelijk vervangen zijn door antimoon . Begeleiders zijn divers e edelmetaalmineralen (Au, Pr, IrOs, Os, OsRu), lauriet, spinel, ilmeniet, hematiet e .v .a . *
Etrernoviet,
(NH 4 )2 Mg 2 (SO,j3
Dit ammoniumanalogon van langbeiniet werd in 1989 gevonden in storthopen van steenkoolmijnen die door zelfontbranding in brand zijn geraakt . Afzettingen aan de rand van zulke zgn . fumarolen zijn meestal zeer kompleks van samenstelling, zo ook in dit geval Het mineraal is niet voor de verzameling geschikt, want wanneer het uit zijn "natuurlijke" omgeving wordt weggenomen wordt het al na een paar dagen opgezet tot boussingaultiet . Het mineraal i s daarenboven oplosbaar in water . Perraultiet, een kompleks titanaat/silikaa t Komt voor in de pegmatietafzetting van Mont-Saint-Hilaire, Quebec, Canada, als oranjebruin e prismatische tot tabulaire kristallen tot 1 mm . *
Svyaroslavite, CaAI 2 Si2 O8 .
Kleurloze mikrokristallen tot 0 .8 mm, prismatisch . Nog een produkt van de brandende storthope n van de steenkoolmijnen van Chelyabinsk, Zuid-Oeral, Rusland . *
Voorlopig nog naamloze
nieuwe mineralen
Een BaMn-carbonaat van de Hagidaira mangaanmijn in Azuma, Zeta, Gumma Pref ., Japa n Eigenschappen komen goed overeen met syntetisch BaMn(CO 3) 2 . In moissaniet afkomstig uit de kimberliet-pijp van Sytykanskaya, Rusland werden zeer klein e (orde van enkele tientallen pm) korrels aangetroffen van verschillende Fe-siliciden en gedege n silicium . Op het Kola schiereiland (Rusland) werd een nieuw Na-K-titanosilikaat aan-getroffen . *
Niet-benoemde
mineralen van Mont-Saint-Hilaire, Quebec, Canada .
In Mineralogical Record 21(4), 363-368 (1990) wordt een lijst opgegeven van tientallen nieuw e mineralen die nog niet van een naam werden voorzien . De identifikaties en beschrijvingen zijn a l vrij ver gevorderd . *
Nieuwe gegeven s
-
Euchloriet : de struktuur werd nauwkeurig bestudeerd aan de hand van materiaal afkomsti g van fumarole afzettingen aan de Vesuvio, Italië . Nacaphiet: struktuuropheldering van dit komplekse fosfaatmineraa l Plat yniet : nauwkeurige studie van dit Pb-Bi-selenide-sulfid e Soboleviet : de struktuur van dit mineraal blijkt triklien te zijn i .pl .v . monoklien .
190
geonieuws 17(9), november 1992
uit onze tijdschrifte n
rr
*
FUNDGRUBE
17(2) . 06 .9 1
61-68 Minerale im REM-Bild : Mikrorninerale vor n Schneckenstein Vogtland . 69-77 Saalburger Marrnor - Vorkommen . Gewinnung . Verarbeitung (Deel 1) . FUNDGRUBE 17(3) . 09 .9 1 98-108 Der Geyersche Pinge - Geologische Besichtigung eines bergbauhistorische n Denkmal s 109-114 Minerale im REM : gediegen 5e . ei n Haldenbraridmrneral vom Garolaschacht i n
NAUTILUS . 02 .92 115-124 De Nautilus-bibliotee k * GEODE 16(9) 02 .9 2 6-10 Kristalsystemen : de positie van een vla k ten opzichte van de asse n 16-19 Mineralentocht in Polen . 199 1 MINERAUX ET FOSSILES 18(193) . 02 .92 MINERALOGICAL ABSTRACTS 42(4) . 12 .9 1
Fr eita l 116-124 Die Spiessglanze antirnnnersfuhrende r
MINERALOGICAL ABSTRACTS 43(1) . 03 .92
Gange und Tniner irn Gebiet NeurriiihleKleinrernsdor f 124-130 Der rhyolithkugelbildurrg in Rotliegend-
ROCKS AND MINERALS 67(1) . 02 .9 2
vulkanite n 130-137 Saalburger Marmor Vorkommen . Gewinnung . Verarbeitung (deel 2) . FUNDGRUBE 17(4) . 12 .9 1 145-156 Minerale irrm REM Asbolan aus dei n Krokoitvorkomrnen von Camrnenber g Sachsen . 15'-170 Der Konitzer Schwerspatbau {Thor- ( 184-189 Grubenlampe n 190-192 Empfehlung zur Befahrung der ehema ligen Zinnerzgrube in Altenberg : Sachse n LAPIS 17(2) . 02 .9 2 8-11 Torberni t 13-18 Das Hohlensystern Kap-Kutari in de n Bergen des Kugitang in Ost-Turkrnenie n 19-30 Schlackenminerale aus der Walchen be i Oblarn Steierrnark ( A l 31-35 Zrnnwald im Erzgebirge . ern klassische r Wolframrtdundor t 36-3ï Klinoklas vorn Gratlspitz (Brrxlegg . Tirol) : Rutil-Kristalle vorn Nickenicher Sattel (Eifes ) Scheelit aus dein Siid schwarrwal d MINERALIENFREUND
30(1) . 02.9 2
1-24 Das Gold von Disentis (OH ) EMSER HEFTE 13(1) . 03 .9 2 2 .59 Pribram Bohme n 60-66 Die Grube Bindweide (Siegerland . Dl
geonietrws 17(9) . november 1992
10-11 Paul DESAUTELS (1920-1991 ) 17-20 Using the latitude and longitud e coordinate system to pinpoint localitie s 22-36 Pyromorphite : a review 38-41 Minerals in tossil coral frons a site i n tentral Kentuck y 43-47 The mercury mines of Terlingua . Texa s blue-fluorescing calcite (part 1 ) MINERALEN WELT 3(2) . 04 .9 2 4-5 Kristallzeichnungen aus dem Computer (11 ) 6-9 Tucson im Regen 11 Schumachen t 14-15 China : eine Erlebnis-Reise ins Reich de r Mitt e 16-25 Mt . St . Hilaire'Canad a 26-30 Mineralien vont Wattkopftunnel be i Ettingen im Nord-Schwarzwald (D ) 31 Neue Mineralfuride aus Norwege n 32-34 Die Bestimmung von geschliffenen Edelund Schmucksteinen mrf einfache n Hilfsmitteln (2 . Teil ) 35-38 Die Antimongruben am Georgsee in Neuhraunschweig .Canad a 39-43 Silber aus Freiber g 44-48 Die Turmaline des Granulitgebirges i n Sachse n 49-51 Neufunde von bekannten Fundorte (V ) 52-54 Der Eichhamstock (3371 m) in de r Venedigergruppe . Osttiro l 7-11 Schwefe l 13-40 Die Lagerstutten des Kupfergurtels vo n Shaba Zaire und lhre Mineralien (J . Lhoes t en E Van der Meersche l 41-44 Fundstellen am Wurtenkees in Kárnten Alpintip fur Einsterge r
191
* MINERALOGICAL ABSTRACTS 41 . 1990 INDEX * DER AUFSCHLUSS 43(2) . 02 .9 2 65-82 Vam Steinbeil zur Smaragd-Jad e 83-91 Die Mineralien des Granitsteinbruche s Grub bei Rinchnach (Regen . Bayerische r Wald ) 95-102 Eine Paragenese von Eisen-Arsenate n von Kank bei Kutna Hora in Bohmen un d Munzig bei Meissen in Sachse n 105-113 Die Arsenate Beta-Duftit und Mimetesit . Wulfenit sowie andere Species aus de r Silbergrube Wandliezen in Kárnten 115-117 Selbstentzundung (o .a . pyriet ) 119-128 Zur Mineralogie des Roten Lowen i n Wittichen (Mittlerer Schwarzwald l
18-20 Neubestimmungen aus dem Himmelleitenbruch bei Rossbach . Oberpfalz (D ) 21-22 Tucson 199 2 23-28 Die Mineralien aus den slowakische n Ede Iopal-Lage rstátte n 29-35 Reinigen . Pr parieren und Kanserviere n von Mineralstufe n 36 Neue Mineralien {barstowit . Edgarbaileyi t klyuchevskit . lehnerit . pararobertsit ) AMERICAN MINERALOGIST . 7711-21 . 02 .9 2 119-188 Geochemical alteration of pyrochlor e group minerals microclite subgrou p MINFRALOGICAL ABSTRACTS . 4311 ) .03 .9 2 LE CAILLOUTEUX . nr . 58 . 04 92 1-7 Les laves du massif central francai s 8-14 Les exploitations de porphyre en Hainau t 15-16 Minéraux du Liechtenstei n
* GEOLOGY TODAY 8)11 02 .92 SCHWEIZER STRAHLER 9(5) . 02 .9 2
* GEODE 16(10] . 03 .9 2 269-280 Die TiO 1 -Mineralie n 280-282 Burckhardtit - ein weiterer Schweize r Mineralnam e 282-290 Zwillinge (2 ) 290-292 Umwandlung von Ilmenit in Titani t 292-295 Rauchquarze mit dunkler getarbte r Aussenzone aus dem Sinai (Agypten )
16-26 Zand (slot ) * INTERN . LABORATORY 22(2) . 03 .9 2 26-30 High resolution thermogravimetri c analysis of material s
296-304 Gefalschte Eisenrose n * GEOLOGIE 99(3-4) . 02 .92 MINERALOGICAL RECORD 23(1) 02 .9 2 7-14 The Dohrmann collectio n 19-28/80 The Gillette Quarry, Haddam Neck . Connecticut (USA ) 29-32 The Machow Mine . Tarnobrzeg . Polan d (aparte katern . 34 pp .) Houston Museum o f Natural Science 69-76 Fluorite and associated minerals fro m Asturias . Spai n 84-85 Munich Show 199 1 88-90 Anatases 1 have know n
361-372 Nouvelles dannées sur le karst d u Tournaisr s 399 Ferristrunzite (H . DILLEN en L . VA N
GOETHEM ) MINERAUX ET FOSSILES 18{194) . 03 .9 2 6-14 Mise en valeur du bols siiicifié d e Madagasca r 15-23 L -analyse chimique qua]itative de s minérau x 43-44 Leucit e
NAUTILUS INFO . 03 .9 2 * AGAB MINIBUL 25(3) . 03 .9 2 134-139 Geacanservati e 139-146 Zware mineralen . . . schatten in het zan d MINERAUX ET FOSSILES,
18(195)
1-7 La sympathique revanche ca i l lo u
dijn
modest e
04 .9 2 LE CAILLOUTEUX nr . 57 . 03 .9 2
6-11 01 Dainyo Lengai - La montagne des Dieu x Masai (reeks Volcans du Monde ) 12-16 Regards sur la geologie du couloi r Canadie n
12-17 LAveyron . vous cannaissez ? (vervolg )
ANN . SOC . GEOL- BELG . 114(1) . 12 .9 1
45 Augit e LAPIS -
17(4) 04 .9 2
9-11 Berthieri t 13-17 Die mineralogischen Sarnrnlungen de s
Proceedings International meeting on th e caledonides of the Midlands and the Braban t Massit' . Brussel 20-23 september 1989 . ANN . SOC . GEOL- . BELG . 114{21 . 12 .9 1
'Canadien Museum ot Nature id . . ekskursie-handboe k
192
geonieuws 17(9) . november 1992
